Tíminn - 23.11.1951, Blaðsíða 4

TÍMINN, föstudaginn 23. ’ nóvember 1951.
266. blað.
Verður erfðafjárskattinum varið
til vinnuhæla fyrir öryrkja?
Heiibrigðis- og féiagsmáia- Frumvarp frá félagsmálaiiefnd efri cleildai*
nefnd efri deildar hefir ný- ■
lega lagt frarn frumvarp. —
Aðalefni þess er á þessa leið:
Frá 1. janúar 1952 skal
erfðafjárskattur og arfur,1
sem nú rennur til ríkisins,
renna til Tryggingarstofnun-
ar ríkisins. i
Fé því, sem rennur til Trygg
ingastofnunarinnar samkv.
1. gr., skal variö til þess að
koma upp (vinnustofum og)
vinnuhælum fyrir öryrkja og
gamalmenni í því skyni að
starfsgeta þeirra komi að sem
fyllstum notum.
Félagsmálaráðherra setur
með reglugerð ákvæðj um fyr
irkomulag og rekstur vinnu-;
heimila samkv. 2. gr. Með
reglugerð getur ráðherra ogj
ákveðið, að fé því, sem er í
vörzlu Tryggingastofnunar- j
innar samkv. 1. gr., megi
verja til stofnlána til sveitar-
félaga eða ákveðinna félags-
samtaka, sem setja á stofn og
reka vinnuheimili fyrir ör-
yrkja.
í greinargerð frv. segir svo:
Tala öryrkja hér á landi
yfir 16 ára aldur, sem talið er
að hafi misst helming starfs-
orku eða meira og njóta bóta
samkv. lögum um almanna-
tryggirigar, munu nú vera ná-1
lægt 2500. Greiðslur örorku- ^
lífeyris og örorkustyrkja tilj
þessa fólks námu árið 19501
um 8 millj. kr. og nema á*
þessu ári sennilega yfir 9'/2
milijón. Eru þá ótaldir aliir
þeir mörgu, sem dveljast á
sjúkrahúsum og hælum lang-
tímum saman vegna örorku-
sjúkdóma. Má því ætla, að
nálægt 3000 manns, karla og
kvenna, á starfsaldri séu ör-
yrkjar.
Öryrkjum þessum ma skipta
í tvo aðalflokka. í öðrum
flokknum eru þeir, sem ekk-
ert geta unnið og fyrirsjáan-
iegt er að verða algerir ör-
yrkjar til æviloka. Margt af
þessu fólki þarfnast stö'ðugr-
ar hjúkrunar og umönnunar,
enda dvelur nú talsveröur
hiuti þess á hælum eða sjúkra
iiúsum, þótt enn skortj mikið
á að nægilega sé séð fyrir
þörfunum í þessum efnum,
sérstaklega að því er varðar
fávita og geðbilað fólk. En í
þessum flokki er einnig margt
fólk, sem vel getur dvalið í
heimahúsum eða hjá vanda-
lausum, ef séð er fyrir dag-
legum þörfum þess með sæmi
legum lífeyrisgreiðslum. — í
hinum flokknum*eru þeir ör-
yrkjar, sem hafa skerta starfs
orku, en geta þó eða gætu
unnið fyrir sér að einhverju
eða jafnvel að öllu leyti, ef
skilyrði væru fyrir hendi til
þess, að vinnuafl þeirra geti
komið að sem fyllstum not-
um.
Allmargt af þessu fólki vinn
ur nú fyrir sér að einhverju
leyti við störf í heimahúsum
eða ýmiss konar lausavinnu
utan heimilis. Hinn hópur-
inn er þó sennilega eins stór
eða stærri, sem á þess lítinn
eða engan kost að fá störf
við sitt hæfi og því situr auö-
um höndum við kröpp kjör.
Enginn efi er þó á því, að
starfsgeta þessa fólks gæti
komið að miklum notum, ef
því væri séð fyrir vinnu og
aðbúð við þess hæfi, hentug-
um vinnustöðvum og verkefn-
um. —
Með hentugum vinnustöðv-
um eða vinnustofum má ætla,
að unnt sé að gera hvort
tveggja í senn, að bæta hag
þessa fólks og um leið létta
nokkuð kostnaðinn við fram-
færslu þess. Slíkar vinnustöðv
ar og vinnustofur eru ætlað-
ar fólki, sem dvalið getur á
heimilum sínum og farið til
vinnustaðar dag hvern eða
llesta daga eða tekið verkefni
heim til sín. Vinnuheimilin
eru aftur á móti ætluð þeim,
sem þurfa að hafa heimili á
Vinnustaðnum og vera undir
stöðugu heilbrigðiseftirliti.
Nokkrar tilraunir hafa ver
ið gerðar hér í Reykjavík með
vinnustofur fyrir fólk með
skerta starfsgetu. Má eflaust
talsvert af þeirri reynslu læra.
Þá er og öllum kunnugt um
starfsemi vinnuheimilis S.í.
B.S. fyrir berklaveika að
Reykjalundi. Er það án efa á
rnargan hátt til fyrirmyndar.
Verkefni yrðí að sjálfsögðu
að hafa nokkuð fjölbreytt og
velja þau með hliðsjón af
vinnugetu, verkkunnáttu og
fyrri störfum hlutaðeigenda
og með tilliti til sölumögu-
leika varningsins. í sambandi
við vinnustofur og vinnuheim
ili mætti og án efa undirbúa
öryrkja, einkum fólk á ung-
úm aldri, til sérstakra starfa,
sjá þeim fyrir námskeiðum,
þjálfun og verkmenntun, að
svo miklu leyti sem sérstakar
stofnanir, skólar og fyrirtæki
tækju slíkt ekkj að sér.
Nú er unnið að því að semja
yfirlitsskýrslur um alla þá ör-
yrkja á landinu, sem ætla má
að gætu unnið fyrir sér að
einhverju eða öllu leyti, ef
þeim væru sköpuð skilyrði til
að geta notað starfsorku sína
og séð fyrir menntun og þjálf
un við þeirra hæfi.
1 Við íslendingar höfum ekki
efni á því að láta nokkurn
mann, sem eitthvað getur unn
ið, sitj a auðum höndum vegna
skorts á hentugum verkefn-
um og vinnustað. Vinnuheim-
ili kosta mikið fé. Til vinnu-
stöðva með nauðsynlegum
tækjum og útbúnað öllum
þarf og mjög veruleg stofn-
fjárframlög. Er því nauðsyn-
legt, .ef tryggja skal fram-
! kvæmdir, að sjá fyrir ákveðn-
um tekjustofni í þessu skyni.
— Erfðafjárskatturinn ásamt
arfahluta ríkissjóðs er í frv.
til fjárlaga fyrir 1952 áætl-
, aður 300 þús. krónur. Þess
má þó sennilega vænta, að
hann reynist nokkru hærri,
sennilega um hálf milljón
króna á ári. Virðist hyggi-
legra að nota þennan tekju-
| stofn, sem tekinn er af eign-
um framliðinna, til þess að
koma upp varanlegum fast-
eignum til hjálpar öryrkjum
og til að létta byrðar þjóðfé-
(lagsins í framtíðinni, heldur
en að láta hann verða árleg-
an eyðslueyri.
í frv. eru engin ákvæði um
það, hver skuli reka vinnu-
heimili og vinnustöðvar. Þyk
ir ekki ástæða til að kveða
nánar á um það efni að svo
stöddu en þegar er gert í lög-
um um almannatryggingar og
öðrum lögum. Aðalatriðið er,
að dómi flutningsmanna, að
tryggja nú þegar ákveðinn
tekjustofn til þessara fram-
kvæmda.
FyrSrspurnir um vítaverða
framkomu setudómara
Skúli Guðmundsson hefir ný-
lega lagt fram í sameinuðu þingi
fyrirspurnir til dómsmálaráð-
herra varðandi rannsókn máls
og vítaverða framkomu setu-
dómara og aðstoðarmanna hans.
Ennfremur hefir Skúli lagt fyr
irspurnir fyrir félagsmálaráð-
herra um kostnað og innheimtu
hjá Tryggingastofnun ríkisins.
Mál Iíelga Benecliktssonar.
Fyrirspurnir Skúla til dóms-
málaráðherra eru svohljóðandi:
1. Af hvaða tilefni var hafin
sú rannsókn á atvinnurekstri
Helga Benediktssonar útgerðar
manns og kaupmanns í Vest-
mannaeyjum árið 1948, sem fal
in var setudómara og talið er,
að standi enn yfir?
2. Er dómsmálaráðherranum
ekki kunnugt um ósæmilega og
vítaverða framkomu setudómar
ans og aðstoðarmanna hans
gegn rannsóknarþola við með-
ferð málsins?
3. Ef dómsmálaráðherranum
er þetta kunnugt, ætlar hann
þá að fresta því lengur að taka
mál Helga Benediktssonar úr
höndum setudómarans?
Útgjöld
Tryggingastofnunarinnar.
Fyrirspurnir Skúla til félags-
málaráðherra eru svohljóðandi:
1. Hvað margir menn vinna
á aðalskrifstofu Tryggingastofn
unar ríkisins í Reykjavík? Hve
miklu námu launagreiðslur til
þeirra árið 1950, og hver var ann
ar kostnajjur við skrifstofuna
það ár?
2. Hvað mikið borgaði Trygg-
ingastofnunin hverjum héraðs-
dómara um sig árið 1950: a. í
innheimtulaun, b. í umboðsþókn
un?
3. Hvað mikla umboðsþóknun
borgaði Tryggingastofnunin
hverju sjúkrasamlagi um sig ár
ið 1950?
4. Hvað var mikið óinnheimt
af iðgjöldum til Tryggingastofn
unarinnar í árslok 1950 úr
hverju tryggingarumdæmi: a.
frá árinu 1950, b. frá fyrri ár-
um?
Forðizt eldinn og
eiguatjón
Framleiðum og seljum
flestar tegundlr handslökkvl
tækja. Önnumst endurhleðslu
á siökkvitækjum. Leitið upp-
lýsinga.
Kolsýruhleðslan s.i. Slmi 3381
Tryggvagötu 10
Kennari hefir sent mér eftir-
farandi greinarkorn:
„Erlendur siður hefir rutt sér
mjög til rúms hér á landi á síð-
ari áratugum. Hann er sá, að
börn, bæði drengir og stúlkur,
eru látin ganga með bera fót- ;
leggi upp fyrir hné, fram eftir
öllu hausti, hvernig sem viðrar.
Mér er niinnisstæður drengur
nokkur í barnaskóla hér í bæn-
um. Hann var látinn halda á-
fram aö ganga með bera fót-
leggi, eftir að hann fór að ganga
í skólann. Ég veitti því athygli,
hvað hann var alltaf sí-kaldur,
fölur og veikindalegur. Brýndi
ég oft fyrir honum að hætta að
ganga með bera fótleggi og biðja
móður sína að láta sig fá síðar
buxur. En það reyndist árangurs
iaust. Þegar kom fram í nóvem-
bermánuð hætti drengurinn að
mæta í skólanum vegna las-
leika. Og í byrjun jólaföstu var
hann orðinn liðið lík. Ég áleit, að
beru hnén hefðu flýtt fyrir
dauða hans.
í heitum löndum getur það
átt við að börn gangi léttklædd
og berleggjuð, en hér á landi er
veðrátta venjulega svo köld og
hráslagaleg, að slíkur siður get-
ur ekki átt hér við.
Læknar ættu að hafa gát á,
að börn — jafnvel fullorðið fólk
— séu ekki látin ganga átölu-
laust í heilsuspillandi fötum.
Ekki er síður vanþörf á því, en
líta eftir óhollu mataræði".
Jón Arnfinnsson, garðyrkju-
maður, hefir óskað eftir að
segja nokkur orð um Siglufjörð
og Siglfirðinga:
„Margir munu mér líkir og
ætla óveðursamt á Siglufirði,
þar sem fjörðurinn liggur inn
i eitt nyrzta annes landsins. Sú
ætlun mín reyndist þó ekki rétt.
Lega fjarðarins er þannig liátt-
að, að meginhluta árs er þar
hægviðri, þótt ytra blási svalan.
Af þeim ástæðum verður gróð-
ur þar með öðrum hætti en
menn munu ætla. Vegna hæg-
viðrisins kemur þar mikill snjór,
sem liggur á fram á vor. Jörð
frýs ekki, en kemur undan á
vorin tilbúin með nýjan gróður.
Margir fallegir skrúðgarðar eru
á Siglufirði. Þurfa þeir vissu-
lega mikið viðhald, þar sem trjá
vöxturinn er mikill og nauðsyn
er að klippa trén vel til að halda
þeim í skefjum. Þó að þetta sé
einn stærsti útgerðarbær lands
ins, er fólkið i»áttúruelskt og
þykir unaðslegt að hafa fallegan
gróður í kringum sig. Þar eru
ekki blómabúðir, en garðeigend-
ur eiga hver sína blómabúð, sem
er garðurinn, og gefa þeir hver
öðrum eftir því, sem með þarf
til skreytingar innan húss.
Hinn tignarlegi svipur fjall-
anna hefir heillað hugi fólksins,
gert það frjálst og glaðvært og
tengt það félagslegri samhygð.
Inni í botni fjarðarins á bær-
inn stórt kúabú, með yfir 60
mjólkandi kúm. Búið er vel rek
ið, en því hefir vantað mikið
meira ræktað land, því að fóður
handa kúnum hefir orðiö að
sækja í aðra fjörðu. Nú hefir ver
ið ráðin bót á því, þar sem byrj
að er á stórfelldum þurrkunar-
skurðum og innan skamrns verð
ur tekið fyrir stórt landflæmi til
ræktunar.
Eitt er þó afleitt í Siglufirði
og það er hversu atvinnan er
einföld. Aðeins sumarmánuðina
og hinn tímann- ekkert. Þetta
ástand kemur sér mjög illa þeg
ar síldarlítið hefir verið um sum
arið og landvinnan mjög lítil.
Fyrir nokkrum árum stofnuðu
Siglfiröingar skógræktarfélag.
Hafa þeir girt land og eru bún
ir að planta nokkuð af trjá-
plöntum í það.
Hér á landi er lítið um málma
og ekki mikið gert til að rann-
saka þá möguleika. Mér finndist
það sennilegt að verðmæta
málma mætti finna í fjallinu
fyrir botni fjarðarins. Ef svo
væri, þá gæti þar komið upp
ný atvinnugrein. Ég er ekki
neinn málmfræðingur, en af út
litL grjótlaganna þar í fjallinu
mætti ætla, að þar finndist kop
ar og jafnvel fleiri málmar.
Þetta verður ekkert sagt um
fyrr en sérfræðingar hafa athug
að staðinn.
Á Siglufirði er mikið af berj-
um. Aðalbláberin þekja allar
fjallahlíðar og hin gómsætu ber
hafa glatt marga húsmóðurina,
er hún vildi taka vel á móti
gesti sínum.
Þegar veturinn kemur með
snjó og frost, byrgjast leiðir all
ar á landi til nærliggjandi hér
aða. Þá er það aðeins loftið og
sjórinn, sem tengja fólk við fjar
lægári héruð. Ef að þessar leiðir
teppast, einangrast fólkið og
verður eins og eyjaskeggjar í
úthafseyju.
Siglfirðingar eru og verða æv-
inlega lifandi og fjörugir í and
legum skilningi, kátir til starfa
og léttir í lund. Þeir eru sam-
starfsþýðir og vinna sín störf
með léttri gleði. Hinn gamli
norðri hefir aldrei fengið þá til
að beygja höfuðið fyrir ótta
stormsins. íslenzki sveitamaður
inn hefir í gegnum árin lært
það, að sorg og sút eru ekki
vopnin, sem menn eiga að brynj
ast, þegar hamfarir náttúrunnar
leika óblítt vio mann. „Glaður og
reifur skildi guma hver, unz
sinn bíöur bana“, segir í háva-
málum. Það er og á að vera hið
þjóölega einkenni íslendingsins,
sem auðkenna á landann, hvar
um lönd, sem hann fer. Virð-
ingarmerki mannsins á ekki að
skapast fyrir auðsöfnun, því að
það er óheilbrigði, heldur fyrir
menntun, djarfa og fagra fram-
komu, þar sem dægurmálin
skapa ekki geðbreytirigar í svip
mannsins. Lifið heilir Siglfirð-
ingar“.
Ljúkum við svo þessu spjalli
í dag.
Starkaður.
F YRIRLIGG J ANDI:
vatnskassaelement í jeppa.
Önnumst viðgerðir á alls konar vatnskössum.
Einnig nýsmíði og viðgerðir á benzíngeymum og hljóð-
deyfurum bifreiða og annarra ökutækja.
Framleiðum þakrennur og rör, einnig þakglugga.
Sent um allt land gegn póstkröfu.
Blikksmiðjan Grettir
Brautarholti 24. Símar 2406 og 7529.
t
o
o
o
O