Tíminn - 04.02.1956, Blaðsíða 5

29. blaff.
TÍMIXN, laugardaginn 4. febrúar 1956.
5
Laugard. 4. febrúar
ERLENT YFIRLIT:
Var hægt að afla
nvrrateknaáannan
hátt en gert yar?
í sambandi við hinar nýju á-
lögur, sem hafa verið lagðar á
til að tryggja rekstur útgerðar-
innar og koma í veg fvrir íjár-
þrot ríkissjóðs, hefir nokkuð verið
um það ræít, hvort ekki hafi verið
mögulegt að finna aðrar tekjuöfl-
unarleiðir, er legðust meira á
skattþegnana eftir efnum og á-
stæðum.
í þessu sambandi hefir einkum
verið minnzt á hækkun tekju-
skattsins og hækkun tolla á miður
nauðsynlegum vörum.
Bá'ð'ar þesar leiðir voru athug-
aðar áður en liinar nýju álög-
Ur voru ákveðnar. Tekjuskatts-
léiðinþótti ekki fær vegna þess
að fyrirsjáanlegt er, að útsvör
munu hækka mjög mikið eða um
30—40% víðast. Ilækkun tekju-
skattsins hefði skert þennan
tekjustofn bæjari- og sveitarfé-
laganna, sem þau geta ekki án
verið. Mjög vafasamt er líka,
hvort réttmætt sé að hækka
beinu skattana meira en svarar
liækkun ú’tsvaranna.
í þessu sambandi er ekki úr
vegi að benda á, að launastéttirn-
ar telja beina skatta lenda harka-
legar á sér en öðrum, því að flest-
ar aðrar stéttir hafi möguleika íil
að draga eitthvað af tekjum sín-
um undan, þrátt fyrir strangt
skattaeftirlit.
Um hina leiðina, þ. e. að
liækka aðallega tolla á miður
þörfum vöriim, er það að segja.
að þetta er að nokkru leyti gert
með hinum nýju álöguni. t. d.
með hækkun verðtollsins, sem
er liæstur á þessum vörum. Þess
ber svo að gæta, að áður er bú-
ið að skattleggja þessar vörur
sérstaklega, t. d. ineð hinu svo-
kallaða bátaálagi. Verður að
telja mjög vafasamt, að hægt
sé að skattleggja þessar vörur
öllu meira, ef þæf eiga að reyn-
ast seljanlegar.
Þegar þetta er athugað, hlýtur
því niðurstaðan að verða sú, að
örðugt hafi verið að finna aðrar
tekjuöflunarleiðir en þær, sem
farnar voru.
Rétt er ao geta þess, að þeirri
hugmynd ' hefir verið hreyft, að
fjár hefði mátt afla með því að
leggja á sérstakan stóreigna- og
verðhækkunarskatt. Sú leið verð-
ur þó að teljast í mesta máta
va'fasöm, að eignaaukningin . að
undanförnu sé skert til að standa
undir relcsturskostnaði atvinnu-
veganna. Sú leið myndi ekki held-
ur reynast fær, nema stutta stund.
Með þessu er það hins vegar
ekki sagt, að sérstakur stóreigna
skattur eoa verðhækkunarskatl-
ur eigi ekki rétt á sér. Ef að
slíkri skattálagningu væri horfið,
virðist eðlilegast, að þeim tekj-
um, sem þannig. fást, yrði varið
til að auka eignir eða bæta að-
stöðu þeirra, sem verðbólgan
hefir Ieikið grálegast. Hér er m.
a. átt við það, að þetta fé yrði
notað til að byggja upp atvinnu-
rekstur þeirra sjóþorpa og kaup
staða, sem nú standa höllustum
fæti, til ræktunar og byggingar
í sveitum og til að koma upp
verkamannabústöðum og sam-
vinnuíbúðum við sjávarsíðuna.
Eftir því, sem þessi mál eru
þannjg athuguð nánar, kemur það
betur og. betur í ljós, að undir
ríkjandi kringumstæðum var
erfitt að afla nýrra tekna á ann-
an veg en þann, sem gert var.
Hitt er svo rétt mál, að þess-
ar nýju álögur verða erfiðar al-
menningi. En ekki hefði það skert
kjör hans minna, ef útflutnings-
framleiðslan hefði stöðvazt. Þá
hefði kjaraskerðingin orðið marg
Sambandsríkið á Malaya
Eftir a<$ þa<S fær fullt sjálfstætSi á næsta ári, hafa vestrænu þjóðirnar ekki leng-
ur neina stóra nýlendu í Asíu
Undanfarið hefir Tengku Abdul i
Rahman, forsætisráðherra sam-
bandsríkisins á Malayaskaganum,
dvalist í Lundúnum og rætt við
brezku stjórnina. Umræðuefnið
hefir verið, að brezka stjórnin
féllist á að veita sambandsríkinu
fullt sjálfstæði strax á næsta ári.
Flest bendir til, að brezka stjórn-
in samþykki þetta gegn því, að
sambandsríkið verði áfram innan
brezka samveldisins, líkt og Ind-
land og Pakistan. ~
Þegar sambandsríkið á Malya-
hefir fengið sjálfstæði sitt, ráða
Vestur-Evrópuþjóðir ekki lengur
yfir neinni stórri nýlendu í Asíu.
Rússar verða eftir það eina Evrópu
þjóðin, sem ræður þar áfram yfir
stóru nýlendusvæði eða allri Siber-
iu. Arásir rússneskra valdamanna
á nýlendustjórn vestrænu þjóð-
anna munu ekki sízt gerðar í því
augnamiði að draga athyglina írá
þessari staðreynd.
Það var á síðari hluta 19. aldar.
sem Bretar byrjuðu að leggja Mal-
avaskagann undir sig. Þeir tóku
sér bækistöð í Singapore um 1820
og hafa byggt þar upp eina helztu
samgöngustöð veraldar. Smásaman
fikruðu þeir sig svo upp skagann,
unz þeir höfðu fengið níu fursta-
ríki þar til að ganga undir vernd
sína. Jafnframt því stofnuðu þeir agir eru 40.
RAHMAN
þessurn efnum. Annað var það, að
herstyrkur kommúnistat var hlut-
fallslega veikari á Malayaskaga,
en í Indó-Kína, og Brelar líka
hernaðarlega öflugri en Frakkar.
Hitt mun þó hafa ráðið enn meiru
um úrslitin, að Bretar buðu þjóð-
um Malaya vaxandi sjálfstæði og
frelsi í tæka tíð og hindruðu þann
ig fylgi þeirra við kommúnista.
Kosningar til sambandsþingsins
fóru fram í júní í fyrra. Kosnir
voru 52 þingmenn, en stjórnskip-
tvær litlar nýlendur, Malacca og
Penang.
Nokkru áður en síðari heims-
styrjöldinni lauk, byrjuðu Bretar
að undirbúa fyrirætlun um að
sameina smáríkin á Malagaskagan-
um í eitt sambandsríki, ásamt hin
um tveimur nýlendum sínum þar.
Singapore-nýlendan skyldi þó vera
utan þessa nýja sambandsríkis.
Eftir að Japanir höfðu verið
hraktir af Malayaskaganum í stríðs
lokin, hófust Bretar handa um að
framkvæma þessa áætlun. Þann 1.,
febrúar 1948 gengu lögin um sam-
bandsríkið í gildi, en samkvæmt
þeim skyldu hermál og utanríkis-
mál heyra undir það, en hvert
furstadæmi hafa víðtæka sjálfs-
stjórn að öðru leyti. Kosningar til
sambandsþings áttu að fara fram
þá þegar, en var frestað af ástæð-
um, er síðar greinir, og voru allir
þingmennirnir því tilnefndir af
nýlendust j órninni.
Um það leyti, sem Japanir voru
að hrökklast burtu af Malayaskag-
anum, hófu kommúnistar að skipu
leggja þar skæruliðasveitir líkt og
í Indó-Kína. Þegar Bretar komu
þangað aftur í stríðslokin, höfðu
kommúnistar orðið allstór lands-
svæði á valdi sínu. Lengi vel gekk
Bretum illa að fást við skæruliða-
sveitir þeirra og urðu þeir að
flytja mikinn herafla til landsins.
Nú má svo heita, að búið sé að
friða alla þá hluta landsins, sem
byggðir eru, en nokkur þúsund
kommúnistískra skæruliða hafast
þó enn við í frumskógum og valda
rneiri og minni skráveifur öðru
hverju.
Vegna þessarar styrjaldar við
kommúnista, þótti ekki fært að
láta fara fram almennar kosning-
ar til sambandsþings fyrr en á
síðastliðnu ári.
Ef Bretar hefðu ekki staðið sig
betur á Malaya en Frakkar í Indó-
Kina, myndu kommúnistar nú vel
á veg komnir að má vÖldum þar.
Tvennt hefir gert gæfumuninn í
Urslit kosninganna urðu þau, að
flokkasamsteypa, er kallar sig
Bandalagið, fékk alla hina kjörnu
.þingmenn, nema einn. Aðalstefnu-
skráratriði Bandalagsins var að I
krefjast fulls sjálfstæðis. Þess!
vegna safnaði Bandalagið nær öll-
um flokkum landsins undir merki
sitt og vann jafnan eindreginn
kosningasigur. Úrslitin sýndu vilja
kjósendanna svo ótvírætt, að
ekki verður um hann villst.
Forgöngumaður Bandalagsins,
Tengku Abdul Rahman prins,
myndaði stjórn strax að kosning-
um loknum. Stjórn hans hefir tak
mörkuð völd, þar sem nýlendu-
stjórn Breta ræður enn mestu um
ýms mikilvægustu málin, t. d. her
mál og utanríkismál. Hins vegar
er það ætlunin, að hin umtalaða
stjórn fái þessi völd nýlendustjórn
arinnar í sínar hendur. Bretar
hafa ráðgert, að það yrði í síð-
asta lagi gert fyrir 1960, en nú
hefir Rahman krafist þess, að það
verði strax á næsta ári. Samn-
ingar hafa staðið yfir um það að
undanförnu og þykir líklegt, að
þeir takist á þeim grundvelli.
í kosningabaráttunni lofaði Rah-
man því, að hann myndi beita sér
fyrir sakaruppgjöf allra þeirra
skæruliða, sem vildu leggja niður
vopn af fúsum og frjálsum vilja.
í samræmi við þetta loforð sitt,
fékk hann foringja skæruliða kom
múnista til þess að ræða um þessi
mál við sig um áramótin séinustu.
Samningar náðust ekki milli þeirra
og hefir Rahman nú heitið því, að
hann muni gera sitt ítrasta til
þess aö brjóta starfsemi skærulið-
anna á bak aftur. Meðan hann á í
þeirri baráttu, mun hann þurfa
að njóta aðstoðar brczka hersins.
Ljóst er það, að hinu sjálfstæða
sambandsríki á Malaya munu
mæta margir erfiðleikar í fæðing
unni. Einn er sá, að hinir inn-
fæddu þjóðflokkar, Malayar, eru
ekki nema rúmur helmingur íbú-
anna eða um 3 millj. Iíinn helm-
ingurinn eru aðkomumenn, aðal-
lega Kínverjar og svo Indverjar.
Kínverjar hafa lagt mikið af verzl
un og i'ðnaði landsins undir sig
og mynda eins konar vfirstétt í
landinu. Hingað til hcfir ekki
nema takmarkaður hluti þeirra
tekið þarlendan borgararétt. Þetta
kann að breytast eftir að landið
hlýtur sjáll'stæði. Margir telja, að
þcssu hljóti að fylgja mikil átök
milli Malaya og Kínverja. Malayar
krefjast þess t. d., að stjórnar-
skráin ákveði það, að ekki verði
viðurkennt nema eitt opinbert
tungumál. Kínverjar krefjast hins
vegar jafnra réttinda fyrir kín-
verskuna. Þannig mætti lengi
lelja, Þá óttast ýmsir, að Kínverj-
ar vilji hafa nánari samvinnu við
Kína í framtíðinni en Malayar,
scm vilja að land þeirra verði á-
fram innan brezka samríkisins og
taki sér Indland til fyrirmyndar.
Meðal Malaya sjálfra ber og á
ýmsum ágreiningi. Þeir eru nú
skiptir milli 9 furstadæma og fylg
ir því ýmis konar kritur. T. d.
mun vera ágreiningur um það
hver höfuðborgin skuli vera, en
hún er nú Kuala Lumpur.
Malaya hefir oft verið talið í
röð ríkustu landa heimsins. Því
hefir einkum valdið, að þar hefir
verið meiri hrágúmmí- og tinfram
leiðsla en annars staðar í heimin-
um og hefir oft verið mjög hátt
verð á þessum vörum. Hrágúmmí-
ið hefir nú fengið skæðan keppi-
naut, þar sem gerfigúmmíið er.
Þrátt fyrir það, mun hrágúmmíið
verða eftirsótt vara lengi enn, ef
framleiðslukostnaði þess verður
haldið í skefjum.
Mikill hluti Malaya, sem er um
51 þús. ferkm. að flatarmáli, er
enn vaxið frumskógi og þykir
sennilegt, að þar eigi eftir að
finnast mörg verðmæti. Yfirleitt
er talið, að Malaya sé mikið fram-
tíðarland sakir auðæfa sinna.
Singapore tilheyrir ekki sam-
bandsríkinu eins og áður segir.
Bretar hafa gert borgina og ná-
grenni hennar, sem nær yfir 282
fermílur, að sérstöku ríki, sem
þegar hefir hlotið sjálfstjórn. íbú-
ar þar eru 12 millj. og er megin-
þorri þeirra kínverskur. Eðlilegt
væri af mörgum ástæðum, að
Singapore tilheyrði sambands-
ríkinu, en Malayar munu þó ekki
kærá sig um það, því að Kínverj-
ar yrðu þá í meirihluta í ríkinu.
í Singapore fóru fram kosning-
ar fyrir nokkru. Stjórn sú, sem
var mynduð á grundvelli þeirra,
hefir nú krafist fulls sjálfstæðis
fyrir Singapore þegar á næsta ári.
Bretar munu sennilega tregari til
þess að veita Singapore sjálfstæði
en Malaya, m. a. vegna þess, hve
mikilvæg samgöngustöð hún er.
Þá eru Kínverjar þeir, sem þar
eru, taldir hlynntir hinni komm-
únistisku stjórn Kína. Af þeim á-
stæðum munu líka Malayar hafa
takmarkaðan áhuga fyrir sjálf-
stæði Singapore.
föld á við það, sem hún þó verður.
Að sjálfsögðu má draga tals-
vert úr þessari kjaraskerðingu
með því að gera ráðstafanir til
að lækka milliliðakostnaðinn.
Alveg sérstaklega gæti það þó
orðið þýðingarmikið í höfuðstaðn-
um, ef ráðstafanir yrðu gerðar til
að lækka húsnæðiskostnaðinn.
Hvergi er dýrtíðin ægilegri og til-
finnanlegri en á því sviði og
hvergi maka braskararnir krókinn
meira en þar.
Verulegar og varanlegar kjara-
bætur munu þó ekki fást, nema
framleiðslan aukist. Kauphækk-
anirnar, sem urðu í fyrra, fara í
súginn fyrst og fremst vegna þess,
að framleiðslan hefir ekki aukizt
til að standa undir þeim. Aukn-
ing framleiðslunnar er hin eina
raunhæfa kjarabót. Þess vegna
þurfa hinar vinnandi stéttir að
sameinast um að efla hana á all-
an hátt. Sé þess ekki gætt að
fryggja rekstur hennar og aukn-
ingu, munu lífskjörin rýrna, hvaða
ráðstafanir aðrar, sem kunna að
verða gerðar til að reyna að af-
stýra því.
Tónverk eftir Leif Þórar-
insson á alþjóíahátíí nú-
tímatónlistar
Tónskáldafélag íslands fékk ný-
lega tilkynningu frá dómnefnd
„Alþjóðasambands nútímatónlist-
ar“ um að hún hefði af þeim sex
íslenzku tónverkum, er henni voru
send, valið „Sónötu fyrir fiðlu og
píanó“ (1955) eftir Leif Þórarins-
son til flutnings á næstu alþjóða-
tónlistarhátíð, sem lialdin varður í
Stokkhólmi í júnímánuði næstkom
andi. Þetta er þrítugasta alþjóða-
hátíð („World Music Festival")
sambandsins „International Soc-
iety for Contemporary Music“.
Leifur Þórarinsson er maður
um tvítugt, sonur Þórarins Krist-
jánssonar símritara og Öldu heit-
innar Möller leikkonu, og dvelst
Ræða Steingríms
(Framhald af 4. síðu.)
semi, sem rekin hefir verið á veg-
um Lánadeildar smáíbúða en eign
ir þeirrar deildar, renna í vara-
sjóð hins almenna veðlánakerfis.
Lánadeild smáíbúða starfað
árin 1952—1955. Lánveitingar é
vegum deildarinnar námu. sam-
tals um 41 mílj. króna og voru
veitt lán til 1856 íbúða.
Lánum hefir þegar verið
úthlutað til 650 ibúða
samkv. nýju íbúðabygginga-
lögunum
Á vegum hins almenna veðlána-
kerfis, samkvæmt hinum nýju lög-
um, hefir þegar verið úthlutað lán
um til 650 íbúða. Upphæð A-lána
nemur 33,4 millj. króna og B-lána
13,4 millj. kr. eða samtals A-lán
og B-lán 46,8 millj. króna, þar af
12 millj. til byggingarsjóða sveit-
anna. Til viðbótar þessu er óút-
hlutað, en handbært til úthlutun-
ar, 8 millj. króna af tekjuafgangi
síðasta árs og 3 millj. króna, sem
á því ári var ætlað til útrýmingar
heilsuspillandi íbúða eða samtals
11 millj. króna. Er þar ekki með
lalið framlag sveitarfélaga til út-
rýmingar heilsuspillandi íbúða,
sem eigi skal lægra vera en 4—5
millj. króna, né heldur tilsvarandi
B-lán, sem áætla m. a. m. k. 2,5
millj. króna. Enn eru ótalin lán
tryggingafélaganna til íbúðabygg-
inga, sem námu a. m. k. 4 millj.
króna á síðasta ári. Enn liggja
ekki fyrir endanlegar skýrslur um
lánveitingar sparisjóða, lífeyris-
sjóða og annarra lánastofnana til
íbúðabygginga á árinu 1955, en ör-
uggt má telja, ef þær lánveiting-
ar eru taldar með, að þá hafi lán-
veitingar til byggingar íbúðarhúsa
komist eitthvað talsvert á annað
hundrað millj. króna á árinu 1955,
en samkvæmt athugasemdum með
frumvarpi stjórnarinnar var ekki
gert ráð fyrir að hægt væri að
verja til íbúðabygginga í heild
meira en um 100 millj. króna á
því ári.
Kommúnistar og bygg-
ingamáfin
Þetta, sem hér hefir verið frá
skýrt bcr þess vitni að það hefir
verið lagt fram meira fjármagn til
íbúðarhúsabygginga en lofað var,
samkvæmt þeim lögum, er síðasta
Alþingi samþykkti. Þá má og full-
yrða, að engin ríkisstjórn og þing
meirihluti, hafa gert neitt svipað
í þessum málum og sú ríkisstjórn
er nú situr. Það er ávallt hættu-
legt fyrir þá, er búa í glerhúsi að
kasta steinum að öðrum. Háttv. 2.
landskj. Brynjólfur Bjarnason, sat
einu sinni í ríkisstjórn, sem skírði
sig fögrum nöfnum og tók við
meiri auðæfum en nokkur önnur,
sem með völd hefir farið. Má ég
spyrja hæstv. 2. landskj. Hvað var
þá gert í húsnæðismálum fyrir al-
menning? Þaö er fljótsagt: Ekki
neitt. Þá fengu nýríku mennirnir
frá styrjaldarárunum að reisa lúx
usíbúðir óáreittir með öllu. Hitt
gleymdist að koma nothæfu skipu-
lagi á hvernig komið skyldi upp í-
búðum við almennings hæfi. Þetta
gerðist undir stjórn háttv. 2. lands-
kj. (Brynjólfs Bjarnasonar). Þess
um háttvirta þingmanni ferst um
að tala eins og hans forsaga er.
Endurskoðun almanna-
tryggingalaganna
Margt er það fleira, sem ástæða
væri til að nefna af þeim mála-
flokkum er heyra til félagsmála-
ráðuneytinu, en fátt eitt verður
talið. Eg vil þó leyfa mér að nefna
það, að almannatryggingalöggjöf-
in hefir verið í endurskoðun frá
því 1954. Hjálmar Vilhjálmsson,
ráðuneytisstjóri var formaður
þeirrar nefndar, er endurskoðun-
ina framkvæmdi. Það frumvarp
liggur nú fyrir Alþingi og eru
vonir til að það verði afgreitt áð-
ur en þessu þingi slítur. Ýmsar
mikilvægar umbætur felast í þessu
frumvarpi. Nefna má að hámarks-
uppbót á lífeyri gamalmenna og
öryrkja hækkar úr 40% í 100%.
Fæðingarstyrkur hækkar og veru-
lega eða í 900 krónur fyrir hverja
fæðingu. Ákvæðin um mæðralaun
eru endurbætt og þau aukin veru-
lega. Hins vegar falla niður fjöl-
(Framhald á 6. síðu.)