Tíminn - 21.01.1956, Síða 5

TÍMINN, laugardaginn 21. janúar 1956.
B
fí. blað.
| Ltmgard. 21. jan.
GrutidvöBSur
vlnstri stjórnar
• Hér í blaðinu var það rakið fyr-
Ir nokkrum dögum, að Sjálfstæðis
flokkurinn ætti sundrungu vinstri
aflanna fyrst og fremst að þakka
hin óeðlilega miklu völd, sem
hann hefir nú. Vegna þessarar'
sundrungar hefir ekki verið hægt
að mynda stjórn til vinstri sein-
ustu árin og Framsóknarflokkur-
inn h?fir ekki haft um annað að
veljan en stjórnarsamvinnu við
Sjálfstæðisflokkinn eða stjórn-
Jeysi.
Síðan í vorkosningunum 1942
hafa lýðræðissinnaðir andstæðing-
ar íhaldsins ekki haft meirihluta á
Alþingi, og stjórn hefir því ekki
verið hægt að mynda í andstöðu
við íhaldið, nema með aðstoð
kommúnista. Seinasta áratuginn
hefir afstaða kommúnista í al-
þjóðamálum verið þannig, að eng-
inn vinstri flokkur í Vestur-Ev-
rópu. Asíu eða Afríku hefir treyst
sér til þess að mynda stjórn með
þeim. Frumástæðan hefir verið sú,
að kommúnistaflokkarnir liafa
sýnt, að þeir létu stjórnast eftir
„línu“ frá Moskvu. Þetta virðist ó-
hreytt enn. Ef kommúnistar vilja
gerast samstarfshæfir, verða þeir
að sýna í verki, að þeir séu óháð-
ir Moskvu. Þetta hefir Tito gert
og því hefir hann getað haft marg
víslega samvinnu við vestrænar
þjóðir og hlotið efnahagslega að-
stoð þeirra.
Hér á landi hefir þessi afstaða
kommúnista valdið því, að ekki
hefir verið hægt að mynda vinstri
stjórn á undanförnum árum. Af-
leiðingin hefir orðið sú, að Fram-
sóknarmenn hafa ekki haft um
annað að velja en samstjórn með
Sjálfstæðisflokknum eða stjórn-
leysi.
Þótt oddaaðstaða kommúnista á
Alþingi hafi þannig ráðið mestu
um það ,að myndun vinstri stjórn
ar hefir ekki verið möguleg að
undanförnu, hefir fleira komið til
greina, sem torveldað hefir vinstri
samvinnu. Sambúð Framsóknar-
ílokksins og Alþýðuflokksins hef-
ir oft verið örðugri og verri en
skyldi og stofnun Þjóðvarnarflokks
ins hefir orðið til þess að auka
sundrungu vinstri manna enn
meira. Ef hinir lýðræðissinnuðu
íhaldsandstæðingar hefðu borið
gæfu til að standa betur saman,
er meira en líldegt að þeim hefði
tekist að ná meirihluta á Alþingi
og getað þannig myndað stjórn,
án þess að vera nokkuð liáðir milli
liðavaldinu eða Moskvuvaldinu.
Framsóknarmenn hafa aldrei far
ið dult með það, að þeir teldu
langvarandi samvinnu til hægri ó-
heppilega. Þeir hafa jafnan sagt,
að þeir kysi heldur að vinna til
vinstri. Sú leið hefir hins vegar
Verið lokuð að undanförnu, eins
Og rakið er hér að framan.
Reynslan hefir nú vissulega stað
fest það, að langvarandi stjórn til
hægri er ekki heppileg. En það
er' ekki nóg að sjá þetta og viður-
kenna, heldur verður jafnframt að
vinna að því að skapa möguleika
fyrir annað samstarf, er reynist
betra og farsælla. Slíkt getur ekki
orðið, nema hinir lýðræðissinn-
uðu íhaldsandstæðingar dragi úr
sundrungu sinni og fylki sér sem
bezt saman. Gamlar deilur og á-
greiningur um minniháttar mál
eða mál, sem ekki krefjast að-
kallandi lausnar, verða að víkja
til hliðar vegna þessarar nauðsynj
ar. Nýir og breyttir tímar krefjast
þess, að menn þrælbindi sig ekki
við úrelt sjónarmið, hleypidóma
og persónuleg óvild eða metn-
að. Þegar þjóðarheill krefst
verður . allt slíkt að víkja.
Það er þjóðarnauðsyn í dag, að
©11 lýðræðissinnuð umbótaöfl sam-
eini krafta sína. Umbótaöflin verða
að ganga sameinuð til verks í stað
þes^ að halda sundrungunni á-
fraöi. Takmarkið er að skapa starf
þæfan, jugirihluta lýðræðissinn-
Raforkuverin í Rhónedalnum
Gerdar hafa verið risaáætlanir um byggingu 23 raforkuvera í sfóránni Rhóne,
sem munu verða hin mestu í Evrópu, ef þau verða fuílgerð.
Menn taka varla eftir því, hvar
stórfljótið Rhóne skilst úr Genf-
arvatninu, því að fljótið er svo
lygnt á mörkunum. Meiri eftir-
tekt vekur lítið listihús í miðju
vatninu, þar sem marglitir sund-
fuglar sveima um, og elta uppi
bitanna, sem ferðamenn kasta til
þeirra.
En þegar ekið er niður með rót-
um Alpafjallanna í áttina til Ané-
cy í Frakklandi, kemur Rhóne aft
ur í ljós við Djöflaklif, og þar er
svipur hennar allur annar. Hún
bylgjast áfram eins og hvítur
þráður eftir skorningunum langt
fyrir neðan. Séu menn svimagjarn
ir, er ekki líklegt, að þeir hafi
mikla ánægju af að teygja sig yfir
handriðið og horfa niður. Því síð-
ur af að ganga út á hengibrúna,
sem liggur yfir skorningana á ein
um stað.Það er ekki fyrir fólk með
slappar taugar að hafa sig mikið
í frammi á slíkum stöðum.
Þannig er Rhóne, allt frá því að
hún er komin úr Genfarvatninu,
þar til hún rennur í Miðjarðar-
hafið við Marseille í Frakklandi.
Hún hefir, ásamt ánni Saóne, allt
af verið friðsöm í garð mann-
anna. Þegar Rómverjar réðu yfir
heiminum, var það hún,sem tengdi
norðrið og suðrið, og því mikla
hlutverki hefir hún gegnt allt til
vorra daga. En það hefir ekki allt
af verið leikur einn, að sigla eftir
ánni, sem á sumum stöðum geis-
ist áfram 3 metra á sekúndu, og
á sér hvorki meira né minna en
125 fossa. Á einstöku stað er
vatnsmagnið 140 kúbíkmetrar á
sekúndu.
Vatnið hefir alltaf haft mikla
þýðingu fyrir manninn, og draum
urinn um að beizla afl þess er
vafalaust langtum eldri en mögu-
leikarnir til þess að gera það. —
Franskur húgenotti, sem flúði til
Sviss og veitti ánni mikla athygli,
kom þegar árið 1613 fram með til-
ekki heldur ákjósanlegur til á-
batasamrar ræktunar. ■— Þeir sem
farið hafa um þetta landssvæði,
muna sjálfsagt eftir uppþornuð-
um hæðadrögum, sem einkenna
landslagið, og sem til þessa hafa
verið til lítils gagns fyrir Frakka.
Mestur hluti fransks iðnaðar er
staðsettur fyrir norðan Loire, þó
að undanskildum sápuverksmiðj-
unum í Marseille og ilmvatnsverk
smiðjunum í Grasse.
En eftir því sem áformin í
Rhónedalnum verða að veruleika,
breytist myndin. Það á nefnilega
að reisa þar alls 23 raforkuver, og
þau munu samtals framleiða 13
milljarða kílóvattstunda á ári, en
orkuframleiðsla þessi er svipuð að
magni og kolaframleiðslan í Saar.
Það er með öðrum orðum hægt
að líkja þessari áætlun við hina
heimskunnu uppbyggingu Tennes-
see Valley, og þetta er svo sem
ekki í fyrsta sinn, sem þessi sam-
líking er gerð. Það er aðeins einn
hængur á, nefnilega, að enginn
veit hvenær þessi áætlun verður
orðin að veruleika. Þegar er lok-
ið við að reisa fjögur orkuver, hið
fyrsta, Genissiat, sem tók til starfa
á árunum 1946—47. Seyssel og
André Blondel orkuverin voru full
gerð undir Monet-áætluninni og til
búin 1950. Næsti hluti áætlunar-
innar tekur yfir árin 1954—57, og
á að fullgera tvö orkuver á þeim
tíma. Annað þeirra er þegar til-
búið, Montelimar-verið, og vinna
er hafin við hitt. Þrjú fyrstu ver-
in framleiða samtals 3,7 milljarða
kílóvattstunda.
Rhóne er engin Missisippi, í
henni er ekki meira vatn en í
Signu. En Rhóne getur komið að
slíkum notum vegna þess hve ann
ríkt hún á á leið sinni frá Genf
til Marseille. Hún rennur af stað
með 1650 kúbíkmetra vatnsmagni,
og hæðarmismunurinn frá sviss-
nesku landamærunum að árósun-
um við Miðjarðarhaf er 330 metr-
ar. Þess vegna er í ánni stærsti
skynsamlegt að reisa svo stór-
felld orkuver á tímum, þegar allt
kapp er lagt á að gera kjarnork-
una undirgefna manninum. En
Rhónefélagið telur enga hættu
stafa úr þeirri átt, vegna þess, að
enn muni líða langur tími þar til
kjarorkan er samkeppnisfær við
vatnsorkuver. í þessu sambandi
má geta þess, að fyrsta kjarnorku
stöð Frakka er byggð á Marconte
sléttunni, sem er einmitt á sömu
slóðum og orkuverin.
En það er ekki aðeins rafmagn-
ið og kjarnorkan, sem á að ein-
kenna Suður-Frakkland í framtíð-
inni. Meðal annars er áformað, að
grafa skurð milli Arles og Beau-
caire, og leiða þannig vatn á geysi
legt flæmi íippþornaðra akra, til
þess að gera þá frjósama. Þegar
hefir 30 þúsund hekturum af
skrælnuðum engjum verið breytt
í frjósama jörð, þar scm nú er
ræktað hrís, maís, hveiti, ávextir
og grænmeti. Og það eru fleiri
svæði, sem hljóta munu sömu
meðferð.
Það má nefna aðra markverða
fyrirætlun, sem Rafveita Frakk-
lands stendur fyrir. Það er að
grafa nýjan farveg fyrir ána Du-
rance, sem er þverá Rhóne. Nýji
farvegurinn mun leiða ána til Et-
ang, og mun gera það mögulegt
að reisa orkuver með samtals 256
metra fallhæð, sem munu geta
framleitt 2300 milljón kílóvatta á
ári.
Sunnan við Iitla bæinn Gap
byggja Frakkar nú stærstu stíflu
í Evrópu, fimm hundruð metra
langa, 125 metra háa, og mun hún
safna saman 800 milljón kúbik-
metrum vatns. Þannig mun Dur-
ance innan skamms verða nytsöm
á, þótt hún hafi hingað til verið
nefnd landplága Provence, vegna
þess hve oft hún flæðir yfir bakka
sína og skemmir akra bændanna.
Það eru því líkur til þess, að
iðnaður og landbúnaður eigi eftir
að vaxa hröðum skrefum hlið við
hlið í Suður-Frakklandi, gagn-
stætt því, sem víða kemur fyrir,
að landbúnaðurinn verður að víkja
fyrir iðnaðinum. Ennþá er þó eng
in fullnaðarvissa fengin fyrir því,
að hinar stórfelldu áæt.lanir verði
yfirleitt að veruleika. En fari svo,
verður Suður-Frakkland blómstr-
andi gósenland miðað við það, sem
það er í dag.
Fjárhagsaöstoö Bandaríkj-
anna við önnur lönd
lögur um, hvernig menn gætu hag
nýtt sér vatnsafl hennar. En það ! skipastigi í Evrópu, 23 þrep.
var ekki fyrr en árið 1921, að I Öll orkuver í Frakklandi eru
franska þingið gaf samþykki sitt tengd saman, og vinna þess vegna
til þess að stofnað yrði félag til
þess að annast rannsóknir á þessu
máli. Svo liðu árin, og ekkert
markvert gerðist, þar til árið 1934,
að Rhónefélagið var stofnað. Fé-
lagið varð að fara varlega í fyrst-
unni, peningavandræðin voru mik-
il á kreppuárunum, en þegar
verstu kröggurnar voru liðnar hjá
hófst verkið smátt og smátt, og
það er ekki fyrr en nú eftir styrj-
öldina, að verulegur skriður hefir
komist á það, að nýta sem mest
af vatnsmagni þessu, sem frá upp-
liafi alda hefir runnið óáreitt í
Miðjarðarhafið. Monet-áætlunin og
Marshallhjálpin stuðluðu að fram
gangi málsins, og í dag er hægt
að sjá mikinn árangur. Monet-
áætlunin er sem kunnugt er,
starfsáætlun ,,Litlu-Evrópu“, land-
saman. Þetta hefir í för með sér,
að rafmagn er svo að segja jafn-
dýrt alls staðar í landinu. Þess
vegna er ekki víst, að orkuverin
í Rhónedalnum dragi annan iðn-
að þangað, þar sem verksmiðjur
geta keypt rafmagnið við sama
verði hvar sem er. Enda getur
enginn fullyrt, að Rhónedalurinn
muni verða neitt stórkostlegt iðn
aðarsvæði þegar fram í sækir. En
styrkir þá skoðun. Jafnframt því
sem áin verður virkjuð, verður
hún löguð betur fyrir samgöngur,
og getur þannig aftur orðið hinn
mikli tengiliður milli Miðjarðar-
hafsins og Vestur-Evrópu. Þar
munu jafnvel stærri fljótaskip
geta auðveldlega farið um. Þetta
skapar ódýra flutningaleið fyrir
iðnrekendur, sem setjast að í
Eftir Paul L. Ford.
anna sex, sem hafa með sér sam-1 Rhónedalnum. Einnig mun járn
vinnu, Frakklands, Ítalíu, Luxem-
borgar, Belgíu, Niðurlanda og
Þýzkalands. Hluti þessarar áætl-
unar fjallaði um, að virkja skyldi
fossa í Rhóne, og hluti Marshall-
hjálparinnar var notaður til þess
að hefja verkið.
Það, sem þegar er fullgert, og
það, sem ráðgert er, hefir það í
för með sér, að brátt verður að
breyta landafræðibókunum í skól-
um vorum, því að í þeim stendur
að Suður-Frakkland sé ekki vel
fallið til stóriðju, og jarðvegurinn
brautin milli Lyon og Marseille í
náinni framtíð verða knúin raf-
magni, og skapar það einnig betri
samgöngur.
Það eru líka þegar komnar
nokkrar verksmiðjur í dalinn,
enda þótt enn sé ekki hægt að
nefna hann mikið iðnaðarsvæði.
Stærsta verksmiðjan, sem þar er
rekin nú, er efnaverksmiðja, sem
hefir 11,500 starfsmenn.
Eitt hlýtur að koma mönnum
í hug ,þegar þessi mál eru rædd,
nefnilega hvort það geti talizt
aðra íhaldsandstæðinga á Alþingi,
svo að stjórn landsins þurfi hvorki
að verða háð milliliðavaldi eða
Moskvuvaldi.
Þessi krafa þjóðarhagsmunanna
um aukið samstarf íhaldsandstæð
inga í stað sundrungar, nær ekki
aðeins til hinna lýðræðissinnuðu
andstöðuflokka íhaldsins og fylgis
manna þeirra, heldur einnig til
frjálshuga og framsækinna manna,
sem að undanförnu hafa fylgt
Sj álfstæðisflokknum og Sósíalista
flokknum af misskilningi. Þeir
eiga vissulega heima í þeirri fylk
ingu, sem vill hefja efnahagsmál
þjóðarinnar úr því öngþveiti, sem
fyrr en síðar getur riðið fjárhags
legu sjálfstæði hennar að fullu,
og tryggja það jafnhliða, að ekk-
ert hlé verði á þeirri stórbrotnu
framfarasókn, sem þjóðin hefir
haldið uppi óslitið síðan hún end-
urheimti frelsi sitt.
Washington, 15. janúar. — Und-'
anfarnar tvær vikur hafa ýmsar
tillögur Bandaríkjaforseta og
stjórnar hans gefið til kynna, að
Bandaríkin séu að leggja inn á
nýja braut á sviði fjárhagsaðstoð-
ar þeirra við önnur ríki.
Var þessa fyrst greinilega vart
í áramótaræðu Eisenhowers, sem
lesin var í bandaríska þinginu í
byrjun þessa árs.
í þessari ræðu skýrði Bandaríkja
forseti afstöðu sína með þessum
orðum: „Til þess að auðvelda vin-
um vorum að auka styrk sinn,
sem er sameiginlegt markmið
vort, þurfa þeir að fá vissu fyrir
því, að fjárhagsaðstoö til þeirra
verði haldið áfram og þeir hafi
bolmagn til þess að halda áfram
áætlunum sínum og framkvæmd-
um, sem við höfum trú á, og sem
verða eigi skipulagðar eða full-
gerðar nema á mörgum árum.“
í þessari bi'eytingu felst, að
tímabil það, sem aðstoðin nær
yfir, lengist fremur en að fjár-
magnið verði aukið. Þannig vill
forsetinn tryggja sér nægilega fjár
hagslega skuldbindingu þingsins,
til þess að Bandaríkin geti styrkt
framkvæmdir í öðrum löndum, er
koma að gagnkvæmum notum, og
að styrkveitingin nái yfir lengri
tíma.
Stjórnarfulltrúar í Bandaríkjun-
um leggja áherzlu á, að hér sé
ekki um stefnubreytingu að ræða,
heldur séu það nýir möguleikar,
sem komi hér til greina. Með öðr-
um orðum, að á þennan hátt megi
gefa meiri gaum og styrkja enn
frekar víðtækar framkvæmdir, sem
krefjast margra ára vinnu og skipu
lagningar og geta verið grúnd-
völlur fyrir því, að ein þjóð geti
eflt og endurreist efnahag sinn.
Það má búast við því, að slík
efnahagsaðstoð við erlendar þjóð-
ir mæti töluverðri mótspyrnu í
báðum þingdeildum, einkum þar
sem þingkosningar eiga að fara
fram á þessu ári. Það eru uppi
háar raddir um að nú sé nauð-
syn á því, að fjárlög verði af-
greidd hallalaus, sem er og eðli-
legt baráttukefli allra góðra ríkis-
stjórna. Annaö er það, að margir
þingmanna berjast ákaft fyrir því,
að létt verði á skattabyrði banda-
rísku þjóðarinnar.
Þetta eru stjórnmálaleg og efna
hagsleg vandkvæði, sem ekki er
auðvelt að yfirstíga. Samt sem
áður hefir forsetinn gefið í skyn,
að áætlanir hans um efanhags-
aðstoð við önnur ríki séú einn
meginþátturinn í því, sem hann
telur vera „skyldur Bandaríkj-
anna við aðrar þjóðir heims.“
Þetta er annar þáttur hinnar
sögulegu áætlunar Bandarikjanna
um efnahagsaðstoð við önnur ríki
— Marshalláætlunin, tæknilega
aðstoðin og landbúnaðar- og við-
skiptaáætlunin frá 1954 — sem
hafa áunnið Bandaríkjunum lof
alheims fyrir örlæti og víðsýni við
að leitast við að fullnægja þörf-
um manna í fjölda landa.
Það verður ekki hlaupið að því
fyrir Eisenhower og utanríkisráð-
herra hans, Dulles, að fá sam-
þykki þingheims fyrir þessari nýju
áætlun þeirra um efnahagsaðstoð,
sem nú liggur fyrir. Þeir hafa aug
sýnilega ákveðið, hverja leið þeir
ætli að velja, og þeir hafa þegar
‘ hlotið nægilegan stuðning almenn
ings til þess að þeir geti verið
vongóðir um úrslitin.
Stöðugt eykst
flugið
Farþegaflugið í heiminum eykst
jafnt og þétt. Samkvæmt upplýs-
ingum frá Alþjóðaflugmálastofn-
uninni (ICAO) voru eftirtöld ný
met sett á árinu 1955:
69 milljónir farþega tóku sér
far með áætlunar-flugvélum á ár-
inu (Yfirlitið var birt 29. des.),
en það voru 10 milljónum fleiri
en flugu árið áður. Meðal flug á
hvern farþega var 899 kílómetrar.
Samanlagt flug allra farþega-
flugvéla og leiguflugvéla á árinu
1955 var að lengd til sem svarar
15. sinnum fjarðlægðinni milli
jarðarinnar og sólarinnar. Hinar
62 milljóinr svonefndu farþega-
mílur, sem áætlunarflugvélar
heimsins flugu á árinu svarar til
vegalengdar er nemur 1.500.000
ferðum umhverfis hnöttinn. -
Flugaukning frá 1954 til 1955
var talsvert meiri en árið áður.
T. d. jukust vöruflutningar með
flugvélum um 19% árið sem leið,
aukningin frá 1953 til 1954 nam
7%. Farþegafjöldinn jókst um
18% á árinu á móti 13% aukn-
ingu árið áður.
(Frá upplýsingaskrifsttofu S. þ.)