Tíminn - 25.07.1948, Qupperneq 4

4
TÍMINN, sunnudaginn 25.júlí 1948.
163. blað'
J' Accu.se! — Frægasta blaða-
grein í heimi
Eftir Kr. Aainat
Þessi grein um einhver fræjgustu málaferli veraldarsög-
unnar, Dreyfussmálið, er þýdd úr norska samvinnublaðinu
Kooperatören.
Fyrir hálfri öld, 13. janúar
1898 birti Farísarblaöið „L'Aú-
rore“ opið bréf til forseta rík-
Clemenceau. Teikning frá dögum
Dreyfus málsins.
isins undir fyrirsögninni:
„J’Accuse“ — Ég ákæri! Höf-
undurinn var Emile- Zola rit-
höfúiidur og þetta hvassa á-
deilubréf vakti svo mikla at-
hygli um allan heim, að
dæmalaust er um blaðagrein
bæði fyrr og síðar.
Þetta bréf var lesið hér
heima í Noregi og menn hrif-
ust með í baráttunni um Al-
fred Dreýfus. Það eru fimmtíu
ár síðan þetta gerðist, en við
höfum nú á síðustu tímum
reynt svo mikið af sama anda
og hugarfari og kom Zola tii
að skrifa þetta bréf, að við
höfum fulla ástæðu til að
minnast baráttu hans.
Ennþá lifum við tíma kyn-
þáttaofsókna, þj óðernishat-
urs og fordóma, svo hyl-
djúpra, að óhugsandi ætti að
vera á okkar tímum. Því er
ástæðá til, að við höfum þetta
bréf fyrir augum, munum það
og notum það til að vekja sof-
andi samvizkur og glæða
réttlætiskennd.
Eftir hrakfarirnar 1870—71
var óspart reynt í, Frakklandi
að finna einhverja, sem bæru
sök á ósigrinum. Talsmenn
stríðsheiðurs og hermannsæru
Frakka vildu ekki horfast í
augu við sannleikann, en
reyndu að skýra ófarirnar með
svikum og kenna Gyðingum
og mótmælendatrúarmönnum
um þær. Kaþólska kirkjan
átti mikil ítök með þjóðinni,
og lýðveldið var.ekki alls stað-
ar vinsælt. Kaþólsku blöðin
ólu líka á Gyðingahatri og
fjandskap við mótmælendur.
Innan herforingj astéttarinn-
ar breiddist út Gyðingahatur
og reis hærra og hærra. Með
því var jarövegurinn bæði
plægður og herfaður og borið
í hann fyrir alit það illgresi
spilliiigarinnar, sem síðan
dafnaði með frönsku þjóð-
inni.
Svo kom Dreyfusmálið og
leiddi í ljós ósköp af lygi og
svikum, fölsunum og siðferði-
legum ræfildómi, svo að at-
hygli alls iieimsins beindist
um tíma að því, sem gerðist
í Frakklandi.
í september 1894 fékk upp-
lýsingadeild franslca hersins
ódagsetta skrá um nokkur
hernaðarskjöl, sem " afhent
hefðu verið fulltrúa þýzka
hersins í París. Einum af yf-
irmönnum deildarinnar, Fa-
fare ofursta, þótti þessi skrá
hafá líkingu með rithönd Al-
freds Dreyfuss höfuðsmanns.
Dreyfus var Gyðingur, og af
þeim sökum illa séður í stétt
sinni. Fabre ofursti hélt að
þetta væri hönd Dreyfuss og
snéri sér strax til yfirmanna
sinna, sem létu skriftarsér-
fræðinga athuga málið. Kunn
ur sérfræðingur í skrift, Ber-
tillori, taldi að þetta væri
skrifað með hendi Dreyfuss.
Og svo var Dreyfus handtek-
inn. Snjókúlan fór að veita.
Hefði Dreyfus ekki verið
Gyðingur, hefði málið farið
allt öðru vísi. Nú þurftti bara
að finna átyllur til að dæma
hann eftir. Eiginlega var hann
dæmdur þegar í stað, er hann
var handtekinn. Dreyfus neit-
aði því, að hann væri sekur, en
upp frá þessu einbeitti öll
herforingjastéttin sér að því,
að fá hann dæmdan og fjar-
lægðan frá hernum.
Allur blaðakostur þeirra,
sem halddnir voru Gyðinga-
hatri, kaþólskra manna og
hinna þjóðræknu, hóf nú ó-
geðslega baráttu til að koma
Dreyfusi á kné. Það var engin
þörf að bíða eftir sönnunum
hans vegna. Hann var Gyðing
ur og það var nóg. í snatri var
rekinn saman herréttur, —
ekki til að rannsaka hvort
Dreyfus væri sekur, — held-
;ur 'til ’.að dæma hann. Og
dómurinn féll í desember
1894 og ákvað ævilanga út-
legð í frönsku sakamannaný-
lendunni Guyana. Til að heröa
á dómnum og gera hann sér-
staklega þúngan, var ákveðið
að Dreýfus skyldi vera á lítilli
eyju úti fyrir ströndinni, —
Djöflaeyju. Þar bjó hann al-
einn í litlu steinhúsi. Það var
úmkringt skíðgarði og stóðu
vopnaðir hermenn vörð utan
garðsins. Stranglega var þeim
bannað að tala við fangann.
En þétta var aöeins fyrsta
atriði hins mikla leiks, sem
Alfred Dreyfus fyrir herréttinum í
Kennes.
átti eftir að hrista allan hinn
menntaða heim. Tveimur ár-
um eftir að Dreyfus var
dæmdur, var majór, sem Piqu-
art hét, forstöðumaður upþ-
.lýsingadeildarinnar. Dag
nokkurn kom starfsmaður
stofnunar hans með bréf, sem
skrifað var utan á til Ester-
hazys majórs. Það var rifið í
tætlur, en hafði fundist þann-
ig í bréfakörfu í hótelinu, sem
þýzki sendiherrann bjó í. Efni
bréfsins var alvarlegt fyrir
Esterhazy og benti til þess, að
hann hefði látið Þjóðverjum í
té hernaðarleg leyndarmál.
Piquart majór rannsakaði
Emil Zola
nú hvers konar maður þessi
Esterhazy væri. Kom þá í ijós,
að heldur illt orð lá á honum.
Af tilviljun bar Piqúart majór
rithönd Esterhazys saman við
skriftina á skjalinu, sem
Dreyfus var dæmdur fyrir. Sér
til mikillar furðu sá hann
glöggf og greinilega, að það
var sama höndin. Hann varð
þá viss um, að það var Ester-
hazy en ekki Dreyfus, sem var
sekur, og fór a'ð athuga máls-
skjölin. Sá hann þá brátt, að
þar var ekki til hin minnsta
sönnun fyrir sekt Dreyfuss.
Hann fór til yfirmanna sinna,
en þeir vöruðu hann við og
báðu hann að vera varkáran.
Smám saman varð öllum þeim
herforingjum, sem tóku þátt í
að dæma Dreyfus, ljóst, að hér
var hætta á ferðum. Yrði
Esterhazy dæmdur en Dreyfus
sýknaður, væri það hneykslis-
mál fyrir þá. Aftur hafði blaða
kostur klerkavaldsins og Gyð-
ingahatursins verk aö vinna.
Piquart majór fékk fyrirmæli
yfirmanna sinna um að þegja.
Þeir sögðu, að enginn fengi
neift að vita, ef hann þegði.
En heiðarleiki og réttlætis-
kennd Piquarts sagði honum
að tala. Hann fór ekki dult
með það, að hann ætlaði að
rannsaka málið í heild. Þá
fékk hann skipun um að yfir-
gefa París. Hann var sendur
suður í Tunis og hafður á hin-
um afskekktustu stöðum. Her-
foringjarnir og félagsskapur
þeirra hafði gert sér ljóst, að
það var hættulegt, að hér
væri heiðarlegur maður og
við hann yröi að losna sem
allra fyrst.
Nú komu fram ýmsar fyrir-
spurnir í fulltrúadeild þings-
ins, en öllum var þeim vísað
frá og þeir, sem dirfðust að
spyrja, voru ófrægðir og of-
sóttir með ýmsu móti. Bróðir
Dreyfuss höfuðsmanns, Mat-
hieu Dreyfus, ákærði Ester-
hazy opinberlega fyrir að hafa
skrifað það bréf, sem Dreyfus
var dæmdur fyrir. Fyrir her-
rétti í janúar 1898 var hann
sýknaður í einu hljóði. Nú var
þetta orðin hin ægilegasta
flækja með falsbréfum og
fölskum skeytum og skjölum,
svo að menn vissu hvorki upp
né niður. Flestum virtist málið
svo flókið, að vonlaust væri að
(Framhald á 5. síðu)
Sumarleyfin og orloíin standa
sem hæst. Margar stofnanir eru
lokaðar en í öðrum vantar kann-
ske alla reyndustu og fróðustu
menn, svo að þeir, sem eftir sitja,
geta ef til vill fá erindi afgreitt_
Fjöldi manns er utan bæjar, hann
er úti í Danmörku, austur á Hér-
aði, norður í Vaglaskógi, vestur
á Snæfellsnesi. Þannig eru svörin,
ef spurt er um fólk, náist þá í
nokkurn svo fróðan, að hann kunni
nokkru að svara. Menn fara í
hópum úr bænum og koma aftur
með bílum, skipum og flugvélum.
En það er líka hægt að ferðast,
án þess að fá langt frí. Á fimmtu-
daginn skauzt ég til Vestfjarða í
vinnutíma mínum. Ég kepptist við
á miovikudaginn og byrjaði eld-
snemma á fimmtudag að undirbúa
svo, að handritin lægju tilbúin
til prentunar. Klukkan 9 var mér
sagt að mæta á skrifstofu Loft-
leiða 15 mínútum fyrir 10. Þá
var brugðið við að sækja ferðafé-
lagann, sem var símalaus
vestur 1 bæ og komast niður eftir
með pjönkur sínar. Og 5 minútum
fyrir 10 var allt liðið komið út
á flugvöll.
Það drógst óskemmtilega, að
komast burt af flugvellinum. Alls
vorum við þar í fulla þrjá stundar
fjórðunga og er það löng bið og
leiðinleg í slíkri hraðferð. En loks-
ins er okkur vísað í flugvélina og
15 mínútum fyrir 11 tekur hún
skriðið út á völlinn og lyftir sér
til flugs. Eftir svipstundu sjáum
við borgina beint undir okkur.
Það er gaman að horfa á hana
úr lofti í fulium sumarskrúða. Víst
er hún falleg í rökkri kvöldsins
þegar ljós er í hverjum glugga, en
hún er líka yndisleg hæstan sumar
daginn, þegar sólin geislar hana
og skrúðgrænir skógarrunnar brosa
sums staöar óslitnir að húsabaki
langan veg milli gatna. En þessi
yndissjón verður óðara að baki.
Nú er það höfnin, þar sem Ingólfur
Arnarson stendur uppi á þurru
í Slippnum, — togarinn, vel að
merkja. Síðan eyjarnar við höfn-
ina, Kjalarnesið rétt undir glugg-
anum og svo erum við beint yfir
Akranesi. Það er gaman að sjá
er taðan í flekkjunum eða ný-
slegin og er það fremur undan-
tekning, eí nokkurs staðar sjást
múgar eítir orf og ljá. Slægjan er
langir, beinir rimar og skákir, vél-
slegiö tún.
Þegar kemur að Snæfellsnesi
verður vart við þoku og Flatey
er það síðasta sem við sjáum. Svo
er flogið inn yfir þokuþykkni. Þoku
lijúpurinn þyrlast fyrir neðan, ljós
grár eins og táin ull, og sums
staðar eru djúpar gjótur niður í
þessa bólstra, þar sem tásan þynn-
ist stöðugt iyþynnra og þynnra,
unz hún verður að engu.
En nú hverfur okkur sól og dag-
ur. og ekkert sést nema grá móð-
an við gluggann. En þetta er ekki
lengi. Flugmaðurinn hækkar flugið
og það er gaman að koma úr kaf-
inu eftir litla stund, upp í sólskinö.
Fyrir neðan liggur þokuhafið
mjallhvít breið'a, svo vítt sem aug-
að eygir, engu lík, nema sólbjarm-
aðri mjallarauðn öræfanna góð-
viörisdag á útmánuðum.
Loks sést í fjall, bratta klettótta
hlíð. Og þarna er sjór, lítill vogur
luktur hömrum og hengiflugum.
Þarna er bær við sjóinn. Nú erum
við yfir Suðurfjörðum í Arnarfirði.
Þetta var Fossfjörður. Svo hverf-
ur allt, en þarna er þá Trostans-
fjörður en svo hverfur a’lt unz við
sjáum skyndilega út eítir Dýra-
fir'ði. Dálitla stund fáum við að
sjá þessar mjúku og kvenlegu lín-
ur landslagsins, sem virðast þó
næsiík fágætar á Vestfjörðum, en
síðan er öll þessi fegurð skyndi-
lega hjúpuð aftur. Öðru hverju
sjáum við þó heiðardal fyrir neðan.
Nú er flogið yfir Lambadalsskarð og
allt í einu sjáum við fjallabrúnir
við Önundaifjörð. Á samri stundu
svífum við í björtu yfir sveitinni
og sjáum hana vel. Einn hringur
milli fjalla yfir Flateyri, dálítill
sveigur inn fyrir höfnina og svo
er sjórinn snertur og bráðum er
komiö upp í fjöru. Það er skipt um
nokkra farþegar og flutning og ýtt
frá landi.
Eftir fáeinar mínútur eys vélin
yfir sig lö'örinu og svo er hún á
lofti. En þegar hún kemur norður
yfir Beiðadalsheiði er þokan meiri
og dekkri þar. Þó er hún ljós ofan
og hæstu fjallaeggjar standa upp
úr, eins og hvalir miklir liggi sof-
andi í sjólokunum með bökin ofan
sjávar. Nú erum við komin norður
al Bjarnarnúpi. Vélin beygir inn á
Djúpið' og stingur sér niður í þoku-
hafið. Eftir góða stund sjáum við
sjó inn undir Æðey. Þokan er
síð í hlíð'unum en undir henni er
flogið yfir Djúpið og út fyrir Arnar
nes, inn Skutulsf jörðinn og yfir ísa
fjörð', þar sem íslendingar hafa
byggt flöt þök lekalaus og Suður-
tanginn sveigist eins og kálfsrófa
eða kattarstýri langt inn og yfir
undir land. Það er snúið við yfir
nýslegnum túnunuii í Tungu og
eftir örstund erum við í fjörunni
á ísafirði. Fólk fer út og inn og
svo er farið til baka, út á Djúpið.
upp í þokuna og upp úr henni.
Klukkan tvö situr vélin á flug-
vellinum í Reykjavík og nokkrum
mínútum seinna sit ég eins og
ekkert hafi í skorizt yfir próförk-
um og umbroti. Slíkur getur hrað-
inn verið á ferðalögum
Pétur landshornasirkill.
I
::
Hjartanlega þakka ég börnum mínum, vinum og «
:! 2. júlí síðastliðinn.
Klemens Jónsson, Dýrastöðum
I
:: nágrönnum auðsýndan sóma og vináttu með heim-
::
H sóknum, gjöfum og kveðjum á sjötugsafmæli míínu
«♦
::
::

Útvegum 1. flokks stimpluö egg til verzlana og greiða
sölustaða úti á landi. Ábyrgð tekin á góðri og vand-
aðri vöru.
Eggjasölusamlagið
, Þverveg 36 — Reykjavík.
Sími 2761