Tíminn - 24.10.1948, Síða 4

4
TÍMINN, sunnudaginn 24. okt. 1948.
235. blað
vermg a
aflabrö
Pjói'Öa síldarleyslsárið norð
anlands hefir nú enn aukiö
skuldabagga þeirra manna,
sem við þessa útgerö hafa
fengist að undanförnu, auk
þe,ssa sem það hefir bakað
þjóðinni allri stórra vandræða
á mörgum sviðum. Nær und-
antekningarlaust má nú svo
segia, að félög jafnt sem ein-
staklingar, sem þátt hafa tek
ið í útgerð þessari, séxx nú svo
báglega staddir, að þeir eigi
hvergi nærri fyrir skuldum.
Aætlaöur taprekstur af síld
Efrútgerðinni í sumar mun
vera eitthvað á milli 15 og 20
íxtilljónir. Þessi sama útgerð
hefir fengið styi'ktarlán, sem
nemur annari eins upphæð,
yegna tapreksturs á árunum
1946 og 1947. Það er því alveg
áúgijóst mál, að slíkt hætíu-
sp'il, sem síldarútvegurinn
hefir reynst þessi seinustu ár,
getur vart haldið áfram leng
ur. Fjárhagsleg geta einstakl
•'ftiga. lánsstofnana og ríkis
leýfir það ekki, þótt hinsveg-
ar margir eigi bágt með að
trúa því, að svo geti farið, að
.síldin gangi ekki á þessar
-slóðir um ófyrirsjáanlega
alangt tímabil enn.
Af þessum ástæðum hefir
það aldrei verið tilfinnan-
íegra en nú hversu skammt
við erum á veg komnir hvað
snexáir raixnsókn og vísinda-
Jega þekkingu á þessu sviði,
annars hefði, ef til vill,
getað bjargað okkur frá ein-
hvjerju af því mikla tjóni, sem
áð þekkingarskortur samfara
ógætilegu ofurkappi á sinn
drjúga þátt í. Fjárhagslega
héfir okkur fundist það of-
, raun að leggja rannsóknum í
þágu sjávarútvegsins það til,
sepi talist getur lágmark frá
íxjóðhagslegu sjónarmiði.
Þanixig hafa vísindamönnum
okkar ekki verið sköpuð þau
skilyrði til rannsókna, svo að
af störfum þeirra gæti verið
mikills að væxxta. Þetta muxx-
um við harma nú, og muixum
áö sjálfsögðu fallast á, að
þjðo, sem á að miklu le>ti af
■ komumöguleika sína grudvall
aða á sjávarútvegi, má ekki
látá slík mál svo afskiptalaus,
sem rauxx er á.
: Ðanir, sem eru ekki neitt
sériega stór fiskiveiðaþjóð,
gætu verið okkur til fyrir-
myndar í þessum efnum. Þeim
hefir þótt fiskveiðarnar þess
vii’ði, að rannsókxx 1 þágu
þeiira væri sómi sýndur. Það
er þó eftirtektarvert hversu
lítill sá hundraðshluti af
framleiðshifjármagni þe»ii'ra
er: bundinn í útgerðinni- En
þegar við athugum allt það
xnikla fjármagn, sem við höf-
um í þessari atvinnugrein, og
berum svo saman við opinbert
framlag til rannsókna á sviði
þeirra mála, þá sjáum við
hversu áberandi lítið það er,
burt séð fi'á þeirri þýðingu,
senx þessi, atvinnuvegur hefir
fyrir þjóðina.
Enda þótt síldarleysið við
NÓrÖurland sé hið alvar-
legasta mál fyrir alla okkar af J
komu, þá er sagaix- um við- j
horf til fiskveiðanna almennt.
ekki nema að hálfu leyti
sögð. Ef litið er t. d. til tog-
araútgerðarinnar þá er það
sannast mála, að ef nærri því
ófyrirsjáanleg atvik hefðu
Efíis* Alfoiis Pálmason.
ekki konxið til, tsfiskmarkað
urinxx í Þýzkalandi, þá má
telja nærri víst, aö allur sá
floti hefði stöðvast, eða að
minnsta kosti færst íxær
barmi gjaldþrota. Auk þess
sem stór hætta er á því, að ís-
fiskmarkaöurinn geti tapast,
eða að minnsta kosti rýrixað
verulega, er fisktregða að
verða mjög tilfinnaixleg. Afla
brögð á okkar fyrr svo ágæt-
um nxiðunx virðast fara ört
minxxkaixdi, aixnað hvort af
því að svo mjög gengur á
fiskstofninn, eða þá af því,
að stór breyting hefir orðið
á fiskgöngum, nema hvor-
tvegga þetta komi til. Þótt
markaður hefði vei'iö góður í
Bretlandi í sumar, þá mundi
það hafa reynst all erfitt fyr
ir skipin að fá í sig fullfermi
af þeim fiski, sem boölegur
þykir á þanxx markað.
Botnvörpuveiðarnar hafa
hafa fært okkur milljónaauð,
eins og öðrum þeim þjóöum,
er þessar veiðar hafa stund-
áð. Þegar þessi veiðiaðferð
var upptekin, þá þóttust sum
ir sjá, að ráixyrkja þessi
mundi koma okkur í koll ,síð-
ar. Allir sjá nú, að þessar til-
gátur hafa reyxxst réttar. Tal
ið er að hin fiskfátækari mið,
t. d. við Færeyjar, hafi eyðst
af völdum botnvörpuveiða.
Aukiix veiöi í Norðursjónum
eftir það hlé, sem þar varð á
veiðum vegna stríðsins, og
svo aftur ört minkaxxdi afla7
brögð þar, tiltölulega stuttu
eftir að allur sá nxikli floti
leitaði þangað að loknu
stríðinu, virðist gefa glögga
hugmynd um eyðileggixxgar-
mátt þessa veiðitækis^ Fram
hjá okkur getur það heldur
ekki farið, hversu áberandi
fljótt fiskur virðist ganga til
þurðar á þeim miöum, senx
margir togarar stuixda veiðar
á. Fiskurimx kemur að vísu
enn á hixx þekktu fiskimið, en
hversu lengi stendur sá fisk-
ur nú? Hverxxig er nú að verða
á hiixum tiltölulega nýju fiski
miðum, svo sem á Halanunx?
Á Þórsbanka (út af Suðaust-
urlandi) fengu togara mjög
góðann afla nú íxýlega, en svo
virðist sem sá fiskur gengi
þar til þurrðar á mjög skömm
um tíma. Allt bexxdir þetta til
þess að fiskmagxxið sé miklu
nxinna, en það áður var.
Þessari óskaplegu rányrkju,
togveiðununx, og afleiðingum
þeii-ra, virðumst við gefa lít-
inn gaum, minkandi afla-
brögðum svörum við nú með
stórkostlega auknum togara-
flota, útbúnum dýrum tækj-
um til marg aukinna afkasta-
Við réttlætum vitanlega þess
ar gjörðir okkar með því, að
það.sé ekki betra að láta út-
lendinga eina um þessa gjör-
eyðingu fiskimiða okkar, án
þess að við njótum eimxig
þess stundarhagixaðar.
Þó seint sé, þá eru þá augu
manna að opixast fyrir því að
fá landhelgið stækkað, sem
vitanlega er þjóðai'búskapn-
um álíka nauðsyxx og bónd-
anum er girðing um dýrmætt
ræktarland, ef hann lætur sér
ekki á sama standa hvort
hann flosnar upp af jöröinni,
eða að hamx geti haldið bú-
skapnunx áfram á heixni.
Þeir, sem kynnu að lesa lín
ur þessar, nxunu xxú ef til vill
segja sem svo, að það sé vanda
lítið að draga upp svartar
myndir af þessu ástandi, en
hafa svo ekkert til þess að
benda á tjl úrlausnar eða
hjálpar í þessum efxxunx. Þess
ar línur eru ekki skrifaðar
xxema í þeim eina tilgaxxgi, að
vekja menn til umhugsunar
um þessi alvarlegu mái, því
f'estum muix skiljast, að mál
þessi eru stærri eix svo, að það
sé á valdi nokkur mamxs að
gera neinar þær tillögur, sem
breytt gætu viðhorfinu fljót-
lega. Þótt hér verði gerðar að
eins smávægilegar tilraunir
til þess að benda á eitthvað
tíl að bæta úr.
Eixxs og ég hefi bent á, þá
má ekki svo til gaxxga leixgur,
að við vanrækjum rannsóknir
á þessu sviði. Til þess verðum
við að kosta miklu. Strax á
xxæsta vori verðunx við að
hafa skapað vísindamöixixunx
okkar, sem að vísu eru fáir,
betri skilyrði til ramxsókixa.
Þeir þurfa ef til vill að geta
brugðið sér dálítið íxorður í
íshafið, með viðeigandi tækja
útbúnað, fyrir þann tínxa og
á þeim tíma, sem við venju-
lega búumst við síldinni að
Norðurlaixdi. Ef slík raixix-
sóknarskilyrði hefðu verið
fyrir heixdi í vor, er undirbún
ingur undir sildveiðar átti að
hefjast, og við átt svo snjalla
vísindanxemx á þessu sviði, að
þeir hefðu t. d. getað sagt okk
ur það þá, að sökum þeii’ra
sterku áhrifa, sem gætti af
Pólstraumnum (kaldur sjór
snauður söltunx og öðrunx
þeim efnum, sem séu skil-,
yrði fyrir myndun þeirra líf-
rænu efna eða gróðurs) séu
ekki íxeiixar líkur fyrir því að
hiixar venjulegu síldargöng-
ur geri vart við sig. Þetta
voixa ég að mömxum skiljist
að er eiixgöngu sagt sem
dæmi, ekki af neinni þekk-
ingu- Það atriði að svara
þeirri áleitxxu spurningu, hvað
því gat valdið, að hin venju-
lega norðurlandssíld lét ekki
sjá sig, er að sjálfsögðu of
mikið raixnsókixarefni til þess
að ólærðir menn leyfi sér að
gera tilraun til þess að svara
henni, þótt maður geti látið
sér detta í hug, að rannsókn-
ir á hafstraumum, veöurfari
á hinum ýmsu stöðum, sjávar
hita og fleiru séu ef til vill
hin merkilegustu raixnsókn-
arefixi, þegar leitað er eftir
skilyrðum fyrir mynduix hiixs
frumstæðasta gróðurs í sjálf-
um sjóixum, sem tilvera allra
annara lífvera byggist senixi-
lega á.
Stækkuix á laixdhelginu, á-
samt fullkomnum haf- og
fiskirannsóknum tel ég hið
veigamesta og haldbezta fyr-
ir þjóðina í framtíðimxi.
Minkandi afli hlýtur að
krefjast þess, að við verðum
að hagnýta okkur hann enn
betur og leggja meiri áherzlu
á fjölbreytni framleiðslunn-
ar. Við lxöfum ekki nein efni
á því að halda úti 200 til 300
skipum á síldveiðar við Norð
urland, meö öllum þeiixx dýra
(Framhald á C. síðu).
Ég liefi hlerað þaS, að komið hafi
til málaferla út af blaðaskrifum,
sem tíminn flutti á síðasta vetri.
Þar sem ætla má að lesendur Tím
ans hafi gaman af að frétta af
þessu, segi ég frá því eins og ég
veit sannast og réttast, þó að ég
hafi ekki verið beðinn þess.
Purkumál heyri ég, að þetta mál
er kallað. Það er sprottið af skrif-
um þeii-ra ágætu manna, Runólís
sandgræðslustjóra og Sigurðar frá
Brún. Eins og menn muna, deildu
þeir urn hesta og spannst mai'gt
fleira inn í umræðurnar. þó að
mér þyki varlegast að hafa sem
fæst af því eftir, eins og málum er
nú komið.
Svo fóru leikar, að Sigurður frá
Brún stefndi Runólfi og hefir mér
skilizt, að hann byggi kæru sína
fyrst og fremst á niörandi og óviö
urkvæmilegum orðum Runólfs um
framliðna hryssu, — Snældu Sigurð
ar, — en hún er nú löngu látin.
En með því, að Sigurður hafði nokk
uð létt á hjarta sínu áður en hann
stefndi, þá þótti Runólfi, sem hann
hefði sjálfur ofmælt og hefir hann
því gert gagnáhlaup í málaferlun-
um og gagnstefnt Sigurði. Og þann
ig munu málin standa eins og nú
er komið sögu.
í sambandi þið þetta Purkumál
kemur mér í hug saga um gamalt
mál. Það mun hafa verið nokkru
eftir aldamótin síðustu, að maður,
sem Lárus hét, og kona nokkur,
Björg að nafni, vestur á ísafirði,
komu fyrir sýslumann og kærðu
hvort annað fyrir uppnefni og virð
ingarlaust umtal, en þau áttu sér
bæði auknefni eins og fyrir kom
urn gott fólk vestur þar, en ekki
veit ég um tildrög þeirra nafngifta.
Lárus sagði, að kerlingin hefði
kallað sig Lalla vinkil en hún sagði
hinsvegar, að hann hefði nefnt sig
Tittlinga-Björgu. Bæði fluttu þau
mál sitt af kappi og hraða. Sýslu-
maður hlýddi á málflutninginn um
hríð, en þegar hann komst að, kvað
© j
hann upp dómsorð sitt og féll úr-
skurður hans á þessa leið: „Lalli
vinkill og tittlinga-Björg! Talcist í
hendur og sættist."
Ég geri ekki ráð fyrir, að þessir
ágætu Jjxenn, sem hér eiga nú hlut
að máli, fái neinn úrskurð í lík-
ingu við þetta hjá sínum dómstói-
um. En ég -held nú samt, að það
sé gott, þegar farið hefir í hart
milli manna út af orðakasti eins
og hér er urn að ræða, að minnast
hins gamla og góða úx-skurðar og
það er það eina, sem ég legg til
málanna: Takist í hendur og sætt-
ist.
Eitt vísdómsorð úr Þjóðviljanum
ætla ég að lofa ykkur að heyra.
Þar er verið að lýsa komu vetrar-
ins á Njálsgötuna á fimmtudaginn
og þetta sagt: „Hann er ámóta leið
inlegur og montinn sveitamaður,
sem þeysir í hlaðið hjá friðsömu
fólki, sveiflar svipunni eins og hann
eigi heiminn og heimtar gistingu.“
Þeir eru ekki í vandræðum með
náttúrulýsingai'nar þar,
Svo ætla cg að minnast á eina
venju, sem mjög er að breiðast út
í ræðu og riti. Það er sá siður að
segja, að þetta og hitt sé gert af
einhverjum. Jóni var bjargað af
heimamönnum. Greinin er skrifuð
af Bjarna o. s. frv. Ég segi ekki,
að þetta sé rangt, en bezt er að
nota það í hófi. Annars getur farið
svo, að við hættum að skilja okkur
sjálfa, t. d. ef við segjum. Félagið
var unnið af kommúnistum. Þá
veit enginn hvort kommúnistar
unnu félagið eða aðrir unnu það af
þeim. Ég held það sé góð regla að
segja sem svo: Heimamenn björg-
uðu. Bjarni skrifaði. Kommúnistar
unnu eða töpuðu og svo framvegis
en nota hina myndina hóflega að
þetta sé gert af þessum. Ég minn-i
ist á þetta af því, að mér finnst
að hér sé það að verða algengast,
sem ég kann lakar við.
Starkaður gamli.

'♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦•
lílfy blówictlúÉ
Opnum í dag
kicmaiJerjtunina tttfamnt
á Njáisgötu 65
«
jH
«
I «
!«
! ♦ ■»
' tt
♦ ♦
♦♦ r **
H A boðstólum margs koixar afskorirx blóm og pottaplöt- ::
tt ur. — Ennfremur tökum við að okkur alls konar blóma H
4 |
::
♦♦
::
U skreytingar. — Sími 2434- — Reyixið viðskiptin.
p Ágúst Jónsson, Sólborg Einarsdóttir,
ii
Helga Pálsdóttir
::
♦♦
H
Ú
«
*♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦$♦♦♦♦♦$♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦$$
**
♦♦
::
H
I
«
«
|
♦: Ég undirritaður tek að mér að hreinsa æðardún. Ég |1
♦♦ ♦♦
« vimx með nýtýsku tækjum sem fara mjög vel með «
« dúninn, og skila honum sem algerðrj fyrsta flokks «
« vöru. H
♦♦
:: Prófið tæki þessi með því að seixda mér óhreinsaðan «
Æðardúnshreinsun
«
dúix ykkar, og þiö muniö sannfærast um gildi þeirra ♦♦
og gæði. Dúninn þarf að vera vel þurr og hiústur. Sím-
stöð Hábæ Vogum. Einnig er hægt aö tala við mig í
♦: síma 1504 Reykjavík
«
Sólvöllum, Vogum 19. okt 1948
Pétur Jónsson
::
♦♦
::
«
«