Tíminn - 24.08.1956, Blaðsíða 4

T f MIN N, föstudaginn 24. ágúst 1956.
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Ritstjórar: Haukur Snorrason
Þórarinn Þórarinsson (áb.).
Skrifstofur í Edduhúsi við Lindargötu.
Símar: 81300, 81301, 81302 (ritstj. og blaðameun),
auglýsingar 82523, afgreiðsla 2323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Eitt var nauðsynlegt
SAMTÖK vinstri flokk-
ana í ,}fwclinu um viðreisn í
efnahags^ og framleiðslumál
um eiga sér langan aðdrag-
anda. Því erfiðlegar sem gekk
að halda framleiðslunni á-
fram vegna dýrtíðar því aug-
ljósara varð, að samstarf rík
isválds : og alþýðustétta var
>stærsta mál þjóðféilagsins.
Meðan íhaldið sat við völd,
fékkst ekki nauðsynleg sam
staða um dýrtíðarráðstafan-
ir. Almenningur tortryggði
einlægni sérhagsmunaafl-
anha, er þau sögðust vilja
tak'a upp nýja stefnu. Var
líka ærin.;ástæða til þess. í-
haldið var hvað eftir ann-
að staðið að því að svíkjast
að varnarráðstöfunum, sem-
gerðar voru. Augljósasta
dæmið er, að forustumenn
þess gengu á undan í að
brjóta það litla en nauðsyn-
lega f j árfestingareftirlit, sem
gilti í landinu í tíð fyrrv.
stjórnar. Meö því var magnað
kapphlaup um vinnuafl og
byggingarefni, dýrtíð aukin
og fjárhagskerfi þjóðarinnar
sett' úr,skorðum. Ótímabærar
verðhækkanir og handónýtt
verðlagseftirlit voru annað
framlag íhaldsins til efna-
hags- og framleiðslumála.
Auðsöfnun klíkunnar, sem
mestu ræður í flokknum, var
þriðja framlagið. Og svo
mætti lengi telja. Öll stjórn-
arsaga íhaldsins, allt gróða-
og klíkusjónarmiðið, ásamt
valdahíðslu foringjanna,
leiddi til þess, að það varð æ
augljósara að þýðingarmesta
skrefið til að hefja viðreisn
í landinu var að víkja þessum
auðhring úr valdastólnum.
Til þess þurfti samtök fleiri
flokka.1 Völd íhaldsins hafa
lengi byggst á sundrungu
annarra. Samtök voru þvi
nauðsyn.
ÞETTA sjónarmið kom
glöggt fram í umræðunum
um fjárlögin í janúar í vetur.
Forustumenn Framsóknar-
flokksins bentu þá rækilega
á, að framleiðslan mundi
ekki lengi njóta þeirra upp-
bóta, sem hún fékk frá þjóð
inn með lagasetningu í vetur.
Til lækningar þyrfti aðrar að
gerðir. Til þess þyrfti að víkja
sérhagsmunaöflunum til hlið
ar, og fyrirþyggja upplausn-
arstarf kommúnista í efna-
hagslífinu. Framsóknarmenn
bentu á, að íhaldsklíkan bæri
vissúlega engu minni ábyrgð
á þröun mála en kommúnist-
ar. Þessu reynir Mbl. að leyna
nú. Það endurprentar slitrur
úr þingræðum Eysteins Jóns
sonar, þar sem deilt er á
kommúnista, en sleppir hin-
um heifhingi röksemdarinn-
ar, úþþiausnarstarfi sérhags-
muna-a^anna, sem stjórna
Verndun
Sjálfstæðisflokknum. í eld-
húsdagsumræðunum í jan-
úar s. 1. ræddi Eysteinn
Jónsson einmitt um framtíð-
arhorfurnar og nauðsyn
gagngerðra breytinga á
stjórnarfarinu. Hann sagði
þá m. a.
„Það er óhugsandi að þjóð
. félagið þoli til lengdar þann
stórfellda öldugang í fram-
leiðslu-og efnahagsmálum,
sem við höfum búið við und
anfarið. Átökin verða alvar
legri og alvarlegri. Stéttirn
ar nota í œ rikari mœli
stöðvunarvopnið, hver gegn
annarri og gegn ríkisvald-
inu, gegn þjóðfélaginu
sjálfu. Framleiðslan minnk
ar við þessi átök og þar
með þjóðartekjurnar, og lífs
kjörin verða rýrari en þau
gœtu verið. Fjármagn þrýt-
ur, framfarir stöðvast og
þjóðin verður þurfandi og
ósjálfstœð. En hvað veldur?
Tvennt aðallega að mínum
dómi. Sérhagsmunaöflin í
landinu eru of sterk, ráða
af miklu . . . Þessi öfl
hreiðra um sig alls staðar
þar sem þau fá þvi við kom
ið og reyna að koma í veg
fyrir uppbyggingu þjóðfé-
lagsins á sannvirðis- og
réttlætisgrundvelli. Þeim
verður auðvitað mikið á-
gengt meðan þau hafa eins
konar stöðvunarvald í þjóð
málum landsins í skjóli
sundrungarinnar. Verð-
bólguþróun og upplausnar-
ástand í fjármálum styrkir
að ýmsu leyti þessi öfl.
Kommúnistar eru einnig of
sterkir. Það er hitt höfuð-
meinið . . .“
í framhaldi af þessu
hvatti ráðherrann til sam-
starfs vinstriaflanna til að
losa þjóðina við ofurvald
sérhagsmunaklikunnar og
upplausnarstarf kommúnist
anna.
ÞESSI viðhorf eru und-
irstaða stjórnarsamstarfsins.
Sérhagsmunaklíkan hefur
orðið að víkja. Kommúnistar
hafa verið leiddir til ábyrgð-
arstarfs innan Alþýðubanda-
lagsins. Samstarf hefur tek-
ist um það höfuðviðfangsefni
þjóðarinnar að tryggja af-
komu framleiðslunnar, auka
hana og efla. Koma í veg fyr-
ir að dýrtíð stöðvi framfarir.
Hefja viðreisnarstarf úti um
landið. Hér hefur ekki orðið
nein skyndibreyting á við
horfi manna. Öll þróun síð-
ustu ára hefur sýnt og sann-
að, að þjóðinni er ríkust nauð
syn að traust og trúnaður
sé milli ríkisvaldsins og vinnu
stéttanna. Eitt var nauð-
synlegt: Að víkja íhaldinu úr
stjórn. Með því var lagður
grunnur hins nýja samstarfs.
veiðivatna
SKEMMDARVERK á lax
veiðiá í Hvalfirði leiðir at-
hygli a.Ö nauðsyn aukinnar
verndunar veiðivatna. Góð
veiðivötn auka auðsæld lands
ins, eru- náttúruprýði, sem
landsmenn geta verið stoltir
af. Allt starf, sem miðar að
því að vernda þau er gott
starf og þjóðnýtt. Veiðiþjófn
aður er ekki aðeins að ræna
fiski, sem er annarra eign,
Kanadamenn ætla að byggja mikla
uppskipunarhöfn skammt frá Góðvon
Áætlanir um að nota litla eyju í GáívonarfirÖi
sem uppskipunarmi'Östö'ð fyrir stárfellda flutn
inga á járngrýti til Evrópu. — Eru miklar blý-
námur aí finnast skammt frá Meistaravík?
Danska blaðið Social-Demokraten skýrði frá því fyrir
skömmu, að kanadísk sérfræðinganefnd, sem nýlega hefir
verið að rannsaka skilyrði til siglinga til Vestur-Grænlands
hafi komizt að þeirri niðurstöðu, að mjög hagkvæmt sé að
mota litla eyju í Góðvonarfirði sem uppskipunarmiðstöð fyrir
það járngrýti, sem flutt er frá Ungava-flóa í Kanada til járn
bræðslna í Evrópu. Ef þessar áætlanir verða framkvæmdar
munu Kanadamenn væntanlega færa sér í nyt grænlenzkt
vinnuafl bæði við tilvonandi hafnarmannvirki á eynni og
einnig ráða Grænlendinga á málmskipin.
km frá Meistaravík hafa fnndið
klumpa úr hreinu blýi, sem vega
mörg hundruð lúló. Við frekari at-
hugun kom í Ijós, að liér var um
að ræða mörg tonn af hreinu blýi
á tiltölulega litlu svæði. Enn hafa
engar ákvarðanir verið teknar um
blývinnslu á vegum norræna námu
; félgasins á þessum slóðum og er
| þessum fréttum enn tekið meo
1 varúð, þar sem áður heíir það
komið í ljós, að mikið magn þarf
til þess, að slík vinnsla svari kostn
aði. Rannsóknunum á þessum slóð-
um stjórnar enskur málmafræðing
ur, Lethbridge, en innan skamms
munu frekari rannsóknir leiða í
. ijós, hvort blývinnsla á þessum
slóðum mun gefa arð í aðra hönd.
Kortið sýnir glöggloga afstcðuna frá Ungava-flóa fil Grænlands. Punkta-
linan sýnir þá leið, sem málmflutningaskipin munu sigla. Það er skammt
frá Meistaravík, sem stórar blýæðar hafa þegar fundizt og líkur á því,
aS Dansr hefji þar blývinnslu.
30 þús. tonna skip
fekin í notkun
Kanadískur miljónamæringur,
Cyrus Eaton, á stórt landssvæði í
Ungava-flóa, þar sem gnægð
málma hefir fundizt. Ungava-fló-
inn er sá stærsti á norðurströnd
Labradorskagans og þau skip, sem
notuð verða til þessara málmflutn-
inga gætu siglt beinustu leið frá
Ungava-svæðinu til Rypu-eyjar,
sem er ekki stærri en einn fer-
kílómetri að stærð. Leiðangur
Bandaríkjamanna og Kanada-
manna hefir undanfarið siglt fram
og aftur fyrir vestan Grænlands-
strendur til að leita að hentugri
uppskipunarhöfn. Nú hafa menn
fundið Rýpu-ey og talið er, að hún
muni reynast langhentugasti stað-
urinn til að umskipa járngrýtinu.
Á norðausturhluta eyjarinnar er
talið auðvelt að gera góða höfn og
umskipa málminum. Innsiglingar-
skilyrði að eynni eru líka hin á
kjósanlegustu.
Líklegast er, að allt upp í 30
þús. tonna skip verði notuð til
þessara flutninga og umskipað um
3 milj. tonna af málmi á ári
hverju.
Ef til vill verða fleiri
hafnir gerðar
Nú er verið að rannsaka öll
skilyrði í Ungava-flóanum og
hvað mikið málmgrýti sé þar
fyrir liendi, en ekki er talið lík-
legt að lokaákvarðanir verði tekn
ar fyrr en eítir um það bil tvo
mánuði er öll gögn Iiggja fyrir.
Ef þetta kemst í framkvæmd
eru menn þeirrar skoðunar, að
þessi hafnargerð sé aðeins upp-
hafið að frekari þróun málanna
þarna á þessum slóðum. Það er
sem sé ekkert ólíklegt, að ef
þetta gefur góða raun, liafi það
í för með sér fjölmargar fleiri
hafnargerðir á Grænlandi í svip-
uðum stfl.
Það er nefnilega mikið um
málma í Kanada, sem erfitt er að
flytja burtu, en ef þessi leið gefst
vel, opnast þarna nýir möguleikar
til að vinna alla þessa málma. Eftir
því sem eftirspurnin á stáli eykst
í heiminum, verður að sjálfsögðu
lögð meiri áherzla á að nýta þær
járnnámur, sem vitað er um, að
séu fyrir hendi.
Ennfremur hafa menn reiknað
út, að málmflutningar á sjó frá
Ungava-flóa til Góðvonar eru ekki
eins kostnaðarsamir og málmflutn
ingurinn með járnbrautum írá
Svíþjóð íil Narvíkur.
Stórar blýnámur að finnast
á Grænlandi?
Nýlegar rannsóknir á norðaust-
urhluta Grænlands hafa leitt í ljós,
að geysimiklar blýæðar hafa fund-
izt og opnar það nýja möguleika.
Vinnuflokkar staðsettir um 50
heldur er hann líka náttúru-
spjöll, sem á að taka hart á,
ekki síst þegar beitt er íanta-
brögðum eins og hér hefur
nú verið gert. Það er miskiln
ingur að taka mildum hönd
um á verknaði af þessu tagi.
Auk þess að uppskera fyrir-
litningu um land allt, eiga
þeir, sem sekir eru, að hljóta
þungan refsidóm.
Peningalykt á sumarmorgni.
MAÐUR ER árrisull og röltir í
góSviðrinu niður í hvosina í mið-
bænum þar sem er miðstöð ver-
aldarinnar í augum sumra manna.
Golan bærir laufið í görðum borg-
aranna. Trén hafa aftur rétt úr
sér eftir saltstorminn fræga í vor,
sem spillti gróðri á stóru lands-
svæði. Maður dregur andann
djúpt til að ná í angan blóma,
sem teygja krónuna móti sólinni,
en þá fyilast vitin á manni af grút
ariyktinni frá Kletti. Vindurinn
breiðir hana eins og teppi vestur
yfir bæinn. Lykt er eitt skjotvirk
asta meðalið til að örva endur-
minningu liðinna daga Á andar-
taki er maður horfinn frá hugsur.
um litskrúðug og angandi blóm í
grútinn á Siglufirði fyrir 20 ár-
um. Norðanlands er talað um pen-
ingalykt, og þykir góð lykt þar
því að þar eru tíðast litlir pen-
ingar. Hér syðra hefir grútarlykt-
in víst aldrei heitið peningalykt,
enda eru liér miklir peningar
og minnst af þeim frá henni runn
ir. En ótrúlegt er, ef verksmiðj-
an á Kletti hefir ekki malað eig-
endum sínum svo mikla peninga
á undanförnum árum að þeir
geti þess vegna sett upp tæki til
að ey.ða grútarlyktinni. Þetta er
þó allténd höfuðborg og hefir
ekki risið upp íyrir grútarpen-
inga eins og sumir aðrir staðir.
Þessi lykt er þvi einhvern veginn
óviðeigandi hér. Og óþarft með
öllu að þola það, að eitc verk-
smiðjukrili forpesti loftið fyrir
borgurunum af því að eigendurn
ir sjá í aurinn til að' gera nauð-
synlegar lagfæringar.
Umgerðin.
SVO HREKKUR maður upp úr
umhugsun um síldina á Siglufirði
og ævintýri um bjarta nótt fyrir
20 árum. Blómskrúð á Á'usturvelli
er fallegt í morgunbirtunni og sól
in gyllir Ingóif á Arnarhóli. --
Skammt frá honum er grænn reit
ur, umgirtur mannvirkjagerð rik-
isins á þrjá vegu, en hólnum á
þann fjórða. Þjóðleikhúsið er einn
hluti umgjörðarinnar, safnhúsið
annar, og Arnarhvoll og Hæsti-
réttur hinn þriðji. Arnarhóllinn
og Ingólfsstræti loka umgjörð-
inni. Þetta er skrautlegur rammi.
Listahaliir og ríkisvald.
Myndin.
En innan í rammanum er ó-
ræktarbletlur og mörg arfakló og
kúagata um þveran völlinn. Ef
bíómskrúðið á Austurvelli væri
komið þarna mundi það lífga upp
á gráan og líflausan svip Arnar-
hvols, og skyldi útsýnið þá ekki
geta iyft anda þeirra, sem stríða
þar innan veggja fyrir ríkið?
Mundi það ekki gera þjóðleikhús-
gesti næmari fyrir listinni ef þeir
litu litskrúð blóma og rennsléttan
grasvöil fremur en krækluhríslu
kaffærða í arfa áöur en þeir
gánga í mustcrið? Þetta hugsar
maður að morgni dags. En þegar
degi hallar er það gleymt. Hvers-
dagurinn orðinn grár eins og
steinninn í Hæstaréttarbygging-
unni. — Frosti.