Tíminn - 16.09.1950, Blaðsíða 3

Tíminn - 16.09.1950, Blaðsíða 3
203. blað. TÍMINN, laugardaginn 16. september 1950. 3. / slenclingalDættLr Það, sem sannara reynist Rafmagn úr sjónum Crein sú er Iiér biríist I laiiNlr^ri þýðins'n er oftir ^laurise (joldsittiih Dánarminning: Benedikt Sigurðsson, bóndi frá Barnafelli Benedikt Sigurðsson, bóndi frá Barnafelli lézt á heimili sinu Landamótsseli i Ljósa- vatshreppi á uppstigningar- dag i vor sem leið. Benedikt var fæddur í Dýjakoti í Reykjahverfi á höfuðdaginn 1881. Hann kvæntist 1910 Kristínu Kristinsdóttir og hófu þau búskap í Barnafelli, erfiðu en landkostaríku býli við Skjálfandafljót. Þeim hjónum varð átta barna auð- ið, og eru sex þeirra á lifi. Benedikt bjó í Barnafelli til 1934 við mikla fátækt.kom þó börnum sínum vel á legg, bætti býlið töluvert, ræktaði og ræsti fram, en skuldaði aldrei neitt. 1934 fluttist hann að Landamótsseli í Ljósavatnshreppi, og þar býr Bragi sonur hans nú. Bene- dikt vann hörðum höndum alla ævi, fyrst sem fyrirvinna móður sinnar, siðar sem vinnumaður og öll manndóms árin sem stritandi einyrki. Hann var þó gleðimaður í eðli sínu öðrum fremur. Hann var sönghneigður og hafði góða bassarödd. Fátækur vinnumaður réðst hann í það að kaupa sér orgel, hið fyrsta ■er kom í sveit hans, og má tækni, sem nú er sjálfsögð talin eða við þá menningar- hætti nútíðarinnar, þar sem maður rís gegn manni, stétt Það kennir nokkurs mis- skilnings í greininni ,,Að verzla framhjá“, sem birtist! í Mbl. í gær Þar er talað um' Við Abidjan á Fílabeinsströndinni, er franska að því hafi verið haldið fram stjórnin að láta reisa raforkuver, sem fær orkuna á mjög í útvarpsdagskrá samvinnu- einfaldan hátt, sem sé að blanda vatn með vatni, eða blanda manna „að verzla framhjá heitan sjó af yfirboröi hafsins með köldum sjó úr djúpinu. væri nokkuð, sem engan kaup félagsmann mætti henda“, og Þetta er fyrsta raforkuver að orðasambandið „að verzla af þessari tegund í veraldar- framhjá" lýsti „einokunar- sögunni. Á það að geta fram- gegn stétt, og þjóðafylking gegn þjóðafylkingu með þeim hnéigð" samvinnumanna. | leitt 7000 kw. Orkuverið er framleiðslu hita og orku. Það þriðja, sem rætt var á ráðstefnunni var framleiðsla orku. Þetta náði yfir allar síðustu nýjungar í fram- leiðslu orku og viðfangsefn- um á því sviði, og hagkvæm- ustu hagnýtingu orkunnar. Orkuþörfin eykst. endurteknar vfirlvsine-nr no- að blanda saman feikna Ein? og forseti ráðstefnunn enaurteknar yfirlysmgar og . f hpss,]ril micheitn ar> sir Harold Hartley, benti. ekur ekki við ieiðréttingum ma*^st orkaT misheita!á) kom ráðstefnan saman á frá samvinnumönnum til birt ItLSl orKan- ingar. i Aðferðin er sú, aö hita i Orðasambandið „að verzla Ioftþéttum geymi nokkuð af framhjá" var notað á einum heita vatninu af yfirborði stað í dagskránni og þá í hafsins- ’Sogast þaö ■Þaðan iegUst. Skortur á orku í hvers sambandi við rekstursútkomu er ,æiodnr konar mynd stendur fyrir kaupfélaganna. I málsgrein- Sf íVÍJ?£a’ 1Önflm ungur með lítil efni og tókst Þetta eru ranghermi, sem ' byggt með tilfiti tn vel hePPn rétt þykir að leiðrétta hér aðra tilraun, og á þeirri stað- hamförum, að allt mannfélag' j blaðinu m a vegna þess reynd> að yfirborð hafsins í riðar að grunni og enginn! að þrautreynt er að Mbl vilí hitabeltinu er 28 stig á Cels- finnur örugga fótfestu. Hér , ekki heldur hafa ’það er gann_ ius, en kaldi sjórinn úr djúp- stóð jafnan maðurinn einn j ara reynist, þrátt fyrir mar°- inu er aðeins 8 stiS- Með því síns liðs og litlum vörnumj ’ “* **'—S ----------------— búinn í návíginni, frumstæðri baráttu við blind og mislynd náttúruöfl. Hér á náttúran tröllssvip með hamrágljúfur og hengi- flug að jökulfljótinu drynj- andi í fossum og iðandi á flúðum. Hér er hún líka ljúf og mild með blágresishlíðar og berjalautir og annan fag- urgróður í skjóli víðra skóga. Allir Barnafellsbændur í þús- und ár urðu að treysta sjálf- um sér einvörðungu, vinna hörðum hcndum með fáum tækjum fyrir hverri björg, standa á eigin fótum, finna sína meginstoð í eigin mann- gildi og þrótti. Hver nýr bóndi var þar landnemi, sem varð að byrja að nýju, hefja bar- áttuna við andstæður og erf- iðieika. Að Barnafelli komst þú þeim tíma, þegar orkuþörfin til að auka framleiðsluna og til þess að bæta lífsskilyrðin, er sem allra mest og áþreifan hefir búið að baki því stór ræði, sem slíkt var á þeim ár- nm fyrir efnasnauðan mann. Húskveðju þá, sem hér fer á eftir, flutti Jón Sigurðsson 1 Yztafelli við jarðarför Benedikts: (Benedikt Sigurðsson frá Barnafelli lézt að heimili sinu Landamótsseli i Ljósavatns- lireppi s. 1. sumar. Húskveðju þessa flutti Jón Sigurðsson í Yztafelli við jarðarför hans). Þegar gamlir vinir hverfa leitar hugurinn liðinna daga. Ég minnist þín, er þú varst ungur drengur, alinn við fá- tækt á barnmörgu heimili, á teim tímum, sem flestir bjuggu við þröngan kost. Ég man, er faðir þinn dó, en móðir þín varð farlama. Þú varst elzti sonurinn, sem eft- ir varst heima, og þó barn að aldri, er á þig lagðist þung- inn. Síðan sundraðist heimil- Ið. Ég man þig ungan mann og einhleypan á vist á ýms- um stöðum og alls staðar vinn andi með dyggð og trú- mennsku. En bezt man ég einyrkjann 1 Barnafelli. Oft á ári hverju kem ég nú á þínar fornu stöðvar. Margoft kom ég þar áður til ykkar hjóna, kaldur og fékk mjólk, þreyttur og íékk hvíld, þyrstur og þurf- andi og fékk svölun og hress- ingu. Glaðværð áttirðu nóga og fagnaður varð þér jafnan að gullkornum i fábreytninni. Nú er mér það ekki sárs- aukalaust að sjá fallandi garða, hrynjandi vegg og þekj ur á gólfum, þar sem áður var glaðzt og hryggzt, lifað og starfað, þjáðst og sigrað. Hér undi fólk við sitt i þúsund ár, einn af öðrum í órofinni keðju, þar sem einn hlekkur greip í annan. Býlið Barnafell komst aldrei í snertingu við þá þetta hlutskipti. En þú stóðst ekki einn. Konan var þín styrka stoð. Vorið 1910 hófuð þið ykkar baráttu, sem stóð þar í tuttugu og fjögur ár. Þrátt fyrir allt andstreymi og örðugleika var sú barátta von- glcð og sigurviss öll árin. Mörg voru erfið handtök- in og meiri örðugleikar þar en á' nokkurri annarri jörð í grenndinni. Tæknin, sem smám saman kom öðrum til léttis, virtist ekki rata að Barnafell. Margur bagginn var borinn á baki, margoft dregið á.sjálfum sér. Heyfeng inn varð oft að sækja lang- vegu og flytja á vetrum íi vondu færi. Hver mundi nú! ungra manna eða ungra kvenna vilja fara í slóð Bene dikts og Kristínar i Barna- felli og feta í sporin þeirra, fet fyrir fet, sporin, sem þau áttu þar frá 1910 til 1934? Sagan ykkar er óskráð hetjusaga, sem þó lifir í stcrf unum, sem þið skilduð eftir — lifir í kjarki og þrótti eft- irkomendanna. í þúsund ár bjuggu menn i Barnafelli. Nú er þar þögn og auðn. Enginn hlustar leng ur dægrin löng á máttugar drunurnar í fossinum. Eng- inn erjar þar jörð eða leggur stein við stein. Skógurinn vex á ný og teygist nær og nær bæjarrústunum, þögull og máttugur. Hér að Landamótsseli dvald ist þú siðustu sextán árin. Hingað komstu lúinn og gam all fyrir aldur fram. En þið Kristín komuð hingað bros- andi að unnum sigri. Hverju skiptir, þótt lúinn sæki á þann, sem sigur hefur unnið? Við þckkum þér allir, ná- inni, sem fjallaði um þetta, segir svo: „Heildartekj uaf gangurinn, sem kaupfélag úthlutar til félagsmanna í peningum eða í sjóði, fer eftir viðskiptaá- standinu í landinu og þvi, hversu vel félaginu er stjórn að, svo og eftir þvi, hversu félagsmennirnir eru trúir við félagið með því að verzla t. d. ekki framhjá því“. Hér er greinilega ekki rætt um það, að enginn eigi eða megi verzla framhjá félagi sínu, heldur er á það bent, að tekjuafgangur kaupfélags byggist m. a. á því, að fé- lagsmenn láti kaupfélag sitt sitja fyrir vcrukaupum sín- um. Hvað einokunarhneigðina snertir, þá er fróðlegt að vitna til eins helzta og fyrsta á- hugamanns um samvinnu- rekstur á íslandi, Jón Sigurðs sonar, forseta. Hann sagði svo í Nýjum Félagsritum árið 1872: Vér verðum enn að fara nokkrum orðum um þann ótta, sem sumir þykjast hafa, ef verzlunarfélögin yrðu drottnandi, þá mundu þau einoka verzlunina miklu verr en nokkur kaupmaður nú, því með kalda sjónum. A leið- inni rennur það í gegnum túrbínu, er knýr rafal. Frönsku sérfræðingarnir halda því fram ,að frá hag- fræðilegu sjónarmiði sé ork- an frá sjónum sambærileg við þá orku, sem nú fæst úr fall- vötnum. Þessi uppfinning er eitt af því merkilegasta á sviði tækniþróunar, sem fram kom á heimsráðstefnu elds- neytis- og rafmagnssérfræð- inga í London nú fyrir skemmstu. Samtök verkfræðinga. Ráðstefnan stóð í viku og voru þar mættir vísindamenn, , . . , ... ... . „ i t , .. i enn ekki skilium til fulls og verkfræðingar frá 41 landi J efnahagsþróun í mörgum löndum. Það er náið samband milli orkuframleiðslu hverr- ar þjóðar og menningu henn- ar. Þróunarsaga mannkyns- ins er saga þess hversu vel hverri þjóð hefir tekist að beizla og notfæra sér orku- lindir náttúrunnar til að upp fylla þarfir sinar. Á tíma frumstæðra manna var likamsorkan sá einasti máttur, sem maðurinn hafðí yfir að ráða. Svo komu hús- dýrin, þá hagnýtings vatns og vinda og í dag erum við komin að hjarta atómsins og annarra orkulínda, sem vio' Verkefni þeirra var að ræða og rannsaka skýrslur frá hin um ýmsu löndum um ónotaða möguleika á orku og eldsneyti og hvernig þeir megi bezt verða notaðir. Þeir hafa einnig litið til framtíðarinnar og gert áætl- anir um að hve miklu leyti orka sólarljóssins, orka vinds ins og kjarnorkan geta kom- ið að notum. Þessi ráðstefna raffræð- inga og verkfræðinga var sú fjórða í röðinni. Er þetta al- þjóða félagsskapur verkfræð- inga, sem stofnaður var fyrir atbeina skozks verkfræðings, oft heyra menn það á Islandi, j3Uni0p að nafni. Hraus hon- að enginn sé verri blóðsuga a um hugur við eyðiieggingu londum sínum í kaupum °g(þeirri, sem gerð var með að_ sölum en Islendingar þeir, ■ sfoð verkfrseðinga og vísinda sem gefa sig að verzlun. Þeg- | manna i fyrri heimsstyrjöld. ar félcgin væru í fullu fjóri Hann hugsaði sem svo: fyrst og nálega hver maður í hér- aðinu ætti þátt í þeim, meiri eða minni, þá gæti slík félög aldrei orðið einokunarfélög, vegna þess beilínis, að þau gætu engan einokað nema sjálf sig. Gjörum við, að allir Húnvetningar til dæmis væru i einu félagi, þar réðu þeir sjálfir féiagsstjórn sinni. Þeir veldu menn til að skoða reikn inga og bækur, þeir vissu um öll viðskipti félagsins, um öll kaup þess og sölur. Kaup- stjórinn og allir þeir, sem væru við verzlun félagsins, væru kjörnir í stöður þær til ábyrgðar fyrir félagsmenn, fé lagið sjálft réði eiginlega prís um á allri vöru, 1 hönd og úr. Hvernig ætti þetta félag þá að geta einokað Húnvetn- inga?“ Þessi ofð Jóns Sigurðssonar, forseta, áttu vel við um „ein grannarnir gömlu, fyrir þitt okunarhættu" samvinnufélag við getum komizt svo langt í þvi að tortíma því sem til er. hljótum við að geta kom- izt enn lengra, ef við sam- einum krafta okkar til að skapa og endurreisa. Fyrsta ráðstefnan var svo haldin 1924. Á alþjóðaráðstefnunni eiga sæti fulltrúanefndir frá hin- um ýmsu löndum. Ráðstefn- an sjálf sem heild, gefur svo skýrslu til efnahagsstofnunar S.Þ. um árangur rannsókn- anna. Alls bárust 150 skýrslur til alþjóðaráðstefnunnar frá hinum ýmsu þjóðanefndum. Voru þær aðallega um orku- lindir og aukningu hagnýt- ingar orkunnar. Yfirlit þetta náði til orkulinda um allan heim og hvernig þær verða bezt hagnýttar til að full- nægja hinni vaxandi orku- Ótæmandi orkulindir. Eitt er þó víst, að þaö er engin ástæða til að óttasfc orkuþurrð. Alltaf annað slag ið birtast greinar um að viö höfum notað upp, eða séum á góðum vegi með að nota upp auðæfi jarðarinnar. Að sumu leyti er þetta satt. í Bandarikjunum hafa verið grafnir meiri málmar úr jörðu síðan um aldamót, en allt það, sem áður hafði verið tekið, frá því er sögur hófust. Síðan um aldamót hafa verið notuð 97% af allri oliu, sem tekin hefir verið úr jörðu. Á undan förnum 30 árum höfum við notað 40 miljarða tonna af kölum en öll kolaframleiðsla, síðan farið var að nota kol, nemur til ársins 1947 81milj arð tonna. En vísindin finna alltaf ein hverja nýja lausn a vanda- málunum. Álitið er, að árnar í Banda- ríkjunum geti gefið helmingi meiri orku en álitið var fyrir 20 árum, vegna þess aö þá var ekki reiknað með þeirn aukn ingu á orkunni, sem býgging og hagnýting hinna feikna stóru stíflna hefír í för með' sér. UNESCO hefir mikinn á- huga fyrir starfi alþjóöasam taka verkfræðinganna og stuðlar að því að létta þeim starfið á margan hátt. í næsta mánuði verður haldin önnur ráðstefna verkfræðinga í París, með það fyrir auguir, að koma á enn betra sam starfi milli verkfræðinga hinna ýmsu landa. Próíessor Auger, forseti ráðstefm nnar, hefir sagt svo að visindir. starf, fyrir þa ðað þú lézt aldrei hugfallast. Arfur ykkar hjóna, sem þið (Framhald á 4. síðu) þörf í heiminum. Einnig var \ mimi verða til þess, að ieyst anna fyrr á tímum og þau þar yfirlit um eldsneyti í eiga vel við enn þann dag í dag. hverskonar formi, föstu, fliót andi, gaskenndu, og fram- leiðslu gerfi-eldsneytis til vandamál þjcðfélaga nuiím • ans, og það væri ekki ásiæðt, til að örvænta hvaö viö viku? orkulindum.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.