Tíminn - 31.03.1949, Blaðsíða 4

70. blað'
TÍMINN, fimmtudaginn 31. marz 1949
Afstaðan til Atlanzhafs-
(Framhald <V 3. síSu).
Jafnframt er því haldið
fram, að samningurinn feli í
sér það öryggi fyrir okkur, að
Bandaríkin og önnur samn-
ingsríki komi okkur til að-
stoðar, ef. við séum í yfirvof-
andi hEéttu.
Báðar þessar staðhæfingar
álít’um, við, að geti naumast
verið réttar.
Ef vicTerum. ekki siðferðis-
lega" skuldbundnir til að láta
neitt af mörkum — þá eru
áðrir satnningsaðilar það
væntanléga ekki ííeldur, þar
á meðal er þeim öskyh að
■’verja' ísland, þótt á það væri
' ráðizt, nema að svo miklu
leyti sem þær kunná að óska.
Eri ef samningsaðilarnir eru
siðferðisléga skuldbundnir til
að koma íslandi til áðstoðar,
þá' erum við væntanlega á
samá hátt skuldbundnir til
þess að gera það, sem með
sæmifégu rrióti verður af ökk
nr krafizt, til þess að gera
Vörn landsins ög annarra
! samnirigsáðila framkvséman-
' legá; —, Þánnig muri það og
vera. Síðferðislegar skuld-
bindingar geta engu síður
:! verið iúndandi en þær laga-
legu, off 'þœr eru; hvað sem
| um, ella viljum við enga samn
inga gera. — Og að því er 2.
og 3. lið snertir, er því yfir
lýst, „áð allir aðfiir samnings-
i aðilar he.fðu fullan skilning
! á sérstöðu. íslands" — ,;að ís’-
| land hefði éngari 'her og ætl-
aði ekki að stofna her“. En
fyrst allir sarmringsaðilar við
urkfenna þessa eiristöku sér-
stöðu okkar, ,hvers Vegna má
þá ekki taka það í samning
4 okkar, að í þessu efni séum
við undanþegnir — ekki sið-
ferðislega bundnir, þ. e. að
t við séum undariþegnir þess-
um siðferðisiegu skuldbind-
t ingum, sém alliri bandalags-
' aðilar taka á sig? Því við vilj
! um tryggja, að ísland verði
‘ aldrei þátttakandi í hernaði
1 gegn neinni þjóð. Slíkur fyr-
j irvari gæti ekki myndað neitt
• fordæmi fyrir neina aðra
■ bandalagsþjóð. Við fáum því
ekki skilið, hvernig fyrirvari
' um sérstöðu, sem okkur er
! sagt, að allir samningsaðilar
viðurkenni, að við einir höf-
um, gétur valdið óþægindum
í samningnum. — Siðferðis-
lega eigum við og rétt á
þessu, það getum við sannað
samningsaðilum, þvi styrjöld
okkar íslendinga á hafinu við
sagt eri/ -gagnkvæmar milli
bandaíágsþjiKSariha. - *
■ En við verðum fyrst óg
fremst’ áð gera okkur grein
^fyrir, rivað við viljum með
þessum sárimingum, og það
verðurii við fyrir íslands
hönd'að tryggja riieð skýlaus
um ákvæðum í sámriingnum
sjálfum. Yfirlýsingar, skýr-
ingar ög' loforð háfa ekki
gildi, nema að því leyti sem
þær eiga stoð í samningnum.
■ Ráðrierrárnir íslenzku hafa
gefið út . ópinbera skýrslu og
segja,- að'lýst hafi verið yfir
af hálfu Bándaríkjanna eft-
irfarandi atriðum:
„1. Að éf' til ófriðar kæmi,
mundu Bandaíagsþjóðirnar
óska svipaðrar aðstöðu á ís-
landi' og var í síðasta stríði,
og það mundi algerlega vera
á valdi íslands sjálfs, hvenær
sú aðstaða yrði íátin í té.
2. Að áliir áðrir samnings-
aðilar héfðu fullan skilning
á sérstöðu íslands.
3. Að viðurkennt væri, að
ísland hefði engan her og
ætlaði ekki að stofna her. *■
4. Að ekki kæmi tií mála,
/ áð erleridur her eða herstöðv
ár yrðu’ á .Islandi á friðartím-
um“.. *•" '•* ‘ ’ !
Við’érum því'ekki mótfalln
1r, að 'sainið sé á þessum
grundvelli, en við viljum, að
jþessi atriði séu, eftir því sem
við teljúm þörf 'og höfum vit
á, trýggð í samningnum sjálf
um, én ekki með yfirlýsing-
um einuiri. Og ‘fyrst þeir, sem
við semjum við, eru okkur
sammála um, að skúldbind-
ingar okkar skuli vera þær,
sem greirit er í þessum fjór-
um liðum, getur ekki verið
neitt því tií fyrirstöðu, að
ganga tryggilega frá því í
samningrium með fyrirvara
við undirskrift.
Við erum því samþykkir, að
meginreglan í samningnum
eigi að vera sú, er ræðir um
í 1. lið, að aðstaða ísiands í
styrjöld verði svipuð því, sem
var í síðustu styrjöld, en það
þurfum við að tryggja með
óvéfengjanlegum samning-
áflun og flutning matvæla í
styrjoldum köstar okkur tií-
tölulega meira mannfall en
ýmsar þjóðir, sem taka bein-
an þátt í hernaðaraðgerðum.
Ef við tækjum eirinig þátt í
beinum hernaðaraðgerðum,
væri þessi fámennasta þjóð
að heyja tVær styrjaldir,
meðan aðrar þjóðir tækju
þátt í einni. —
Þá er það arinað atriði, „að
það mundi algerlega vera á
valdi fslands sjálfs, hvenær
sú aðstaða (þ. e. aðstaða í
hernaði) yrði látin í té“ (sbr.
niðurl. 1. liðar) — og „að
ekki kæmi til mála, að er-
lendur hér eða herstöðvar
yrðu á Íslaridí á friðartím-.
um“. —
Sá staður á Islandi, þar sem
„aðstaða yrði látin í té“, er
auðvitað fyrst og fremst flug
völlurinn við. Keflavík. Þar
mundi her veröa í ófriði svo
sem var í siðustu styrjöld, en
fyrr ekki, ef við viljum standa
við það, sem við segjumst
vera að gera. En þessi staðúr
er einmitt að nokkru leyti í
höndum eins bándalagsríkis-
ins (Bandaríkjanna) sam-
kvæmt sérstökum samnirigi.
Þess vegna er ekki tryggt, að
við ráðum: 'þvi, rivenær „að-
staða yrði látiri í té“ þar. Við
'erum heldur ékki. meðan við
ráðúm ékki alls kostar yfir
Keflavíkurflugvelli, færir um
að stánda við þaú loforð þjóð-
inni til handa, að koma í veg
fyrir, „að erlendur her eða
herstöðvar yrðu á íslandi á
friðartímum". En allar banda
lagsþjóðirnar leggja nú mesta
áherzlu á það aö tryggja
þetta þjóð jsinni til handa.
Þess vegna þurfti -og þarf til
þess að geta tryggt þjóðinni
það, að staðið verði við yfir-
lýsinguna í 4. lið og í niður-
lagi 1. liðar, að losna viö Kefla
víkursamninginn og koma á
nýjum samninfum. við banda
lagsþj óðirnar, þar sem íslend
ingar fái sjálfir umráð vall-
arins. Þetta virðist svo aug-
ljóst mál, að ekki ætti að
þurfa um að deilp.
En nú hefir þessi leið ekki
verið farin, og þess vegna
mætti bæta nokkuð úr þessu
með því, að Alþingi sýndi
vilj a sinn í því, að segj a samn
irigi þessum upp þegar unnt
er, fá honum breytt fyrr, ef
þess er kostur, og koma vell-
inum undir stjórn íslendinga
sjálfra. Með því er sýnt, að
íslendingar ætla . sér, eins
fljótt og við verður komið,
að hafa þá sömu aðstöðu og
aðrar frjálsar þjóðii*, að ráða
því sjálfir, hvenær „aðstaða"
í hernaði er bandalagsþj óð-
unum í té látin, og að geta
komið í veg fyrir, „að erlend-
ur her eða herstöðvar yrðu á
íslandi á friðartímum". —
Þetta teljum við, að sé í sam-
ræmi við þær samþykktir,
sem Framsóknarflokkurinn
hefir gert í þessum málum. —
Það er ekki nægilegt, að
gefnar séu fagrar yfirlýsing-
ar um það, að framkvæmd
samnings skuli vera eins og
flestir vita nú, að meginið af
þjóðinni vill að verði, heldur
verðum við með sjálfum samn
ingnum, að tryggja þjóðinni
eftir beztu vitund, með sjálfri
samningsgerðinni, að hún öðl
ist ótvíræðan rétt til, að samn
ingurinn verði framkvæmdur
isamræmi við það, sem henni
er nú lofað í yfirlýsingum,
að skuli verða. —
Yfirlýsingarnar vérða, eins
og fyrr segir, að eiga grund-
völl í samningnum, ella eru
þær lítils virði. Af því hefir
þjóðin eftirminriilega reynslu
frá samningsgerðinni ipn
Keflavíkurflugvöllinn, og slík
vinnubrögð mega ekki endur-
taka sig í utanríkissamning-
um. —
Það er ekkert betur tii þess
fallið að valda óvináttu milli
þjóða en að þær geri samn-
inga sín á milli, sem staðið
er 4 sifelldum deilum um,
hvernig beri að skilja og fram
kvæma, er til kemur. Enn og
aftur er ■ Keflavíkursamning-
urinn þar til viðvörunar.
Við og ýmsir aðrir mundum
sætta okkur við þennan samn
ing, ef sérstaða íslands, sem
sagt er, að allir samningsað-
ilar fallist á, væri viðurkennt
sem fyrirvari við undirskrift
samningsins eitthvað á þessa
leið: — að ísland ætli ekki
að heyja styrjöld gegn neinni
þjóð, hafi ekki her og ætli
ekki að hervæðast.
Þá væri þetta atriði full-
tryggt. — Við muridum því
hafa komið fram með breyt-
ingartillögu þessa efnis, ef
hún væri ekki þegar fram
komin fpá öðrum. Og í annan
stað ætti að gefa Alþingi fyrr
nefnda viljayfirlýsingu um
Keflavíkurflugvöllinn, til þess
að tryggja svo fljótt sem
unnt er, að ísland hafi sömu
aðstöðu- og aðrar frjálsar
samningsþj óðir til að ákveða,
hvenær aðstaða er látin í té
erlendum her og að ekki séu
her né herstöðvar á friðar-
tímum (sbr. 4. lið). — Höf-
um við ásamt fleirum lagt
fram þingsályktun um þetta
efni.
Þeir, sem greiða atkvæði
með sáttmálanum, taka á-
byrgð á því gagnvart þjóð-
inni, að hún eigi rétt til frám
kvæmda á samningnum í
samræmi við yfirlýsingu ráð-
(Fravihald á 6. síðu).
. Vor og- blíða setur svip sinn á
Reykjavík þessa dagana. Síöasti
klakinn hverfur af götum og gang-
stéttum og í stað aurbíeytu og for-
æðis, sem menn úrðu að vaða í
ökla koma þurrar og þrifalegar
götur. Veðráttan er stillt og milcj
og vörhimininn óendanlegur í mildi
sinni og fegurö sveipar borgina
ýmiskonar ljósbrigðum eftir eól-
fari og eyktum. Þetta er fögur
borg.
En nú berast raddir um það,
að mál sé til komið að fara að
flýta klukkunni. Auðvitað eru skipt
ar skoðanir um þau efni, enda
mun seint haga svo til að öllum
henti að gera sömu verk á sömu
stund. Það er svo misjafnt í sveit-
um á hvaða tíma sólarhringsins
sól skín. Þ'ó að stutt sé milli bæja
getur munað mörgum stundum á
sólaruppkomu og sólarlagi, en við
það er eðliiegt að sveitastörfin mið-
ist stundum að nokkru lcýti. En
hið almenna núna er það, að fólk
sofi eftir að orðið er bjart af degi
á morgnana, en vaki svo fram
eftir á kvöldin eftir að dimmt er
orðið, svo að með því að færa
klukkuna mætti færa eina stund
frá myrkri til Ijóss í starfsdegi eða
vökudegi flestra. Og það er bæöi
sparnaður, — um það er ekki hægt
að deila — og heilsubót og holl-
usta mun það vera líka.
E*inn af prestum Rcykjavíkur
gabbaði áheyrendur sína um dag-
inn, en vel má vera, að það hafi
verið óviljandi gert. Þaö var séra
Jakob Jónsson. Hann er vanur að
láta blöðin geta um ræðuefni sitt
um leið og þau segja frá messu-
tíma hans. Svo var .það um daginn,
að ræðuefnið átti að vera hlutleysi.
Það var efni, sem þeim Þjóðvilja-
mönnum líkaði og létu þeir hið
bezta yfir og hvöttu menn til
kirkjugöngu. Er þar skemmst frá
að segja, að kirkjan troðfylltist,
og er svo sagt, að þar hafi ýmsir
verið, sem vanari eru öðrum sam-
komustöðum en kirkjum. Prestur
flutti svo mál sitt, en ræðan: var
þá um hlutleysi mannsins gagnvart
guði, skeytingarleysi um andleg
mál og afstöðuleysi gagnvart hin-
um þýðingarmestu málum og litl-
um frægðarljóma varpað á það
hlutleysi. — Svo er talið, að frá
þessari messu hafi ýmsir kirkju-
gestir farið vonsviknir og óánægð-
ir, því að þeir fengu ekki' það,
sem þeir ætluðust til. — Svona
getur það verið, að gera sér. of
ákveðnar hugmyndir fyrirfram.
Það gæti annars verið umhugs-
unarefni fyrir unga og upprenn-
andi íslendinga, hvernig þeir ættu
helzt að láta ættjarðarást . sína
koma í ljós. Þessa dagana virðast
ýmsir hallast að því, áð helzt sé
tækifæri til þess, með þvi að æpa
á götum úti og brjóta gluggarúður
í húsum með grjótkasti. Þáð: er
því miður ekki óþekkt, að unglmg-
ar hafi gaman af að skemma- og
brjóta. Slík fýsn hefir almemit ver
ið talin sálsýki og hafa flestir vor-
kennt þeim vesalingum, seni af
henni, væru haldnir. En nú l er
helzt svo að sjá, sem viss hópur
áhrifamanna hafi einkum buridið
vonir sfriar um framtíðarhamirigju
landsins \úð það, að þessir’ úngl-
ingar gaetu fengið að safnast sám-
an og*svaía skemmdarfýsn sinnj.
Það á að vera gleggsta dæmið um
hreina og' göfuga ættjarðarást..
Starkaöur gamli
8
Garbyrkjuvélar
Höfum aftur feng'ib nokkur stykki af
garðyrkjuvélum
a
::
8
8
H
1
::
«♦
ii
Kristján G. Gíslason & Co. h.f. 1
♦♦♦♦♦♦
♦♦♦♦♦
Jörð laus til ábúðar
JÖRÐIN SKARFSSTAÐIR
íHvammshrpepi í Dalasýslu er laus til ábúðar í næstu
fardögum.
Umsækjendur snúi sér til hreppstjóra Hvamms-
hrepps, Ásgarði, Dalasýslu.
Frestið ekki lengur, að gerast
áskrifendur TÍMANS