Tíminn - 29.12.1956, Blaðsíða 7

TÍMINN, laugardaginn 29. desember 1956.
7
Helgi Þorsteinsson framkvæmdastjóri:
„Hamrafell” greiðir olíuverðið niður
Upphæðin nemur 8,3 millj. króna af fjórum fyrstu
f örmum skipsins - aðrar rekstrarvörur atvinnuveg-
anna fluttar til landsins á heimsmarkaðsfarmgjaldi.
í dag hefSu tvö olíuskip siglt undir íslenzkum fána, ef ekki hefði
verií staftiS gegn leyfisveitingum á örlagaríkum tíma
ÉG VIL hefja mál mitt á því að
rifja upp helztu tölur um notkun
olíu síðasta áratuginn, en á þeim
tíma hefir olíunotkun landsmanna
aukizt geysilega, svo sem að neð-
an greinir.
Árið 1946 var notkunin 55.000
— 1947 - — 80.117
— 1948 _ ' 116.472
1949 - — 128.469
•' 1950 - — 163.223
— 1951 - — 181.983
— 1952 - — 197.916
— 1953 - — 217.239
— 1954 - — 241.574
— 1955 - — 265.188
— 1956 - — 297.000
Tek ég notkun þessara ára með-
al annars til athugunar vegna þess
að Olíufélagið h. f. var stofnað ár-
ið 1946 og er því réttra tíu ára
Hefir vöxtur þess og viðgangur
bæði við Faxaflóa og út um allt
land verið í fullu samræmi við
hina öru þróun þessara mála.
Munu fá dæmi í sögu landsins um
svo risavaxnar framkvæmdir á
jafnskömmum tíma.
Þótt okkur samvinnumönnum og
öðrum þeim, er stóðu að stofnun
Olíufélagsins yrði snemma Ijóst, að
við íslendingar þyrftum að cignast
olíuskip, var ekki unnt af fjárhags-
ástæðum að sinna því máli í bráð
nema hagstæð lán fengjust til
skipakaupa. Hins vegar var okkur
vel ljóst, að bygging olíuskipa
hélzt engan veginn í hendur við
framleiðsluaukninguna, svo að fyrr
eða síðar hlaut að koma að því, að
skortur yrði á skipum til þessara
flutninga.
Seint á árinu 1952 rofaði nokk-
uð. til um útvegun lánsfjár, og á
öndverðu ári 1953 var farið að
leita hófanna við íslenzk stjórnar-
völd um leyfi til skipakaupa, en sú
saga er landslýð kunn og verður
ekki rakin hér.
Ef gifta hefSi ráðið
Ég hefi haft þennan formála fyr-
ir máli mínu til þess að sýna vænt-
anlegum lesendum, að svo giftu-
samlega hefði mátt til takast, að
íslendingar ættu í dag TVÖ stór
olíuskip, ef vissir aðilar í þáver-
andi rikisstjórn hefðu ekki af al-
efli staðið gegn því, að samvinnu-
menn fengju leyfi til kaupanna.
Það er orðin svo að segja ófrá-
víkjanleg hefð, þegar nýtt skip
bætist í íslenzka flotann, að því sé
fagnað af alþjóð.
En svo varð þó ekkij þegar m.s.
Hamrafell sigldi fyrsta sinni í ís-
lenzka höfn, heldur mættu því
kaldar kveðjur í blöðum Sjálfstæð-
ismanna, ásamt persónulegum
skömmum um þá menn, er staðið
höfðu að kaupum skipsins og
stjórna flutningum þess. Aöaltil-
efni ádeilnanna hefir verið ákvörð
un um farmgjöld á olíuvörum frá
Svartahafshöfnum til íslands, og
mun ég nú víkja nokkru nánar að
því atriði.
FarmgjöSdin
Ég held, að nokkrar spurningar
og RÉTT svör við þeim verði til
glöggvunar í þessu efni.
1. Hvaða farmgjöld hafa verið til
þessa á kolum til landsins?
2. Hvaða farmgjöld hafa verið til
þessa á salti til landsins?
3. Hvaða farmgjöld liafa verið til
þessa á sementi til landsins?
4. Hvaða farmgjöld hafa verið til
þessa á olíum og benzíni?
Rctta svarið við öllum spurning-
unum er það sama: Það verð, sem
hverju sinni hefir gilt á heims-
markaði — með aðeins einni ein-
ustu undantekningu, FARMGJÖLD
M.S. HAMRAFELLS NÚ ERU
LANGT FYRIR NEÐAN VERÐ Á
HEIMSMARKAÐI.
Hverju sætir það, að Sjálfstæð-
ismenn hafa ekki fyrir löngu, t. d.
þegar þeir hafa setið í ríkisstjórn,
beitt valdi sínu til þess að fá þessu
breytt? Svarið er einfalt. þeir hafa
ekki getað það, því að útlend skip
hafa annazt þessa flutninga að
miklu leyti og vitanlega tekið það
gjald, sem gilti á heimsmarkaði.
Ef einhver efast um, að hér að
framan sé rétt með farið, er injög
auðvelt að fá staðfestingu á því
bæði hjá Innflutningsskrifstofunni,
sem veitir leyfin, og gjaldeyris-
bönkunum, er annast yfirfærslurn-
ar.
Varðandi farmgjöld á olíuvörum
tel ég rétt, að hér komi fram, að
Sovétríkin fluttu olíuna í íslenzka
höfn og seldu hana þar á föstu
verði (c. i. f.), fyrst eftir að vöru-
skiptasamningar voru gerðir milli
landanna, og stóð svo til ársloka
1954 eða þar til farmgjöldin tóku
að hækka. Þá neituðu Sovétríkin
að selja olíuna nema f. o. b., sem
þýðir, að hún sé komin í skip í
höfn hjá þeim. Hafa þeir ekki tal-
ið sér ffært að greiða niður eða
greiða með olíu til íslands.
Olían greidd niður
Nú er það staðreynd, að tvö er-
lend skip hafa verið leigð til að
flytja olíu frá Svartahafshöfnum
til íslands, og taka þau 220 shill-
inga fyrir hverja smálest á sama
tíma og m. s. Hamrafell hefir ver-
ið leigt í fjórar ferðir og flytur
hverja smál. fyrir 160 shillinga eða
60 shillingum minna en útlendu
skipin. Ég vil víkja nokkrum fleiri
orðum að þessum þætti málsins.
Olíufélagið h. f. hefir undanfarin
ár flutt inn um 48% af olíu þeirri,
sem landsmenn nota, en hin félög-
in, Olíuverzlun íslands h.f. og
Skeljungur, hinn hlutann, 52%.
M.s. Hamrafell flytur í liverri fcrð
um 15.300 smál. eða 61.200 smál. í
fjórum feroum. Ef goldnir hefðu
verið 220 shillingar fyrir hverja
smál. af því olíumagni, væru það
£673.200:0:0 á 45/70 eða ísl. kr.
30.765.240,00, en með því að
Hamrafell tekur aðeins 160 sh. fyr-
ir lestina, greiða S. í. S. og Olíu-
félagið olíuna í rauninni niður um
60 sh. á smál. eða samtals um kr.
8.390.520,00.
Eins og áður segir, annast hin
olíufélögin 52% af olíuverzluninni,
og eiga þau því hlutfallslega að
sjá um innflutning á um það bil
66.300 smál. af olíu, og munu
flutningsgjöldin af því magni nema
um 33.329.010,00 kr., ef greiddir
eru 220 sh. fyrir lestina.
Ekki virðist ósanngjarnt að ætl-
ast til, að Oliuverzlun íslands h. f
og Skeljungur greiði farmgjöldin
og þar með olíuverðið niður í hlut-
falli við niðurgreiðslu Olíufélags-
ins h.f. og S.Í.S. og mundi sú nið-
urgreiðsla af umræddu rnagni
nema kr. 9.089.730,00. Verður
mönnum því á að spyrja, hvenær
von sé á niðurgreiðslu frá þeirra
liendi.
SkiIyrSi S}álfstæðismanna
Sjálfstæðismenn vita mætavel að
ráðherrar þeirra settu það að skil-
yrði þegar innflutningsleyfi var
veitt fyrir m.s. Hamrafelli, að aðr-
ir olíuinnflytjendur ættu kost hins
sama, ef þeir óskuðu þess. Verður
mönnum því enn á að spyrja: Hvar
er þeirra skip?
Var það fyrir kjarkleysi eða
skort á fyrirhyggju eða var það af
því, að þessum aðilum var ekki
treyst til að standa í skilum með
erlend lán, að þeim tókst ekki að
kaupa skip á sama tíma og S.Í.S.
og Olíufélagið keyptu Hamrafcll?
Þessum spurningum ættu blöð
Sjálfstæðismanna að velta fyrir sér
og svara af hreinskilni. Það va;ri
næsta fróðlegt fyrir almenning
sem vissulega vill fylgjast vel með
þessum málum.
Ekki er því að leyna, að einn
örðugasti þátturinn í kaupum m.s.
Hamrafells var útvegun lánsfjár
hjá National City Bank í New
York, því að bankinn varð að víkja
langt frá viðteknum venjum um
lán vegna olíuskipa. Er hætt við
að orðið hefði þó enn þyngra fyrir
fæti í þ.essu efni, ef nokkurn hefði
grunað, að þess yrði krafizt, að
skipið flytti olíu fyrir langtum
lægra gjald en nokkurt annað skip.
Og einsætt er, að íslendingar ættu
nú ekkert olíuskip, en auðguðu í
þess stað erlenda aðila, ef þær
frumlegu hugmyndir hefðu þá ver-
ið komnar á kreik.
Ef stjórnarvöld landsins hefðu
unnið að því með ráðum og dáð
að styðja samvinnumenn til kaupa
á olíuskipi, þegar þess var farið á
leit árið 1953, hefði horft öðruvísi
við, ef farið hefði verið fram á nið-
urfærslu farmgjalda, svo sem nú
er ráð fyrir gert. En því var ekki
að heilsa, eins og landslýð er
félögum. En sífelldar blaðadeilur
um slík mál eru óheppilegar og ó-
maklegar og varpa þungri ábyrg'ð
á herðar þeim, sem upphafinu
valda.
Frumherjar íslenzkrar samvinnu
hreyfingar, bændurnir í Þingeyjar-
sýslu, voru bjartsýnir framfara- og
hugsjónamenn, sem ekki létu eigin
hagsmuni líðandi stundar villa sér
sýn. Þeim var ljóst, að byggja
þurfti upp starfið á sterkum
grunni og búa svo í haginn, að
samvinnu yrði komið á víðar en í
verzluninni einni. í þessum anda
hafa okkar sterkustu og víðsýn-
ustu samvinnuleiðtogar síðan unn-
ið og byggt upp víðtækustu félags-
samtök landsmanna.
Litið um öxl
Á verzlunarsviðinu mótaðist fyr-
irkomulag samvinnumanna
snemma af tveim aðalreglum:
1. Að selja vörur sínar með mjög
lítilli álagningu, en greiða lít-
inn eða engan arð.
2. Að sélja vörurnar á svipuðu
verði og kaupmenn gerðu og
endurgreiða félagsmönnum arð
af viðskiptunum. Þó var gengið
enn lengra í þegnskap og víð-
sýni, því að í báðum tilfellum
var fé lagt í sjóði til eflingar
starfseminni. Eru sjóðir allra
kaupfélaga landsins orðnir sem
hér segir:
Varasjóðir kaupfélaganna og
stofnsjóðir félagsmanna voru í árs-
lok 1955:
Varasjóðir kr. 32.099.597,59
Stofnsjóðir kr. 41.553.192,80
Alls: kr. 73.652.790,39
Má þó ætla, að frumherjarnir
hefðu lagt enn meiri áherzlu á efl-
ingu sjóðanna og hraðað ýmsum
framkvæmdum enn þá meir, ef þá
hefði grunað, að gjaldmiðill þjóð-
arinnar ætti eftir að falla svo í
verði sem raun er á orðin.
Þess ber einnig að geta, að um
fram það fé, sem runnið hefir í of
kunnugt. Þcir, sem stóðu að kaup-1 angrein(ja sjóði, hafa kaupfélögin
greitt félagsmönnum sínum milljón
um m.s. Hamrafells, fengu engan
stuðning frá ríkisvaldinu hvorki
ríkisábyrgð né annað, aðeins inn-
flutningsleyfi seint og síðar meir..
En svo kynlega vill nú til, að
þeir menn, sem stóðu fastast gegn
því, að samvinnumenn fengju leyfi
til að kaupa skipið, hugsa sér nú
að njóta ávaxtanna af framtaki
samvinnumanna, eftir að þeir hafa
af einhverjum óskiljanlegum á-
stæðum látið undir höfuð leggjast
að festa kaup á skipi til sinna
flutninga.
Sjóðir kaupfélaganna
Þjóðin er á einu máli um, að
djarflegt og happasælt spor hafi á
sínum tíma verið stigið með stofn-
un Eimskipafélags íslands. En
jafnljóst er hitt, að sakir ýmissa
erfiðleika á kreppuárunum óx
skipakostur félagsins miklu hægar
en skyldi á árunum fyrir síðustu
heimsstyrjöld. Þegar svo styrjöld-
in var skollin á og íslendingar
urðu að sækja sínar nauðsynjar að
mestu leyti til Ameriku, annaði
hinn innlendi skipakostur þeim
flutningum engan veginn, enda tók
þá hver Ameríkuferð 6—8 vilcur.
Rikisstjórn íslands heppnaðist þá
með aðstoð ríkisstjórnar Bandaríkj
anna að leigja stærri skip til þess-
ara flutninga. Eimskipafélagi ís-
lands var falinn rekstur leiguskip-
anna, og rann hagnaðurinn, sem
nam milljónum króna, í sjóði fé-
lagsins. Ekki var að þessu fundið,
enda rann féð til að endurbyggja
skipastól fclagsins að stríðinu
loknu. En eftir því sem nú er skrif-
að í blöð Sjálfstæðismanna, hefðu
ráðamenn þar e. t. v. heldur kosið,
að féð hefði runnið til hinna er-
lendu eigenda skipanna — eða
hvað?
Ætíð ber að viðurkenna það,
sem vel er gert og til heilla horfir
með þjóðinni, hvort sem það er
framkvæmt af einstaklingum eða
ir króna í arð. Og þótt Olíufélagið
h. f. sé, eins og að framan getur,
aðeins tíu ára og kveða megi svo
að orði, að það sé naumast komið
af bernsku skeiði, hefir það þó
þegar skilað milljónum til félags-
manna sinna og fénu verið varið
að mestu til að byggja upp hag-
kvæmt dreifingarkerfi til sjávar
og sveita.
Til fróðleiks má geta þess hér,
að enn í dag ráða stóru olíuíélög-' samkeppni.
in lögum og lofum í olíuverzlun
nágrannalanda okkar, og má af því
nokkuð ráða, hvaða þrekvirki hef-
ir verið unnið hér á landi með
stofnun Olíufélagsins h. f.
Draumur rætist
Við íslendingar eigum ekki því
láni að fagna, að hér hafi fundizt
olía í iðrum jarðar, og verðum við
því að sækja þessa dýrmætu vöru
um langa vegu. Farmgjöldin verða
því ætíð stór þáttur í Verðmyndun
vörunnar innan lands, og höfðum
við samvinnumenn snemma allan
hug á að flytja þann hluta olíu-
verðsins inn í landið. Sá marg-
þráði draumur hefir nú ræzt við
komu m.s. Hamrafells. Er skipio
þegar farið að spara þjóðinni
milljónir króna í erlendum gjald-
eyri, þótt það sé enn allt í skuld.
Það var samvinnufólkið í landinu
og félagar í Olíufélaginu h. f., sem
áttu frumkvæðið að því, að skipið
var keypt, og á aðalfundum beggja
félaganna hafa verið bókaðar end-
urteknar áskoranir um að hraða
sem mest framkvæmdum. Var því
brugðið skjótt við, þegar leyfið
loks fékkst, unnið að útvegun láns-
fjár og hugað að þeim skipum, sem
í boði voru, en framboð á olíuskip-
um var þá eins og oftast lítið.
Urðu tveir af frarpkvæmdastjórum
samtakanna að fara löftleiðis alla
leið til Japan til að athuga skip
það, sem nú ber nafnið Hamrafell.
Við, sem unnið höfum að þessu
máli, verðum því ekki uppnæmir,
þótt við verðum fyrir hnútuköst
um frá þeim Sjálfstæðismönnum
scm sjá ofsjónum yfir hverju því
er vel tekst til um hjá samvinnu
mönnum. Við höfum hagað störf-
um okkar í einu og öllu samkvæmt
vilja umbjóðenda okkar, og vona
ég, að svo verði einnig um rekstuc
þessa glæsilegasta skips íslenzka
flotans.
8,3 millj. kr. niðurgreiðsla
Samvinnumenn á íslandi hafa
jafnan borið fyrir brjósti heill al-
þjóðar og mun svo enn, enda höf-
um við ákveðið, sakir aðsteðjandi
vandamála varðandi olíuflutninga,
að greiða niður olíuverðið, eins og
að framan getur, um h.u.b. 8.390.
520,00 krónur af fyrstu fjórum
förmum Hamrafells. En við sam-
þykkjum ckki að afhenda keppi-
nautum okkar í olíuverzluninni
hagnaðinn af rekstri skipsins,
hvort sem þeir keppinautar kunna
að vera innlendir eða erlendir.
Mótorskipið Hamrafell mun sigla
til hagsbóta fyrir samvinnumenn í
landinu, hvort sem það lcemur
fram í lækkuðu vöruverði eða
greiddum arði. Fólkið í landinu
mun svo sjálft ákveða, hvar það
vill kaupa sínar olíuvörur, og ættu
blöð Sjálfstæðismanna að skilja
það einna bezt, því að mest og á-
kafast lofa þau blessun frjálsrar
Mikil nauðsyn aukinna
hafnarbóta í Sandgerði
Þaían verSa nú geríir út 20 bátar á vertíð, eða
eins margir og hægt er að koma þar á bátalegu
Frá fréttaritara Tímans i Sandgerði.
Mikill vertíðarundirbúningur er nú í Sandgerði og munu
bátar hefja róðra strax á öðrum degi hins nýja árs, ef gæftir
leyfa. Þaðan munu verða gerðir út um 20 bátar á vertíð í
vetur.
Sandgerði hefir löngum verið
talin góð verstöð, sökum þess hve
stutt er þaðan á fiskimiðin, venju
legast aðeins 2—3 stunda sjóferð.
Þaðan sést líka vel til sjávar, en
hafnarskilyrði eru hins vegar ekki
upp á það bezta og aðeins hægt
að taka á móti takmörkuðum fjölda
báta til sjósóknar.
A3 þessu sinni verða um 20
bátar á vertíðinni frá Sandgerði
og er það eins margt og frekast
er unnt að koma fyrir með góðu
Væri að öllu leyti mun hagkvæm
ara og léttara fyrir sjómenn að
geta látið bátana liggja við bryggj
ur eða garða. Er nauðsynlegt að
koma upp sérstakri bátahöfn í
Sanderði og væri þá hægt að koma
þar fyrir miklu fleiri bátum til ver
tíðar en nú er.
Um helmingur bátanna eru
heimabátar, eða úr Garðinum, en
hinir eru flestir að norðan og
austan. Koma þeir flestir með full
an mannskap, bæði sjómanna og
móti, bæði vegna legupláss á liöfn landmanna, en aðbúð er góð í ver
inni og aðstöðu við bryggju. j búðum í Sandgerði, eftir því sem
Eru framkvæmdir í hafnarmál I gerist í verstöðum.
um Sandgerðinga orðnar mjög til
finnanlegar, þar sem bæði er erf-
itt og illt að þurfa að leggja bát
um við legufæri út á höfnina í
hvert sinn er hlé veður á sjósókn.
A heimabátum er einnig margt
aökomumanna og eins kemur ár-
lega mikill fjöldi aðkomufólks að
starfa í fiskiðjuverunum á vertíð
í Sandgerði.