Tíminn - 31.12.1949, Síða 2

2
TÍMINN, laugardaginn 31. desember 1949
282. blað
Gleðilegt nýár!
Sænsk ísl. verzlunarjélagið li. f.
Gleðilegt nýár!
H. f. Hreinn. H. f. Nói. H. f. Sirius
Gleðilegt nýár!
Alþýðubrauðgerðin h. f.
Gleðilegt nýár!
Gamla kompaníið h. f. Hringbraut 56
Gleðilegt nýár!
Vinnuheimilið að Reykjalundi
Gleðilegt nýár!
Raftœkjaverzlunin Ljósafoss
Gleðilegt nýár!
Skartgri'paverzlun Franch Michelsen h.f.
Gleðilegt nýár
Jón Mathiesen Hafnarfirði
Gleðilegt nýár
Verzlun Valdemars Long, Hafnarfirði
Gleðilegt nýár!
Bæjarútgerðin Hafnarfirði
Gleðilegt nýár!
Klæðaverzlun Andrésar Andréssonar h. f.
Gieðilegt nýár
Verzlun Egiis Jacobsen
Lsitum reynsluna
tala
Lítum þá á hvar við vorum
á vegi stödd árið 1941. Þá var
það, að Framsóknarmenn
kröfðust þess, að dýrtiðarlög-
in hin fyrstu væru sett, en
það voru heimildarlög. Þessi
heimildarlög neituðu þeir Ól-
afur Thors og Jakob Möller
að nota nema að litlu leyti.
Og nú skulu menn líta á það,
sem Eysteinn Jónsson sagði
um horfurnar í umræðum á
Alþingi 10. júní 1941:
„Því hærra verðlag og kaup-
gjald, sem við sköpum innan-
lands, því stórfelldara verður
tap framleiðslunnar, þegar |
lækkunin kemur, svo að bein
hætta er á, að atvinnuveg-
irnir stöðx'ist. Þá yrði áreið-
anlega erfiðara en nú að
bæta úr afleiðingum þeirrar
óheillaþróunar, sem hafin er
-----þá yrði annaðhvort að
fella gildi krónunnar enn eða
lækka stórkostlega kaupgjakl
ið í landinu með þvingunar-
ráðstöfunum, ef ekki fengizt
um það samkomulag. Því
hærra kaupgjald og verðlag
nú á stríðstímanum, þvi meiri
örðugleikar síðar.“
í sömu umræðum sagði
Hermann Jónasson:
„Verðskrúfan heldur áfram
að vaxa þar til hún er óvið-
ráðanleg eða ekki hægt að
koma henni niður aftur,
nema á þann hátt að stefna
að hruni og byrja á nýjan
leik.“
Um haustið 1941 kröfðust
ráðherrar Framsóknarmanna
! þess, að farnar yrðu svipaðar
leiðir og jafnaðarmenn hafa
farið víða um heim að kaup-
gjald og verðlag yrði fest af
þeim rökum, sem að framan
eru greind. í greinargerð með
frumvarpi sínu sögðu Fram-
sóknarmenn þá:
„Alveg sérstaklega má bú-
ast við stórlega auknum erf-
iðleikum eftir stríð, frá því,
sem þyrfti að verða, ef ekki
tekst að stöðva verðbólguna.
-------Laun og innanlands-
verðlag yrði þá svo hátt orð-
ið, að framleiðslan gæti ekki
borið sig, og framleiðslukostn
aður í algeru ósamræmi við
útflutningsverð íslenzkra af-
urða.“
Það má vitna til fjölmargra
hliðstæðra varnaðarorða
Framsóknarmanna strax um
þetta mál. Vegna þess, sem að
framan er sagt, skal hér sér-
staklega vitnað til einna um-
mæla. Það eru orð Eysteins
Jónssonar í þingræðu 24. októ
ber 1941:
„Framsóknarflokknum er
það vel ljóst, að með ýmsu
móti má túlka og hártoga
þetta mál, og að til beggja
vona getur brugðið um vin-
sældir þess, ef öll öfl, sem til
þess eru fáanleg, legðust á
eitt um að spilla fyrir málinu.
Þetta skiptir hins vegar ekki
máli. Rétt mál verður ekki
rangt mál, þótt einhverjir
hiki við að fylgja því.“
Þá var óvinsœlt að segja
satt, og svo hefir jafnvel ver-
ið ailt til þessa meðan unnt
var að blekkja. En þeir, sem
alla þessa stund hafa kostað
kapps að villa um þjóðina,
kóróna allt sitt fyrra athæfi,
þegar þeir fara nú af miklum
fjálgleik, að grobba af þeirri
karlmennsku sinni að segja
satt, þegar þeir loksins finna,
að ekki er lengur hægt að
segja mönnum ósatt um þessi
efni.
Eins og menn muna hljcp
Sjálfstæðisflokkurinn frá því
að samþykkja 'festingu kaup- |
gjalds og verðlags fyrri hluta
vetrar 1941.
Ólánsárið 1942
Þá var það, að ráðherrar
Sjálfstæðisflokksins gengu á
bak orða sinna og gerðu félag
við andstæðinga dýrtíðarlag-
anna um að koma á nýrri
kjördæmalcggjöf, sem þeir
lýsa nú sjálfir sem hinni
mestu vitleysu og ranglæti. I
Þá hækkaði vísitalan í hönd- j
um Ólafs Thors úr 183 stigum
í 272 stig. Þó að slíkt sé sjald- 1
gæft, liggur fyrir skjalföst
játning Ólafs Thors, þáver-
andi forsætisráðherra, um
það, að Sjálfstæðisflokkurinn ,
samdi við kommúnista um aö,
þeir fengju að ráða ferðinni í
dýrtíðarmálunum 1942. Játn-
ingin er frá 3. febrúar 1943,
gerð á sjálfu Alþingi. Þá sagði
Ólafur Thors:
„Hún (stjórnin) lofaði að
taka ekki upp ágreiningsmál,
þ. á m. og allra sízt mesta
deilumálið, dýrtíðarmálið.
Það efndi hún, að vísu nauð-
ug, og af því að hún hafði
ekki bolmagn til annars.“
Nauðug efndi hún orð sín
af því að hún hafði ekki bol-
magn til annars.
Hér er um að ræða upphaf
hinnar miklu verðbólgu, sem
nú hefir stöðvað atvinnulíf
þjóðarinnar.
Svo koma utanþingsstjórn-
arárin tvö. Þá var dýrtíðinni
haldið í skefjum, að vísu með
töluverðum kostnaði, í 272
stigum.
Árið 1944-1946
Þá er það, að Nýsköpunar-
stjórnin tekur við öllum
auðnum. Þá buðu Framsókn-
armenn að mynda stjórn með
Sjálfstæðismönnum og væri
forsætisráðherra utan flokka.
— Bændur gáfu eftir 9.4% af
verði afurða sinna til þess að
stöðva dýrtíðina og gefa
fordæmi til eftirbreytni fyrir
aðrar stéttir. Öllu ,var þessu
hafnað af Sjáifstæðisflokkn-
um. Þá var nú dýrtíðin að
sögn Sjálfstæðismanna ekki
alveg eins hættuleg og hún er
allt í einu orðin nú, og skal
hér minnst á örfá ummæli
þeirra því til sönnunar. Ól-
afur Thors sagði í ræðu, þeg-
ar vísitaian var 275 stig:
„Hver telur sig nú bæran
um það að reikna út í októ-
ber 1944 hvaða kauplækkun
þarf til að ný framleiðslu-
tæki beri sig á árinu 1946?
Eða hvort yfirleitt þurfi til
þess nokkra kauplækkun?"
Hér er falsað, að Fram-
sóknarflokkurinn hafi ein-
göngu viljað kauplœkkun,
en hann hefir einatt krafizt
lækkunar dýrtíðar, að halda
niðri verðiagi og kaupi jöfn-
um höndum.
! Þá var líka mjög á loft
haldið hinu æskiiega og bless-
, unarríka hlutverki dýrtíðar-
j innar, að „dreifa stríðsgróð-
anum.“
| Fjármálaráðherra „Ný-
sköpunarstjórnarinnar“ sagði
4. desember 1944:
„En hinu má heldur ekki
gleyma, að dýrtíðin hefir líka
sínar björtu hliðar.“
Meira að segja 5. apríl 1948
er Mbl. enn hreykið af verð-
bólgunni og dýrð hennar og
viðhefur þessi orð:
„Hrun, hrun, hrun. Það er
boðskapurinn, sem Tíminn
trúir á. En þjóðin vill ekki
hrunstefnupredikara bg bar-
lómsbumbur, hvorki í sæti
þingmanna né ráðherra. Ilún
er bjartsýn og trúir því, að
framtíðin feli í skauti sínu
bjartari daga. Hún veit, að
hún iifir á uppgangs- og
blómatímabili, þó Tíminn
segi, að hún lifi á niðurlæg-
ingartímabili."
Hinn 13. október 1946 sagði
Morgunblaðið líka:
„En hvað er þá rétt í þvælu
Tímans um dýrtíðina og
brigzlyrðum hans til annarra
flokka í sambandi við hana?
1 raun og veru ekkert,
ekki citt einasta orð.“
Ástandið var heldur ekki
til að kvarta yfir því, því að í
þingræðu, sem Mbl. birti 1.
maí 1947, sagði Ólafur Thors:
„Ég get þess hér, að á síð-
astliðnu hausti áætlaði
nefnd sérfróðra manna and-
virði útfluttrar vöru allt að
800 millj. — — Islendingum
er alveg óhætt að slá tvennu
föstu: í fyrsta lagi, að þjóð-
in hefir aldrei verið jafn
f járhagslega vel stæð sem nú.
1 öðru lagi, afkomuhorfur
hafa aldrei verið jafn bjartar
sem nú, og sízt, ef miðað er
við aðrar þjóðir.“
Það yrði vitanlega miklu
meira en tiltök eru að prenta
á stuttum tíma, ef upp ætti
að taka allt það, sem Sjálf-
stæðismenn sögðu um dýrtíð-
armálin eftir að þeir brigð-
uðu loforð sín 1942 og tóku
upp í stað þjóðstefnu þá
hentistefnu fjárglæfra, sem
þeir hafa fylgt síðan.
Afleiðingar þessa alls áttu
vitanlega að vera öllum aug-
ljósar að minnsta kosti 1946,
þrátt fyrir allar þessar ræð-
ur og ennþá meiri hreysti-
yrði á landsfundi Siálfstæð-
ismanna á Akureyri 1948, en
þau eru dæmalaus á þeim
tíma.
Smájáíniiigar
Játningar Sjálfstæðis-
manna hafa þó verið að koma
i smáskömmtum, aðallega
þegar þeim hefir legið á
vegna kommúnista. Hinn 16.
maí 1949 sagði Bjarni Bene-
diktsson í eldhúsdagsræðu:
„Það stóðst hins vegar
nokkurn veginn á endum, atf
innstæðunum var lokið, er
kommúnistar hurfu úr
stjórn.“
„Þeir vildu njóta vinsæld-
anna af því að hafa eytt
þeim fjármunum, sem safn-
ast höfðu fyrir annarra til-
verknað en þeirra.“
Samskonar ummæli hafði
Stefán Jóhann Stefánsson í
' sömu umræðum. Þá voru af-
leiðingar „Nýsköpunarstefn-
! unnar“ orðnar augljósar, að
þessir menn voru farnir að
grípa til þess að segja satt til
að verja sjálfa sig. Hvatirn-
ar voru þá hinar sömu og
hjá Sjálfstæðismönnum nú,
, eftir að þeirra flokksmenn
! hafa tekið við og eiga að ráða
fram úr því ástandi, er þeir
hafa búið til.
I En vitanlega vissu þeir
Stefán og Bjarni þetta miklu
! fyrr. Þetta var svo íullsann-
að sem verða mátti með áliti
i hagfræðinganefndarinanr
i um áramótin 1946—47. Það
var líka alveg satt, sem
sjálfstæðisblaðið Vísir sagði
, sem dóm um eldhúsumræð-
urnar 1947:
„Eldhúsdagsumræðurnar
sönnuðu, að eríiðleikar þeir,
sem þjóðin á nú við að búa,
stafa að öllu leyti frá stjórn-
arárum kommúnista."
Vísir hefði alveg eins mátt
orða þetta svo, að erfiðleik-