Tíminn - 07.05.1950, Page 5

99. blað

—tr
TÍMINN, sunnudaginn 7. maí 1950
5
Sunnud. 7. maí
3er
Áit liu IItt' ju t ^yíalíu oa St
’Vláá
1950
Fordæmi alþýðu-
flokkanna í ná-
grannalöndunum
Alþýðublaðið er í meira
lagi slysið í umræðum sínum
um stjórnmál þessa mánuð-
ina. Nú er það að álasa Fram
sóknarflokknum fyrir það, að
hann hafi látið í ljós samúð
með stefnu jafnaðarmanna á
Norðurlöndum.
Alþ.bl. hittir sjálft sig fyrir
þegar það fer að gera íslenzk
stjórnmál saman við stefnur
flokka og stjórnarframkvæmd
ir annars staðar á Norður-
löndum. .
Meðan sænskir jafnaðar-
menn lögðu kapp á það, að
halda dýrtíðinni í skefjum á
styrjaldarárunum átti Al-
þýðuflokkurinn hlut að gegnd
arlausri verðþennslu á fs-
larndi. Alþ.bl. getur ekki fund
ið nokkurn bræðraflokk sinn
á Norðurlöndum, sem svo hef-
ir verið ástatt um, að hon-
um hafi þótt það góð kenn-
ing, að verðbólga dreifði þjóð
arauðnum á hendur alþýðu-
manna og jafnaði efnahag-
inn. Alþýðufiokkurinn ís-
lenzki var eimi um gleiðiboð-
skap þeirrar hagfræði. Þar
hafði hann sérstöðu meðal
jafnaðarmannaflokka Norður
landa.
Aftur á móti var það Fram
sóknarflokkurinn, sem hér
hélt á loft sömu kenningu og
alþýðuflokkar annarra Norð-
urlanda.
Eins og nú stendur, leggja
allir norrænir alþýðuflokkar
áherzlu á það, að treysta
grundvöll atvinnulífsins. f
Noregi hefir til dæmis nýlega
örðið mikil verðhækkun á
mörgum daglegum neyzluvör
um almennings. Verkalýðs-
samtökin þar i landi og verka
mannaflokkurinn norski hafa
ákveðið að mæta þessu með
óbreyttu kaupi. Það er gert í 'helzta skáld okkar fslendinga hefði
þeirri trú, að vinnandi alþýða
ríði nú mest af öllu á því, að
útflutningsframleiðslan verði
samkeppnisfær og þvi komi
ekki til verulegs atvinnuleys-
is.
Hér er óneitanlega um tals
verðan mun að ráeða á stjórn
arstefnu bræðraflokkanr.a er
lendis og stjórnarandstöðu
Álþýðuflokksins.
í sambandi við Alþýðuflokk
inn okkar eru tvö meginatriði,
sem hann fær á engan veg
undir risið. Fyrst er það, að
hann hefir fylgt þeirri stjórn
arstefnu, sem gert hefir ís-
lenzka atvinnuvegi að veru-
legu leyti gjaldþrota og þar
raeð hefir hann vakið upp
hungurvofu atvinnuleysisins,
sem nú tekur að sækja að
heimilum verkafólksins, ef
ekki *er að gert.
í oðru lagi er svo það, að
Alþýðuflokkurinn hefir engar
tillögur fram að leggja í
vandamálunum. Hann hefir
engin ráð til að bjarga at-
vinnuvegunum. Sjálfur kann
hann enginn úrræði til að
vernda alþýðu þessa lands fyr
ir þeirri hungurvofu atvinnu-
leysisins, sem hann hefir
Ziirich 27. 4.
Kæri ritstjóri: — Fyrst að ég
er nú seztur hér á sama bekkinn
norðanvert við ZUrichvatnið, sem
ég sat á fyrir þremur árum, þeg-
ar ég sendi þér línur héðan, finnst
mér ég verða að taka pennann og
senda þér héðan nokkur orð.
Það er eitthvað svo heillandi
hér við ZUurich see. Bárurnar
skvampa létt við vatnsbakkann,
smábátarnir, með bundin segl við
rá, vagga hægt í vorgolunni við
festar sinar rétt úti fyrir strönd-
inni, svanir og fjöldi annarra
smærri fugla synda og kvaka á
vatninu fram undan, ung lagleg
stúlka með ljóst hár og blá augu
setur á bekknum mér til vinstri
handar — eins og boðberi þess að
hið suðræna sé að fjarlægjast,
en birta norðursins sé í nánd.
Ziirich
Borgin liggur með ys sinn og
hávaða að baki (eða til hægri) á
bökkum Limat árinnar, er fellur
i all stríðum straumi hér út i
vatninu gegn um miðja borgin og
svo alla leið út i Rin. En skógi-
vaxnar hliðar i allháum hálsum
hylja útsýn að sunnan og norð-
anverðu og er borgin nokkuð upp
eftir þeim. En efst á báðum háls-
unum gnæfa fögur hótel. í suðri
blasa við snævi klædd og tignar-
leg Alpafjöllin fyrir botni Ziirick-
vatnsins.
Þegar járnbrautin var að renna
niður hálsinn sunnan við vatnið
og þetta umhverfi var að heilsa,
fannst mér hálfvegis ég vera að
koma heim. Svo þykir mér eitt-
hvað viðfelldið 1 þessari stærstu
borg hinnar, á ýmsan hátt mestu
fjallaþjóðar, Svisslendinganna.
Kvöldstund í Lapi.
Síðan eg sendi þér seinast lin-
ur hefir leiðin m. a. legið um
hina kunnu borg listanna, Flor-
enze. Er þar fjölda margt athyglis-
vert að sjá, en á einum sólarhring
er auðvitað ekki hægt að komast
yfir svo mikið sem æskilegt værl.
Þetta eins kvöld, sem ég var þar,
eyddi ég seinni hluta þess i Lapi,
sem Davíð Stefánsson gerði ódauð
lega á íslandi. Sagði ég þjóninum,
sem gekk mér um beina, að eitt
BREF FRA ZURICH
kvæðinu, sem ég svo þýddi efnið ná?i honum í húsinu strax eftir að
úr á mína lélegu ensku. En þeir ég reis úr rúminu morguninn eft-
af þeim, sem skildu það hjá mér, ir o? haíði feng ð mér morgun-
þýddu aftur fyrir hitt fólkið á hyessingu hfá mínum ágætu gest-
ítölsku. Svo varð ég að halda dá- gjafamreðgum, er eövðu mér um
lítið fræðsluerindi(!) um island nálægð húsnúmers íslendingsins.
fyrir söfnuði minum og lengdist íslenc'ínga-n:'r í Mi’.ano stunda
það nokkuð fram á nótt við að r.llir sön'zném. Eru þer efni'.egir
svara ýmsum spurningum áheyr- reyiumenn, sem s’unda nám sitt
endanna. Hefi ég sjaldan fengið sf kappi. Allir eru beir írá Reykja-
betri áheyrendur heldur en þarna vik og hcita éiaíur Jakobsson
á „litlu Lapi,“ sem er listamanna- ! íséra Jckobs heit. Lárussonar í,
krá. j Ko'tl), Keti’l Jensron og Gunnar
Að síðustu leystu áheyrendurn'r Óskarsson. Tóku þeir mér tveim
mig út með mörgum gjöfum um höndum og sýndu mér borgina,
leið og þeir drukku skál við mig eftir þvi sem hægt var i fremur
gert merkilegt kvæði um lífið í
Lapi, sem væri mikið sungið á
þessari eyju minni þarna langt
norður í höfum. Þetta hafði þau
áhrif, að þegar ég stóð upp og
ætlaði að fara á lokunartímanum,
eins og hinir gestirnir, þá þyrptust
allir þjónarnir, gestgjafinn og
þjónustumeyjarnar umhverfis mig
og báðu mig að segja sér, frá
fyrir landinu, þar sem miðnætur-
sólin skín á sumrin, en norður-
ljósin blika á vetrinum. Báðu þeir
mig að skila heim þakklæti sínu
til skáldsins norður á þessu undra-
landi, sem hafði kveðið svona vel
um Lapi þeirra, þar suður í Flor-
enze.
Mæðgurnar í Milano.
Engir íslendingar munu nú vera
í Florenze, en þeir eru þrír í
Milano. Vissi ég heimilisfang eins
þeirra. Sendi ég skeyti að morgni
og sagði honum að ég kæmi þá um
kvöldið til Milano með járnbraut-
arlestinni og mæltist til hjálpar
hans við að útvega hótelherbergi.
Með lestinni var mikill mann-
fjöldi og íslendingurinn, sem skeyt-
ið fékk, tókst ekki að sjá mig í
mannhafinu og mér heldur ekki
að sjá hann. Hóf ég því leit að
hótelherbergi. En það gekk ekki
greitt. Fór ég í mörg hótel, en
hvergi var til autt herbergi. Og
var ég farinn að halda að ég þyrfti
að liggja úti, og það er lítið gaman
í borgum eins og þær eru ýmsar
á ítaliu. Kenndi þessi reynsia mér
í Milano, sem ég reyndar hafði áð-
ur. að það er varasamt að koma
seint að kvöldi í ókunnar borgir,
án þess að vera búinn að tryggja
sér næturstað. Loks um tólfleytið
hringdu ein ágæt hótelhjón. sem
vildu greiða götu mína, í ýmsar
áttir og tókst loks að fá hjá frönsk
um mæðgum lánað herbergi í
„prívat“-íbúð þeirra. Tóku þær
mér síðan tveim höndum og var
ég eftir það hjá þeim við indæl-
ustu aðbúð þessar nætur, sem ég
var í Milano.
íslendingar í Milano.
Eir.-kennileg tilviljun var það, að
í þessari borg, sem hefir á aðra
milljón íbúa, skyldi einn íslend-
inganna búa i næstu götu sem
100 metra frá næturstað minum.
Vissi ég utanáskrift til hans og
„V erkalýðsflokk-
arnir“ og heilsu-
spillandi húsnæði
Á árunum 1944—46 mynd-
uðu fulltrúar svokallaðra
„verkalýðsflokka" meirihluta
í ríkisstjórn íslands. Á þeim
árum var meira fjármagn til
ráðstöfunar en nokkru sinni
fyrr eða síðar, þótt ekki væri
það stjórninni að þakka. Af
þeim ástæðum var bygging-
arstarfsemi með allra mesta
móti. Samt mátti heita að
alger kyrrstaða væri i bygg-
ingum hentugra íbúða fyrir
alþýðu manna. Byggingarn-
ar sem upp risu á þessum
tíma, .voru fyrst og fremst
luxushallir, sem reistar voru
af bröskurunum, er söfnuðu
óhemju auði undir verndar-
væng ríkisstjórnarinnar. Nið
urstaðan varð því sú, að á
sama tíma og skrauthallir
auðkýfinganna þutu upp eins
og gorkúlur á mykjuhaug,
fiutti fleira alþýðufólk í
óhæft íbúðarhúsnæði en
nokkru sinni fyrr.
Á þessum árum var hið
ákjósanlegasta tækfæri til að
útrýma óhæfu íbúðarhús-
næði með byggingu hentugra
íbúða. En þannig var haldið
á málunum, að aldrei f jölgaði
jafnmikið óhæfu íbúðunum
en á þessum árum.
Þannig var framkvæmd
húsnæðismálanna á þeim ár
um, þegar „verkaiýðsflokk-
arnir“ höfðu meirihluta í
ríkisstjórn íslands.
Nú þykjast þessir fiokkar
vera þess umkomnir að gera
hróp að Rannveigu Þorsteins
dóttur fyrir að vilja ekki við
2. umr. fjárlaganna gefa 750
þús. kr. ávísun á fé, sem ekki
er til, og þessir flokkar þykj-
ast vilja láta nota til að út-
rýma óhæfu húsnæði. Og
jafnframt láta blöð þeirra
eins og þessi 750 þús. kr. til-
laga sé syndakvittun fyrir öll
fyrri afbrot þeirra í þessum
málum.
stuttri viðdvöl.
Mannvirki i Milano.
Það mannvirkið í Milano, sem
hlýtur að vekja langmesta hrifn-
ingu ferðamannsins, er hin fræga
og undurfagra dómkirkja. Af því
kvæði Einars Benediktssonar er
svo dásamlegt um þetta undra
mannvirki liðinna alda, langar mig
að rif ja upp brot úr því.
Yfir þessu mljósu, köldu iinum
liggur eins og bjarmi æðri sálar,
þ»r sem fólkið sér af draumum
sínum
svip, sem tónn né litur aldrei
málar.
Steinsins tign er tær —,og af hans
myndum
teigar — þorstinn dýpstar skálar,
eins og jörð í þrungnum, þungum
vindum
þráir andardrátt frá himins lindum.
Þessi hvelfing hljóm hvers and-
varps drekkur
hljóðlaust glatast spor sem bára
á hafi.
Jarðar til er tárið hvert, sem
hrekkur,
týnt sem stormur laufblaðs þyt-
inn grafi.
En í huldu djúpi uppheims alda
augnablikin letrast gulls með stafi,
þar, sem hvelfist þakið stjórnu
tjalda.
Þaðan logar bjarmi um steininn
kalda.
Það lýsir svo sem ekki litl-
,„Gallaríið“ er eitt af merkileg- J um áhuga til iðrunar og yfir-
ustu mannvirkjunum í Milano. Það, bóta að vilja verjo 750
er reist i kross með glerþaki og þús. krónum í þessu skyni og
eru margir tugir metra til lofts þó enn heldur, þegar þar er
inni (upp í glerþakið). Hver álma j um að ræða ávísun á fé. sem
Svo er Alþ.bl. að biðja um
samanburð við ábyrga stjórn
málaflokka alþýðusinna og
verkamanna á Norðurlöndum.
Hitt er satt, að það er mik
ið verk óunnið- til að laga
hlutfall það, sem myndast hef
ir um skiptingu þjóðartekn-
anna og bæta vinnusiðferðið
á ýmsum sviðum, svo að heið
arlegir og dyggir starfsmenn
íái að bera úr býtum eitthvað
í líkingu við verðleika sína
og af þeim sé létt ómaga-
framfæri svo sem verða má.
Alþýðuflokkurinn hefir ýms
tækifæri til liðveizlu í þvi
starfi. Meðal annars bíða
Framsóknarmenn eftir full-
tingi hans til að laga verzl-
unarmálin og húsnæðismál-
in. Verðlagseftirlitið sjálft hef
frumkvæði að að leggja á
vald fjöldasamtakanna. Á
þessum grundvelli og í fram-
haldi af því hefir Albýðu-
flokkurinn margháttuð skil-
yröi til að bæta hlut alþýð-
unnar og það er raunhæfari
umbótaviðleitni en að^fara í
fýlu og neita að viðurkenna
staðreyndir.
Þess væri sannarlega ósk-
andi, að Alþýðuflokkuiinn
okkar gæti eitthvað lært af
samanburði við bræðraflokk
ana á Norðurlöndum, svo að
hann gæti á ný orðið sam-
starfshæfur um það, að bæta
lífskjör almennings og slíapa
framleiðslu þeirri, sem þjóð-
in lifir öll á, öryggi og vöxt.
Gæti Alþ.bil stutt að því,
væri það sannarlega skrifað I í bæði skiptin. Voru ýmsar þess-
krossins er um 100 metrar á lengd
og upp undir 20 metra á breidd
og. þar að auki víður „Central“
þar sem álmurnar mætast. Ekk-
ert ökutæki er þarna inni á hinu
fagra gólfi, en þúsundir manna
ýmist sitjandi á stólum við veit-
ingaborð eða öðruvísi. Hefi ég
hvergi i borgum séð staði veru-
lega líka gallaríinu i Milano.
Annars hefir borgin verið brotin
hroðalega niður í átríðinu og eru
gapandi rústir víðjri ennþá um
hana alla.
Óvenjuleg biðröð.
Borgarlýðurinn er nokkuð mis-
jafn eins og gerist í flestum borg-
um. Hvergi hefi ég séð í nokkurri
borg, held ég, eins áberandi raðir
vændiskvenna og i Milano. Til
dæmis á einum stað í miðri borg-
inni „stilltu" þær sér margar upp
við langan vegg, ekki ósvipað og
varðmenn, með nokkurra metra
milliblli og gáfu svo vegfarendum
merki! Gengum við tslendingarn-
ir þar um tvisvar á þriggja klst.
millibili og sáum m. a. að sumar
stúlknanna stóðu í þessari „biðröð"
ekki er fyrir hendi. Það væri
svo sem ekki mikið eftir af
óhæfu húsnæði, þegar búið
væri að byggja fyrir þessar
750 þús./kr. og þó einkum ef
jafn ráðdeildarsamir menn og
Áki Jakobsson og Stefán Jó-
hann væru látnir sjá um fram
kvæmdina. Já, tillaga þessi
Iýsir alveg sérstökum stór-
hug, því að hér er hvorki um
meiri né minni upphæð að
ræða en ýmsar einstakar lúx
usvillur kostuðu, sem reistar
sem „verkalýðsflokkarnir"
voru f tíð nýsköpunarstjórn-
arinnar.
En þegar sleppt er þessum
„stórhug“ verkalýðsflokkanna
verður víst flestum ljóst, að
það þarf önnur tök til að leysa
þessi mái en marklausar yf-
irborðstillögur í sambandi við
fjárlögin. Og það þarf ekki
síður aðra tilhögun en þá,
vilja hér hafa, en hún er t. d.
varðandi Reykjavík sú að
láta bæjarstjórnarmeirihlut-
ann þar annast slíkar bygg-
ingar. Það má vel vera að
„verkalýðsfIokkarnir“ . .beri