Tíminn - 31.08.1946, Blaðsíða 2

2
TÍMINN, laiigardagfom 31. ágúst 1946
158. blað
fl OíÍaðaHgi
UM HÖFUDDAGINN
Laugardagur 31. ágúst
Hvað á að gera?
Nú er það af sem áður var,
að stjórnarsinnar mótmæli
Framsóknarmönnum í þvl, að
færa þurfi fjármálalíf íslend-
inga til samræmis því, sem er i
nálægum löndum. Alþýðublaðið,
Þjóðviljinn og Morgunblaðið
hafa öll birt greinar um það
síðustu vlkurnar. Þó eru ekki
llðnir fullir tveir mánuðir síðan
þessir flokkar kölluðu það
kjarkleysl og bölsýni af Fram-
sóknarmönnum að tala um
slíkt og sögðu að þeim gengi
ekkl annað til, en hatur við rik-
isstjórnina og vinnandi alþýðu
við sjó og i sveit og fjandskapur
við allar framfarir.
m
En það er undarlega hljótt
um það í stjórnarblöðunum
hvað eigi að gera. Um það er
lítið talað ennþá.
Þó hefir verið vikið að þvi í
Þjóðviljanum stundum að taka
ætti verzlunina öðrum tökum
og almenningi hagstæðari. Allir
muna líka að óánægðir Alþýðu-
flokksmenn hafa haldið því
fram, en Alþýðublaðið hefir
hins vegar lengstum barlð það
fram af mikilli þrákellni, að dýr-
tiðin stafaði svo sem öll af háu
verði á landbúnaðarvörum.
Hefir helzt verið svo að sjá,
sem Alþýðublaðið vissi ekki
önnur úrræði, en að verðfella
þær vörur. Það hefir a. m. k.
lltið talað um annað, en þó
tekur blaðið í gær litillega undir
skrif Tímans um eignauppgjör.
Mbl. segir hins vegar að
stjórnarflokkarnir ættu að
semja um lausn dýrtíðarmál-
ins. Það þarf ekki að tala við
fólkið um úrræðin. Það hefir
alltaf trúað þvi að þeir Ólafur
Thors og Ásgeir fengju vitrun
þegar með þyrfti, og nú heldur
það að engillinn fari að birtast
þeim.
Tíminn hefir þráfaldlega rætt
um verzlunar og byggingaokrið,
en þar eru tvö stórmál, sem
hægt er að taka þeim tökum,
að margar krónur sparlst hverri
fjölskyldu daglega. Það eru
stjórnarflokkarnir, sem hafa
leitt huga almennings á villi-
götur í þeim efnum, með því
að telja fólki trú um, að vel
væri yfir því vakað og allt í
bezta lagi. Nú fer alþýðan að
sjá hversu hollráðir þeir hafa
verið.
Þá hefir Tíminn ennfremur
rætt um^elgnauppgjör og eigna-
aukaskatt og eru það mál, sem
önnur blöð vlrðast hafa verið
hrædd við að víkja að. Senni-
lega er það af ótta við þá menn,
sem eiga peninga. Sá ótti er
þó ástæðulaus, því að það mun
sýna sig við athugun málsins,
að þessar ráðstafanir eru öllum
fyrir beztu.
í fyrsta lagl er það, að allur
þorri þeirra manna, sem pen-
Inga eiga, á aðeins tiltölulega
litlar fjárhæðir, sem eignaauka-
skattur næði ekki til. Þeim er
því fyrlr mestu að gerðar verði
einhverjar ráðstafanir til að
fyrirbyggja gengishrun. Slíkar
ráðstafanir er léttara að gera
á grundvelli eignauppgjörs.
Allur meginþorri þeirra
maryia, sem eiga peninga
myndu því hagnast af skyn-
samlegum aðgerðum í þessum
málum.
Svo eru þeir, sem mikið fé
eiga. Þeim má skipta 1 tvo hópa.
Annars vegar eru þeir, sem hafa
peningana sér að gamni og leik,
en hins vegar þeir, sem leggja
Sigurmerkin.
Gunnar Thoroddsen prófessor
lét hafa það eftir sér í norsku
blaði um daginn að stjórnar-
sinnar hafi unnið tvö þingsæti
af stjórnarandstæðingum í
kosningunum hér í sumar.
Prófessornum er sjálfsagt
ekki ofgott að gleðja sig við
svona sögusagnir meðan hann
getur, en verið gæti að hann
rækist á staðreyndirnar, þar
eins og víðar. Það er a. m. k.
víst að kosningastefna Gylfa og
Hannibals var allt annað en
stjórnarstefnan það sem af er.
— En það sýnir sig væntanlega
í haust hvort sæti þeirra verða
sigurmerki fyrir samstarf Ás-
geirs og Ólafs Thors.
Er Áki farinn að sjá.
Atvinnumálaráðherrann fluttt
nýlega ræðu við opnun sjávar-
útvegssýningarinnar. Hann rakti
það þar hvernig markaðir, sem
búizt var við að entust enn um
sinn, hefðu lokast og tapast
undanfarið og lýsti því með
mörgum orðum að erfiðleikar
ýmiskonar steðjuðu nú að.
Tíminn mun ekki finna að því,
þó að Áki ráðherra tali alvar-
lega um staðreyndir og líti á
hlutina eins og þeir liggja fyrir.
En Framsóknarmenn bentu á
þetta fyrir kosningar og þá köll-
uðu stjórnarsinnar það bölsýni
og hrakspár að tala svona. Það
gat ekki stafað af öðru en hatri
og ósk um að illa færi.
Hafa þeir lært eitthvað síðan?
Eða hvað gengur þeim nú til að
boða erfiðleika?
Margs verffa hjúin vís.
Það eru skrítnir heimilishætt-
ir á kærleiksheimilinu hjá ríkis-
stjórn „einingarinnar" núna.
Mbl. gerir sig að sönnu mjúkt
í máli við kommúnista, minnir
þá á bónorðsbréfið frá í vor og
segir að nú eigi að endurnýja
kaupmálann og allt liggi við að
samstarfið haldi áfram. Og nóg
ættu málefnin að vera til að
semja um.
þá í atvinnurekstur og fram-
kvæmdir.
Um þá fyrri er fátt að segja.
Það er þjóðfélaginu fyrir beztu
að við þá sé minnkað, svigrúm
þeirra þrengt og tækifærum
fækkað.
Um atvinnurekendur er það
að segja, að ef ekki er að gert
verður allur rekstur þeira tap-
rekstur. Það er því ólíkt betra
fyrir atvlnnurekendur sem eiga
mikið fé, að leggja fram nokk-
urn hluta þess, ef það væri not-
að til að standa straum af nauð-
synlegum aðgerðum, svo að at-
vinmfrekstuT þeira yrði sam-
k)eppnis(fær og arðvænlegur,
heldur en að láta allt sitt fara
í taprekstur og standa svo uppi
félausir, með atvinnurekstur,
sem ekki ber sig.
Þannig mun það sýna sig og
verða þvi ljósara, sem betur er
að gáð, að það er öllum fyrir
beztu að hollráðum Framsókn-
armanna sé fylgt í dýrtíðar-
málunum. Það er hollusta og
þegnskapur við málstað þjóðar-
innar að opna augu manna fyrir
því.
Hitt eru vélræði við þjóðina,
skaðleg íslenzkum hagsmunum
og þjóðarvelferð að villa úm
menn í þessum málum, eins og
ríkisstjórn Ólafs Thors hefir
reynt fram undir síðustu daga.
Nú fara menn að sjá hvorir
hafa verið hollari I ráðum og
meiri vinir allrar alþýðu.
En það eru stuttaraleg svör,
sem þessi blíðmæli fá í Þjóð-
viljanum. Þar setja menn snúö
á sig og segja að Mbl. hafi
kallað sósíalista landráðamenn
og það eigi sjálfstæðismenn að
eta ofan í sig áður en þeir biðji
sósíalista um gott veður. —
Raunar er nú vandi að vita
hvorir oftar hafa kallað hina
landráðamenn.
Þetta minnir á illa lynt par,
þar sem annað gerir sig blítt og
biðjandi og hefir mestu eftir-
gangsmuni, en hitt setur í sig
fýlu og lætur ganga eftir sér.
Hitt er svo ómögulegt að sjá
hvort hjúin skríða saman eða
skilja í fússi.
Ljótt er aff heyra.
Alþýðublaðið ber samstarfs-
flokki sínum vitni um daginn
og segir að kommúnistar séu
hvarvetna „dyggir og tryggir
þjónar Rússa og skirrast ekki
við að svíkja ættlönd sín ef
hagsmunir Rússa eru annars-
vegar“. Að benda á þetta sé
ekki siðlaus blaðamennska, held-
ur blátt áfram að segja sann-
leíkann um ásetning og hlut-
verk kommúnista.
Þetta er mjög samhljóða því,
sem Mbi. hefir iðuglega sagt
um samstarfsflokkinn og það á
nú að fara að eta ofan í sig.
»
Hvort er verra?
Þessi áburður nálgast hámark
þeirra svívirðinga, sem hægt er.
að béra á stjórnmálaflokk. Ef
blaðamenn trúa svona áburði
sjáfir, _þá er furðulegt að þeir
skuli geta unnið með þeim, sem
þeir hafa fyrir svo þungum sök-
um. Eða hvort er verra að vera
haldin svo blindu ofstæki, að
maður svíki land sitt og þjóð í
blindri trú á framandi stórveldi,
eða þá aö fá slíkum ofstækis-
mönnum völd i hendur, sann-
færður og sjáandi hvernig þeir
munu fara með þau?
Kona sú, sem fer með hús-
móðurhlutverkið á friðarráð-
stefnunni 1 París, er Mme.
Georges Bidault, huguð kona,
sem ekki felur aldur sinn.
Augu alheimsins hvíla á henni
og myndatökumenn og blaða-
menn sveima kringum hana
eins og mýský.
Mme. Bidault er ættuð frá
flotahöfninni Toulon og hét áð-
ur Suzy Borel. Var hún i flokki
þeirra frönsku kvenna, sem
dreymdi um að ryðja sér sína
eigin braut. Hún ákvað að
þrengja sér inn í hring þann,
sem fékkst við milliríkjamál, en
engin frönsk kona hafði áður
gert atlögu að þeirri háborg.
Fyrsta árásin.
1930 lauk Suzy Borel því mjög
Þjóffviljanum leiffbeint.
Þjóðviljinn hefir nú komist
að þeirri niðurstöðu aö Völundur
hafi einokunaraðstöðu á timbri
og ráði því þannig hverjir fá
það og hvað sé byggt. Þetta sé
gert í nafni frjálsrar verzlunar.
Þykir blaðinu sem tími sé nú
til kominn að beina þeirri spurn-
ingu til Viðskiptaráðs, hve lengi
þetta eigi að viðgangast.
Gott var að Þjóðviljinn sá að
eitthvað var athugavert við
þessa hluti. En nú skal honum
bent á það í fullri vinsemd að
Viðskiptaráð fær starfsreglur
frá ríkisstjórninni og þeim verð-
ur það að fylgja, því að þær
eru því lög. Það eru þessar regl-
ur, sem veita Völundi einokun-
araðstöðuna i nafni frjálsrar
verzlunar. Þjóðviljinn ætti því
að hugsa um það, hvort ekki
sé timi til að.spyrja stjórnina?
Spyrjiff þiff stjórnina.
En í lögum um opinbera að-
stoð við byggingar er svo fyrir
mælt í 38. gr. að meðan skortur
sé á húsnæði skuli Viðskiptaráð
skammta byggingarefni, svo
sem nánar verði ákveðið í
reglugerð. Þetta eru ein af papp-
írslögum stjórnarinnar, því að
reglugerðin er ekki til, og lögin
því óvirk. Þjóðviljinn ætti að
spyrja hvers vegna reglugerðin
komi ekki, svo að hægt sé að
halda lögin, sem eiga að gilda.
Þeir Áki og Pétur eru þó svo
vanir að fást við húsnæðismál
og byggingar að þeir ættu að
geta samið reglugerðina, ef vilj-
inn væri góður til þess að fram-
kvæma þessi lög.
En það er eins og víðar:
Lagastafurinn handa fólkinu
en framkvæmd|ir fyrir brask-
arana.
Þjóðviljinn ætti að tala um
þetta við Brynjólf og Áka, éf
hann vill vel.
svo erfiöu prófi, sem veitir rétt
til starfa við utanríkisþjónustu
Frakklands. Hún náði svo frá-
bærum árangri, að hinir form-
föstu herrar í Qui d’Orsay gátu
blátt áfram ekki neitað henni
um aðgang. Sigurinn var unn-
inn.
Mlle. Borel ávann sér þegar
mikið álit i ráðuneytinu. Hún
hafði meðfædda hæfileika til
starfsins og málakunnátta
hennar var alveg furðuleg.
• Eftir ósigurinn 1940 flutti
Mlle. Borel suður á bóginn með
stjórninni, og settist að í Vichy.
Og fljótlega varð hún kunn fyrir
andúð sína á Þjóðverjum, Laval
og fylgjendum hans. Andúð
þessa lét hún óspart i ljós i
veitinga- og samkomusölum
borgarinnar. Og hún var ekki
Höfuðdagurinn er 21. ágúst.
Sá dagur er tileinkaður Jóhann-
esi Sakaríassyni skírara í minn-
ingu þess, að því er fróðir menn
telja eftir frásögn guðspjalla-
manna, að þann dag fyrir meir
en 19 öldum hafi Heródes lepp-
konungur Rómverja yfir Gyð-
ingum látið hálshöggva Jóhann-
es, af því að hann sagði kon-
ungsfólkinu beiskan sannleika
um ósiðlegan lifnað þess.
Eftir beiðni eins úr fjölskyldu-
hópnum var höfuð skírarans
borið á silfurfati fram fyrir alla
i höllinni, svo að þeir sem sátu
við æðstu stjórn þar í skjóli lag-
anna, gætu sannfært sig um,
að Jóhannes væri dauður og þeir
fengju því óáreittir af honum
að halda áfram uppteknum
hætti.
Mér sagði prestur einn, að af
burði höfuðsins á silfurfatinu
hefði dagurinn fengið nafnið.
Dagur þessi hefir þótt einn
hinn mesti merkisdagur, hvað
tíðarfar snerti víða um land.
Þó get ég ekki fullyrt um það,
nema fyrir Austurland. Þar var
hann i heiðri hafður sem ein
hin ábyggilegasta spásögn um
veðurfar aflabrögð og fleira
fram að Mikjáismessu, 29.
september.
Ef stöðugir þurrkar voru
búnir að ganga í ágúst, var talið
óbrigðult, að gengi í rigningar
„upp úr höfuðdeginum," og
,4umarhaustið“. yrði óþurrka-
samt eða óslitin rigningatíð.
Ólíkt borin sagan.
Það vita allir að Þjóðviljinn
segir miklar fréttir frá Rússum
og verður tíðrætt um það að
„auðvaldsblöðin“, beri Rússum
ílla sögu og geri lítið úr flestu,
sem rússneskt er. í sambandi
við, þetta má benda á það, að
þegar blöðin skýrðu frá afrek-
um manna í kúluvarpi á Evrópu-
mótinu í Oslo um daginn, kast-
aði Rússinn Dorjainoff 20 senti-
metrum skemur í blöðum „borg-
aranna“ en Þjóðviljanum.
siður hvassyrt í garð marskálks-
ins en annara.
„Ljóti andarunginn.“
Það má heita furðulegt að
Gestapo lé hana i friði. En Þjóð-
verjar höfðu einu sinni tekið
það í sig, að líta á hana sem
„ábyrgðarlausa konu.“
— Hún er kona og talar full
mikið, sagði Gestapomaðurinn,
sem hafði mál hennar með
höndum.
En Suzy Borel lét sér ekki
nægja að tala. Hún varð fljót-
lega ötulasti og dugmesti full-
trúi andstöðuhreyfingarinnar 1
Vichy. Kom það í hennar hlut
að sjá um ferðir flóttamanna til
Spánar. Og loks varð Þjóðverj-
um ljóst, að þeir höfðu ekki efni
á að ganga fram hjá henni með
öllu.
— Við verðum að reyna að
hafa hendur í hári tannstóru
meykerlingarinnar, sagði fyrir-
liði Gestapo í borginni. Það var
komið annað hljóð í strokkinn.
Mlle. Borel þótti þessu um-
sögn skemmtileg. Þá var hún
hinn ljóti andarungi en ekki
svanur. Hún reyndi ekki að
neyta kvenlegs yndisþokka í
baráttu sinni, notaði stór gler-
augu og hirti lítið um útlit sitt.
Oftast var hún í röndóttri loð-
kápu, sem fékk að flaksast og
blakta eins og blærinn vildi.
En Mlle. Borel hafði sín sam-
bönd. Hún fékk einhvers staðar
frá aðvörun i tæka tíð, þegar
átti áð taka hana fasta. Hún
Eins var ef miklir óþurrkar
höfðu gengið, og sérstaklega
hefði mikið rignt seint í ágúst.
Þá var talið áreiðanlegt, að
„þornaði til“ með höfuðdegin-
um.
Ef ís kom eftir að komið var
fram yfir vór (stekktíð), taldi
fólk það áreiðanlegt, að hann
færi ekki fyrr en um höfuðdag.
Þetta reyndist rétt tilgetið sum-
arið 1887. Þá kom ís i tólftu
viku sumars, og þá fór hann
ekki fyrr en um höfuðdag og
hvarf þá fljótt, enda gerði þá
nokkuð magnaða suðvestan-
átt. En líka eignuðu sjómenn
það því, að straumarnir lægju
þá meira frá landinu.
Sumir sjómenn höfðu all-
mikla trú á höfuðdeginum eða
öllu heldur á stórstraum höfuð-
dagsins. Væri mikið fiskiri fyrir
strauminn, mátti eiga von á, að
fiskur minnkaði eða nær hyrfi,
en þá töldu sumir menn sig eiga
hann vísan með októberbyrjun.
Sömu sögu var að segja, ef
fiskitregða hafði verið fyrir höf-
uðdaginn Var þá ekki að efa,
„að ný ganga kom með höfuð-
dagsstraumnum.“
Þetta, sem ég hefi talið að
framan, virtfEt svo óyggjanlegt,
að ekki brást, eftir frásögn gam-
alla manna.
Nú finnst manni þetta nokk-
uð breytt. Hvort sem þar kemur
til trú og trúleysi deili ég ekki
um, en tek undir með Þorsteini
Erlingssyni:
„Þvi guð og menn og allt
er orðið breitt
og ólíkt því sem var
í fyrri daga.“
Það er aðeins eitt atriði, sem
ég man frá sjósóknarárum mín-
um, sem tengt er við höfuðdag-
inn og ekki breytist. En það er
burtfarardagur kríunnar, þessa
ötula varnarliða æðarvarpsins
fyrir öllum nema mannræningj-
anum og byssu hans.
slapp til fæðingarborgar sinnar,
Toulon, og faldist þar.
Þeirra fyrsti fundur.
Þegar Frakkland var frelsað,
var Suzy Bor.el staðráðin í að
taka upp sinn fyrri starfa og
hún var búin að setja sér ákveðið
mark. Hún vildi verða fyrsti
sendiherra Frakklands i Kiev
höfuðborg Úkraínu. — En það
átti ekki fyrir henni að liggja.
Georges Bidault fyrrverandi
kennari varð utanríkisráðherra
og það var hann, sem kallaði
Suzy Borel aftur til starfs í
ráðuneytinu. — Ýmsar frá-
sagnir hafa verið á kreiki um
æfintýralega fundi þeirra Bi-
dault og mlle. Borel, meðan á
stríðinu stóð. En þau mun ekki
hafa hitzt fyrr en í ráðuneyt-
inu.
En Bidault hafði heyrt talað
um Suzy Bordl og bað hana þvi
að gerast einkaritari sinn og
síðar skrifstofustjóri.
Stakkaskiptin.
Suzy Borel dreymdi um sendi-
herrastöðuna fyrst i stað. En
svo fóru kunningja* hennar að
taka eftir mikilli breytingu á
henni. — Og sjálfsagt hefir hús-
bóndi hennar einnig veitt þessu
athygli. Ljóti andarunginn
breyttist 1 svan.
Röndótta loðkápan hvarf og
í stað hennar komu ýmsir bún-
ingar frá kunnustu tizkuverzl-
unum Parísar. Það kom jafn-
vel fyrir, að hún lagði stóru
Ásmundur Helgason.
JÖRGEN BAST:
Æ F I N T Ý R I
FRÚ BIDAULT
í þessari grein segir frá frú Bidault, konu franska sendiherrans.
Hún var eitt sinn staffráffin í því aff verffa sendiherra Frakka
í Kiev. Hafði hún áffur gengiff í utanríkisþjónustuna, þrátt fyrir
andstöffu þeirra formföstu herra, sem þar réðu mestu. En náms-
ferill Suzy Borel var svo glæsilegur, aff hún hlaut aff hafa sitt mál
fram. — Síðar varff hún einn af duglegustu fuiltrúum andstöffu-
hreyfingarinnar, eftir aff Vichy-stjórnin kom til valda. Svo stigu
Bandamenn á land í Frakklandi og Þjóðverjar voru hraktir burtu.
Georges Bidault utanríkisráffherra gerði orff eftir Suzy Borel og
hún hóf starfa sinn að nýju, með sendiherrastöðuna sem tak-
mark. En henni var annað ætiaff.