Tíminn - 28.08.1946, Blaðsíða 2

2
TÍMINIV, migvlkwdagiim 28. ágúst 1946
155. blað
GUÐBRANDUR MAGNUSSON:
Togaravökulög sveitafólksins
Það er að ganga fram af sér
fólkið, sem eftir er í sveitinni.
Og ekki verður bjargað með
lagasetningu um tiltekinn hvíld-
artíma á sólarhring.
Því um síður getur það tryggt
sér með samningum 8 stunda
vinnudag og hálfan annan
hvíldardag í viku hverri.
Veldur þessu annars vegar
fólksfækkunin í sveitunum, en
hins vegar hin óhjákvæmilegu
daglegu störf.
En fram úr keyrir þegar
þurkakaflar koma í óvissri tið,
þá er hvíldarlaust unnið 14—18
klst. í áölarhring.
En afköst sveitafólksins bera
þá einnig vott um stritið, þótt
þau megi að sjálfsögðu að
nokkru eigna hinum ýmsu
hjálpartækjum, sem komin eru
til sögu.
Hlutfallstala framleiðslu
kindakjöts á mann, sem bjó í
sveit árið 1942, var 281, á móti
100 um aldamót.
Með sama hætti var mjólkur-
framleiðslan sama ár 224,
kartöflur og rófur 420 og egg
2448, allt gegn 100 árið 1901.
Með öðrum orðum, þótt fólk-
inu hafi stórfækkað í sveitun-
um, þá hefir framleiðsla þess
meir en tvöfaldazt á kjöti, allt að
tvöfaldast á mjólk, meir en þre-
faldast á garðávöxtum og tvítug-
faldast á eggjum síðan 1901.
Samhliða þessari framleiðslu-
aukningu og þrátt fyrir sífækk-
andi starfshendur hefir sveita-
fólkið unnið að því, að koma yf-
ir sjálft sig fénaðinn og heyin
viðhlítandi húsakosti.
Þetta er þá orðið þeirra starf
sem í sveitunum búa, það sem af
er öldinni.
Þess vegna er það me'ir en
hart þótt framfarir hafi orðið
miklar við sjávarsíðuna, að iitið
sé niður á fólkið, sem þetta hefir
afrekað, svo sem því miður eru
dæmi til í málgögnum sumra
stjórnmálaf lokka.
En því um verra er, ef þetta
fólk er að verða svo þrekað og
beygt, að það sjálft sé farið að
verða haldið einhvers konar
vanmáttarkenndum, en þetta
má meðal annars marka af síð-
„Bráðabirgðaákvæði þau, sem
nú eru í jarðræktarlögunum, eru
að svo komnu nægileg tíu ára
áætlun,“ sögðu þessir herrar í
nefndaráliti sínu.
Og hvert er svo þetta bráða-
birgðaákvæði, sem nægja skyldi
fram til 1954? Það er ákvæði um
að þúfnasléttun í túni skuli
styrkt meira en áður var. Fyrir
nýrækt sáu þessir menn og
flokkar þeirra enga þörf, að
minnsta kosti ekki næstu tíu
árin!
Þrátt fyrir þetta hyllir nú
undir stóra hluti í íslenzkum
landbúnaði.
Það eru góðar horfur á að
bændur séu að verða óháðir tíð-
arfari um heyaflatímann.
Koma hér til þrjú atriði:
1. Súrheysverkunin, sem að
vísu er gamalt úrræði, nokkuð
erfitt, og því miður ekki nægi-
lega útbreitt. En um það vitna
reyndir bændur, að enginn sé
sá fóðurbætir til, sem komið geti
í stað súrheys handa mjólkur-
peningi, ef það þrýtur á gjafa-
tíma.
2. Sé unnt að ná heyi gras-
þurru upp í sæti, er reynsla
fengin fyrir því, að yfirbreiðsl-
ur verja heyið eyðileggingu,
hverju sem rignir.
3. En merkasta úrræðið verð-
ur súgþurrkunin. Hún er að vísu
enn á tilraunastigi, en athugull
bóndi, sem komið hefir á hjá
sér súgþurrkun, ályktar á þessa
lund: Takist að bjarga grasinu
með að kalla öllu því næringar-
efni sem það hefir á jörðinni,
þá sparar það fóðurbætiskaup
að svo miklu leyti, að það hlýtur
að borga sig að leggja í kostnað
við þessa framkvæmd. Jafn-
framt telur þessi sami bóndi,
að með fáanlegum hjálpar-
tækjum megi þá ljúka hey-
skapnum á hálfu skemmri tíma
en nú á sér stað, en þó með mun
minna likamlegu erfiði en til
þessa. En það verður að vera
hægt að hita loftið, sem blásið er
í gegnum heystálið, til þess að
aðferðin verði örugg, hvað sem
tíðarfari líður. En undirstaðan
er, að hægt sé að heyja á vél-
tæku landi, mælti hinn athug-
uli bóndi.
Ég, sém þetta rita, er nýkom-
inn austan úr sveit. Var þar
eins konar matvinnungur í
sumarleyfi við heyskaparvinnu
í nokkra daga.
Auk súgþurrkunarinnar, sem
ég kynnti mér hjá Ágústi Jóns-
syni í Sigluvík, sá ég nýja áburð-
ardreifarann hans Kristins Þor-
steinssonar í Miðkoti. Jörðin
hans er engjarýr, en tún hálent
og vel ræktað rís upp úr þýfðri
jafnlendri mýrinni umhverfis.
Kristinn hafði fengið síbreiðu-
gras eftir húsdýraáburð á venju-
legum túnaslætti. En hann hafði
keypt sér áburðardreifara og til-
búinn áburð, borið á milli slátta,
og fyrir 20 ágúst var hann aftur
sama túninu. Vakti það athygli
mína hvað háin er jafnsprott-
in og ólík því sem á sér stað,
þegar tilbúna áburðinum er
dreift með hendi. Þætti mér ekki
ótrúlegt þótt Kristinn fengi
áburðardreifarann sinn að
mestu borgaðan þegar á þessu
sumri. Og það er ég viss um, að
Kristinn fær jafnan héreftir
tvær uppskerurnar af túninu
sínu, nái hann á annað borð í
tilbúna áburðinn, sakir þess
hversu þetta nýja tæki vinnur
vel.
En tvær uppskerur af töðu-
gresi árlega, þótt kosta þurfi
áburð milli slátta, er takmark
sem sérhver bóndi ætti að stefna
að.
En heyöflun á véltæku landi
er höfuðskilyrðið.
Þá koma hjálpartækin fyrst
að notum.
Áburðardreifari, vélknúin
sláttuvél, snúningstæki, rakstr-
arvél, heyvagnar og heyhleðslu-
tæki, inndráttarútbúnaður í
hlöðu, súgþurrkun og súrheys-
hlaða. En þessi tæki ásamt
mjaltavélum og öðrum nýtízku
rafknúnum heimilistækjum,
geta ein gilt sem togaravökulög
fyrir sveitafólkið, og lyft af því
drápsokinu, sem það á nú við
að búa.
En undirstaðan er jarðrækt-
(Framhald á 4. síðu).
LOKUÐ
Eftir dr.
Þessi bók er ferðaþættir höf-
undarins sjálfs, konu hans og
nokkurra annarra manna burt
úr Þýzkalandi og heim á leið í
stríðslokin. Það eru ekki reyf-
arakennd ævintýri og furðuleg
fyrirbæri sem gefa frásögninni
gildi, því að hún er látlaus,
blátt áfram og eðlileg. En°hér
er sagt frá viðleitni fólks, sem
átti allt sitt í hættu og horfðist
daglega í augu við dauðann og
ýms önnur vandræði.
Stríðsbækur á íslenzku eru nú
orðnar svo margar, að það þarf
helzt sérfræðing til að gera
grein fyrir þeim öllum. Þær eru
misjafnar að gæðum, enda á
þann veg til þeirra stofnað. En
ég ætla að þessi bók hafi sér-
stöðu á meðal þeirra.
Lokuð sund segja ekki frá
kúgun og ofbeldi hernámsþjóð-
ar í framandi landi eða hryðju-
verkum og^ grimmd innan lok-
aðra svæða í fangabúðum. Þau
segja frá „frjálsum borgurum"
í Þýzkalandi. Yfirvöld landsins
eru þeim ekki fjandsamleg. Síð-
ur en svo. Stjórnarvöldin eru
þeim í sjálfu sér vinveitt. Það er
stríðið, — bæöi innrásarherir
bandamanna og óskapnaðurinn
heima fyrir, sem lokar flestum
sundum fyrir þessu fólki.
Frásagnir þessarar bókar
vekja enga samúð með stjórn-
endum Þýzkalands, sem glata
fjölda mannslífa vegna- von-
lausrar varnar og baráttu, eftir
að þjóð þeirra er í raun og veru
sigruð. Ekki mun ég þó dæma
þá hart fyrir þá sök, því að
það má enn þykja eftirsóknar-
verður og loflegur manndómur
að halda uppi vörnum, þó að
komið sýnist í óefni, og á það
alls staðar við. Þar með er ekki
reynt að verja styrjaldir, en
vel megum við sjá það sem gott
er og kemur fram í þeim. Og
það er auðvitað engin fremd
feða hetjuskapur að senda aðra
út í dauða og hörmungar en
hlífa sjálfum sér. Hitt er svo
annað mál að bók Matthíasar á
ekki að ræða stjórnmál Þýzka-
lands eða tiidrög stríðsins. Það
er annað verkefni. Þessi bók
segir frá erfiðleikum, vandræð-
um og hörmungum hversdags-
legra manna í Þýzkalandi þeg-
Viðskiptasambönd milli
írlands og íslands
Miðv.dayur 28. áyúst
Þegar Morgunbl. ber
sannleikamim vitni
„Það er engin leið að komast
fram hjá þeirri staðreynd, að ef
íslenzki verzlunarflotinn á að
halda áfram að vera til, þá
verður hann að vera fær um að
taka upp samkeppni við ann-
arra þjóða skip á vöruflutning-
um til og frá íslandi.“
Þessi orð stóðu í Mbl. sl. laug-
ardag, í grein eftir Pétur
Björnsson skipstjóra. Hann
ræðir þar siglingamálin og
dýrtíðina og bendir m. a. á það,
að mánaðarkaup skipshafnar-
innar á Selfossi var 53 þús. kr.
en á Brúarfossi 78 þús. kr. þeg-
ar mánaðarkaup á einu leigu-
skipinu, — Anne, — var 17
þúsundir.
Pétur skipstjóri segir líka, að
ef Eimskipafélag íslands hefði
aðeins haft sínum eigin skipum
á að skipa, væri það orðið gjald-
þrota. Hann gerir sér grein fyr-
ir þvi, að ýmsum muni miður
falla, að hann tali um þetta og
því segir hann:
„En þá vil ég svara því til, að
mér hafi einlægt reynzt heilla-
vænlegra að horfast í augu við
staðreyndirnar, og reyna að
finna leið út úr vandræðunum,
heldur en að stinga höfðinu nið-
ur í sandinn.“
Þarna fékk Mbl. og flokkur
þess áminningu frá heiðarleg-
um og hreinskilnum manni.
Kannske það verði nú farið að
horfast í augu við staðreynd-
irnar.
Það væri fróðlegt að vita hvað
menn hugsa sér í siglingamál-
unum. Er það ekki ennþá stolt
og metnaður íslendinga, að
þeirra skip annist flutninga að
landinu og frá? Halda menn að
það sé til lengdar hægt að leigja
útlend skip og gera þau út með
gróða til að mæta hallanum af
skipum okkar sjálfra?
Pétur Björnsson nefnir dæmi
um það að íslenzku flutninga-
skipin muni þurfa til þess að
bera sig 2 y2—3 krónur í flutn-
ingsgjald fyrir hverja eina, sem
útlend skip taka. Hann veit því
að þau eru hvergi nærri sam-
keppnisfær. Tilaga hans er
þessi:
„Á meðan núverandi dýrtíð-
arfargan gerir íslenzku kaup-
skipin óhæf til þess að taka upp
samkeppni í siglingum við aðrar
þjóðir,“ sé aðeins þeim fyrir-
tækjum, sem reka íslenzk kaup-
skip leyft að taka útlend skip á
leigu til almennra flutninga og
innflutningsleyfi verði bundin
því skilyrði, að flutt sé með ís-
lenzkum skipum.
Það er eðlilegt, að mönnum
detti slíkt í hug, en fljótséð er
hitt, að hér er um að ræða þung-
an skatt á íslenzka neytendur.
Ætli það væri ekki vert að
reyna að minnka „núverandi
dýrtíðarfargan?“
Þetta dæmi með flutninga-
skipin er ekki neitt sérstakt af-
brigði. Þetta er reglan, sem á
við um flest, að byrðum dýrtíð-
arinnar á einni grein, er velt
yfir á almenning. Nú bendir
margt til að augu manna séu að
opnast fyrir þessu, og er það vel
farið. Nógu lengi hefir höfðinu
verið „stungið í sandinn" og
hlustað á glepjandi kjaftæði
um skiptingu stríðsgróða og
blessaða dýrtið, sem gerði alla
ríka.
Nú fer þeim, sem mest hafa
masað um slíkt að verða órótt.
ustu alþingiskosningum, þar
sem það allmargt kyssir á vönd
sinna eigin böðla.
Sveitafólkið hefir barizt mik-
illi baráttu. Það hefir unnið
mikla sigra. En það á örðugan
hjalla framundan, hjalla sem
það verður að komast yfir.
Það verður að geta tekið allan
heyskap á véltæku og ræktuðu
landi.
Þegar Framsóknarflokkurinn
1943 bar fram frumvarp um ný
jarðræktarlög þess efnis, að
þessu yrði, með hjálp hins op-
inbera, komið í verk á næstu tíu
árum, þá sameinuðust allir hin-
ir st j órnmálaf lokkarnir gegn
þessari lagasetningu og vísuðu
henni frá, samkvæmt tillögu
fulltrúa sinna í landbúnaðar-
nefnd Efri deildar, þeirra Krist-
ins E. Andréssonar fulltrúa
Sósíalistaflokksins, Haraldar
Guðmundssonar fulltrúa Al-
þýðuflokksins, og Eiríks Einars-
sonar — þingmanns Ámesinga
— fulltrúa Sjálfstæðisflokksins.
Þeir vita það að þeim sem bera
byrðar verðbólgunnar í húsa-
leigu, flutningsgjöldum og öðru
er bráðum nóg boðið. Og þá fer
fram uppgjör, sem meðal ann-
ars verður pólitískt uppgjör.
James Coniially M. A.:
Niðurlag.
Þá læt ég útrætt um mat-
vælin, sem eru aðalútflutnings-
vara írlands. Þar í landi eru
líka framleidd húsgögn úr viði,
en af honum er þar nóg. Flest
þeirra eru smíðuð úr eik eða
beyki og eru mjög nýtízk í snið-
um, afar lík-þeim húsgögnum,
sem hér eru framleidd. List-
munir úr tré, t. d. kertastjakar
og blómaker með keltneskum
myndum, gætu orðið vinsælir
hér. Leirker og skrautmunir úr
postulíni eru framleidd mjög ó-
dýrt á írlandi, sökum þess að
vinnulaun eru þar lág — laun
iðnverkamanns eru að meðal-
tali 100 kr. á viku. Ullarfatnað-
ur er mjög ódýr þar, miklu ó-
dýrari en á íslandi. Á írlandi er
hægt að fá karlmannspeysu
fyrir 30 kr. og kvenpeysu fyrir
15 kr.
En hvaða vörur gæti ísland
flutt til írlands, ef svo færi, að
írskar vörur yrðu fluttar hing-
að? ísland er landbúnaðarland
og þarf því ekki að flytja inn
neinar fæðutegundir. Við höf-
um nægan fisk til eigin þarfa
og dálítið fram yfir til útflutn-
ings. Sú eina fisktegund, sem
skortur er á, er lax. Að vísu
eru m'argar laxár I írlandi, en
laxinn úr þeim nægir þó ekki
eftirspurn þriggja *milljóna
manna. Hann er afar eftirsótt
vara og mundi því niðursoðinn
lax frá íslandi vera okkur kær-
kominn. — En írsk húsmóðir
myndi varla vilja greiða meira
en sem svarar 3 krónum fyrir
dósina, vegna þess að allt ann-
að er svo ódýrt. Vinnulaun eru
svo lág þar, að nauðsynlegt er
að halda verðlaginu niðri.
Launin eru helmingi lægri þar
en í Englandi. Margir enskir rit-
höfundar láta t. d. prenta bæk-
ur sínar í írlandi vegna þess
að vinnan við prentunina er þar
ódýrari. Við gætum því flutt
ódýrar bækur til íslands. Bóka-
útgáfa ein í Dublin gefur t. d.
út sígild verk enskra rithöfunda,
t. d. Dickens, Thackerays, Dean
Swift og margra annarra og
kostar eintakið aðeins 3 krónur
íslenzkar.
★
Ef ísland gæti ekki flutt okk-
ur mikið af vörum í staðinn,
gæti það borgað okkur í krónum,
og gætum við síðan haft skipti
á þeim og enskum pundum. En
við sækjumst lítið eftir að fá
meira af enskum pundum; við
eigum þegar of mikið af þeim,
meira en við getum ráðstafað.
Síðast liðið ár gaf de Valera
ýmsum löndum í Evrópu 33
millj. sterlingspunda (78 millj.
króna) til matvælakaupa.
Æskilegt væri, að þið gætuð
greidd fyrir vörurnar með doll-
urum, því að þeirra þarfnast
írlendingar mjög nú sem stend-
ur. Við viljum eignast dollara-
innistæðu, og í þeim tilgangi
leyfum við amerískum flugfé-
lögum afnot af hinum stóra
flugvelli okkar við Shannon.
Allar amerískar flugvélar, sem
fljúga frá New York til Parísar,
Genfar, Rómaborgar og Kairo
lenda á Shannon-flugvellinum
til þess að taka þar benzín.
Amerískir ferðamenn sækja
SUND
Matthías Jónasson.
ar vígsvél Nazismans er að
hrynja í rúst.
Ég mæli með þessari bók við
lesendur Tímans, vegna þess, að
ég treysti henni til að vekja
mannlegar kenndir og verja
menn fyrir ofstæki og grimmd.
Það væru ánægjulegir ávextir
af böli og þrautum þeirrar lífs-
reynslu, sem hún er sprottin af.
En því skrifa ég þessi orð, að
mér ofbýður sá áróður, sem
hingað hefir náð, og boðar
grimmd og hatur, sem blóð-
hundum einum er samboðið. Ég
hef fátt undrast í seinni tíð
eins mikið og það, að íslenzkir
menntamenn og rithöfundar
skyldu láta blinda sig og leiða
til slíkra fólskuverka. En það
kalla ég fólksuverk að halda
uppi þeim áróðri, að öll þýzka
þjóðin sé sek og þurfi hegningar
við. Það verði blátt áfram að
svelta og kvelja hvern þýzkan
borgara og leggja píslir á allt
það fólk, — jafnvel svo að
fjöldi kvenna og barna sé svelt
I hel. Þetta sé nauðsyn fyrir
frið og menningu heimsins.
Þetta er kynþáttahatur og of-
stæki alveg samskonar því, sem
framkallaði Gyðingaofsóknir
Nazista.
Bók Matthíasar Jónassonar
sýnir okkur þýzkt fólk, sem
átti engan þátt í sekt Nazism-
ans og var honum alltaf and-
stætt. Auk þess kann hún að
segja okkur frá öðru góðu fólki,
sem að sönnu á þá sök að hafa
stutt stjórn Hitlers, en í raun
réttri aðeins af blindni. Og get-
um við kastað þungum steini á
það, þegar við sjáum að það er
jarðvegur fyrir frgfekorn ofstæk-
isins og illgresi þess sprettur
jafnvel hér á meðal okkar,
þrátt fyrir sólskin hins vest-
ræna lýðræðis og frjálsra um-
ræðna? Mér finnst ekki. Stjórn
Þýzkalands hafði þó öll áróðurs-
tækin og öllum þykir gaman að
heyra lof um sig og sína, —
land sitt og þjóð.
Hitt er annað mál, að því fer
fjarri að þessar frásagnir séu
fallnar til þess að vekja samúð
með stjórn Hitlers eða bera í
bætifláka fyrir hana. Það er
öðru nær.
(Framhald á 4. síöu).
mjög hingað, og flestir amerísku
hermennirnir úr setuliðinu í
Evrópu koma nú til Dublin í
stað þess aö fara til Lundúna
eða Parísar, vegna þess að í
þessari nýju „París norðurhvels-
ins“ er nægur matur og nógar
skemmtanir. Við höfum orðið
að neita þessum hermönnum um
landvistarleyfi hvað eftir annað,
því að aðsóknin er svo mikil.
En bezt er fyrir þá, sem vilja
verzla við íra, að hafa ameríska
dollara handbæra eða eitthvað
annað, sem skortir þar, séu
dollararnir ekki fyrir hendi. Við
höfum nægan fisk og nóg af
landbúnaðarafurðum til eigin
þarfa, en við gætum vissulega
haft not fyrir íslenzkt síldar-
mél til skeppnufóðurs og áburð,
sem búinn er til úr fiskbeinum.
Ég held, að íslendingar hafi áð-
ur fyrr flutt síldarmjöl til ír-
lands.
★
Ég vona, að þessi grein komi
íslenzkum kaupmönnum að ein-
hverjum notum, því að æskilegt
væri, að þau menningar- og ætt-
arbönd, sem tengja ísland og ír-
land, mættu styrkjast í fram-
tíðinni með verzlunarskiptum,
er auka myndu velmegun og
gagnkvæma velvild beggja þjóð-
anna.