Tíminn - 06.07.1948, Qupperneq 3

< • I
146. bla3
TÍMINN, þriðjudaginn 6. júlí 1948.
~3
Frásögn SleiseclSkís GMasonar
fa*«i lleftelg'I.
Benedikí Gíslason fiá Hofteigi hefir verið á ferð um
Norðuriand í vor. Fyrir nokkru kom hann hér íil bæjarins
og barst þá ferðalag hans í tal við blaðamann frá Tíman-
uni. Hér fer nú á eftir það, sem Benedikt vildi einkum tala
um eftir þetta fcrðalag.
Tíðarfarið var kalt á Norð-
urlandi. Ég kom til Akureyr-
ar að kvöldi 14. maí. Ég kom
til Akureyrar í fyrra hinn 16.
maí og hafði því góðan sam-
anburð á gróðurfarinu. í
fyrra var jörð crðin sæmi-
lega gróin og tún vel græn
allsstaðar. Nú mátti heita,
að allt land væri grátt og að-
eins litur á túnum, og varla
þó sums staðar.
Jarðabætur.
Áhugi á jarðabótum er alls
staðar mikill meðal bænda,
og víða er verið að undirbúa
land til ræktunar. Mest ber
á skurðagreftiVenda er hann
fyrsta skilyrði til þess, að
rækta land. Víða var veriö að
undirbúa flög til sáningar.
Einna almennast fannst mér
það á Svalbarðsströnd.
Ilraðfrysta kjötið.
Þýðingarmiklar framkvæmd
ir virtust mér vera hrað-
frystihúsin, sem komin eru
víða á þeim slóðum, sem ég
hefi ferðast um. Það sést, að
hér er farið allt öðruvísi með
matinn. Hreinlætið nálega
fullkomið, umbúðir af beztu
gerð, og geymslan tekur langt
fram öðrum geymsluaðferð-
um á matvælum.'Hraðfrysta
kjötið í ca. 2 kg. stykkjum,
innvafið í jgellófanpappír, lít-
ur öðruvísi út en hálffrystir
kroppar í pokum, enda gæða
munurinn mikill og mestur
eftir langa geymslu.
Hrossakjöt og meðferð þess.
Á Norðurlandi er nú fátt
fé. Sauofjárpestirnar hafa
sópað’ landið, eins og Ackcill-
os Rómaborg. Og niðurskurð-
urinn nú, með fjárskiptun-
nm, er mikill og náði yfir
stærra svæði en ætlazt var
til, og setja'nú bændur mikla
von á hinn nýja fjárstofn, ,en
ef það misheppnast og fjár-
pestirnar koma aftur annan
vetur, þá vita bændur, að
ennþá sópar hann þá betur,
eins og Achcillus Rómaborg.
Það gegnir furðu, hversu
hændur á pestarsvæðunum
liafa borið af sér hinn mikla
vágest: sauðfjárpestirnar.
Veldur mestu um það, að
fljótt hefir verið gripið til
annarra framleiðslugreina,
svo sem mjólkursölu, og svo
hafa bændur á Norðurlandi,
vestan Eyjafjarðar, haft
geysimikinn hrossastofn, en
á honum vinna engar pestir.
Það er þó svo, að of lítið verð
ur bændum úr þessari fram-
leiðslu. Sala til útlanda á
hestum nálega engin, og neyzl
an á hrossakjöti innanlands
ekki nógu skipulögð, og
■verkuninni í meginatfiðum
ábótavant. Hrossasölusam-
lag hafa þó Skagfirðingar
myndað og selja í gegnum
það hross til slátrunar á Ak-
ureyri, Ólafsfjörð, Siglufjörð
og kannske víðar. En hrossa-
kjötið er í litlu verði og nýt-
ist ekki til hlýtar, vegna ó-
vandaðrar verkunar. Hrossa-
kjötið er einn bezti og holl-
asti matur, sem íslendingar
hafa til manneldis. En það er
næmara fýrir meðferðinni
en annað kjöt, og þarf að
slátra hrossum þannig, að
sem skemmstan tíma leiki
loft um kjötið. Strax að lok-
inni slátrun þarf að útiloka
loftið, og má kjötið eigi
hanga í gálgum meðan það
kólnar. Bezta ráðið til þess
er aö setja það í kalt vatn,
helzt rennandi, og svo þegar
það er að fullu kælt, setja
það í loftheldar umbúðir og
í frysti eða' salt. Ef kjötið
kólnar í lofti, gulnar fitan og
af henni myndast hið ógeðs-
lega hrossakjötsbragð, sem
engir vilja þöla í mal sínum.
Sama gildir um mörinn. Það
þarf að kæla hann í köldu
vatni, og er hann þá nálega
hvítur, er upp er tekinn; svo
þarf að bræða hann sam-
stundis, og er hann þá alger-
lega laus við hrossabragðið,
og hin bezta feiti til neyzlu,
í hvað sem hann er notaður.
Gull-ogsiifurbrúðkaup
I sláturhúsum, sem ég hefi
athugað á þessu svæði, er (
auðvelt að koma fyrir slíkum
kæliútbúnaði. Sé.þannig far-
ið með hrossakjötið, er á-
stæðulítið, að verðmunur á
því og öðru kjöti sé eins gíf- !
urlegur og nú er. Því ég stað- j
hæfi það, eftir langa reynslu
um svona verkun á kjötinu,1
að ef um nokkurn*mun er að
ræða, þá er það helzt, að,
hrossakjötið er betra en
margt annað kjöt, sem nú er
á markaði og síðan á mat- J
borði manna. Með fullkomnu
eftirliti um slátrunina og út- ;
búnað við geymslu mundi
mega stórbæta um gildi þess- •
arar framleiðslu til hags fyr
ir bændur.
Þurrmjólkin á Blönduósi.
Eins og ég d'rap á, þá.hafa'
bændur tekið upp margskon-
ar nýbreytni í frámleiðslu-'
háttum, svo sem mjólkursölu.!
Ein merkilegasta nýbreytnin
er þurrmjólkurvinnslustöðin
á Blönduósi. Það er gaman
að sjá svona hreinlegar, ó-
brotnar aðferðir við vinnu.
Mjólkin er skilin í allmyndar
legri skilvindu, og glæsilega
gljáandi á svipinn og búið til
smjör úr rjómanum. En und-
anrennan fer eftir pípum í
„pott“ mikinn og í honum
snúast 2 valsar 300 stiga heit
ir. Það er nú suða, maður
minn, og út af völsunum sitt
til hvorrar handar kemur svo
mjólkin í hvítum þynnum
eins og pappír, og niður í
rennur, sem mala þynnurnar,
og ýta svo valsar mjölinu út
í stokka, er síðan liggja í
kjallara, þar sem það fer í
sínar umbúðir. Engin mistök
á vinnslu eða vélum hafa átt
sér stað. Var stöðin sett upp
að ráði Sveins Tryggvasónar
mjólkurfræöings, er valdi vél
arnar. Stöðin vinnur úr 7000
—8000 lítrum á dag og hefir
þannig undan 800—900 kúa
búi. Flytja bændur nú víða
úr Húnavatnssýslu mjólk í
stöðina og auk þess úr Bæj-
arhreppi í Strandasýslu.
Lærðir yfirsetumenn
Iijá sauðfénu.
Ég * hefi gaman af að at-
huga lífið í kringum mig á
ferðalögum og það ætla ég,
að á Norður- og Vesturlandi
víða hefðu bændur gagn af
því að fá fjármenn austan af
Fljótsdalshéraði.
Þes.si svokallaða bætta-með
ferð á sauöfé er komin svo út
í öfgar, að það fer að verða
tvísýnt, að hagur verði af
þeirri sauðfjárrækt, þar sem j
fé sækir enga beit, en krefst!
pössunar fram á græn grös:
og yfirsetu á sauðburoi, lik-
lega bráðum af lærðum
mönnum. Margir bændur
hafa hug á því að breyta til,
um þetta með fjárskiptun- í
um.
Rafmagnið.
Ef Skaftfellingar væru
vestan lands og norðan.
Það hefir mig undrað á
ferðum mínum, hversu lítill
áhugi er meðal bænda um
notkun rafmagns. Rafmagn-
ið er orðið eins nauðsynlegt
og vatnið í daglegu lífi
manna, og þessi mál er bú-
iö að gera að allra handa póli
tískum ofsjónarhyllingum
með landsfólkinu. En hversu
margar stórar rafstöðvar, sem
búnar veröa til, að lögum,
með landssjóðsstyrk, vita þaö
allir, að ekki er hægt að
dreifa rafmagninu, vegna
kostnaðar, um allt það svæöi,
sem þarf að nota rafmagn.
Mönnum vex þetta mál í aug
um, en ef skaftfellskir raf-
listamenn kæmu út um sveit
ir Vestur- og Norðurlands, þá
yrði þarna mjög viða ljós og
suða af rafmagni, nær að
kalla strax. Það gjörbreytir
heimilum, og fólkinu um leið
í Ijóssins engla —gem það er
nu að vísu flest fyrir. Menn
koma ekki auga á bæjarlæk-
inn, þótt þeir séu búnir að
vaða í honum alla sína tíð,
og hafa ekki komizt í það vin
áttusamband við hann að
trúa honum til svona mikilla
hluta. En lítill lækur getur
ýmislegt, þótt hann sé ekki
með það yfirlæti að mynda
foss. Og það þarf hvorki fjöll
né fossa til þess, að bæjar-
lækurinn geri þetta lítil-
ræði, eða komið þið í Öxna-
læk í Ölfusi og sjáið, hvað
lækurinn, sem rennur þarna
eftir flötu Ölfusinu, gerir
innanbæjar. Hvað? 70 ljósa-
perur, nokkrir ofnar, tvær
eldavélar. Helmingur dyggði
á kotunum. Og galdurinn var
að leiða lækinn 60 metra í
stokk, þangað til hann varð
að detta 5 metra niður í túr-
bínuna. Og svo hagurinn af
verkinu? Jú, það hefir borg-
að sig langdrægt, svona á
hverjum tveimur árum.
Armann Þofgrímsson og
Halfdánía Jóhannesdóttir á
Hraunkoti í Aðaldal í Suður-
Þingeyjarsýslu héldu gull-
brúðkaup sitt 17. júní s.I.
Ármann er fæddur 2. jan.
11873 á Hraunkoti. Foreldrar
hans voru hjónin Þorgrímur
Halldórsson Þorgrímssonar,
bónda að Hraunkoti og Guð-
rún Jónsdóttir Árnasonar,
bónda að Haga í sörnu sveit.
Haifdánía er fædd 30. jan.
1879. Foreldrar hennar voru
hjónin Jóhannes Jónsson
prests Reykjalins að Þöngía-
bakka í Fjörðum í S.-Þing-
eyjarsýslu og Guðrún Hall-
grímsdóttir, bónda á Hóli í
Fjöröum.
Ármann og Halfdánja hófu
búskap að Hraunkoti árið
1901 — og hafa verið þar sið-
an. Níu hin síðustu ár í skjöli
sonar síns Björns, sem býr
þar myndarbúi.
Aðrir synir þeirra eru: Þor-
grírnur, bóndi að Presthólum
í Norður-Þingeyjarsýslu, og
Jóhannes, múrari í Húsavík.
Dætur eiga þau tvær: Guð-
rúnu, húsfreyju að Sílalæk í
Aðaldal og Júlíönu, sem er
með foreldrum sínum að
Hraunkoti.
Áður en Ármann giftist
eignaðist hann einn son,
Sigurjón, sem ólst upp hjá
honúm og konu hans eins og
þeirra barn.
Sigurjón er nú skrifstofu-
maður í Húsavík. Hann er
kvæntur Þórhöllu Bjarna-
dóttur Þórðarsonar í Húsa-
vík. Þau eiga 8 börn.
Voru brúðkaupin haldin að
Hraunkoti. Margt manná_sat
brúðkaupin, því að hvor-
tveggja brúðhjónin eru" vin-
sæl og vel metin.
Gullbrúðhjónin
í Hraunkoti
Ilalfdánía og- Armann
Margar ræður voru þar
haldnar, kvæði flutt, mikið
sungið og fagnaður góður.
Skírð var í veizlu þessari
kornung dóttir hjónanna
Guðrúnar Ármannsdóttur og
Jónasar Andréssonar, bónda
að Sílalæk.
Hér fylgir mynd af gull-
brúðhjónunum. ■■•••-
Þau' eru úr hópi kynslóðar,
sem háði stranga lífsbaráttu
og stundum* tvísýna.
En þau eru ein af sigurýeg-
Fórurunum og njóta nú sigurs-
saman silfurbrúðkaup þeirrains, vel að honum komin og
og gullbrúökaup gömlu hjón-hamingjusöm.
anna. K. Iv.
Sexísig'Hr:
Síurla Jónsson
bóndi á Fljótsliélisaii.
Kaup -- Sala
Ef þér þurfið að kaupa eða
selja hús, íbúðir, jarðir, skip
eða bifreiðar, þá talið fyrst
við okkur. Viðtalstími 9—5
álla virka daga.
Fasteignasölumiðstöðin
Lækjargötu 10 B. Sími 6530.
Sturla Jónsson bóndi Fljóts
hólum, Gaulverj abæjarhreppi
varð sextugur laugardaginn
26. júní 1948. Hann er fædd-
ur á Halldórsstööum í Bárðar
dal 26. júni 1888, sonur Jóns
bónda þar og í Víðikeri, er
hann var einkum kenndur i
við, hins nafnkunna Öskju-
og Dyngjufjalla-fara, Þor-
kelssonar bónda i Víðikeri,
Vernharðssonar prests í Reyk
holti, Þerkelssonar prests
á Stað í Hrútafirði, Guðnason
í Húsavík við Steingríms-
fjörð, Halidórssonar á Kol-
beinsá. Guðnasonar. Er það í
þennan ættlegg Stranda-
mannakyn með ívali úr Hey-
dala- og Vellingsætt. Kona
Vernharðs prests í Reykholti
var Ragnheiður Einarsdóttir
bónda á Svefneyjum, systir
Eyjúlfs ,Eyjajarls‘4 Er þar sæ-
garpakyn breiðfirzkt. Þor-
kell prestur á Stað var kvænt
ur Guðbjörgu Vernharðsdótt
ur prests í Otrardál, systur
Þorláks sýslum., föður Jóns
skálds á Bægisá. Fyrsta kona
Þorkels í Víðikeri var Hólm-
fríður Hallgrímsdóttir bónda
í Víðikeri og Vigdísar Einars-
dóttur bónda, Belg, Vigfússon
ar bónda á Geiteyjarströnd,
Ingjaldssonar sterka á Kálfa-
strönd. Er af ættboga þeim
runnin Mýrarætt og Gaut-
lendingakyn í. Þingeyjarsýslu.
Móðir Sturlu, Jóhanná
Katrín Sigursturludóttir, er
nú hátt á níræöisaldri og dvel
ur hjá syni sínum á Fljóts-
hólum. Faðir hennar, Sigur-
sturla, var sonur Erlends
bónda á Rauðá, Sturlusonar
bónda á Fljótsbakka, Jónsson
ar á Stóru-Völlum, Sturlu-
'V--
sonar á Hömrum og kallast
þetta Sturluætt í Þingeyjar-
sýslu. Kona Erlends bónda
á Rauðá var Anna Sigurðar-
dóttir, hálfsystir Jóns alþihg-
ismanns á Gautlöndum. Moð-
ir Jóhönnu var Anha Þórar-
insdóttur bónda á Veigastoð-
urn, Þórarinssonar og Katrír.
ai' Ásmundsdóttur b. Gáúts-
stöðum, Pálssonar þönda
Sörlastöðum, Ásmundssonar
bónda Nési, Gíslasonar bóiHia
þar. Af þessum ættlegg var
Einar áíþm. í Nesi, sá þjóð-
kunni gáfumaður.
Af þessari stuttu ættfærslu
(Framhald á 6. síðn). J