Tíminn - 24.08.1956, Blaðsíða 5

T í MI N N, föstudaginn 24. ágúst 1956.
5
Orðið er frjálst:
Sigurður Jónsson frá Brún:
Bréfkorn frá Edinborg:
Skotar varðveita þjóðerni sitt 'dyggi-
lega - eru stoltir af gömlum siðum %
káningum
,Framtfð íslenzka hestsins*
í Morgunblaðinu 16. ágúst þ. á. er grein með svohljóð-
andi fyrirsögn, orðfleiri þó og án allrar spurnar. Þar er
framtíðarleið hrossaræktarinnár íslenzku kortlögð í stórum
dráttum og engin efaorð viðhöfð.
Mér hættir til að tala út í hrossa
skraf, ef ég kem að slíkum ræð-
um og nú get ég ekki orða bund-
izt um málefnið, því mér finnst
framtíð íslenzkra hrossa fara meira
eftir framtíð og manndómi ís-
lenzkra manna, sem létt er til
umræðu í greinarkorninu, heldur
en nokkru öðru. Hross eru að vísu
öllum öðrum íslenzkum búpen-
ingi duglegri að bjarga sér, en
ekki vildi ég sjá yfir sveitir það
vorið, sem hrossin hefðu öll farið
umhirðulaus yfir vetrarmisseriö.
Ég óttast að ég sæi þá fleiri hor-
dauða skrokka en ég hefði þol til
að horfa á.
Ekki hræðist ég þó að sá verði
endir stofnsins að falla fyrir fóður-
leysi eða handvömm, en fari svo
fram sem horfir, verður innan
fárra ára enginn hestur taminn.
Tamningaríbrótt hrakar
Rosknu mennirnir, sem einir
hafa nenningu og löngun til að
mýkja fola sér til nytja eða á-
nægju, missa nú sem óðast börn
BÍn frá sér og fá enga aðra á heim
ilið í staðinn og mörg eru trippin
svo að gamall einyrki leikur sér
ekki að því að kenna þeim kurt-
eisi aðstoðarlaust frá byrjun, og
hver temur þegar svo er komið'’
Stöku ungur maður hefir að vísu
enn hönd á trippi og til er svona
sem einsdæmi tamningaskóli þar
sem báðir skulu tamdir í einu
maðurinn og merarsonurinn. En
þess má um þá menntastofnun
geta, að einn hesteigandi, sem
hafði þar þrjá hestana sína um
vetrartíma fékk þá þannig aftur
að hann var búinn að slátra tveim
ur fyrir næstu veturnætur sem
nytjalausum og óseljandi griputn
og þeim þriðja því aðeins eklci,
að hann varð ekki beizlaður fyrir
þann tíma til þess að stöðva hann
á blóðvelli undir skotið. Ef menn-
irnir gerast margir slíkir í hlut-
falli við hrossin, þá þarf ekki að
skrifa margar blaðagreinar um
framtíð íslenzkra hrossa. Hún cr
þá engin.
Nýting innlends afls
Mörg eru þau verk, sem vinna
þarf og ekki verða unnin sökum
kostnaðar, ef vöðvaafli einu skal
við beitt, má þar nefna stórfelld-
ar tilfærslur grjóts eða moldar víð
jarðrækt og húsgrunnagröft o. íl,
Þar þarf vélar til og enda þótt
ekki sé meira en að rífa saman
dálítinn heyflekk getur svo staðið
að það verði ódýrara í framkvæmd
með hæfilegri dráttarvél en með
hesti. Þó verður það svo bezt ó-
dýrara að vélin sé til og búið
svo stórt og afurðamikið að það
geti rentað, endurnýjað og afborg
að nauðsynlegan vélakost, enda
séu þá viðskiptaleiðir opnar íil að
útvega allt, sem til vélanna þarf,
en til hins fyrra af þessu ívennu
þarf allmikið meira undanfæri en
fjöldi býla hefir og til hins síð-
ara þarf heilbrigða fjármálastjórn
hérlendis og arðbæran atvinnu-
rekstur, en hvorugt hefir legið á
glámbekk um undanfarandi ár.
Því þarf íslenzlcur landbúnaður ís-
lenzka vinnuhesta enn um sinn,
nema hitt gerist, að svo verði í
hasti aukin ræktun, framleiðslá
og markaðir sem engan varir nú.
En þótt viðskipta-búskapur með
innkaup stór og útsölur eftir getu
kunni að vera manni og manni
hagfelldur þá kemur það þjóðar-
búinu miðlungi vel að þurfa að
áuka umsetningu út úr landi íil
lnikilla muna án annarrar stefnu-
breytingar, þegar greiðslujöfnuður
við útlönd er orðinn óhagstæður
úm meira en miljón króna á dag
til jafnaðar yfir allt árið. Þá
lirökkva þær skammt þessar lof-
legu Keflavíkurtekjur, því þær
borga ekki nema um helmign þess
fjár og minna þó ef þær hverfa.
Væri því ekki fráleitt að nýta bet
ur en nú tíðkast innlent afl og
efni, ef þá færi nær lagi með gjald
Enn mætti spyrja þótt ekki ger:
greinarhöfundurinn í Morgunblað-
inu það, hvar í heiminum íslenzki
hrossastofninn eigi sér einhverja
framtíð, hvort það yrði á íslandi
eða erlendis.
Vel mætti sökum ýmissa atburða
við Póllands- og Þýzkalandssölurn-
ar nú á síðasta áratug hugsa sér
að frægð þess gripastofns og fram
gangur yrði mestur suður í Mið-
Evrópu, því engum veit ég það
kunnugt vera að nokkurt eftirlit
hafi verið haft með því að ekki
færu út beztu æxlunarfæru hross-
in, sem til voru á landinu. Frétt
hefi ég að frændur mínir nánir
— auk heldur aðrir — og væri
það sárt ef satt væri — hafi þann-
ig losað sig við eitt af fegurstu
hrossunum og vænlegustu íil und
1 aneldis þeirra, sem út fóru og
éyrisviðskiptin. Þá kynni að sann- i maske voini’ on Það munu
ást víðar að það var þakkar vert, |n eiðskuld meiðyrði um Polverja
s’em einn bóndinn þakkaði að mér'sa§* ^1®1 Þeim værl miður
áheyrandi um leið og hann sleppti
dráttarhesti sínum frá verki, en
Edinborg, 13. ágúst 1956.
HÉR í EDINBORG er leiðinda-
veður, rigning og dimmviðri. Mér
er sagt að svona hafi viðraö hér
í allt sumar. Skotar taka þessu,
eins og öðru, sem að höndum
ber, með hinu mesta jafnaðar-
geði, og eru ævinlega vingjarn-
legir og hlýir í viðmóti.
GÖMUL BORG.
Edinborg er mjög gömul, og eng-
in borg í Skotlandi er bundin eins
föstum böndum við fortíðina og
hún. Hvarvetna blasa við manni
fornar byggingar, söfn og minnis-
merki. Á elleftu öld tók Margrét
drottning sér bólfestu í Edinboi’g-
arkastala fyrst konungborinna. Við
hana er kennt elzta hús Edinborg-
ar, St. Margaret’s Chapel. í Edin-
borgarkastala sátu síðan skozkir
þjóðhöfðingjar meðan þeir voru
við lýði.
Skotar hafa varðveitt þjóðerni
sitt dyggilega, eru mjög stoltir af
því, og sérlega þjóðræknir. Um dag
inn átti ég t. d. tal við Skota nokk-
urn. Við ræddum um heima og
geima og að lokum barst talið að
nýlendumálum. Mér varð á að
segja: „Þið Englendingar o. s. frv.“,
en Skotinn greip strax fram í fyrir
mér og gerði mér það skiljanlegt,
að Skotar væru allt annað en Eng-
lendingar, og tók skýrt og greini-
lega fram, að hann væri Skoti að
ætt og uppruna.
til trúandi en seljendunum ís-
lenzku að rækta stofninn og velja
til framtímgunar, enda ber ég
hann strauk klárnum um háls og, , , „ ,, . ,
vanga og sagði: „Margan benzín- mer ekkl 1 munn-
pottinn sparar þú mér, blessaður."
Það sást á að þá stundina þóttist
Bóndinn sá ekki hafa til einskis
únnið á meðan hann tamdi klár-
Inn. Mætti svo fleirum fara ef
þeir hertu sig upp í að búa sér,, ,
trippi sín í hendur en létu ekki I íslenzkra hrossa að verða leikfang
hræðsluna, letina eða ómennsk- \ sðeins lcikfang svo ríkra niamia
Ðýrt gaman
Morgunblaðshöfundurinn telur
að því er virðist þá eina framtíð
una fá sig til að klemma verkið
á aðra eða láta það ógert.
StócJeignín stendur ein!
að þeir geti skemmt sér við dýrt
gaman og svo má fara að sú verði
raunin á, en það er á þann einn
veg hugsanlegt að landeigendur
verði ekki fyrri til að útrýma teg
, . l undinni svo verðlaunakýr og marg
Eg gaf aðan 1 skyn að eitthvað lembur hafi ekki átroðning eða
liefði sýnzt skorta á gróðavæn- j ærukrenkingu af slíkum skepnum
leika atvinnuveganna. Og er ekki og ráðamönnum verði meira að
von maður segi það þegar allar segja svo rúmt um fjárhag og hugs
framleiðslugreinar nema stóðeign un að fleiri verði sjónarmið höfð
eru komnar á opinbera styrki.! vjg hrossarækt framtíðarinnar en
Síðasta stjórn varaði sig ekki á aðeins hver hrossaættin líklegust
stóðbúum þeirra manna sem telja sé til að skríða oftast í skammlaus-
ekki borga sig að temja potthrossa um holdum mannhjálparlaust und
mæður sínar svo að þær verði sýn an morðhríðum eða toer sé svo
inearhapfar að mati nvinct,, tÍ7.1m I hátt upp hlaginn að rembiláttim
ingarhæfar að mati nýjustu íízku.!
En fari svo fram sem horfir um
innkaup stór og útflutningsvöntun
mikla mætti þar við lenda að við
íslendingar hefðum ekki efni á
að eiga hesta sem leikbræður, en
yrðum að láta okkur nægja að hafa
þá sem til voru aðeins sem starfs-
bræður og mættum þakka íyrir
ef þá væri enn eftir í einhverjum
sá manndómur að geta tamið
trippi og komið því nothæfu undir
reiðver eða aktygi, því vissast sé
að bera þá einnig fram frómar ósk-
ir um að á þeim tíma verði íil
dráttartæki önnur en þær vélar
einar ,sem vanta kynni fjármuni
til að láta endurbæta og endurnýja
og skorti þá eldsneyti á þótt í lagi
væru t. d. sökum styrjaldarþarfa
olíuframleiðendanna sjálfra, en
Morgunblaðið veit það flestum ís-
lenzkum blöðum betur að stríð
mun yfirvofandi að minnsta kosti
ef hætt er að tugthúsa hér úti á
nesi 5000 misjafnlega vel séða út-
lendinga, og alla óánægða með
veru sína hér.
í dansinum. Þegar hlé er á dansin-
um birtast litlir skrautlegá Kfæddir
telpuhnokkar, á að gizka 8—12 ára,
sem leika á sekkjapípur. Þær mar-
séra fram og aftur um pallhrrrog '
leika fjölda skozkra sekkjapípu-
laga. Svo hefst dansinn á ný _og all-
ir skemmta sér konunglega. íslend-
ingar hafa illu heilli týnt ni,ður
vikivökum sínum, en rímurnaf lifa
ennþá að nafninu til. Eaéstir1 íé-1'
lendingar hafa nokkurn tíma heýrfc ~
vel kveðið, og flestir halda þeinað '
rímurnar séu eitthvað í líkingu við ' -
búkhljóð og baul drukkinna
manna. Ríkisútvarpið hafði einu
sinni rímnaþætti en þeir lögð.usí:A,,
niður, því áhugi almennings fyrh*
þeim var skammarlega lítill. Út-
lendar togarablækur, sem ekki
vissu hvað var á feröum héldú,
vegna heimsku sinnar og fáfræði,
að villausum manni hefði- verici
hleypt í útvarpið, og höfðu orð á
því. íslendingar tóku þetta ákaf
lega nærri sér og vissu ekki hvcrn;
ig þeir áttu að afsaka þá óhæfu aci
rímur væru til. Blaðaskrif- hófusf:
um málið og voru rímurnar álitn-
ar léleg og óþörf landkynning og
aðhlátursefni erlendum mönnum.
STOLTIR AF ÞJÓÐBUNINGUM.
Ef maður gengur eftir Prinsess
Street sér maður næstum ævin-
lega karlmenn, unga og gamla
skozkum pilsum eða stúlkur í þjóð-
búningi. Hér í Skotlandi virðist
viðhorf fólks til þjóðbúningsins
vera allt annað en heima á íslandi.
Skotar eru stoltir af sínum en ís-
lendingar skammst sín fyrir sinn,
þó að hann sé fallcgasti þjóðbún-
ingur í heimi. íslenzkt kvenfólk
fæst ekki einu sinni að ganga í
honum á þjóðhátíðardegi okkar.
ÞJOÐDANSAR.
Eins eru Skotar hreyknir af þjóð
dönsum sínum. Oft á kvöldin eru
útidansleikir í Princess Street
Garden, þar sem eingöngu eru
dansaðir skozkir þjóðdansar. Fjöldi
fólks, úr öllum stéttum, tekur þátt
I KASTALANUM. -7
Edinborgarkastali gnæfir yfi:.J
borginni. Hann er opinn almenn-
ingi og þangað flykkist fjölcli ferða
manna á degi hverjum. Egl vá’rð'
fyrir miklum vonbrigðum þegar ég;;:
skoðaði söfnin í kastalanum. Méi*
höfðu Skotar virzt vera manna frið
samastir og ólíklegastir til viga, eri , •
á söfnum þeirra var lítið annað.ett-.r.j:
1 vopn og hertygi. Allir veggiri vori:, .
þaktir myndum af hershöfðjhgjufn.
sem stjórnuðu hrannamorðúrrfJ pc’ ’
höfðu vígaferli að atvinnu:''Einhíg;'
var þar fjöldi heiðurspeninga.'sem
þeir einir fengu, sem bezt gengu
fram í að drepa. í kastalanum ecr >
líka nokkurs konar kapella tj|-fA
minningar um skozku hermennina,.,:;.
sem féllu í heimsstyrjöldinni fyrri.,
Eru nöfn þeirra skráð í miklar-.,
bækur, sem hafðar eru til sýnis.
Það er skemmtileg tilhugsun að
verða þess mikla heiðurs aðnjót-
andi, að fá nafnið sitt ritað í'bófe1" ■
til sýnis handa ferðamönnum fyrit'
það eitt að láta lífið í algjöru til^'
gangsleysi fjarri heimalandi sínu.
Atli Heimir Sveinsson.
metnaðarmönnum þyki sér nógu
hátt lyft yfir aðra á baki þeirra.
Áðan skrifaði ég: „En xari svo
fram sem horfir“, og dró að því
þær líkur, sem beinast lágu fyrir
og mér fundust óvenjulegastar að
þá væri framtíð íslenzkra hrossa
engin sökum ræktarleysis þjóðar-
innar við framleiðslu sína og fyrir
þægindasækni, skemmtanafýsn eða
hugleysi ungra og aldinna. En
þannig má ekki fara og þarf ekki
að fara. Þjóðin verður að stilla í
hóf kröfum sínum og minnast þess
að allflest það, sem gefur okkur til
verurétt meðal þjóðanna var unn-
ið af mönnum, sem mikið skorti
á að hefðu það, sem nú yrði kall-
að mannsæmandi skilyrði og unnu
þeir samt yfirmannleg verk, og
hún þarf að framleiða meira og
hafa það betur unnið, en þó svo
ódýrt að það gangi út. Takist. þetta
er vel fyrir öllu séð sem fjárhag
ríkis og einstaklinga við kemur
og þá rná eiga víst að margir
þeirra bænda, sem svo kunna
með atvinnutæki sín að fara hafi
einnig vit á því að nota hesta bæöi
til veiða og annarra starfa og að
áðurtöldum skilyrðum fengnum
verður gnægð manna, sem tímir
framtíð „íslenzka hestsins“ þ. e. og má láta það eftir sér að kosta
Ræktarsemi vi(S stofninn
Þótt sleppt sé öllum dreifiþönk-
um um íjarlægari hluti virðist
Erfið heyskapartíð í útsveitum á Norð-
urlandi þótt ekki hafi verið mikil úrkoma
NorSanátt og kuldatíS hafa herjaS á NorSurland í heilam
mánuS, og þótt úrkoma hafi ekki veriS mikil, *hefir samt,
ekki tekist aS þurrka hey í útsveitum. ÞaS er aS kalla aldrei
þurrkur í norSanátt, sagSi Jóhannes Kristjánsson bóndi, á
Hellu á Árskógsströnd, er hann leit inn til blaSsins nú í vik-
íslenzka hrossastofnsins fara að
mestu eftir efnahag þjóðarinnar og
ræktarsemi við skepnur yfir höf-
uð. — Þeir eiga aldrei nýtilega
skepnu, hvorki hross né aðrar,
sem ekki liafa getu til að eiga
neitt nema aðeins heimtufrekju
sína til skemmtana, þæginda og
flottræfilsháttar.
nokkru til umbóta og uppeldis
gripa sinna og getur því miðlað
öðrum af hrossum til gagns og
gleði engu síður en öðru. Þá mun
að vísu þurfa sýninga við og ráðu
nauta og þeirra af betri endanum,
en þar er engin þörf fyrir grát-
skáld og Jeremíasa til að æðrast
yör Ijónurn á óförnum vegum.
unm.
Liggja því mikil hey úti í út-
sveitum Eyjafjarðar og Þingeyjar-
sýslu og horfir heldur illa með
heyskap almennt í þeim sveitum.
Ástandið er mun betra í innsveit-
um. Til dæmis munu bændur í
fram-Eyjafirði hafa heyjað allvel
og náð miklu inn óhröktu, en á
Árskógarströnd og í Svarfaðardal,
Höfðahverfi og Kinn hefir gengið
lakar.
Vegna kuldatíðarinnar horfir
mjög illa með uppskeru úr görð-
Leit$ ráídeildarsamrar
þjóðar
Skynsöm þjóð og ráðdeildarsöm
á þessu landi mun ala upp hross
og eta liross og nota hross til
hvers konar nytja á meðan landið
og búnaðarhættir eru svipaðir því
sem nú tíðkast. En ef náttúrufar
lands eða þjóðar breytist til muna
er engu hægt að spá af viti, þótt
hitt sé að vísu reynt að breyting-
ar þola flestar lífverur lakar en
maðurinn og deyja þá gjarnast út.
Mætti því enn til sörnu niðurstöðu
draga og áður, að sé engin nema
með bættum þjóðarhag og batn-
andi mannlífi.
(Millifyrirsagnir gerðar af blað-
inu.)
um. Berjaspretta er lítil sem eng-
in. Varla sést ber í ágætum berja-,
löndurn á Árskógsströnd, ..sagði
Jóhannes.
Aðstaða til síldarsöltunar. . .
Angantýr Jóhannsson útibús-
stjóri og útvegsbóndi á Hauganesi - ‘
sagði þær fréttir frá þessu vax-
andi eyfirzka sjóþorpi, að í- sumar
hefði verið hafist handa um hafn-. s.,
arbætur þar. Lenging bryggjxumr,«lV
ar væri frumskilyrði fyri’r vcx,ti
útgerðar. Gerðu menn sér' vóhir
um, að verkinu mundí ' iiiiðáJ’ávð '.';
vel að unnt yrði að sáltá'síM’ á
Hauganesi næsta sumár. Mtmdi *j-
slík aðstaða örva athafnalíf Þþórp* !*•
inu. : j .".ónri '
Miklar ræktunarframkvæmdin p -r Vjjr
Framkvæmdir í sveitum Eyja^ ..
fjarðar sögðu þeir félagar 'mmiu
nú en í fyrra, þó auka bænaué'éfiii'
verulega ræktun og miklar land-
þurrkunarframkvæmdir standa yf-
ir í sumum hreppum. Hefir mjög
mikið verið grafið með stórvirkiim
tækjurn víðs vegar í héraðinu á .
undanförnum árum. no
Sæstrengur á að flytja' l'afmagn
frá Laxárorkuveitunni til Hríseyj-
ar. Er ráðgert að það verk‘verði
unnið á þessu ári, þótt ekki sé það
hafið enn. ,