Tíminn - 21.03.1951, Qupperneq 5

67. blaff.
TÍMINN, miðvikudaginn 21. marz 1951.
Miðvikud. 21. m«rz
Ómakleg árás á
forsætisráðherra
Alþýðublaðið læzt öðru
hvoru harma það, að hinar
v'nnandi stéttir landsins
skulu ekki taka höndum sam
an um stjórn landsins, og
deilir þá á Framsóknarflokk
inn fyrir núv. stjórnarsam-
starf. Miklu oftar kemur þó
hitt í ljós, að það, sem fyrir
foringjum Alþýðuflokksins
vakir, er að komast aftur í
rekkju með íhaldinu eins og á
stjórnarárum Ólafs Thors og
Stefáns Jóhanns. „Vinstra
brosið“ er aðe ns sett upp ein
staka sinnum, til þess að
þóknast óbreyttum liðsmönn
um AJþýðuflokksins, en
„hægra brosið“ túlkar það,
sem inni fyr r býr.
Fyrir foringja Alþýðuflokks
ins er það annars vonlaust
verk að vera með sérstakt
„vinstra bros“. Þeir áttu þess
kost í stjórn Stefáns Jóhanns
að fylgja vinstr; stefnu, en
kusu að fylgja hægri stefnu
og urðu þess þannig valdandi,
að stjórnarsamvinna rofn-
aði. Þeir áttu þess kost eftir
se'nustu kosningar að taVa
upp samvinnu við Framsókn
arflokkinn um framkvæmd
róttækrar stjórnarstefnu, en
þeir höfnuðu því, eindregið,
þar sem Alþýðuflokkurinn
væri far'nn í fýlu, vegna
kosningaúrslitanna. Þó léðu
þeir máls á samstarfi ef Sjálf
stæðisflokkurínn væri líka
með! Eftir það var augljóst,
að vinstra samstarfi yrði ekki
komið á og var þá ekki um
ann.að að velja fyrir Fram-
sóknarflokkinn en stjórn-
leysi eða samstarf við Sjálf-
stæðisflokkinn. Framsóknar-
menn töldu, síðari kostinn
skárri, þrátt fyrir allt, því
að meiri líkur væru 11 að
fleiru mætti þá bjarga fyrir
alþýðustéttir landsins. En vit
anlega var honum ljóst, að
ekki yrði þá hægt að stjórna
eins og hann kysi helzt.
Foringjar Alþýðuflokksins
hafa haldið áfram að sýna
það, að fyrir þeim vakir
ekki að koma á samstarfi
hinna vinnandi stétta. Á
ERLENT YFIIUIT:
Stærsti kíkir í heimi
Síðari hluti greinar eftir Jeremi Wa.siu-
lynski um eitt mesta furðuverk veraldar
Fyrrihluti greinarinnar eftir
Jeremi Wasiutynski birtist hér
í blaðinu í gær. Þar var því
m. a. lýst, hve mikið vandaverk
það var að smiða spegilinn, en
það var ekki heldur neitt á-
hlaupaverk að smíða ýmsa aðra
hluti kíkisins, og er því nokk-
uð lýst í síðari hluta greinar-
innar. Til viðbótar má þess geta,
að kíkirinn á Palomarfjallinu
vinnur sér alltaf meiri og meiri
viðurkenningu sem eitt af
furðuverkum heims og stærstu
sigrum tækninnar. Því er líka
spáð, að hann muni stórauka
þekkingu manna á himingeimn
um frá því, sem var fyrir daga
hans, og jafnvel skera úr um
það, hvortýmsar athyglisverðar
tilgátur, er fram hafa komið í
seinni tiðv munu reynast réttar.
Hefst svo síðari hluti grein-
arinnar:
Meðan unnið var við spegil-
inn var jafnframt hugsað fyrir
öðrum hlutum kikisins. Þetta
bákn var um flest stærra en
dæmi voru til áður. En jafn-
vel þeir hlutar, sem gera mátti
sem maðurinn og glerið eru í,
ir þennan mesta stjörnukiki
heimsins, vegna þess, að lofts-
lag og staðhættir þykja þar
óvenjulega heppilegir. Það er
nálega 1800 metra hátt og er
hér um bil 50 km. frá Kyrra-
hafinu, 80 km. fyrir norðan borg
ina San Diego. Þar uppi gnæf
ir þessi stjörnuturn. Hvolrþak-
ið yiir kíkinum er 45 metra
breitt og þaö fóru þúsund smá-
er líka nokkrar smálestir a iestir af stáli í grindina, stm
þyngd. Fjarlægðin milli glerj- fcor það uppi
anna er um það bil 20 metrar.
Það var því erfitt að búa þann
ig um að aldrei munaði einum
tiunda úr millimetra í afstöð-
unni á milli þeirra. Hjá því
varð ekki komizt, að stálgrind-
in svignaði. Þrautin var því
sú, að byggja þennan turn
þannig, að sveigjan yæri alltaf
Til hvers má svo ætiast af
þessu tröllaukna verkfærl?
Meifl vísnidalega þekkingu?
Sannarlega, og það á svo að
segja öllum sviðum stjörnufræð
iniiar. Við munurn læra betur
að þekkja grannstjörnurnar,
iöfn ; Venus, Marz og Júpiter. Á Ven-
Það var líka erfitt, að smíða verður soíuhvolfið athug-
að. Á Marz sjast betur þær
legur þær og þolinmóða, sem
þetta bákn leikur á,
hægt sé að beina því hvert . . _ . ,
sem «. Rafmagnsvélar hreyfa *t
', ð breytingar, sem fylgja árstíð-
a unum, og ef til vill stafa af
kíkinn, svo að hann fyigir hreyf
ingu stjarnanna eftir. Sú hreyf
um hin fjarlafegari svið. Himin-
ing verður að vera jöfn og, gehimrinn verður átta sinnum
mjúk, enda þótt kíkirinn í,stæm en aður fy5ir ,“^7
heild sé 140 smálestir, og raunar '■ um augum- °fg ef .tU viU ma
500 ef legurnar undir honum vænta ser vitneskju um það
eru taldar með. Þarna var alls. hvort hnmnrumið er bogamynd
«« w •» •»'» íff..l!e"rÍn„Í,nÆr.kVÍS
Olíumálm og verð-
lagsyfirvöldin
Nýjar, stórmerkilegar upp-
lýsingar í olíumálunum voru
birtar hér f blaðinu í gær.
Upplýsingar þessar leddu
það í ljós, að á árunum 1947—
50 var verð á bifreiðasmurn-
ingsolíum þeim, sem Hall-
grímur Benediktsson og Olíu
verzlun íslands h.f. selja, yf-
irleitt mun lægra í Danmörku
en á Esso-bifreiðasmurnings
olíunum, sem Olíufélagið hef
ir umboð fyrir. Einkum var
verðmunurinn mikill á árun-
um 1947—48.
Það hefir h ns vegar átt
sér stað hérlendis á sama
tíma, að Esso-smurningsol-
íurnar hafa verið seldar á
mun Iægra verði og þá sér-
staklega á árunum 1947—48.
Þá var verðið á smurnings-
olíunum, sem Hallgrímur
Benedrktsson & Co. og OIíu-
verzlun íslands seldu, allt að
56% hærra en á Esso- bifreiða
eftir gömlu máli, voru þó nýir | hendi manns er hægt að hreyfa
að gerð. Pípan sjálf þurfti að þetta bákn.
vera sem allra léttust, og þó
sterk. Hún var því ekki sam- Palomarkíkirinn er sérstak-
felldur hólkur, heldur aðeins lega góður kikir, svo að mynd-
grind úr-stálbjálkum. Spegill- ir hans eru óvenjulega bjartar.
inn er festur við neðri enda! Sá árangur náðist með því, að
pípugrindarinnar, en í hinum hafa sjóndeildarhring hans að-
endanum miðjum er sívalt eins 3,3 sinnum viðari en þver-
hylki, hálfur annar metri í þver [ mál spegilsins sjálfs eða 16,5
mál. Þar er sjónglerið, sem metra. Hins vegar er allt af
himnarnir eru kannaðir í gegn ■ hægt að stilla kíkinn á annan
um. Þar eru líka ljósmynda-[ spegil, sem stækkar sjónarsvið
clkj uaxa ivuiuicv.ui í _. . . — *. > ou /v na,ua vn a
eða ása. Kíkirinn er iátinn ’ og fms Blndaríkjunum^herma,! smurningsoHuiium, sem
fljóta í olíu, sem stoðugt er beear hafi margar mynd Olíufélagið seldi. Síðan hefir
dælt af heljarafli inn í þolin- að Zxllná Pair verðmunurinn heldur m nnk-
kíkinum og þær taki öllu fram, að og má vafalaust þakka það
sem áður var til í þeim grein-
um.
móðinn, svo að núningsmót-
staðan er það lítil, að með
tæki. í lyftu, lausum stiga og
vindubrú kemst stjörnuskoðar-
inn inn í þessa vistarveru. Þar
bíður hans hægindastóil, sem
alltaf stendur réttur, hvernig
sem kíkirinn horfir og hallast.
Þeta er nýlunda, sem var óþekkt
áður, því að allt til þessa var
tiltölulega lítiil, sléttur spegill
hafður frámundan spegli sjón-
aukans. Bá spegill var látinn
vera á Shið, svo að athuga
mátti himinmynd þá, sem á
hann féll, án þess að skyggja
sjálfur á. En stjörnukíkirinn á
Palomarfjalli er svo stór, að
það er tiltölulega þýðingarlítið
brot af ljósfleti hans ,sem þann
ig næðist fyrir mannleg augu.
Það var því mjög heppilegt, að
koma stjörunskoðaranum fyrir
inni í kíkinum sjálfum.
Stálgrindapípan er kringum
40 smálestir á þyngd og hylkið,
ið upp í 80 metra eða Jafnvel
150 metra. Þá verður stjörnu-
skoðarinn að fara úr herbergi
sínu uppi í kíkinum. Hreyfing
sjónaukans er sjálfvirk. Það
þarf ekki að leita með honum
eins og venjulegum kíki eftir
ákveðinni stjörnu. Það er nóg
að rjála við ákveðnar tölur
uppi á þili og ýta svo á hnanP
og þá stefnir kíkirinn þangað,
sem óskað er, svo nákvæmt að
hitta mætti 25 eyring á 5 kíló-
metra færi. Þetta er þó erfið-
ara en virðast mætti, þar sem
ijósið breytir stefnu í gufuhivolfi
jarðar og það geislabrot er mis
munandi eftir hita, þyngd lofts
ins, raka þess og svo framvegis.
En það eru rafgengir reiknings
meistarar í Palomarkíkinum og
þeir taka þetta alít saman með
í reikninginn, án þess að nokk-
uð þurfi um það að hugsa.
Fjallið Palomar var valið fyr-
Ekki er kíkirinn gallalaus.
Það hefir komið í ljós, að speg-
illinn er um það bil 5 þúsund-
ustu úr sentimetra of þykkur í
röndina, og gerir það hann
nokkru lakari. Þetta er nú ver-
ið að reyna að laga með því að
fægja þetta lag af honum, En
varlega er farið að því, og ætla
menn sér hálft ár til að koma
þessari lagfæringu í verk. Veg-
ur fullkomnunarinnar er lang-
ur og torsóttur, en við hann
eru lika tengdar vonir um ríf-
lega umbun.
Raddir nábúanna
Mbl. minnist í gær á nylon
sokkaskr f Þjóðviljans og Al-
þýðublaðsins. Það segir m.a.:
„Málgagn kommúnista og
„bergmál" þess, Alþýðublaðið,
.hefir undanfarna daga fár-
samkeppni Olíufélagsins.
Hér er vissulega um mál
að ræða, sem full þörf er á að
fá upplýst til hlítar. Stafar
þessi verðmunur af því, að
Hallgrímur Ben. & Co og
Olíuverzlun íslands h f. hafa
gert svona léleg innkaup
þangað 11 áhrifanna tók að
gæta frá Olíufélaginu? Eða
var hér um að ræða það fyrir
komulag, sem kennt er við
„faktúru í tunnu“? Eða staf-
aði verðmunurinn af óeðli-
legri verðlagningu og ofhárri
álagningu. Þannig hlýtur að
verða spurt þangað til frekari
upplýsingar eru fyrir hend).
Það er vissulega verkefni
fyrir verðgæzlustjóra og við-
skiptamállaráðherra að láta
þetta mál til sín taka. Fyllstu
líkur virðast benda til
þess, að Hallgrímur Bene-
diktsson & Co. og Olíuverzl-
un íslands h.f. hafi hér haft
stórfé af viðskiptamönnum
sínum annað hvort með óhag
stæðum innkaupum eða af
óréttmætum hagnaðarástæð-
ást mjög yfir því, að nylon-
sokkar hafa verið boðnir til
kaups hér í bænum fyrir 95
krónur parið. Rétt eins og al-
menningur sé skyldaður til um. Meðan frekari upplýsing
þess að kaupa þessa sokka á ar eru ekki fyr r hendi, er
hinu dýra verði. Hneykslun giid ástæða til að ætla, að
þessara blaða er ennþá magn jjgj. bafi verið framið verð-
þingi hafa þeir notað fTest ^ þýðusambandsþingsins
stakt hóf fyrir fulltrúa Al-1 Frekar er þess ekki þörf
slíkur embættismaður gat hve Alþýðublaðið er nú lát-1
hann ekki neitað því boði ið nota öll tækifæri til árása
Vinnuve'tendafélagsins að á- á forvígismenn Framsóknar- I
varpa ráðstefnu þess, því að flokksins á sama tíma sem
þá hefði hann verið farinn menn eins og Bjarni Bene-!
til þess sem ráðherra að gera diktsson og Óiafur Thors mega ^^
upp á milíi þessara tveggja heita friðhelgir í dálkum þess.! þ|s"*hægðarleikur" fyrir al-
samtaka, sem ætlaður er jafn Það sýnir bezt, hvert hug-1 menning, að kaupa vöruna
réttur á einum þýðingar- ur Alþýðuflokksforingjanna
á að svara þessari ómaklegu á-
tækifæri til að fjandskapast j se'nasta hausti. og datt þá rás Alþýðublaðsins á forsætis
gegn málum bænda og að engum í hug að telja það til ráðherrann. Hún svarar sér
vekja úlfúð kaupstaðabúa í j pólitískrar hlutdrægni. Sem sjálf. Hún er ný sönnun þess, j
þeirra garð. í blaði sínu hafa
þeir notað öll hugsanleg tæki
færi til að ráðast gegn Fram-
sóknarflokknum og Fram-
sóknarmönnum, en h ns veg-
ar hefir þar verið deilt næsta
lítið á Sj álf stæðisf lokkinn.
Þetta talar sínu máli um fram
tíðardrauma Alþýðuflokks-
for'ngjanna.
Eitt dæmið um hinar ómak-
legu og lubbalegu árásir Al-
þýðublaðs'ns á Framsóknar-
menn er að finna í blaðinu
í gær. Þar er ráðizt með mikl
um dólgshætti á Steingrím
Steinþórsson fyrir að hafa
ávarpað ráðstefnu atv.'nnurek
énda, er hún var sett. Svo
er látið lita út sem hann hafi
gert þetta sem pólitískur að-
ili. Ræðu sína flutti Stein-
grímur vitanlega sem sá ráð-
herra, er fer með félagsmál-
in í landinu, og framkvæmd
vinnulöggjafarinnar heyrir
því undir. Sem slíkur em-
bættismaöur hélt hann sér-
aðri þegar það kemur upp úr
kafinu, að nylon-sokkar eru
seldir á öðrum stöðum í bæn-
um fyrir innan við þriðjung
hins háa verðs.
Stefna núverandi ríkis-
stjórnar og viðleitni í við-
skiptum er einmitt sú, að gera
þau sem frjálsust, svo menn
geti keppst um að bjóða vör-
urnar á sem hagkvæmustu
verði. Þegar t. d. nylon-sokk
ar eru boðnir til kaups fyrir
96 krónur parið, á einum stað
og 25—26 krónur á öðrum, er
hjá þeim, sem býður hag-
kvæmustu kjörin.
En það er vitað, að þess-
konar frjálsræði er eitur í
mesta vettvangi þjóðfélags- stefnir.
málanna. I Að endingu skal það svo
Ræða forsætisráðherra á sagt, að Alþýðuflokknum er
vinnuveitendaráðstefnunni { betra að fara gætilega í það ; beinum einokunarpostula, eins
bar heldur ekki ne'nn blæ að ásaka aðra flokka fyrlr °K kommúnista, sem vilja
pólitískrar hlutdrægni, nema' undirlægjuhátt við atvinnu-
siður væri. Hann benti þar á,1 rekendur. Enginn jafnaðar-
að samtök vinnuveitenda 1 mannaflokkur i Vestur-Evr-
hneppa alla verzlun
þrælslegastar viðjar.“
í sem
Þjóðviljinn og Alþýðublað-
þyrftu að vera traust, eins ópu á völd sin í verkalýðs- ið virðast ekki hafa miklð
og samtök vlnnuþiggjenda, samtökunum stuðningi at- álit á dómgreind almennings,
svo að nauðsynlegt jafnvægi f vinnurekenda að þakka, nema ef þau treysta honum ekki t:l
væri tryggt. Jafnframt brýndi Alþýðuflokkur nn. Og vissu- að velja á milli verzlana.
hann fyrir þessum aðilum, að lega er ekki trúlegt, að" þessi Öðruvisi verður það ekki skil
aðalatriðið væri ekki að beita liðveizla sé veitt ókeypis. ið, hve hatramlega þessi blöð
styrklelkanum, heldur að Kannske er hér að finna eina berjast gegn þvi, að svo mik-
sýna sanngirni og réttsýni í' skýringu á því, hve Alþýðu- ið sé flutt inn af nauðsynleg-
viðskiptum sínum. Þá myndi blaðið sneiðir hjá því að deila um neyzluvörum, að neytend
bæði þeim og þjóðinni bezt'á Bjarna Benediktsson og ÓI-J ur geti verzlað þar, sem þeir
farnast. | af Thors? | telja sér það hagkvæmast.
lagsbrot í stórum stíl. Sú
skylda hvílir á herðum verð-
gæzlustjóra og viðsk ptamála
ráðherra að ganga vasklcga
fram í því, að það rétta verði
hér le'tt í ljós. Það er krafa,
sem almenningur hlýtur að
gera, að mál þetta sé ekki
þagað í hei, þótt auðugir að-
ilar eigi hlut að mál'.
Það verður ekki annað séð
en að viðskiptamálaráðherra
hafi mik'nn áhuga fyrir því,
að þjóðin fái sem bezta vitn-
eskju um olíumálin. Að ó-
reyndu er a. m. k. ekki rétt að
ætla, að hann hafi af öðr-
um hvötum lát ð rógsmál
kommúnista um Olíufélagið
ganga til verðlagsdóms. Ráð-
herrann á þó eftir að sýna,
að þessi áhugi hans nær
einn g til hinna olíuverzlan-
anna. Til þess hefir hann nú
ekki aðeins tækifæri, heldur
beina skyldu, þar sem ekki
virðist annað liggja fyrir en
að þær hafi í sambandi við
smurningsolíuverzlunina ann
að tveggja gert sig sekar um
stórfelld verðlagsbrot eða
gert svo óhagstæð innkaup,
að undrun sætir, að þar geti
allt ver ð með felldu.
X+Y.