Tíminn - 19.05.1955, Side 7

112. blaff.
TÍMINN, fimmtudaginn 19. maí 1955.
7.
Fimmtutl. 19. maí
ÁttavilEtir
kjósendur
Það er kunnara en frá þurfi
að segja, að allmargir kjós-
entíur, sem eru andvígir of-
beldisstéfnu kommúnista,
hafa kosið með Sósíalista-
flokknum á undanförnum ár
um. Þeir hafa gert það í þeirri
trú, að flokkurinn væri ekki
háður Moskvuvaldinu, og gæti
þvi átt samstarf með umbóta-
flokkum landsins.
Það hefir hins vegar sann-
azt hvað eftir annað, að yfir-
ráð flokksins eru fullkomlega
í höndum Moskvumanna. Af
þeim ástæðum geta lýðræðis-
sinnaðir flokkar ekki átt sam
starf við hann fremur en lýð-
ræðisflokkarnir annars staðar
í Vestur-Evrópu geta unnið
með kommúnistum þar.
Meginástæffan fyrz'r því,
að ekki hefir veriff hægt að
mynda hér vinstri stjórn, er
einmitt fólgin í þessu. Svo
margir kjósendur hafa veitt
Sósíalistaflokknum brautar-
gengi, að hinir lýðræðissinn-
uðu umbótaflokkar hafa ekki
baft nægzlegt þingfylgi til
stjórnarmyndunar. Þetta
ástand hefir skapað íhaldinu
þá valdaaðstöðu, sem það hef
ir notið um skeiff.
Þetta hefir líka orðið ljóst
mörgum þeirra, sem hafa fylgt
Sósíalistaflokknum að málum.
Þeir hafa því yfirgefið hann.
Fyrst eftir kjördæmabreyting
una 1942 hafð flokkurinn 10
þingmenn, en nú hefir hann
ekki nema 7. Þá hafði hann
líka 5 fulltrúa í bæjarstjórn
Reykjavíkur, en nú hefir hann
ekki nema 3. Svipað hefir
gerzt í fleiri bæjarstjórnum
landsins.
Meðal þeirra, sem hafa yfir
gefið hann, eru sumir þing-
menn hans og bæjarfulltrúar.
í því sarnbandi má m. a.
nefna Áka Jakobsson, Her-
mann Guðmundsson og Jónas
Haralz.
Þetta er hins vegar ekki nóg.
Eigi flokkurinn ekki að gegna
áfram sama sundrungarhlut-
verki í íslenzkum stjórnmál-
um og hann hefir gert um
skeið, þurfa miklu fleiri að
yfirgefa hann en gert hafa
fram til þessa. Það mun líka
fyrr en síðar gerast. Því fyrr,
sem það gerist, því fyrr mun
skapast heilbrigt ástand í
stjórnmálalífi íslendinga.
Það nægir hihs vegar ekki,
að þeir kjósendur, sem yfir-
gefa Sósíalistaflokkinn, dragi
sig x hlé eða skipi sér í flokks-
ferot eins og Þjóðvarnarflokk-
Inn, sem aðeins heldur áfram
sundrungarstarfinu í breyttu
forrni. Þessir kjósendur eiga
að hjálpa til þess, að hér skap
ist heilsteypt samtök lýðræðis
sinnaðra vinstri manna og
þannig verði hægt að mynda
ríkisstjórn, sem hvorki þarf
að vera háð íhaldinu eða
Moskvukommúnistum.
Þegar rætt er um þá kjós-
endur, sem af misskilningi
hafa skipað sér um flokk
Moskvuvaldsins, má ekki
gleyma öðrum enn stærri kjós
endahópi, sem hent hefir engu
betri villa.
Hér er átt viff þá kjósend-
ur, sem nú kjósa meö Sjálf-
stæðisflokknum, en eiga þó
Hinn vélræni staðgengill hjartans
Sænskur prófessor og aðsioðarmenn lians hafa smíðað Éæki,
seiu js'eíair tekið að sér starfsesui hjartans rneðan á lijartaupii
skurði síendur.
Að morgni föstudagsins 16. júlí
1954 stóðu tíu grímuklæddir og hvít
klæddir, heimsþekktir skurðlæknar
frá ýmsum löndum heims í stóru
skuröstofunni i Sabbatsberg-sjúkra-
húsinu í Stokkhólmi. Þeir teygðu
sig fram til þess að missa ekki af
neinu, þegar sænski hjartasjúk-
dómafræðingurinn Clarence Cra-
foord og aðstoðarmenn hans fram-
kvæmdu sannkallað nútíma krafta-
verk.
Allra augu beindust að sjúklingn-
um á skurðarborðinu, hinni 41 árs
gömlu frú Margaretu Bergh, sem
svaf þar deyfilyfjasvefni. í efra
vinstra hjartahólfi hennar hafði
fundizt æxli á stærð við hnetu og
lífshættulegt Sém byssukúla. Æxlið
óx hröðum skrefum. Það var því
vonlaust að sjúklingurinn lifði nema
fáar vikur, ef ekki tækist að skera
æxiið burt.
Crafoord prófessor bjó sig undir
aðgerðin'a, setti á sig gúmmíhanzk-
ana og sneri sér að hinum lærðu
áhorfendum með hnífinn reiðubú-
inn í hendinni.
— Hjartauppskuröir, sagði hann,
hafa löngum verið erfiðleikum
bundnh'. Örðugast hefir verið að
ýfirstiga þá hindrun, sem skapast
af hinu stöðuga blóðrennsli, sem ger
ir að verkum, að ekki er hægt að
ná þurru skurðstæöi. í rúm 20 ár
hefi ég unnið að því að útbúa tæki,
sem gæti tekið að sér störf hjart-
ans meðnn á uppskurði stæði.
Prófessorinn benti á tæki, sem
stóð við skurðarborðið. Það var á
stærð viö meðal borð og stóð á
fjórum gúmmíhjólum. Prófessorinn
hélt áfram:
— Ef til vill — og það er mín
einlæg von — höfum við hér lausn
vandamálsins.
staddir inn í brjósthólf sofandi kon
unnar. Þarna, undir lunganu, mitt
á milii blóðugra vefa, berst hjartað.
Að bendingu Crafoords sendir
Senning læknir veikan rafstraum
gegn um hjartað. Það stöðvast þeg
ar í stað. Með öruggum handtökum
skiptir Crafoord prófessor blóðstarf
seminni yfir á hið vélræna hjarta.
30 mínútum seinna var raunveru ;
lega hjartað blóðlaust. Eftir 45
m'nútur var æxlið á burt. Allan
tímann rann blóðið inn x vélræna
hjartað, hreinsaðist þar af ýmsum
skaðlegum efnum, nærðist af sýru-
efnum og einnig af lyfjum til þess
að halda sjúklingnum áfram sof-
andi, og hélt síðan á ný inn í æðar
sjúklingsins. Engrar umsjónar
þurfti tækið við meðan á þessu stóð,
he'dur stillti það sig sjálft eftir
krafti blóðstraumsins. Hjarta frú
Bergh var blóðlaust og hætt að
slá. Skurðstæðið var blóðlaust —
mai'gra ára draumur hjartasérfræð
inga hafði rætzt.
Aðgerðin var á enda og rafstraum
ur, dálítið sterkari en i fyrra skiptið,
kom hjartanu á hreyfingu á ný.
En tækið var þrátt fyrir allt ekki
alfullkomið — það var í fyrstu
smíðað með dýr fyrir augum. Cra-
foord prófessor og aðstoðarmenn
hans urðu af þessum ástæðum að
tileinka sér sérstaka uppskurðarað-
ferð. ískalt vatn rann í gegnum
tækið og lækkað'i líkamshita sjúkl-
ingsins niður í 27 gráður, þ. e. a. s.
um 9,8 gráður frá eðlilegum líkams
hita. Við þennan lága líkamshita
vinnur líkaminn aðeins að hálfu
leyti, og sýruþörf hanns minnkar í
sama hlutfalli.
Frú Bergh hafði ekki hugmynd
um þessa hitabreytingu. í þrettán
klukkustundir lá hún á skuröar-
'borðiixu meðan hjarta- og lungi^a-
tækið stai'faði. í dag vinnur hún
Crafoord sér hægt og að öllu með
gát. Það sýndi sig, að hið vélræna
hjarta Gibbons var allt of flókið.
Þaö var mjög stórt, aðeins sýruhóif
ið var um 427 rúmmetrar að fyrir-
ferð, og til að stjórna því þurfti tíu
rafmagnsstilla. Tæki Crafords cr
talsvert minna og er algerlega sjálf
virkt.
Samvinna milli læknanna og
hinna tæknilegu sérfræðinga hefk
verið stór liður í fullkomnun þessa
tækis. Árið 1933 leitaði Crafoord
til verkfræðinganna hjá AGA um
byggingu öndunartækis, sem jafn-
framt gegnir hlutverki svefnlyfja-
gjafa meðan á brjóstaðgerð stendur.
Góðar undirtektir frá verkfræðing-
anna hálfu leiddu brátt til náinnar
samvinnu. Frá þeim tíma hafa Cra-
foord prófessoi' og samstarfsmenn
hans aUtaf farið með hugmyndir
sínar til verkfræðinganna hjá AGA,
sem hafa ekki lagið á liði sinu við
að koma þeim í framkvæmd.
Einn verkfræðinganna, Emil And
ei'son, varð þegar hrifinn af hug-
myndinni um vélræna hjartað. Þeir
prófessor Crafoord áttu margar og
langar viðræður um tækið og í
sameiningu gerðu þeir frumdrög að
tækinu. Frumdrögunum var lokið
árið 1945, og þá hófust þeir Ander-
son, Crafoord og aðstoðarmaður
hans, Viking Björck læknir, handa
fyrir alvöru.
Björck læknir komst að því að
afloknum tilraunum með dýr, að
hægt var að stöðva hina eðlilegu
blóðrás vissan t;ma án þess að til-
raunadýrið hlyti bana af. Þetta
tókst honum með því að láta stöð-
ugt streyma sýrumettað blóð til heil
ans. Hann útbjó tæki og hóf reýnshi
uppskurði á hjörtum tilraunadýra,
eftir að bæði hjarta og lungu höfðu
verið tekin úr wxmbandi.
Árið 1949 lézt Anderson og fram-
kvæmdir stöðvuðust í bili. En árið
eftir kom annar verkfræðingur frá
AGA, Per Anton Ástradson, í hans
stað. Senning læknir kom í stað
Björck læknis sem læknisíræðilegur
samstarfsmaður hans. Starfið var
hafið á ný af tvöföldum kraíti. Árið
1951 gátu þeir báðir tilky.nnt hinar
miklu fréttir um vélræna hjartað
á alþjóða skurðlæknamótinu í París.
Þar sögðu þeir frá því, að tveir hund
ar hefðu lifað af skurðaðgerð á
hjarta með hjálp hins nýja tækis —
enda þótt fyrst hefði verið dælt
hverjum blóðdropa úr hjörtum
hundanna.
Nú var aðeins eftir að finna út,
hvernig hægt yrði að stöðva hjartað
þann tíma, sem nauðsynlegur væri
fyrir skurðaðgerð, án þess að hjarta
vöðvarnir biðu tjón af. Það var bíl-
vélin, sem gaf þeim hugmyndina.
Þar sem bílvélin getur haldið áfram
að ganga án þess að bíllinn hreyfist
úr stað, því skyldi þá ekki vera hægt
að stöðva hjartað en halda hjarta-
taugunum lifandi með veikum raf-
magnshöggum. Þetta var reynt á
hundum, köttunx, músum, kaninum
og marsvínum i Sabbatsberg-sjúkra
húsinu. Kenningin reyndist á rök-
um reist. Dýrin héldu lífi í fimm
til sex klukkustundir án þess að
hjarta þeirra starfaði. Og með sterk
ari rafmagnshöggum fór hjartað á
stað aftur. Hjartavöðvarnir voru
óskaddaðir og nákvæmar rannsókn
ir leiddu í ljós, að allt var fullkom
iega eðliiegt eftir sem áður.
Semxing læknir og Ástradson verk
fræðingur lögðu nótt við dag í
rannsóknum sínum. Það kostaði
hundruð þúsunda að byggja tilrauna
tækin. Fjöldan allan af tæknilegum
vandamálum varð að yfirstíga. Gler
var t. d. allt of hart efni til þess
að hægt væri að nota það í tækið,
því að það splundraði bióðkornun-
um. Þar að auki varð að koma í veg
fyrir að loftbólur mynduðust í tæk
inu. Ein lítil loftbóla myndi nægja
til að binda endi á líf sjúklingsins,
þegar hún kæmi til heilans. Og blóð
magnið, sem kom frá sjúklingnum
Framh. á 11. síöu.
huamoðurstorf sfn eins iog hú|r
hafi aldrei kennt krankleika. Oi
það, sem viðstöddum fannst gangí
en kraftaverki næst þann 16. júlí 195'
endurtekur sig nú næstum í hverr
Einn í stað tuga
Tækið var árangur áralangra
erfiðleika og rannsókna prófessors
Crafoord og meðstai'fsmanna hans |
á Sabbatsherg-sjúkrahúsinu,
feinnig höfðu verkfræðingar AGA
verksmiðjanna veitt mikilsverða að-
stoð. Árangurinn varð hinn vél-
ræni staðgengill hjartans, þekkt und
ir nafninu „Lungna- og hjartatæki
Crafoords". Tækið hafði þegar verið
reynt gaumgæfilega á dýrum, en
nú var komiö að því að tækið átti
í fyrsta sinn að taka að sér störf
mannshjartans.
Allt var í fyilsta iagi. Daginn áð-
ur hafði ílokkur sérfræðinga rann-
sakað hvern millimetra tækisins.
Þeir höfðu unnið að þessu til kl. 2
um nóttina og komið aftur kl. 6 um
morguninn og gert lokaranmókn. Nú
stóð tækið þess fullbúið að ganga
frú Bergh í hjarta stað.
Óhikað og örugglega ganga þeir
Crafoord prófessor og aðstoðarmað-
ur hans, Áke Senning, læknir, til
verks.
Þeir skera gegnum skinn og vöðva
og færa rifbeinin til. Nú sjá við-
enga samleiff meff honum.
Þar er um aff ræða bændur,
verkamenn, iffnaffarmenn og
opinbera starfsmenn. Það er
andstætt hagsmunum þessa
fólks, aff hlúff sé aff braski og
milliiz'ðastarfsemi, sem er
undirrót verkfalla og sí-
felidrar skerffingar á gengi
krónunnar. Meff því aff styff ja
Sjálfstæffisflokkinn er þetta
fólk því blátt áfram aff vinna
gegn hagsmunum sínum og
koma í veg fyrir, aff unnt
verffz aff skapa heilbrigt fjár
málaástand í landinu.
Þetta fólk vill áreiðanlega
viku á Sabbatsberg-sjúkrahúsinu
f mörg ár hata hjartasérfræöing-
ar brotið heilann um tæki, sem
gæti tekið að sér starf hjartans.
Crafoord prófessor hafði þegar haf
ið rannsóknir á þessu vandamáli
árið 1930.
í Ameríku hefir annar maður, prö
fessor J. Gibbon yngri við Jeffersons
sjúkrahúsið í Philadelphiu, lengi
leitað fyrir sér um lausn á sama
vandamáli. Og þar sem það er sam-
ekinleg köllun allra manna að
bjarga mannslífum, höfðu prófess-
orarnir tveir, sem hafa verið vinir
í mörg ár, skrifazt á um vandamál
þetta og skipzt á hugmyndum varð-
andi það.
Gibbon varð einu ári á undan
Crafoord með sitt tæki. En þegar
aðeins ein af nokkrum skurðaðgerð
um, sem Gibbon gerði með hjálp
tækis síns, tókst fyllilega, þá fór
vinna að því, að heft sé öll
óeðlileg gróðastarfsemi og að
komið verði grundvelli undir
heilbrigt fjármálalíf. Slíkt get
ur hins.vegar ekki orðið, nema
áhrif milliliðaflokksins, Sjálf-
stæðisflokksins, verði skert.
Þess vegna má það ekki skipa
sér lengur um merki hans, ef
það vill vera trútt hagsmun-
um sínum og skoðunum. Það
verður að hjálpa til þess, að
hér skapist sterk samtök um
bótamanna, sem eru nauösyn
leg til að koma fram endur-
reisn og aftra þannig því, að
atvinnuvegir og fjárhagskerfi
þjóðarinnar hrynji í kalda kol.
Hér í blaðinu var í gær sagt
frá undirréttardómznum í
máli Hclga Benediktssonar, en
hann er í stuttu máli sá, aff
Helgi var dæmdur til að greiða
130 þús. kr. í ólögmætan
ágóffa og 250 þús. kr. í sekt.
Hér skal ekki dæmt um nið
urstöður dómszns, en sjálfsagt
er bó aff taka þaff fram, að
öll meðferff þessa máls hefir
veriff hófleg og lögum sam-
kvæm síðan hinn nýi undir-
réttardómari tók við meðferff
málsins á s. 1. vetri. Má telja
víst, aff dómarinn hafi gert
þaff eztt, er hann taldi rétt.
í þeim miklu skrifum, sem
hafa orðið um þetta mál, hefir
Tíminn aldrez haldið því fram,
að Helgi Benediktsson kynni
ekki að reynast brotlegur effa
rangt hafi veriff að hef ja mál
gegn honum. Hins vegar hefir
Tímznn jafnan átaliff tvennt
í sambandi við þetta mál. Ann
aff var það, að slíkt mál skyldi
höföað gegn Helga einum, þar
sem vitað var, aff tugir manna
höfðu gert sig seka um sams
konar brot, þ. e. óleyfilegan
innflutnz'ng og álagningu í
sambandi við fisksölur til
Bretlands. Hitt var þaff, að
máliff gegn Helga var sótt
með slíkum offorsi ag ólög-
um, að einstætt er. Þetta
hvort tveggja gaf tzl kynna,
aff hér var meira hugsað um
aff ná sér niffri á póíitískum
andstæðingi en aff þjóna rétt
vísinni.
Síffara atrz'ffi þessarar gagn-
rýni Tímans hefir veriff full-
komlega staðfest með dómi
hæstaréttar, er dæmdi einka
dómara dómsmálaráðherrans
óhæfan til að fjalla um máliff
vegna margvíslegia mistaka.
Þaff hefir og raunar verzð stað
fest meff undirréttardómnum
líka, þar sem ákæruvaldiff
gerffi kröfur um fangelsisdóm,
missi mannréttinda og upp-
töku 800 þús. kr. ólöglegs
ágóffa, en fyrstu tveimur kröf
unum af þessu var alveg hafn
aff og upptaka ólöglegs ágóða
iækkað úr 800 þús. kr. í 130
þús. kr.
Hitt atriöið, að margir
affrir hafi gert sig broílega um
hið sama, er kunnugt flestum
landsmönnum. Þeir brotlegu
höfðu hins vegar yfirleitt
þann pólitíska lztarhátt, aff
ákæruvaldið forffaffist aff láta
koma til allsherjar rannsókn-
ar, heldur lét sér nægja máls-
höfðun gegn Helga einum,
enda var hann pólitískur and
stæðingur handhafa ákæru-
valdsins. í þessu felst því miff
ur þung ákæra gegn ákæru-
valdznu. Einn pólitískur and-
stæffingur hefir verið dæmdur
og skal ekki sakast um þaff,
þar sem br&t hans er taliff
sannaff, bótt það sé að vísu
miklu minna en haldiff var
fram af ákæruvaldinu. En tug
z'r af samherjum handhafa
ákæruvaldsins, sem líkt er
ástatt um, hafa slonpiff viff
alla rannsókn og déma. Ef vel
á aff fara, má þjóffin ekki lengi
una dómsmálastjórn, sem
þannig misbeitzr réttinum.