Tíminn - 16.06.1957, Qupperneq 5

r í M I N N, sunnudaginn 16. júní 1957.
MUNIR OG MINJAR:
FÆREYJAR byggðust Norð-
urlandamönnum nokkru fyrr
en ísland, og kristni tóku Fær-
eyingar um sama leyti og ís-
lendingar. Heiðið norrænt sam
félag hefir því verið í Fær-
eyjum öllu lengur en á ís-
landi, og mætti því ætla, að
minjar frá heiðni fyndust þar
að minnsta kosti eins margar
að tiltölu og hér á landi. En
því er ekki að heilsa. Hér á
landi er ekki um auðugan
garð að gresja, en þó erum
við ríkir í samanburði við Fær-
eyinga, Svo undarlega bregður
við, að til skamms tíma hefir
ekki orðið vart við eina ein-
ustu fornmannsgröf í Færeyj-
um, Skal hér engum getum leitt
að skýringu þessa skrýtna fyr-
irbæris, því að í Færeyjum
hafa menn þó dáið og horfið
til moldar eins og annars stað-
ar. Mun og að líkindum sann-
ast hið fornkveðna, að margur
á sín lengi að bíða, enda hefir
nú nýlega fundizt ósvikin vík-
ingaaldargröf í Færeyjum, hin
fyrsta sem kunnugt er um.
Sverri Dahl, forngripavörður
í Færeyjum, hefir skrifað grein
um þennan merka fund í Fróð-
skaparrit, hið myndarlega vís-
indarit Færeyinga. Hér er
stuözt við þessa grein Sverris.
KUMLIÐ fannst í Tjörnuvík,
sem er nyrzta byggðin á Straum
ey, alveg niðri undir sjó, í
sand- og malarjarðvegi. Grafin
hafði verið fremur grunn gröf
og hellur reistar á rönd um-
hverfis. Mynduðu þær nokkurn
veginn rétthyrnda þró, 150 sm.
á lengd og 50 sm á breidd.
Beinaleifar, sem þó voru lítil-
fjörlegar, sýndu, að hinn
heygði hafði verið lagður lítið
eitt krepptur á vinstri hlið.
Höfuðið sneri í norðaustur,
andlit horfði til suðurs, frá sjón
Elzti Færeymgurinn

um. Ofan á gröfinni var óreglu
leg hrúga af steinum. Allur
þessi frágangur á sér ýmsar
hliðstæður bæði hér á landi og
í öðrum nágrannalöndum Fær-
eyja.
Af beinaleifunum má ráða,
að þarna hafði verið heygð
kona, 155 sm á hæð. Til sam-
anburðar má geta þess, að ís-
lenzkar konur i fornöld og á
miðöldum voru rösklega 159
sm á hæð að meðaltali eftir
beinamælingum að dæma. Ekki
var þessi fyrsta færeyska vík-
ingaaldarkona sundurgerðar-
lega búin í kumli sínu. Um 10
sm niður frá höfuðkúpuleifun-
um lá eini hluturinn, sem hún
hafði af að státa. Það var hring
prjónn úr bronsi, 15 sm lang-
ur. Slíkir prjónar voru hafðir
til að taka saman skikkjuna á
brjóstinu, líkt og sjalprjónar
á seinni tímum. Við færeyska
prjóninn loddi dálítil pjatla af
ofnum ullardúk, sem er leifar
af klæði því, sem sveipað hefir
verið um líkið.
HRINGPRJÓNAR eru mjög
algengir á öllu menningarsvæði
norðurmanna á víkingaöld.
Flestir þeirra eru næsta fá-
breytilegir og lítil alúð lögð
við slcreytingu þeirra. Svo vel
jjþwmmmmmmmœæmmrnmmgmmmmmmmmmmmmaamMmaammmm
Þáttur kirkjunnar:
vill til, að færeyski prjónninn
skarar langt fram úr þorra þess
ara prjóna. Á honum er mynd
arlegur teningsmyndaður haus
með haglega gröfnum hnútum
bæði framan og aftan á. Skraut
verk þetta er af keltneskum
uppruna, og yfirleitt sver þessi
prjónn sig hiklaust í ætt þeirra
hi'ingprjóna, sem nefndir eru
skozk-keltneskir og virðast hafa
skapazt í víkingabyggðum vest-
anhafs og hafa ekki enn fund-
izt í Noregi, Danmörku eða Sví-
þjóð. Þó nokkrir hafa hins veg-
ar fundizt á íslandi, og hér í
Þjóðminjasafninu eru raunar
nár.ustu hliðstæður Færeyja-
prjónsins. Nauðalíkur honum
er til dæmis hringprjónn, sem
við Jón Steffensen íundum í
kumli á Hafurbjarnarstöðum á
Miðnesi. Allir eru þessir prjón-
ar frá 10. öld, og frá þeim
tíma er færeyska kumlið.
Ég hitti Sverri Dahl í Kaup-
mannahöfn fyrir skömmu. Hann
sagði mér þá, að nú hefði hann
fengið vitneskju um, að fleiri
kuml kynnu að vera í nánd við
þetta fyrsta. Konan með prjón-
inn verður því líklega ekki
lengi eini fulltrúinn frá sögu-
ökl Fære.vja í forngripasafninu
í Þórshöfn.
Kristján Eldjárn
mm — .l
Bréf:
Veiðiferðin, sem aldrei var
Carlsen komst aidrei á ArnarvatnsheitSi til
minkaveicSa
f nýútkomnu hefti af hinu á-
gæta tímariíú ,,yeiðjmaðurinn“,
sem Stangaveiðifélag Reykjavíkur
gefur út, birtist grein með yfir-
skriftinni „Um eyðingu minka“.
í grein þessari er m.a. rætt um
för á Arnarvatnsheiði til minka-
veiða, sem undirritaður á að hafa
farið í haust, ásamt félaga mínum.
Þar segir orðrétt: „Frétzt hefur
að þeir íélagar séu mjög ánægðir
með för þessa. Áreiðanlegar upp-
lýsingar um árangurinn hefur mér
ekki tekizt að ná í, þar eð for-
ráðamenn Búnaðarfélags íslands
hafa ekki enn fengið neina skýrslu
frá þeim félögum um aðgerðir
þar efra. En þess var af þeim
krafizt, þar eð Búnaðarfélagið mun
hafa kostað förina að mestu leyti.
Meðferðis höiðu þeir minkagildr-
ur, dýraboga og fleiri gerðir morð
vopna, svo og veiðihunda þá, sem
Karlson hefur fengið hingað til
landsins. — . . . Að lokum munu
þeir félagar hafa eitrað yfir 200
rjúpur (strychnin-eitur) í upp-
sveitum Borgarfjarðar, m.a. í Háisa
sveít óg Hvítársíðu". —
Skrítnar fréttir
Þetta þykja mér skrýtnar frétt-
ir, því að ég fór ekki á Arnar-
vatnsheiði í haust. Á hinn bóginn
fór ég s.l. sumar í könnunarferð
upp úr Húnavatnssýslu á heiðina
norðanverða. Á ferðum mínum
um landið á undanförnum árum
hefi ég m.a. átt til við oddvitana
í sveitafélögum þeim, sem lönd
eiga á Arnarvatnsheiði. í þeim
viðtölum hefur komið fram áhugi
manna fyrir því, að veiðivatna-
klasi Arnarvatnsheiðar væri hreins
aður af minkum, en sem kunnugt
er, er þar mikil klakstöð minks.
Einmitt í framhaldi af þessum
hugleiðingum fór ég í könnunar-
ferð s.l. sumar ásamt þáverandi
nemanda mínum í minkaeyðingu,
Hauki Brynjólfssyni frá Hólma-,
vík. För þessa kostaði ég sjálfur, •
utan þess, að oddviti Ytri-Torfu:
hlíðarhrepps lánaði hesta og fylgd
armann.
Engin veiðiför
Næsta skrefið í málinu var það,
að við Haukur Brynjólfsson áttum
tal saman um möguleikan á að
koma í framkvæmd hreinsun
minks á Arnarvatnsheiði. Sú fram
kvæmd yrði þannig, að Haukur
tæki nyrðri hlutann til yfirferðar
en ég þann syðri. Ákváðum við
að reyna þetta haustið 1956 og.
dvelja þá um tima á heiðinni og
stunda veiðiskapinn með hundum
og gildrum. í framhaldi af þessu
sóttum við hver í sínu lagi um
stuðning hjá Búnaðarfélagi ís-
lands til fararinnar. Árangur af
þessari beiðni var sá, að' félagið
veitti mér lán til kaupa á um
200 gildrum. Aftur á móti fékk
Haukur engan stuðning hjá félag-
inu. En Haukur hefði þurft á
meiri stuðningi að halda en ég,
þar sem hann var að byrja sinn
veiðiskap sem sjálfstæður veiði-
maður og vanhagaði um ýmsan
nauðsynlegan útbúnað, sem hverj-
um minkaveiðimanni er þarfur,
t.d. tjald, svefnpoki, eldhúsgræjur
og fleira, svo sem gildrur; verulegt
magn. — Þrátt fyrir það, að Hauk
ur væri þannig úr leik vegna
synjunar Búnaðarfélagsins ákvað
ég að fara einn upp á Arnarvatns-
heiði þá um haustið. En vegna
mjög slæmra veðuráttu á þeim
tíma í haust, sem ferðin var ráðin,
gat ég ekki komist til veiðanna.
Ég var þó búinn að flytja um
helming af útbúnaði mínum upp
eftir.
Þannig er nú þessi saga. Ekki
veit ég hvað vakir fyrir höfundi
greinarinnar í „Veiðimanninum“
eða réttara sagt heimildarmanni
hans fyrir þessum upplýsingum,
að slá.saman könnunarferð minni
og fyrirhugaðri ferð á Arnarvatns
heiði í haust er leið, en það hefur
eftir öllu að dæma verið gert, og
setja því næst 200 eitraðar rjúpur
inn í spilið. Ég hefi aldrei noíað
eitur við minkaveiðar og hef eng-
ann áhuga fyrir því, þar sem ég
tel lítið gagn í eitruðum rjúpum
gagnvart mink. — Þrátt fyrir að
af förinni, sem fyrirhuguð var í
haust á Arnarvatnsheiði, hafi ekki
orðið, mun ég við fyrstu hentug-
leika koma siíkri för í framkvæmd.
Carl A. Carlsen.
Undirritaður átti þess kost s.l.
sumar að vera um tveggja mánaða
skeið með Karli A. Karlsen, minka
bana á ferðum hans og veitti hann
mér tilsögn í eyðingu minka. —
M.a. fór ég með honum í könn-
unarferð á norðanverða Arnar
vatnslieiði. Þá för kostaði Carlsen
sjálfur að mestu leyti; fékk lánaða
hes.ta og fylgdarmann.
Um það leyti, sem ég hóf sjálf-
stæðan" veiðiskap átti ég tal við
þáverandi búnaðarmálastjóra, P.
Zophoníasson um, að félagið veitti
mér stuðning til að hefjast handa
í minkaeyðingarstarfinu. Svar
hans við þeirri málaleitan var það,
að verðlaun fyrir mink væru há.
Annað fékk ég ekki á bænum
þeim. — Síðar þegar við Karlsen
ákváðum að reyna í sameiningu
að herja á minkinn á Arnarvatns-
heiði, sótti ég aftur um stuðning
hjá Búnaðarfélaginu, en fékk enga
úrlausn. Komu mér þessar nei-
kvæðu undirtektir forráðamanna
B.í. einkennilega fyrir sjónir, þar
sem ég hafði haldið, að þeir hefðu
góðan skilning á málinu og myndu
vilja létta undir með ungum mönn
um, sem vildu helga sig minkaeyð-
ingu. Það voru mér því sár von-
brigði að komast að raun um, að
sú skoðun mín var röng.
Reykjavík, 1. maí 1957
Haukur Brynjólísson.
„17. júní“
| Þjóðin og kirkjan
Einu sinni ritaði framsýnn
spekingur ungri stofnun þessa
áminningu:
„Haltu fast því, sem þú hefir,
svo að enginn taki frá þér kór-
ónu þína“.
Orðið kóróna er þarna notað
í stað gríska orðsins ,,stefanos“,
sem þýðir sigursveigur. En
hann var veittur sigurvegurun-
um í kappleikjum, þeim, er
sköruðu fram úr í líkamlegu
eða andlegu atgjörvi. Stundu.m
mun perlum og blómum hafa
verið fléttað í sveiginn, en hann
var annars venjulega úr páíma-
viðarblöðum eða lárviði.
Fegursti sveigur íslendinga,
fögnuður þeirra og gleði er
frelsi það og sjálfstæði, sem
þjóðinni veittist hinn 17. júní
1944. Og gimsteinninn í þeim
sigursveig er minning prests-
sonarins frá Hrafnseyri, Jóns
Sigurðssonar.
En enginn skyldi samt
gleyrna, að það eru kenningar
Krists um mannréttindi og
mannhelgi jafnt hinna smæsin
sem hinna stærstu þjóða, sem
barátta hans og annarra frelsis-
hetja byggist á.
Og það eru þessi réttindi,
sem eru frumskilyrði í frelsi
og sjálfstæði hverrar þjóðar.
En þau byggjast hins vegar
á þeim skyldum, sem hver ein-
staklingur og þjóð setur sér að
rækja og þeim kröfum, sem
hún gerir til sjálfrar sín og
barna sinna.
17. júní, þjóðhátíðardagur ís-
lendinga, minnir öllu öðru írem
ur á þær skyldur og kröfur,
sem hér er um að ræða. Séu
þær ekki uppfylltar, má gera
ráð fyrir, að sigursveigurinn,
kóróna sjálfstæðisins, verði tek
in af þjóðinni.
Það er skylda hvers íslend-
ings að elska land sitt og þjóð,
virða trú sína og tungumái.
Og þessi skylda er rækt með
því að fegra, græða, bæía og
gleðja, hvar sem að starfi er
staðið. Hvert verk skal gjört af
trúmennsku og hoMustu og öll-

uro kröftum og tíma varið til 1
eflingar góðleika, sannleika og |
íegurð.
Þannig skal staðið á verði 1
uro sjálfstæði og frelsi með.||
reglusemi, hófsemi og sparsemi ||
ásarot stórhug, framkvæmda-1
þreki pg höfðingslund.
Rét'tindin, sem hvsr maður á
að kreíiast, eru hins vegar:
1. Frjáls hugsun, án fyrir-
skipaðra flokksbanda og skoð-
anakúgunar af nokkru tagi.
„Sannleikurinn mun gjöra yð-
ur frjálsa“.
2. Athafnasvið til leiks og
starfs, svo að allir geti eignazt
heilbrigða sál í hraustum
Ilkama. „Leitið fyrst guðsríkis
og réttlætis“, sem verði öllum
til hagsældar og heiðurs.
3. Skilyrði til náms og and-
legs þroska, sem bendi sífejlt |
tj'l æðri markmiða og göfgara
tilgang's hverri nýrri kynslóð. 55
..Verið fuilkomnir eins og yðar
himneski faðir“.
4. Réttindi og tíma til að,
njóta góðra lista og göfgandi
f-egurðar í orðum, tónum, I.ituro'
cg Hnum.
5. Friður og öryggi til náms,1-
starfs og leiks án íhlutunar:
annarra manna og annarra.
þjóða, sem ekki skilja tilgang
og vaxtarskilyrði, mannréttindf
og mannhelgi.
Hin dýrðlega þjóðhátíð í |
sólmánuði hms íslenzka . vors |
minnir á, að þetta höfum við gj
eignazt fyrir þolinmæðj, bar-1
áttu og vizku göfugra, dreng-
lyndra foringja undir meikjum.v?
Jóns Sigurðssonar. J
Ranglæti og mannhelgisrán |
striðsaldar ógnar þessum aríi
þessum óviðjafnanlegu auðæv-
um frelsisins. En þó er enn
meiri hætta fólgin í sviksemi,
skilningsleysi og skammsýhi.l|
sem gæti vaxið í sjálfum helgi-1
reit hins íslenzka þjóðlífs.
Þar ætti þjóðkirkjan öfip jl
öðrn íremur að vaka á veroin- j§
um með sjálfan Krist í farar-1|
broddi, og minna þjóðina við jl
hvert spor á sannleika orðanna
fornu og fögru: j
„Haltu fast því sem þú hefir.
svo að enginn taki frá þér kór- ff
ónu — sigursveig þinn“. • j|
Árelíus Níelsson. JÍ
-
:i»!cÍ!ÍHl»jÍ|ÍÍ;s;:;=:qr.^j3nj;lgjjj5lÍlH|ljg::jHÍjÍ^ÍÍÖ;ÍÍ|i|j|;HÍ|SÍÍli;y^|
t
Þessi nýi og fallegi bátur er nýsmíðaCur hjá skipasmiðastöð Nóa Kristiáns
sonar á Akureyri. Eigandi hans er Hólmgeir Árnason í Flatey áSkjálfanda.
Báturinn heifir Svanur og er átta lestir að stærð.