Tíminn - 21.02.1958, Blaðsíða 6

6
T í iW I N N, fostudagiim 31, febrúar 1958»
Utgefandi: Framsóknarflokkurinn
Ritstjórar: Hauíkur Snorrason, Þórarinn Þórarinsson (áb.)
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu.
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304
(ritstjórn og blaðamcnn).
Auglýsingasími 19523. Afgreiðsiusími 12323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
„Gagnlegu verkin ber að lofa“
KiTT mesta storvirki í
ísilenzkum atvinnumálnm á
seinni árum er kaupin á olíu
skipinu „Hamrafelli". Þegar
íslenzki fáninn var clreginn
að húni á skipinu, voru ís-
lendingar um leið að tals-
verðu leyti sjálfstæðir í oiíu-
flutnmgamálum. Þetta kom
áþreifanlega í ljós á fyrstu
mánuðunum, sem Hamrafell
sigjdi með olíu. Vegna ó-
væntra erlendra atburða, var
alger skortur á olíuflutninga
skipum á frjálsum markaði.
Ef íslendingar hefðu ekkert
oli'uflutningaskip átt á þeim
tíma, hefði það skapað alveg
nýja og óþekkta erfiðleika
fyrir atvinnulífið við sjávar-
síðuna. Auk þess sparaði
skipið þjóðarbúinu beinlín-
is mikla fjárfúlgu á fyrstu
mánuðunum, er það var í ís-
lenzkri eign. Það flutti olíu
til ísiands fyrir miklu lægra
gjald en nokkurt útlent olíu-
skip var fáanlegt fyrir. En
þetta eina íslenzka olíuskip
var ekki svipt þeirri aðstöðu
til fulls, að njóta þess, að
olíufragtir voru á s. 1. ári
miMu hærri en fyrr og síðar.
Það flutti dlíu um skeið fyrir
160 sbillinga lestina meðan
heinismarkaðsfragt var 220
shillingar. Þessi viðskipti
urðu tilefni til einstæðrar
róg'Sherferöar í nokkrum
blöðum gegn samvinnufélög-
uaurn, sem eiga og reka skip
ið. Þáu voru sökuð um „okur“
og forustumenn þeirra kal'l-
aðir „fyrirlitlegustu okrar-
ar, sem uppi hafa verið með
þessari þjóð“. í þingræöum
voru sagðar furðusögur af
gróðanum á oliuflutningun-
um og nefndar tölur eins og
10 eða 15 milljónir króna. —
Nú hafa raunverulegu tölurn
ar hins vegar talað um mál
þetta og rekstrarútkoma
Hamrafells á árinu 1957,
fyrsta heila árinu, sem þaö
siglir undir islenzkum fána,
liggur fyrir.
Sannkvæmt þvi er áætl-
aður rekstrarafgangur 1,7
millj. kr., þeg-ai- lögmæt af-
skrift hefir verið tekin til
greina og þegar gert hefir
verið ráð fyrir útsvari og
16% yfirfærslugjald greitt
af afborgunum og vöxtum af
lánum á árinu 1957. Þar með
er í eitt skipti fyrir öli koll-
vai-pað fullyi’ðingum blaða
og albingismanna um „okur
gi,óða“. Sést nú betur en á
meðan hávaðinn var m'estur
út af þessu máli, að það var
fyrst og fremst pólitísk á-
róðursmál 'en ekki eðlifeg
gagnrýni. _____
VIÐHORFIÐ skýrist enn
betur er menn hue-ieiða að-
stöðu íslenzks olíuflutninga
skipS í dae. Einn af talsmönn
um Riáifstæðisfl. reiknaði
það út. beear olíuáróðurinn
var háværastur í Mbl., að
hæfH'eo-t farmffiald fyrir
Hamrafell í olíuflutuinvum
frá Rvartahafi til íslands,
væri P0 shillincar á lestina.
„Vísir“ unnlvsti lesendur
sína í ársiok 1956, að rekstr-
arkostnaður skipsins væri
ekki meira en það, að 60
shillingar mundu duga til
þess að fyrirtækið stæði á
eigin fótum. Nú eru hin háu
farmgjöld, sem Rúezdeilan
stóð undlr, horfin, og mikil
samkeppni aftur ríkjandi á
olíuflutningamarkaðnum. —
Um þessar mundir rnunu
farmgjöldin 23 sh. á lest-
ina í stað 220 á frjálsum
markaði í ársbyrjun 1957 og
í stað 80 sh. og 60 sh. sem
Ingólfur Jónsson og Vísir
töldu hæfilegt. Þetta sýnir,
aö það var rétt, sem sam-
vinnumenn bentu á, að
rekstur olíuskips er áhættu-
samt fyrirtæki og farmgjöld
in mjög breytileg; þó hagn-
aður sé eitt ár, getur orðið
mikið tap á næsta ári. Ef
íslenzkir olíuskipaeigendur
eiga að hlita heimsmarkaös-
farmgjöldum þegar þau eru
lág, þá hlýtur slíkt að vera
útilokað, eins og öll aöstaða
er hér á landi til skipaút-
gerðar, nema þeir fái að taka
sömu farmgjöld og útlendir
skipaeigendur þegar farm-
gjöldin eru há. Á það er nú
bent eins og í fyrra, af tals-
mömium samvinnufélaganna
að skipakaupin voru gerð
fyrir erlent lánsfé, sem þarf
að greiöa niður á skömmum
tíma. Ef að þvi ráði verður
horfið hér, að útiloka að
flutningsgj öld á íslenzkum
skipum séu í samræmi við
flutningsgjöld með erlendum
skipum, er um leið verið að
fyrirbyggja, aö olíuflutning
arnir geti orðið alinnlend
atvinnugrein þá tímar líða,
til ómetanlegs öryggis og hag
ræðis fyrir þjóðarbúið allt.
í GREIN í síðasta hefti
Ramvinnunnar ræðir Erlend-
ur Einarsson forstjóri SÍR
ýmis framkvæmda- og fjár-
mál saimvinnufél'aganna. í
þeim kafla er fjallar um
rekstur Hamrafells segir svo:
„Samvinnuhreyfingin hef-
ur á undanfömum árum
hafið ýmsar framkvæmdir,
og eru kaup „Hamrafells“
þeirra mest. Það samstarf,
sem á sér stað’ í samvinnu-
hreyfing'unni, þar sem bæði
framleiðendur og neytendur
taka höndum saman og
standa í einni fylkingu, legg
ur vissulega grundvöll til
átaka og uppbyggingar. —
þjóðarauður takmarkaöur
Þjóðin er fámenn og
enda þótt einstakling-
ar búi yfirleitt við sæmileg
efni hér á landi miðaö við
aðrar þjóðir. Það er því mik-
ils virði fyrir okkur íslend-
inga að geta sameina'ð marga
einstaklinga til átaka og
stærri framkvæmda. Það er
þetta, sem samvinnuhreyf-
ingin gerir. Þar tala verkin.
Það er þjóðinni á hinn bóg-
inn til ómetanlegs tjóns,
hvað sundrungaröflin hafa
sig mikið í frammi. Rtjórn-
málatogstreitan er því mið-
ur oft og tíöum neikvæð. Allt
það, sem vel er gert, hvort
sem það er gert á vegum hins
ERLENT YFIRLIT
Forsetakosningin í Costa Rica
í Costa Rica er mikil albv^umennine oe eneinn her
MEÐ stuttu miilibili liafa nýlega
farið fram forsetakosningar í
tveimur ríkjum Mið-Amerí,ku,
Guatemala og Costa Rica. Báðar
þessar kosningar tfóru friðsamlega
fram. í Guatemala þótti það tíð-
indujii sæta og spá góðu um fram
tíðina, því að lýðræðislegt stjórnar
far ihefur sjaldan átt sér stað þar,
nema að nafninu til. Um Costa
Rica gilti þetta hinsvegar öðru
mJáli, því að þar hefur lýðræðis-
skipulag staðið föstum fótum ára-
itugum saman. Costa Rica má vafa
iítið telja rnesta lýðræðisríkið í|
latnesku Ameríku. Þar hefur ein-|
ræðisherra aldrei setið að völdum
og ekki fcomið til vopnaðra ótaka,
nema einu sinni, þegar fráfarandi
stjórn ætlaði að ógilda forsetakjör.
Hún var neydd til að fara frá. i
Margt veldur því, að Costa Rica
hefur búið við iýðræðisiega og
friðsamlega stjórnarhætti. íbúarn-
ir, sem eru tæp aniUjón að tölu,
eru langflestir spánskrar ættar.
Spánverjar þeh’, sem settust upp-
haflega að í Costa Rica, útrýmdu
| fljótt þeim Indíánum, sem fyrír
voru, og gerðust bændur. Öfúgt
við það, sem átti sér stað víðast
annars staðar, reis ekki upp venju
leg stórbændastétt, heldur mynd-
aðist allfjöimenn smábændastétt.
Þetta hefur haldist síðan, en land-
búnaðurinn ier aðalatvinnuvegur
Iandsins. AJþýðumenning er all-
góð og er þar hlutfallslega miklu
. fleiri læsir og iskrifandi en í
nokkru öðru iandi latnesku
Amerík-u.
Þá hefur það hjálpað til, að
Costa Rica hefur jafnan haft litinn
her og hann því ekki skipt sér af
stjórnmálum. Árið 1948 var hann
alveg lagður niður, en sett á lagg-
irnar 1200 manna lögreglulið til
að gæta laga og réltar.
í COSTA RICA eru tveir stjórn-
málaflokkar, sem nokkuð kveður
að, og hafa þeir skipzt á um að
fara með völdin. Fráfarandi for-
seti, Jose Figuei-es, tilheyrir
vinstri flokknum, Hann hefur þótt
ail róttækur og athaifnasamur og
myndi flokkur hans vafalaust
hafa haldið völdum, ef ekki hefði
komið upp fclofningur í liðinu.
Samkvæmt stjórnarskrá Costa
Rica gat Figueres ekki boðið sig
fram aftur og kepptu tveir af for-
ustumönnum floikksins um að
verða forsetaefni. Sá þeirra, sem
beið Iægri lilut við prófkjörið,
bauð sig fram í tréssi við flokk-
inn og ifékik það mörg atkvæði,
að frambjóðandi íhaldsmanna
náði kosningu. Úrslitin urðu þau,
að framhjóðandi íhaldsmanna
fékk 102 þús. atkv., frambjóðandi
vinstri tflokksins 96 þús. atkv. og
frambj óðandi klof ningsflokksins
23 þús. atkv.
Figueres hefur lýst yfir því,
að hann muni að sjálfsögðu virða
þessi úrslit. Líklegt þykir að hann
muni búa sig undir að bjóða sig
frarn í næstu forsetakosningum.
Þess má gela, að Figueres giftist
fyrir nokkrum árum dansfcri konu,
er hann kynntist í New York. Hún
hefur haft ta'lsverð afskipti af opin
herum málum síðan hún kom til
Cosla Rica. Hún var ein af full-
trúum Costa Rica á seinasta alls-
herjarþingi S.þ. og lét þar tals-
vert á sér bera, m.a. með ræðu-
hö-ldum í félagsmálanefnd þings-
ins-
HINN NÝI forseti, Mario
Echandi, verður 43 ára í júní
næstkomandi. Hann er kominn af
þekktri ætt, sem margir stjórn-
málamenn hafa tilheynt, m.a. var
faðir hans forseti um skeið og '■
síðar utanríkisráðherra. Sjálfur:
hefur Mario Eehendi haft afskipti j
af sljórnmálum siöan hann fékk,
opinbera, samvinnufélaga
eða einstaklinga, á að fá að
njóta sín. Gagnlegu verkin
á að lofa, en hitt, sem aflaga
fer, ber að lasta.“
.Mario Echandi
aldur Ul. Hann hófst snemma til
mikilllla úhrifa í ílc'kki íhalds-
manna og stjórnaði kosningavinnu
þeirra 1948, er þeir fengu forseta
kjörinn úr sínum hópi. Sjálfur var
hann svo forsetaefni 1953, eftir
að hafa verið sendiherra Costa
Rica í Washington um fjögurra
'ára skeið. Hann beið þá lægri hlut
fyrir Figueres. Síðan hefur hann
verið foringi stjórnarandstöðunn-
ar og þótt óvæginn. M.a. var hann
orðaður við byltingartilraun, sem
í'aunar hljóp aldrei af stokkunum,
og missti fyrir það þingsæti sitt
um skeið.
Echandi er mikill fyigismaður
frjlálsrar samkeppni og einkafram-
taksins og telur að Costa Rica sé
oflangt komin á braut ýmissa fé-
lagsm-ála, en félagsmálalöiggjcfin
mun vera fullkcmnari þar en í
nokkru öðru landi latnesku Ame-
ríiku. Það þykir þó ekki líklegt, að
Echandi reyni að breyta þessu
-neitt að ráði, enda halda andstæð-
ingar hans meirihluta á þingi.
Echandi er mikill maður vexti
og myndarlegur í sjón. Áður fyrr
lagði hann nokkra stund á íþróttir,
en hefur nú lalgt það á hilluna.
Hann efnaðist allvel um skeið, en
liefur eytt mestu af þeim eignurn
sínum í hina pólitísku starfseuii.
Hann hefur því lifað óbreyttu lífi
að undanförnu. Hann er giftur
ítalskri konu. Milli hans og móður
hans er mikið ástríki og hefur
hún mjög stutt hann í hinni póli-
tísku baráttu.
COSTA RICA er lítið land, um
það bil helmingi minna að flatar-
máli en ísland. Þó er .talið, að
þar séu ónýttir inMir möiguieikar
til að bæta afkomu l>jóðarinnar.
T.d. hafa miklir skógar, sem eru
í eigu hins opinbera, tíkki verið
hagnýttir neitt að ráði. Megin-
hlluti landsins er hláslétta, þar sem
loftsiag er fremur þægi.Legt, enda
er höfuðhorg landsins, San Jose,
er hefur um 100 þús. íbúa, vax-
andi ferðamannabær.
Efnahagur manna er taiinn öllu
jafnari í Costa Rica en í nokkru
öðru landi latnesku Ameríku og
stafar það af ástæðum, sem áður
er greint frá. Vegna þess að aðal-
fiokkarnir hafa oft skipzt á um
að fara með völd, hefir skapazt
minni spilling í stjórniarhátíum
en víða annars staðar. Líltil brögð
eru t.d. sögð að því, að stjómmála
menn hafi notað þar aðstöðu sína
til fjárauðgunar, eins og títt hefir
verið í Mið- og Suður-Ameríku.
Sem dæmi mn þetta, er því m.a.
haldið á lofti, að tveir forsetar
Costa Rica hafi orðið að lýsa sig
gjaldþrota nokkru eftir að þeir
létu af embætti. Einvaldarnir í ná-
igrannaríkjnm Costa Rica, Nicara-
gua, hafa því oft haft horn í síðu
Costa Rica og talið hana slæmt
fordæmi. Fyrir fáum árum mun-
aði minnstu, að einræðísberrann í
Nicaragua gerði innrás í Costa
Rica til þess að steypa Figueres úr
stóli.
Smæð landsins og þjóðarinnar
veldur því, að Costa Rica mun
aildrei kornast í töiu hinna stærri
ríkja. Menning þjóðarinnar og
stjórnarfar skapar henni hinsvegar
meira álit en nrargar hinar stærri
þjóðir njóta.
Þ.Þ.
‘BAÐSfomA/
Skipulag á merkjasölu
„Ég er mjög hlynntur starfsemi
Rauða krossins og vil gjarnan að
fjársöfnun lians á öskudaginn
gangi sem allra bezt. En ég er
óánægður með það skipulag, sem
er á merkjasölu þessarar ágætu
stofnunar, og raunar á fyrirkomu
lagi nrerkjasölu til mannúðar-
starfsemi yfirieitt. Á öskudaginn
hringdi dyrabjallan lijá mér lát-
laust fram á kvöld. Þar voru
blessuð börnin með merki Rauða
krossins. Alltaf ný andlit í gætt-
inni, en ég og mitt fólk vorum
fyrir lifandi löngu búin að kaupa
merkin. Fyrsta bamið, er hringdi
bjöllunni, félck öU viðskiptln, og
það var óniögulegt að standa í
því að kaupa af öllum þessum
sæg. Auk þess fór svo aö lokum,
að þetta ónæði varð hvimleitt.
Þessi reynsla virðist sanna, að
skipulag sölunnar hafi verið í
molum og hörnin ekki haft nægi-
lega afmarkað svæði til nð starfa
á, og útkoman því orðið sú, að
einn fór í annars spor. Ég hripa
þessar athugasemdir hér á blað
í allri vinsemd með ósk um, að
næst þegar Rauði krossinn eða
aðrar fyrirmyndarstofnanir selja
merki til ágóða fyrir starfsemi
sína, verði það betur skipulagt
en var nú á öskudaginn."
Eftirminnileg stund í leikhúsi
Annar borgari í Reykjavík send-
ir bréfkorn til birtingnr í bað-
stofu og segir þar frá ógleyman-
legri kvöldstund í Þjóöleikhúsinu.
Hann sá „Dagbók Önnu Frank“.
Hann segir m. a. á þessa lunc]:
„Stundum er að því fundið, að
forsvarsmömuun Þjóðlteikliússins
séu mislagðar hendur um leilkrita
val'. Sjálfsagt er unnt að rök-
styðja það, enda eru þeir ekki
nema manniegir. Hitt ætla étg nð
sanngjarnir menn viðurkonni, að
oftar hefir harla vel til te'kizt, og
e.f litið er yfir starfsfieril leikhúss
ins frá upphafi, hefir það boðið
þjóðinni að sjá úrval leílkrita o-g
opnað mönnum sýn til nýrnar ver
aldar, sem áður var lokuð. Á
þessu leikári hafa merkileg vcrk
verið sýnd, er þó ekfci hægt að
ætiast til þess, að allt, sem Þjóð-
leikhúsið gerir, falli í geð alha
leikhúsgesta. En ég vildi með
þessum linuin þakka leiklnis-
stjórninni fyrir að bjóða fólki að
sjá „Dagbók Önnu Frank“. Enn
er ckki hálfur annar ánatugur
frá stríðslokum, en menn em svo
gleymnir á liðna atburði að glauJ
ir nazista eru í hugu-m manna
orðnir órafjarlægir. Ég held að
margir hafi gott af því að riíja
itpp með sjálfum sér það, sein
gerðist á árunum 1944 og 1945.
Da-gbókin gefur tækifæri til þess.
Þar á oían er sýningm sjálf
ágætlega gerð. Leikend-ur allir
skila hlutverkum sínum með
sæmd, og unga stúlkan, sem leik-
ur Önnu sjálfa, Kristbjörg Kjeld,
skapar ógleymanlega persónu í
huga áhorfenda. Það var f-ulilt liús
ltér um kvöldið, er ég sá þetta
ágæta leikrit, og -vonandi sjá það
sem fl-estir. Engan mtiin iðra
þess, að eyðia tima og litlum íjár-
munum til þess — “.