Tíminn - 02.08.1950, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, miðvikudaginn 2. ágúst 1950
166. blað
Gjaldeyrisöflun - gjaldeyriseyðsla
í gær var verið að selja er-
lendar kartöflur hér eftir
langvarandi kartöfluleysi. —
Þessi kartöfluskortur hefir
náð til alls landsins. Langt
er um liðið síðan íslenzkar
kartöflur gengu til þurrðar.
Og sennilega verður enn þá
kartöfluskortur í landinu áð
ur en íslenzk uppskera kem-
ur á markaðinn á komandi
hausti. Daglega má heyra
síldarskipin íslenzku útvarpa
„kostíistum“ sínum til stöðva
í landi. Skipin biðja um ís-
lenzkt smjör. Það er ekki til.
Þau biðja um dilkakjöt. Það
fæst heldur ekki alls staðar
og mun víðast gengið til
þurrðar. Þannig mætti leng-
ur telja dæmin. Landbúnað-
arafurðirnar skortir hér nú
orðið, sumar verulegan hluta
ársins, aðrar allt árið, eins
og. t. d. smjörið. Á sama tíma
og þetta gerizt, gengur fólk
atvinnulaust í stórum hópum
af því að efni skortir til að
framleiða gosdrykki, súkku-
Iaði og ýmsan annan svo-
kallaðan innlendan iðnað.
Þessi dæmi sýna okkur i einu
vetfangi, hvernig högum
þjóðarinnar er nú komið. Of
fátt fólk vinnur við fram-
leiðslu matvæla í landinu
sjálfu, en of margt við fram-
leiðslu ýmiss konar varnings
sem kallað er að búinn sé
til hér, enda þótt hráefnin
séu erlend. Fólk gengur at-
vinnulaust vegna þess að
gjaldeyrir fæst ekki til kaupa
á þessum hráefnum á sama
tíma og erlendum gjaldeyri
er varið til kaupa á matvæl-
um, sem hægur vandi er að
framleiða í landinu sjálfu.
Þannig er þjóðarbúskap okk
ar íslendinga nú háttað að
þessu leyti og ætti það að vera
umhugsunar- og áhyggju-
efni allra þjóðhollra manna.
Dæmin eru mjög nærttæk.
Um þessar mundir fá Norð-
menn uppgripa sildveiði hér
fyrir Norðurlandi, en allir
vita, hvernig vertíð íslenzka
síldveiðiflotans hefir gengið
til þessa. Eru Norðmenn þó
í engu fremri okkur í fisk-
veiðum. En þeirra skip eru
búin reknetum. Þ|eir gerðu
góða vertíð hingað til lands
í fyrra. Útgerðarmenn hér
segja aftur á móti, að ekki
þýði að tala um reknetaveiði
hér. Engir menn séu fáan-
legir á reknetaskip. Hversu
mikill gjaldfeyrir íer þar í
súginn?
Fyrir nokkrum árum hóf
Jón H. Þorbergsson á Laxa-
mýri að rita greinaflokk hér
í blaðið, sem hann nefntfi
„Gróandi jörð.“ í greinum
þessum benti hann á þá stað
reynd, að- þjöðarbúskap ís-
lendinga væri þannig farið,
að of fátt fólk starfaði við
framleiðsluna en of margt
við ýmiss konar óábyrg störf
sem hann nefndi svo, þ. e.
alls konar skrifstofuvinnu,
ýmsan „iðnað“ o. s. frv. Jafn
framt benti hann á, að sú
tíð mundi renna upp, að
verulegur skortur yrði á
helstu framleiðsluvörum
landbúnaðarins. Ýmsir töldu
það fjarstæðu á þeim tíma,
að skortur yrði hér á dilka-
kjöti til dæmis. En þetta er
nú komið á daginn. Kartöflu
skorturinn er orðinn land-
lægur og fleiri iandbúnað-
ara’furðir skortir í þéttbýl-
inu, t. d. alls konar græn-
meti, meira að segja yfir sum
armánuðina. Það virðist aug
ljóst, að á þessu verður ekki
breyting nema með breyttu
viðhorfi þjóðarinnar til fram
leiðslunnar. Möguleikarnir
til þess að framleiða land-
búnaðarafurðir hér á landi
eru mjög miklir, en þeir eru
ekki nýttir nema að tak-
mörkuðu leyti. Fólkið er of
fátt„ fjármagnið of lítið.
! Sveitir íslands eiga mögu-
leika til þess að sjá þúsund-
um manna farborða og fram
leiða mikið magn af margs
konar afurðum. En íslend-
ingar hafa enga möguleika
til þess að halda áfram sókn
sinni til meningarlífs, með-
an sú stefna er ráðandi, að
fjárfestingin sé að verulegu
leyti bundin við mesta þétt-
býlið og það þykir hin mesta
nauðsyn fyrir þjóðarbúskap
, inn að forða atvinnuleysi þar
j með því að flytja inn hrá-
1 efni til súkkulaði- og sæl-
gætisgerðar og til annars
slíks „iðnaðar", eða það er
nauðsyn að verja gjaldeyri
til kaupa á kartöflum, smjöri
og öðrum matvælum, sem
auðvelt er að framleiða hér
á landi í stórum stíl.
íslendingar þurfa að hefja
sókn til þess að auka útflutn
ingsverðmæti landsmanna.
Og jafnframt þeirri sókn
þarf að vinna að því öllum
árum, að spara gjaldeyri til
kaups á varningi, sem unnt
er að framleiða hér heima,
eins og hvers konar land-
búnaðarafurðir. Landsmenn
eiga ekki að krefjast þess af
gjaldeyrisyfirvöldunum að
þau sjái fyrir nægum kart-
öflum í landinu. Þeir eiga að
líta í eigin barm og hefja
kartöflurækt sjálfir. Þeir eiga
ekki að heimta erlent smjör,
heldur aukið fjármagn til
landbúnaðarins til þtess að
auka smjörframleiðsluna og
gera landbúskap að eftir-
sóttri atvinnugrein. Lainds-
menn eiga ekki að horfa að-
gerðalausir á það ár eftir ár,
að Norðmenn og aðrar er-
lendar þjóðir ausi upp síld-
inni við strendur landsins á
sama tíma og lítið aflast á
íslenzk skip. Þeir eiga að
hefja veiðar i stórum stil með
þeim veiðarfærum, sem þess
ar erlendu þjóðir nota og
tryggja þannig afkomu þjóð
arbúsins betur en nú er gert
og gera gjaldeyrisöflunina
öruggari. En til þess að þessi
stefna sigri, þarf mikill hluti
'þjóðarinnar að líta öðrum
augum á framleiðsluna en
nú er gert. Baráttan á ekki
að standa um það, að herja
út gjaldeyrir til kaupa á ein-
hverri vöru, heldur að fram-
leiða vöru, sem gefur þjóð-
inni gjaldeyri eða forðar ó-
nauðsynlegri eyðslu hans.
(,,Dagur“).
Grænlandsveiöar Færeyinga
Af öllum þeim mörgu þjóð
um, sem stundað hafa fiski
við Grænland undanfarin 26
ár, er engin sem hefir verið
eins lagin á að finna fiskinn
þar og fá mikinn afla, og
Færeyingar.
Þeir eru búnir að græða of
fjár á þessum veiðum sínum
við Grænland, og skipaflota
sinn hafa þeir byggt fyrir það
fé, sem þeir hafa aflað þar.
Einkennandi fyrir þeirra
háttalag er það, hversu þeir
eru lausir við. Þeir eru sjald-
an mjög lengi á sömu miðum
en leita fyrir sér, þangað til
þeir finna fiskihnappa og
reita þá upp. Og lendi þeir í
fiskitorfu, eru þeir naskir á
að skynja, i hvaða stefnu hún
veður, og fylgjast með henni
á göngunni, hvert sem hún
stefnir, en það er oftast til
norðurs eða inn til landsins
(í austur).
Fyrst á vorin halda Fær-
eyingar sig 1 höllum stóru
grunnanna og veiða á miklu
dýpi með línu. Svo færa þeir
sig upp á grunnin og veiða
enn með línu meðan fiskurinn
Hfeldur sig við botn. En þegar
kemur fram að miðjum júli,
er fiskurinn oftast horfinn
af þessum slóðum. Þá er hann
í þéttum torfum uppi i sjó
og einnig alveg inni við land,
en dauður sjór á stórum svæð
um, svo ekki verður vart,
þótt rennt sé færi. Þá reynir
á snilli Færeyinga, að finna
fiskitorfurnar og kunna að
fylgjast með þeim á göng-
unni. Færeyingar fara inn
í sund og voga og moka þar
oft upp miklum afla alveg
upp í landsteinum á mjög
grunnu. Það er segin saga,
að þar sem fugl sækir ofan í
sjó við Grænland, þá er þar
undir loðna eða sili, en sömu
leiðis torfa af rigaþorski upp
í eða rétt undir yfirborði
sjávarins. Er sjórinn um miðj
an júlí hitnar yfir Stóra
lúðugrunni og þvi hafsvæði,
gengur fiskurinn þangað, og
þá er Færeyingurinn líka
kominn þar, enda getur hann
víða verið, þar sem við Græn
land eru um 300 vélknúin skip
auk botnvörpunga, en þeir
leita ekki þangað fyrr en eft-
ir miðjan ágúst eða í septem-
br. Þar sem þeir geta ekki
haft næga olíu með sér í túr
inn, láta Ameríkumenn á
Grænlandi þá fá olíu, því
ekkert fæst þar hjá Dönum
nema drykkjarvatn, og þó að
eins undir ströngu eftirliti, ef
það er tekið annars staðar
en í Færeyingahöfn.
Leyndardómurinn við hinn
mikla afla Færeyinga við
Grænland er það hversu
hundkunnugir þeir eru orðn-
ir við Grænland. Þeir þekkja
þar orðið hvern vog og vik,
og fiskimiðin og fiskigöngurn
ar og það, hvar fiskur, loðna
og síli heldur sig á vissum
tímum, allt út í ystu æsar.
Engin þjóð stendur þeim nú
á sporði í þessu.
f heilan aldarfjórðung höf
um við séð 2—300 færeysk
skip hverfa í lok vetrarver-
tíðar héðan af miðunum til
Grænlands og halda þorsk-
veiðinni þar áfram. Hví hafa
íslenzku vélskipin ekki farið
á eftir þeim og haldið þorsk-
veiðinni áfram við Græn-
land fram að síld? Hvi hafa
Islenzku skipin og íslenzku
(Framhald á 7. síðu.)
Svo segir hið fornkveðna:
„Lítið sjáum aftur
en ekki fram
Vafin er Verðandi reyk“
Það er oft erfitt að átta sig
á, hvað raunverulega hafi farið
fram á liðnum tímum. Margt
gleymist. Sumt er misskilið, eða
á öfuga leiö snúið af óhlut-
vöndum mönnum eða sljóskyggn
um. En framtíðina, hina verð-
andi tíð, sér enginn, þótt stund
um kunni að mega fara eitt-
hvað nærri um einstaka við-
burði, sem ókomnir eru. Fyrrum
var talið, að sumir menn væru
forspáir, og vera má, að svo
sé enn. En gallinn er sá, að ekki
er hægt að vita um það fyrr
en eftir á, hverjir þessari gáfu
eru gæddir og hverjir ekki.
Veðurspámenn eru ný tegund
spámanna sem komið hefir
fram á síðustu tímum. Þeirra
spádómar eru ekki byggðir á
„gáfu“ heldur lærdómi. Veður-
spámenn hafa fundið lögmál,
sem nota má til að segja fyrir
veður morgundagsins og jafn-
vel eitthvað lengur. Stundum
bregst þeim að vísu bogalistin,
en oft reynast spár þeirra rétt-
ar sem betur fer. Hver veit
nema fleiri slík lögmál séu til,
þótt enn hafi ekki tekist að
uppgötva þau? Hver veit nema
þau lögmál geri mönnum fært
að sjá fyrir óorðna hluti,
a. m. k. suma?
Stjörnuspámenn töldu sig
lesa forlög manna í stjörnun-
um. Þeirra fræði var nefnd
stjörnuspá og á ekkert skylt
við stjörnufræði nútímans. Síð-
ari tíma menn hafa talið stjörnu
spekina hégilju eina.
Gullgerð var oft reynd á mið-
öldum. Gullgerðarmenn réðu
sig stúndum í þjónustu höfð-
ingja fyrir of fjár. Ýmsir trúðu
á list þeirra; en árangur þótti
verða lítill, og almennt er tal-
ið, að þessir menn hafi ýmist
verið svikarar eða einfeldingar.
En nú kemur það upp úr kaf-
inu, að hægt er að búa til gull.
Það er einn þáttur hinna marg-
umræddu atomvísinda. En ekki
er víst að það þyki lengur
ómaksins vert, enda mun að-
ferðin verða nokkuð dýr,
a. m. k. fyrst um sinn.
Napoleon sagðist einu sinni
vilja strika orðið „ómögulegt“
út úr frönsku orðabókinni. Það
var þegar hann var að leggja
undir sig Vestur-Evrópu. Það
kom rapnar í ljós, að þeim góða
manni reyndist sumt „ómögu-
legt“. En yfirleitt mun hollt að
spara sér fullyrðingar um, að
eitthvað sé ekki hægt eða að
eitthvað sé ekki til.
Það eru leiðinlegir menn, sem
allt þykjast vita, og hafa þann
sið að tala í fyrirlitningartón
um fávizku annarra. Vel gefnir
menn og lærðir halda stundum,
að þeir hafi ráð á slíku, en svo
er ekki. En venjulega stafar
slíkur rembingur af því, að
menn vita sig veika á svellinu,
ög reyna að dylja það á þenn-
an hátt — langar til að vera
taldir vitrir, en eru það ekki.
En hvað sem þessu líður, er
áreiðanlega fremur lítið um
spádómsgáfu hjá mönnum enn
sem komið er. Ef til vill gerir
það ekki mikið til. En gott væri
að geta fengið að vita um suma
hluti nokkrar vikur eða mánuði
fram í tímann, t. d. veðrið og
síldina.
Oft hefir verið reynt að spá
fyrir sildinni. Eg minnist þess,
að einhverjir sögðu í vor fyrir
norðan, að nú myndi verða
sildarsumar, því að hrognkelsa-
veíði hefði verið góð, en góð
hrognkelsaveiði og góð síldveiði
færi saman. Ekki treysti ég mér
til að segja, að þeir hafi farið
með vitleysu, en það sýnir sig
nú væntanlega ef einhverntíma
gefur á sjóinn fyrir norðan.
Jón Dúason er á móti því að
allir „fari á síld“. Hann vill að
Islendingar hladi áfram veið-
um við Grænland, þótt þær
gengju misjafnlega í fyrra. Og
rétt er það, að Islendingar ættu
að geta veitt við Grænland, ef
aðrar þjóðir geta það.
„Gamall sjómaður“ skrifar
mér og segist hafa lesið grein-
ina um súluna og síldina. Hann
segist vilja láta gefa þessu máli
gaum. Vill, að spurt sé um álit
fiskifræðinga og annarra nátt-
úrufræðinga. „Þeir ættu að geta
skorið úr þessu, og ef þeir geta
það ekki, gef ég ekki mikið fyr-
ir þeirra vísindi" segir hann.
Ljúkum við svo hjalinu að
þessu sinni.
Gestur.
+Snorrcthá tíS
verður haldin að Reykholti sunnudaginn 6. ágúst og
hefst kl. 4 síðdegis.
Til skemmtunar verður: Ávarp, Guðm. Illugason,
kórsöngur, þjóðkórinn, stjórnandi Páll ísólfsson, upp-
lestur, Stefán Jónsson, gamanþáttur, Númi Þorbergs-
son, kvikmyndasýning, Óskar Gíslason, dans. Hljóm-
sveit Björns R. Einarssonar. Einsöngvari Haukur
Mortens. — Skemmtunin fer fram úti ef veður leyfir,
en annars fer hún fram í hinum vistlegu og rúmóðu
húsakynnum skólans.
Farseðlar eru seldir í Skóbúð Reykjavíkur til mið-
vikudagskvölds.
Borgfirðingafélagið.
iiiiiiiiiiiiiiii*
Frestið ekki lengur, að gerast
áskrifendur TÍMANS