Tíminn - 21.04.1948, Blaðsíða 3

89. blað
3
TÍMINN, miðvikudaginn 21. apríl 1948.
BásGsermaniiliag':
s
Séra Þorvarior Þorvarössoo]
préfastur í Y'ík
Þann 9. þ. m. lézt að heim-
ili sínu í Vík í Mýrdal einn af
merkustu kennimönnum is-
lenzku þjóðkirkjunnar, séra
Þorvarður Þorvarðsson fyrr-
um prestur til Mýrdalsþinga
og um skeiö prófastur í Vest_
ur Skaftafellsprófastsdæmi.
Séra Þorvarður var fæddur
1. nóv. 1863. Foreldrar: Séra
Þorvarður Jónsson prestur og
prófastur á Prestbakka á
Síðu og Valgerður Bjarnadótt
ir,systri Hákonar Bjarnason-
ar kaupmanns frá Bíldudal,
ér úti varð á Mýrdalssandi
1877, er skip hans strandaði
á Bólhraunum.
Er sú ætt mjög kunn, með
því að börn Hákonar kaup-
manns, Lárus hæstaréttar-
dómari og systkini hans eru
öll löngu landskunn.
Séra Þorvarður í Vík lauk
stúdentsprófi árið 1894, kand
theol. 1897.
Þann 28. des. 1898, kvænt-
ist hann Elisabetu Þorvarðs-
dóttur frá Sandvík í Sand-
víkurhreppi, í Árnessýslu.
Ári síðar 1899 var hann
vígður til prests og settist að
á Víðihóli á Hólsfjöllum.
Prófastur var hann norður
þar á árunum 1903—’07.
Mun prestsþjónusta þar
nyrðra hafa reynt mjög á þrek
og karlmennsku hins unga
prests. Vetrarferðir og fang-
brögð við norðlenzkar stór-
hríðar í hálendustu byggð-
um þessa lands. En eigi kvart
aði séra Þorvaröur undan erf
iði í starfi þá, né síðar, enda
lét hann þrátt svo um mælt,
að það væri hverjum full-
hraustum manni hollt að
hafa nóg að starfa og neyta
orku sinnar.
Mun honum þrek og karl-
mennska hafa verið í blóð
borin, þvi að sagt var mér,
að faðir hans, séra Þorvarð-
ur eldri, hafi verið orðlagt
karlmenni á sinni tíö.
Árið 1907 fær séra Þorvarð-
ur veitingu fyrir Mýrdals-
þingum og þjónaði því em-
bætti í 27 ár, eða til 1934, en
naut síðustu árin aðstoðar_
þjónustu séra Jóns sonar
síns, sem góðu heilli varð eft-
irmaður hans í starfinu. Hér
verður nú ekki nánar rakin
ætt né æviferill séra Þorvarð-
ar, enda mun það gjört ræki-
lega af öðrum. — En það er
maðurinn sjálfur, , eins og
mér virðist hann, sem knýr
mig til þess að rita þessi fáu
minningarorð. Svo vildi til,
þegar séra Þorvarður átti
leið um hérað vort, að hann
gisti jafnan á heimili for-
eldra minna, ef svo bar undir.
Má vera að þessu hafi þó
ékki ráðið tilviljun ein, því
að í þá daga var það ekki'ný-
lunda, að gest bæri að garði.
Hitt ætla ég, að nokkru hafi
hér um valdið, að milli föð-
míns og Kristófers á Breiða-
bólstað, hálfbróður séra Þor-
varðar, hafði verið hin kær-
asta vinátta og náið sam-
starf í ferðalögum og sjó-
volki, en það er önnur saga.
Minnist ég nú þess, hversu
hugþekkur gestur' séra Þor-
varður var, ekki aðeins hús-
bændum, heldur heimamönn
um öllum, eldri sem yngri.
Það leyndi sér ekki, að þessi
alúðlegi menntamaður var
gjörsamlega laus við allan
embættishroka, hræsni eða
smjaður, átti þann andlega
fjársjóð í fórum sínum, sem
honum var bæði ljúft og
tamt að deila milli meðbræðr
anna, svo að hverjum fannst
við sitt hæfi.
Einu gilti, hvert umtals-
efnið var. íþróttir, hestar,
menn og menntir, lands- og
héraðsmál, trúmál; allt virt-
ist honum jafn hugþekkt,
eftir því sem' við átti. Slíkur
maður hefði vissulega getað
með sanni sagt: „Ekkert
mannlegt er mér óviðkom-
andi“
Hófsöm glaðværð og gáfu-
leg fyndni, samfara góðvild
og gjörhygli einkenndu orð-
ræður þessa manns, enda
mundu flestir hafa getað í
nærvist hans sagt: „Hér er
oss gott að vera.“ Það gat
ekki dulist, að hér var um að
ræða listhæfan og listelskan
gáfumann, sjáanda, sem í
fullu samræmi viö ævistarf
sitt og innri hnejgðir lagði
sig sérstaklega eftir að skilja
andlega þörf og sálræna eig-
inleika meðbræðranna. Það
vakti eftirtekt ýmsra, ekki
síður menntamanna, hversu
skýrar myndir séra Þorvarð-
ur einatt gat gefið í dánar-
minningum af mönnum og
konum, sem hann einungis
hafði haft skammvinn kynni
af, og mætti þess dæmi
nefna, sem hér verðúr þó
sleppt; en nærri liggur að
ætla, að honum muni hafa
verið jafnt gefið að þekkja
menn af svip og látbragöi
sem af orðfæri. — Listræna
hæfileika séra Þorvarðar má
fyrst og fremst marka af
meðferð hans á íslenzkri
tungu, sem var að vonum
yndi hans og eftirlæti, enda
hafði móðurmálið fært hon-
um heim marga fagurskap-
aða fyndni og margt spaklegt
orð á vör, og þannig endur-
goldið ást hans. Er mjög eft-
ir því að sjá, að fátt mun nú
finnast ritaðs máls eftir séra
Þorvarð í bundnu máli og
óbundnu, því að á hvort
tveggja var hann hagur með
ágætum.
Annað, sem sýnir áhuga
hans á listum, var leikstarf-
semin. Um eða fyrir 1890
mun hafa orðið hlé á námi
hans. Dvaldi hann þá um
skeið á Eyrarbakka og beitti
sér fyrir sjónleikastarfsemi.
Mun hann hafa verið braut-
ryðjandi þeirrar listiðkunar
í þorpinu og samið sjálfur'
leikrit, er nú mun glatað. —
Enn er það til marks um list-
tækni séra Þorvarðar, að eft_
ir að hann hætti sveitabú-
skap í Norður-Hvammi í Mýr
dal og fluttlst til Víkur,
lagði hann stund á úrsmíði í
tómstundum, og þótti vel gef-
ast þeim, er nutu verka hans
á því sviði. Hafði hann
skyggnst inn í þá iðn á skóla-
árum sínum hjá úrsmið í
Reykjavík. — Víst kom nú
þessi hæfni hans í góðar
þarfir, enda þótt eigi væri
dýrt selt og einatt gefin
vinnan.
Barnahópuripn óx, og efna
hagurinn var þröngur. En
indælt var að vera gestur í
litla bænum vestast í Vikur-
kauptúni, prestssetrinu. —
Hvorki prestur sjálfur, kirkj_
an, þjóðin né aðrir aðilar
höfðu efni á því, að veita
hinum gagnmerka kenni-
manni og trúa starfsmanni
betri aðbúð í húsakynnum en
þessa. Stofan hlaut að vera
allt í senn-: Skrifstofa, vinnu-
stofa, borðstofa og barnaher-
bergi.
I ást og í starfi, í meðiæti
og mótmælti, í langri sambúð
þeirra prestshjónanna, mátti
lesa út úr atferli húsmóður- I
innar hina frægu játningu
húsfreyjunnar á Bergþórs-
hvoli: „Ég var ung gefin
Njáli, og hefi ég því heitið
honum, að eitt skyldi yfir
okkur bæði ganga.“ En prests
frúin í Vík hafði gefið sig
sjálf hinum glæsilega gáfaða
og lífsglaða menntamaniri —
af ást.
Ekki fór séra Þorvarður á
mis við sorgir þessa lífs. —
Árið 1924 missa þau hjón son
sinn, Sigurgeir, afbragð ann_
arra barna að gáfum, téepra
11 ára, sem miklar vonir
stóðu um. Árið 1929 missir
séra Þorvarður konu sína,
aðeins 55 ára að aldri. Það
var svöðusár. Voriö 1930 veik-
ist Þórður, sonur hans, þá við
smíðanám í Reykjavík, og er
fluttur á sjúkrahús. Stóð þá
yfir Alþingishátíðin, en ekki
vék séra Þorvarður frá
sjúkrabeði sonar síns. Mundu
þó atburðir þeix-ra daga hafa
dregiö að sér athygli hins
þjóðholia menntamanns, ef
öðruvísi hefði á staðið.
En aldrei mælti sr. Þor-
varður æðruorð.
Hér hefir, sem oftar, trúin
á æðri mátt komið til styrkt-
ar. En auk þess mun séra
Þorvarður þegar á unga aldri
hafa fengiö allmikla lífs-
reynslu við lát foreldra og
ástvina, en ekki látið bugast.
■—■ Á skólaárunum mun hann
hafa notið fjolbreytts æsku-
lífs, sem von var að. Hlýtur
hann að hafa verið eftirsótt-
ur félagi meðal ungra manna
fyrir gáfur, lífsgleði og list-
tækni, en um það vildi hann
fátt talaA— Sennilegt er, að
hin . margþætta lífsreynsla
hans frá.býrjun hafi átt sinn
þátt í framúi'skarandi sam-
úð hans og nærgætni við þá
er bágt áttu, ekki sízt við
sjúklinga. í slíkum aðstæð-
um reyndist hann sá mann-
vinuf, að af bar, svo að hug-
kvænjni hans á hjálpsemi og
nærgætni virtist nærri furðu
leg. — í trúarskoðunum var
hann víðsýnn og sanngjarn.
En í Öilu þessu var hann
sama yfixdætislausa prúö_
mennið, og „bæri hann þunga
sefans sorg, varð sálin ei
margmál, né bar sig á torg.“
Var þetta arfur „feðra
vorra,“ eða var þetta áunnin
fullkomnun í anda spámanns
Atíræðar:
Friðbjörn Sigurjónsson
i Kcyklt®líi
Áttræöur verður í dag Frið
björn Sigurjónsson að Reyk-
holti i Borgarfirði. Hann er
Mývetningur að ætt, sonur
Sigurjóns Guðmundssonar og
konu hans Friöfinnu Daníels
aóttur, sem lengst af bjuggu
að Grímsstöðum við Mývatn.
Var hann þriðji í röðinni af
10 systkinum. Meöal bræðra
hans var Benedikt, þekktast-
ur undir nafninu Fjalla-
Bensi, og Guðm. S. Hofdal
nafnkenndur glímumaður.
Snemma fór Friðbjörn að
heiman, og réðst í vinnu-
mennsku. Dvaldi hann m. a.
á Grænavatni og að Gaut-
löndum, og þaðan kvæntist
hann Önn,u Indriðadóttur,
æ.ttaðri úr Reykjadal. Reistu
þau síðar bú í Álftagerði og
dvöldu þar fram til ársins
1931 er þau fluttust með dótt
ir sinni, Þuríði, og manni
hennar, Þóri Steinþórssyni,
að Reykholti. En þar er Þórir
nú skólastjóri. Þessa einka-
dóttur sína misstu þau árið
1932.
Ég kynntist Friðbirni fyrst
eftir að hapn fluttist að
Reykholti, og þar höfum við
verið samvistum, og á ýmsan
hátt samstarfsmenn, í rúm 16
ár. Og þessi kynni mín af
honum hafa verið á þann
veg, að ég tel hann meðal
minna beztu vina. Hann er
ins — eða hvort tveggja?
Hinir listrænu hæfileikar
sr. Þorvarðar, mannúð og
gjörhygli þeirra hjóna beggja
mun hafa lýst sér ekki hvað
sízt í uppeldi barna þeirra,
hinna mörgu og mannvæn-
legu. Af þeim eru nú á lífi:
Þorvarður, aðalféhirðir
Landsbankans, Reykjavík,
Hjörtur, verzlunarmaður í
Vík, Kristján, læknir í Rvík,
sr. Jón, prófastur í Vík, Val-
gerður, nú við framhaldsnám
í Svíþjóð, Svanhildur, frú í
Reýkjavík.
Með því að fá börnum sín-
um slíkt uppeldi, þrátt fyrir
örðugan fjárhag, auk ótal
góðra verká annarra, hafa
þau hjón siglt jarðlífsfleyi
sínu heilu hafnar til. Það er
trú mín, að séra Þorvarður
sé nú kominn heill í höfn þá,
er hann helzt mundi kosið
hafa. Megi ávallt blessun
fylgja honum og ástvinum
hahs, „þar sem góðir menn
fara, þar eru Guðs vegir.“
Vík, 19. apríl 1948.
Valdimar Jónsson.
mikill mannkostamaður, sem
þeir geta auðveldlega saan-
færst um, er hafa haft tðski-
færi til þess að kynnast fjár-
gæzlu hans, hvort heldur er
vetur eða vor. Er umhyggjan
fyrir hinum mállausu vinurn.
hans svo frábær, að til mik-
illar fyrirmyndar er. Efi að
hirðingu sauðfjár hefir hanr.i
unnið frá barnæsku og fran.
á þennan dag, óg alltaf ai:
sérstakri trúmennsku og;
kunnáttu.
Margir hafa notið hinna
miklu mannkosta Friðbjarn-
ar síðan haf>,n kom að Reyk ■
holt\* því þar er oft fj öl
menni, bæði heimamenn o§:
gestir. Hefir hann hver-
manns götu viljað greiða,
enda þekki ég ekki hjálpfús ■
ari mann. Og þrátt fyrir sim.
háa aldur er hann enn glað -
ur og reifur, með spaugsyfð .
á vörum við hvern sem er óg
lieldur andlegum kröftpir:
óskertum, þrátt fyrir mikla
vanheilsu um mörg undan-
farin ár.
Ég veit að margir munu
nota þrisi merku tímamót í.
ævi Friðbjarnar til þess, að
þakka honum fyrir allt goti;
á undanförnum árum og;
óska honum allra heilla á
ævikvöldinu. Og ég er einn
af þessum mörgu, sem hefi
mikiö-að þakka.
Þ. G.
Sóðar í skraut-
höllum
Austurbæjar bíó er mikio
hús og salarkynni þess giæsi..
leg. En þegar inn í þafr. var
gengið sunnudagskvöldið 11;
apríl s.l. kl. 9 að kvöldi,'bárti
gangar og eins gólfið með-
fram bekkjaröðunum þv.i
fremur vitni, að þar. h'efði.
verið erkisóðar, en ekki sið-
að fólk. Allt var lóðrandi í.
pappírsrusli, og fram í for-
stofuganginum af sígarettu-
stubbum líka, eftir þetta
fólk, sem alls staðar er ét-
andi og jórtrandi og iðka).’
sóðaskapinn, þótt það sé
komið í skrauthallir.
Ég fer næstum aldrei í bíó,
naumast einu sinni á ári, en
ánægju gæti ég ekki haft aí:
slíkum bíóferðum. Fyrst er
nú það, að fullar 15 mínútui'
eftir að sýning er hafin, er
þetta fólk, sem aldrei getur
verið stundvíst að troðast inn
og þreifa eftir sætum síni.im,
til óþæginda og leiðinda,
þeim, sem komnir eru,
í tíu mínútna hléinu- gekfe:
ég niður í forstofu og hugð'í.,
að þar mundi vera svalára
en í sjálfum salnum. En ekki
tók betra við þar. Allt á kaíí
í reyk, og svo gaus þessi
reykjarsvæla inn í salinn,
Menn eru varla staðnir upp
úr sætum sínum, er þeir
kveikja í vindlingum eða píp..
um sinum. Fyrr má nú vera
hollusta við þennan harð-
stjóra þeirra, tóbakiö. —
Jæja, þið afsakið, góðir háls-
ar, en slíkur heimur er ekki
fyrir mig, þá vil ég h’eldúr
hirða hesta eða roilur í
moldarkofum, en umgangast
erkisóða í skrauthöllum.
Pétur Sigurðsson, t