Tíminn - 21.01.1956, Page 4

TÍMINN, laugardaginn 21. janúar 1956,
17.. blaíf
Ben.jam.Ln Sigvaldason: Orðið er frjálst
Óðir ofdrykkjumenn
Þess hefir margoft verið getið
í blöðum og útvarpi síðustu árin,
að ofdrykkjumenn og spellvirkj-
ar leituðu mjög eftir því að sækja
skemmtanir í sveitum að sumrinu,
valdi þar spjöllum og hleypi öllu
í uppnám, svo að vandræði hafa
af hlotizt. Öllum hefir komið sam-
an um, að við svo búið mætti ekki
standa, og einhver úrræði yrði að
finna, til að koma í veg fyrir að
þetta endurtæki sig ár eftir ár.
En menn virðast ekki hafa komið
auga á úrræði, sem að haldi mættu
koma, til að lækna þetta þjóðar-
mein.
Fyrir nokkrum árum var sú til-
raun reynd, að setja ofdrykkju-
xnennina í poka og geyma þá þar
unz samkomunni var lokið. En
hvernig sem því víkur við, var
steinhætt við þetta, og er ekki
nefnt á nafn framar. Væri fróð-
legt að heyra, hvað því hefir vald-
ið, að þessi einfalda aðferð var
niður lögð. Mætti þó ætla að þetta
ráð væri einkar hentugt til að
lægja yfirgang og ofsa ofdrykkju-
manna. Næst kom fram tillaga um
það, að löggilda nokkra menn í
hverri sveit, er skyldu hafa lög-
gæzlu á hendi á hverri samkomu.
I>essu hefir víða verið komið í
framkvæmd og gefizt vel, svo langt
sem það nær. En því miður hefir
þetta reynzt allsendis ófullnægj-
andi, þegar stóra hópa ofdrykkju-
manna ber að garði í einu. Og
nú er svo komið, að mörg sveitar-
félög standa öldungis ráðþrota
gegn þessum mikla vanda.
Nú nýlega hefir komið fram á
Alþingi tillaga um það, að ríkið
taki að sér löggæzlu yfir síldveiði
tímann (frá 15. júní til 15. sept.)
í þeim þorpum, þar sem fólk safn-
ast saman við móttöku síldarinnar,
en í slíkum þorpum er oft róstu-
samt yfir síldveiðitímann, eins og
kunnugt er. Þótt þetta sé virðingar
verð tilraun í rétta átt, þá bætir
hún engan veginn úr þeim vand-
ræðum, sem hér verða gerð að
umræðuefni. Þegar fólkið í þes-
um þorpum fréttir, að einhvers
Staðar eigi að halda samkomu, þá
Streymir það þangað í tugatali, og
veldur samkomuspjöllum. Og
þetta fólk bindur sig ekki við
neina mánaðardaga. Það heldur
uppteknum hætti, hvort sem það
er fyrir 15. júní eða eftir 15. sept.
og ekki verður séð, að þessar æv-
intýraferðir standi í nokkru sam-
bandi við síld eða síldveiði, nema
hvað peningarnir fyrir vínið
kunna að vera „síldarpeningar“.
En það er nú önnur saga, hvernig
ungt fólk nú á dögum ver þeim
peningum, sem það vinnur sér
inn.
Það er mjög almenn skoðun, að
þessi samkomuspjöll ofdrykkju-
manna þekkist ekki nema á Suð-
urlandi og í Borgarfirði. En því
jniður er það ekki svo, því að víða
er „pottur brotinn“ í þessu efni.
Og nú er svo komið, að jafnvel
hinar friðsömustu sveitir í af-
skekktum landshlutum eru ekki
lengur óhultar fyrir þessum ó-
fögnuði.
Verður hér sagt lauslega frá
tveimur samkomum í Norður-Þing
eyjarsýslu, og brugðið upp svip-
mynd af því ástandi, sem flokkur
aðvífandi og óboðinna „gesta“,
hefir skapað þar, öllum viðkom-
andi til sárrar gremju og stórtjóns.
Hinn 11. júní s. 1. var boðið til
skemmtunar í samkomuhúsi Keldu
neshrepps í Norður-Þingeyjarsýslu.
Var samkoma þessi hvergi auglýst,
nema innan sveitar og í næstu
sveit, Öxarfirði Ekki er mér kunn
ugt um, hvort tekið var fram, að
ölvun væri bönnuð þarna. En
hafi það farizt fyrir, þá hefir það
verið vegna þess, að slíkt hefir
talizt með öllu óþarft, þar sem
enginn ofdrykkjumaður er til í
þessari sveit né í næstu sveitum.
Þarna átti að fara fram kvik-
myndasýning, söngur, ræðuhöld og
dans, svo sem venja er til á
slíkum samkomum.
Nú er skemmst af því að segja,
að um það bil er samkoman var
sett, renndi heim að samkomuhús-
inu langferðabifreið frá Raufar-
höfn, full af fólki, og á hæla
henni komu einar 3 eða 4 minni
bifreiðar úr sömu átt. Það leyndi
sér ekki, að flest þetta fólk var
þegar orðið mjög ölvað, og þar
á meðal nokkrar ungar og mynd-
arlegar stúlkur. Það var með söng
og hávaða og stjakaði gjarnan við
þeim samkomugestum, sem fyrir
voru, ók á bifreiðar og lét vaða
á súðum. Ölæðið ágerðist brátt,
svo að varla var verandi í hús-
inu eða í námunda við það. Varð
nú að fella niður ýms skemmti-
atriði, svo sem ræðuhöld, því svo
voru aðkomumenn þessir háværir,
að alls ekkert hefði heyrzt til ræðu
mannanna, þótt þeir hefðu stigið
í stólinn. Dansinn var eina
skemmtiatriðið, sem komið gat til
mála, þegar hér var komið. En er
dansinn hófst, þyrptust hinir ó-
boðnu og ölóðu samkomugestir
flestir inn í danssalinn, en fram
aö þessu höfðu margir þeirra verið
að slangra kringum húsið. En jafn
framt fóru heimamenn að tínast
út úr danssalnum, og því fleiri,
sem yfirgangur aðkomumanna
varð meiri. Þegar dansinn hafði
þannig staðið um stund, hófust
blóðug slagsmál inni í salnum.
Brátt rak að því, að farið var að
draga eða bera út einn og einn
aðkomumann. Voru þeir þá flestir
orðnir berir eða hálfberir niður að
mitti, og svo blóðugir, að því var
líkast, sem þeim hefði verið stung
ið á höfuðið niður í blóðtunnu í
sláturtíð. Þarna var vitanlega eng
inn löggæzlumaður. En Keldhverf
ingar eiga, sem betur fer, unga og
hrausta menn, sem komu þarna í
góðar þarfir. Einn þeirra er Svein-
ungi Jónsson, bóndi á Tóvegg, sem
er heljarmenni að burðum, og
Adam bróðir hans kvað einnig
hafa krafta í kögglum. Þeir bræð-
ur, og ýmsir fleiri góðir drengir,
komu í veg fyrir að þarna yrðu
mikil spjöll, sem efni stóðu þó
lil. — Það er svo skemmst af þessu
að segja, að samkomunni var slit-
ið mun fyrr en áætlað var í
fyrstu. Hún hafði engum verið til
skemmtunar, en öllum til leið-
inda og mörgum til tjóns.
Það skal tekið fram, að þarna
sást ekki vín á nokkrum manni úr
Kelduhverfi og Öxarfirði.
Allmikið kvað hafa borið á því,
að Raufarhafnarmenn hafi hleypt
upp samkomum á fleiri stöðum
í sumar, t. d. á Svalbarði í Þistil-
firði og víðar. En ekki liggja fyrir
glöggar heimildir um það, hversu
miklum spjöllum þeir hafi valdið
á þessum stöðum. Eitt er víst, að
hvergi hafa þeir verið til ánægju-
auka.
En nú skal sagt frá einni sam-
lcomu, þar sem þessir sömu menn
koma allmjög við sögu, og er hún
á þessa leið:
Sumarið 1954 var lialdin mikil
og virðuleg samkoma að Skinna-
stað í Öxarfirði, til að minnast
100 ára afmælis Skinnastaðar-
kirkju. Fór samkoma sú hið bezta
fram, enda hafði þess vandlega
verið gætt, að bægja frá staðnum
öllum drykkjuslánum og ofdrykkju
mönnum. — En er samkomureikn-
ingarnir voru gerðir upp, kom í
Ijós nokkur halli, því miklu hafði
verið til kostað. Skuld þessi stóð
svo ógreidd nokkuð á annað ár.
En er þeir, sem að þessu stóðu,
sáu að svo búið mátti ekki standa,
og að skuldina varð að greiða,
kom þeim til hugar, að halda sam-
komu með bögglauppboði, og
skyldi ágóðanum varið til að greiða
fyrrnefnda „kirkjuskuld". Urðu
allir viðkomandi á þetta sáttir og
var ákveðið, að samkoman skyldi
haldin að Lundi í Öxarfirði í nóv-
embermánuði s. 1. Þarna er skóli
með áföstu rúmgóðu samkomu-
húsi. — Samkoma þessi var aug-
lýst um Öxarfjörð, Kelduhverfi og
Núpasveit, og tekið fram, að ölv-
un væri stranglega bönnuð.
Á hinum tiltekna degi hófst um-
rædd samkoma að Lundi, og fóru
þar fram fjörug ræðuhöld, upp-
lestur og söngur, og ef til vill
hefir verið þar sitthvað fleira til
skemmtunar. — Þegar kl. var um
það bil 11 um kvöldið, var öllu
lokið, nema bögglauppboðinu, svo
og dansinum, sem verða átti á
eftir. En rétt í þann mund, er
bögglauppboðið átti að hefjast, ber
svo undarlega við, að inn í sam-
komusalinn streymir hópur af
Raufarhafnarstrákum. Leyndi það
sér ekki, að þeir voru mjög ölv-
aðir, og fóru allgeyst og voru með
hávaða og ýmis konar fíflalæti.
Leizt nú samkomugestum ekki á
blikuna, því að marg oft höfðu þeir
haft óþægileg kynni af piltum
þessum áöur fyrr.
Þannig stóð á ferðum þessara
Raufarhafnarstráka, að síðdegis
þennan sama dag hafði strand-
ferðaskip komið til Raufarhafnar
með mikið af vínföngum (senni-
lega frá Siglufirði), sem þorps-
búar höfðu pantað. Samstundis og
vínið kom í land, var skotið á
ráðstefnu til að ræða framtíðar-
fyrirætlanir og opna fyrstu flösk-
urnar. Ilvað gerðist annars á þess
ari ráðstefnu er ekki kunnugt,
annað en það, að samþykkt var
að taka á leigu stóran langferða-
bíl og aka suður að Lundi, því
eitthvert veður höfðu þeir af því,
að þar væri samkoma. — Var nú
lagt af stað í skyndi og vínföng-
unum ekki gleymt. Frá Raufar-
höfn og suður að Lundi er allt að
því þriggja tíma akstur, og var
brýnt fyrir bílstjóranum að fara
sem hraðast, þar sem mikið lá
við að komast sem fyrst á stað-
inn. Á leiðinni var hver flaskan
eftir aðra opnuð, og sopið hraust-
lega á. Þegar allir voru orðnir
„góðglaðir“ eða vel það, var far-
ið að semja einskonar dagskrá —
eða öllu heldur hernaðaráætlun,
sem framkvæmd skyldi, þegar
komið væri á leiðarenda. Var á-
ætlun þessi í þremur liðum og
hljóðaði eitthvað á þessa leið:
1. Aljla karlmenn á staðnum
skulum við slá í rot.
2. Þar næst skulum við nauðga
öllum þeim stúlkum, sem
þarna eru saman komnar.
3. Að því loknu skulum við
kveikja í kofanum (þ. e. í
skólanum og samkomuhús-
inu).
Nú voru þeir þarna komnir, tutt
ugu eða fleiri til að framkvæma
þessa fögru og göfugmannlegu á-
ætlun. Þótti þá heimamönnum
sýnt, að til tíðinda mundi brátt
draga. — í sveitinni eru 3 lög-
gæzlumenn og höfðu þeir ekki
borið einkennishúfur sínar fram
að þessu. En nú voru þær settar
upp og ýmsar varnarráöstafanir
gerðar í kyrrþey.
Löggæzlumenn sveitarinnar eru
þessir: Björn Björnsson, hrepp-
stjóri í Skógum; Björn Jónsson,
bóndi í Ærlækjarseli; Guðmund-
ur Jónsson, bóndi að Ærlæk.
Allir þessir menn eru hraustir
vel og harðgerðir, og einn þeirra,
Björn Jónsson, heljarmenni að
burðum. En Guðmundur Jónsson
er sá eini þeirra, sem verið hefir
á lögreglunámsskeiði. Hann hefir
því öðlazt þekkingu á því, hvernig
liægast sé að verjast ofdrykkju-
og ofbeldismönnum og hvernig
skuli með þá farið.
En víkjum nú aftur að samkom-
unni sjálfri. Bögglauppboðið fór
fram án verulegra árekstra. En
hávaðasamir þóttu aðkomumenn
og aðsópsmiklir, en eigi þó til
vandræða enn sem komið var’.
Samstundis og bögglauppboðinu
lauk, færðust aðkomumenn í auk-
ana og hafa nú sennilega farið að
ráma í hernaðaráætlunina. En sök-
um ölæðis gættu þeir þess ekki
að framkvæma hana í réttri röð,
því þeir byrjuðu á öfugum enda.
í hinum stóra sal er ofn einn
mikill, rétt við leiksviðið. Var
hann að þessu sinni rauðkynntur.
Aðkomumenn sáu, að þarna var
tilvalið tækifæri til að kveikja í
húsinu, því kæmist eldur í leik-
sviðið, var allt húsið brunnið sam-
stundis, nema kaldir steinveggirn-
ir. Þeir réðust því á ofninn og
eyðilögðu hann En fyrir snarræði
lögreglumannanna, tókst að forða
því, að kviknaði í leiksviðinu. Þótt
allt ætlaði hér um koll að keyra,
tókst lögreglumönnum að hand-
sama foringjann, og draga hann
út úr húsinu. Hinir vildu ekki
yfirgefa foringja sinn og flýðu
því á cftir, unz allir þessir óboðnu
CFramhald á 6. síðu.J
Hjálmtýr Pétursson hefir kvatt
sér hljóðs og ræðir um glímuna
við vísitöluna:
„Það er dýr og hlægileg glíma,
sem hæstvirt ríkisstjórn á við vísi
töluna. Til þess að halda henni
niðri er höfð skömmtun á smjöri
og smjörlíki. Fjórum sinnum á
ári verður einn frá hverri fjöl-
skyldu að mæta í Góðtemplara-
húsinu til þess að sækja sína
skömmtunarmiða.
Miðað við 4. manna fjölskyldu
verða 15 þús. manns að koma í
hvert sinn, sem úthlutun fer fram.
Á ári verða að koma þarna 60
þús. manns til að sækja skömmt-
unarmiða aðeins fyrir smjör og
smjörlíki!
Það er eins og við Alþingiskosn
ingar, þar sem hvert mannsbarn
kysi, eða tvennar kosningar eftir
kjörskrá.
Það er varla ofreiknað, að að
meðaltali fari klukkutími fyrir
hvern mann að ná í miðana ef
tekið er tillit til þess að það tek-
ur lengri tíma úr úthverfum bæj-
arins. Dæmið er þá þannig: 60
þús. klst. á kr. 17,oo ca. (Dagsbrún
artaxti dagv.) samtals 1.020.000 kr.
ein milljón og tuttugu þúsund
krónur. Beinn kostnaður hjá ríki
og bæ er við þessa úthlutun um
250.000 kr. tvöhundruð og fimm-
tíu þúsund krónur, það er fyrir
prentun á miðum útsendingu,
skrifstofukostnað, burðargjald og
ekki sizt langar auglýsingar í blöð
um og útvarpi með tilvitnunum í
reglugerðir og lög frá þessum og
þessum tíma. Minna þær helzt á
klausuna frægu: Vér Christian
hinn X. af guðs náð o. s. frv. —
Einfalt ráð til þess að losna við
þetta vinnutap og kostnað er að
stjórnin láti draga þessa smjör-
líkisþóknun frá sköttum manna
líkt og gert var með kjötuppbót-
ina frægu. í öðru lagi gæti hún
sent hverju mannsbarni á landinu
ávísun í pósti einu sinni á ári að
upphæð kr. 126,80,. sem er upp-
hæð styrksins. Ávísanir þessar
mætti prenla, því að þær eru all-
ar með sömu upphæfi.
Þetta dæmi sem hér að fram-
an er nefnt gildir aðeins um
Reykjavík, en íbúar annars stað-
ar á landinu eru yfir 90 , jþijsg :og
ekki er þar minni fýrlrhofn og
kostnaður að nálgast þessa af-
sláttarmiða. T. d. í sveitum verða
menn að sækja þá til oddvitá um
langa vegu.
Þessi styrkur, sem kóstar svo
mikla fyrirhöfn , er í raun og veru
frá okkur sjálfum — til okkar
sjálfra. — Fyrst verðum við að
greiða í okkar sameiginlega sjóð
rúmar hundrað krónur, ef við ger
um það ekki eru þær teknar frá
okkur með lögtaki, rheð tilheyr-
andi kostnaði. Síðan- seridir bless-
að ríkið okkur þær til baka í
formi smjörlíkismiða, en við verð
um að hafa fyrir að áækja þær,
Þetta er barnalegur leikur, varla
samboðinn fullorðnu fólki, með
fulla skynsemi.
Ef þessi niðurgrciðsla væri að-
eins til þeirra lægst lriunuðu, fá-
tæku og þeirra, sem hafa stóran
barnahóp, væri eitthvert Vit í því.
En nú fá jafnt styrkinn, örsnauðir
og auðmenn. Það er eins og þar
stendur: ' „Heilbrigðir þurfa ekki
læknis við“. Þeir efnuðu þurfa
ckki að láta gefa sér „viðbit" við
brauði og eiga ekki að taka á móti
því.
Þetta er aðeins eitt sýnishorn
af rekstri okkar þjóðfélags í dag.
Þúsundir manna eru á framfæri
þjóðarbúsins við óraunhæfa vinnu
af þessu tagi — að skrifa og leika
sér með tölur.
Ríkis og bæjarsjóðir eru eins
og risavaxnar sogdælur, sem soga
til sín í hundrað mismunandi teg
undum skatta og tolla, hundruð
milljóna af eignum og tekjum
manna. Þessi dælistöð, sem
stjórnað er af valdamönnum þjóð-
félagsins á hverjum tíma, veitir
síðan þessu flóði yfir landsfólkið
aftur. En þá er sú spurning. Kem-
ur þetta mikla fé til baka til
þeirra, sem hafa þess mesta þörf?
Til þess er ætlazt í lýðræðisþjóð-
félagi, en til þess þurfum við
þroskaða og heiðarlegá valdhafa.
— Sú ábyrgð hvílir á herðum
kjósendanna.
Hjálmtýr hefir lokið máli sínu.
Stai’kaður.
I TILKYNNING I
!Í! um almennt tryggingasjóðsgjald o. fl. |
IHluti af almennu tryggingasjóðsgjaldi fyrir árið |
1956 fellur í gjalddaga nú í janúar, svo sem hér segir: ;i|
Karlar, kvæntir og ókvæntir, greiði nú kr. 350,00 jí;
Konur ógiftar, greiði nú kr. 250,00 jij
Vanræksla eða dráttur á greiðslu tryggingasjóðs- j;j
j:j gjalds getur varðað missi bótaréttinda. jjjj
I” Skrifstofan véitir einnig móttöku fyrirframgreiðsl- jjjj
um upp í önnur gjöld ársins 1956. jíj
Reykjavík, 19. jan. 1956. jjjj
Tollstjóraskrsfsfofan |
Arnarhvoli. ji;
«ÍSS8SS3SS5SSSSS53S33S3SSS$S3S3S33SS$$SS$$$333$S5S53SS3SS3S33$S3S33$S5S>
Ræktunarsamband !j
Vestur-Dalasýslu |
jjjj óskar eftir vélstjóra á tvær beltavélar, T. D. 14 og |j
jjj T. D. 6, er verða í umferðarjarðvinnslu á næsta sumri. |j
jjjj Æskilegt væri að umsækjendur gætu unnið að við- |j
jjjj gerð á vélunum seinni hluta vetrar, ef með þarf. — |j
jjj Umsækjendur snúi sér til Guðmundar Ólafssonar, Ytra- íj
jijj felli eða Gísla Brynjólfssonar, Hvalgröfum, Dalasýslu. ?jj
»ssssssssssssssssss$ssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssss«