Tíminn - 08.06.1958, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, sumtudaghm 8. júní 1958»
Úfgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduliúsinu við Líndargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302-, 18 303, 18304.
(ritstjórn og blaöamenn)
Auglýsingasími 19 523. Afgreiðslan 12323
Prentsmiðjan Edda hf.
i ______________________________________________
Landhelgismálið
ALLiMIKIÐ er nú rætt í
útlendum blöðum um þá á-
kvörð'un íslendinga að færa
fiskveiöilandhelgina út í tólf
milur. Einkum hefir þetta
mál þó borið á góma eftir
aS brezka stjórnin birti yfir-
lýsingu sína, þar sem hún
hótaði að hafa þessa ákvörS
un íslendinga að engu en ósk
aði þó jafnframt eftir, að
tíminn fram til 1. sept. yrði
notaður til að jafna ágrein-
inginn.
Þá má yfirleitt segja, að
í flestum skrifum útlendra
blaða urn þetta mál, komi
fram meiri og minni skiin-
ingur á algerri sérstöðu ís-
lendinga, þar sem efnahags
leg afkoma þeirra byggist
fyrst og fremst á fiskimiðun
um kringum landið og að hér
yrði ekki auðið að lifa nú-
tímaMfi, ef þau væru eyöi-
lögð, Fyrir íslendinga er
vissulega mikilvægt að fá
þessa viðurkenningu.
Þjessi aðstaða íslendinga
ætti einnig að gera mönnum
það ljóst, að þeir gátu ekki
dregið það Iengur að færa
fiskveiðMandhelgina út í tólf
mílur, þar sem reynsla undan
farinna ára bendir til þess,
að ekki muni nást samkomu-
lag um þessi mál á alþjóð-
legum vettvangi í náinni
frambíð. íslendingar hafa í
nokkur ár frestað útfærslu
fiskveiðilandhelginnar í
trausti þess, að slíkt sam-
komulag myndi bráðlega
nást. Þær vonir hafa brugð-
izt og þvi var ekki hægt að
draga útfærsluna lengur.
Endalaust var ekki hægt að
bíöa eftir alþjóðlegu sam-
komulagi um þessi mál og
láta fiskimiðin gereyðast á
meðan.
RÉTTUR íslendinga til að
færa fiskveiðilandihelgina
út í 12 mílur, er efalaus. Sú
stjórn, sem nú mótmælir á-
kveðnast þessari útfærslu,
brezka stjórnin, viðurkenndi
fyrir nokkrum árum rétt
Rússa til að færa út land-
helgi sína í 12 mílur. Að
vísu heimiluðu Rússar Bret
um vissar veiðar innan Iand
helginnar á ef tir, en með sam
komulaginu um það viður-
kenndu Bretar 12 mílna
landlxelgi Sövétríkjanna.
Annars hefðu þeir ekki sam
ið um þetta við Rússa.
íslendingar líta svo á, að
þeir hafi ekki minni rétt en
Rússar til þess að hafa 12
mílna fiskveiðilandhelgi. Ekk
ert í alþjóðalögum eða hefð
mælir heldur gegn þessari
ákvörðun þeirra. Á nýlok-
inni Genfarráðstefnu var
líka meirihluti þjóðanna
fylgjandi 12 mílna fiskveiði
landhelgi. Meira að segja
Bretar greiddu atkvæöi með
tillögu þess efnis, að strand
ríki skyldi hafa óskoraðan
rétt til að hafa 12 mílna fisk
veiðiiandhelgi, ef erlend skip
hefðu ekki stundað veiðar
innan þess svæðis seinustu
10 árin (bandariska tillag-
an). Vitanlega er það ekk-
ert annað en rökvilla og
rangindi að ætla öðru strand
ríki minni rétt, þótt það hafi
áður orðið fyrir ágangi er-
lendra skipa á fiskimiðum
sínum.
EINS og áður hefir verið
sagt frá hér í blaðinu, mun
það engu breyta um afstöðu
íslendinga, þótt brezka
stjórnin ógni þeim meö yfir
gangi. Það mun aöeins
hleypa aukinni hörku í þetta
mál og því ekki verða nein-
um til góðs. íslendingar vita
vel, að slík valdbeiting yrði
Bretum sjálfum mest til van
sæmdar og þeim myndi ekki
lengi haldast hún uppi vegna
almenningsálitsins í heimin
um. Þeir hræðast hana því
ekki. En hún gerir þeim hins
vegar erfiðara fyrir að eiga
vinsamleg skipti við Breta
um þessi mál og skýra fyrir
þeim sjónarmið sín, jafn-
framt því, sem þeir hlusta
eftir málflutningi Breta.
Þess vegna væri það hollast
fyrir lausn þessa ágreinings,
að Bretar drægu þessa hótun
sína til baka.
íSLENDINGUM fellur það
að sjálfsögðu illa, að marg-
ar af vina- og samstarfsþjóð
um þeirra skuli mótmæla á-
kvörðun þeirra um útfærslu
fiskveiðilandhplginnar. Trú
íslendinga er sú, að þar sé
aðeins um formleg og fljót-
færnisleg mótmæli að ræöa,
sem verði dregin til baka,
þegar málið skýrist betur.
Eigi það hins vegar að kosta
íslendingar aö fórna lífshags
munum sínum vegna vináttu
þessara þjóða, munu íslend
ingar tilneyddir að velja
heldur fyrri kostinn. Trú
þeirra er sú, að til þess þurfi
ekki að koma.
íslendingar fagna því, að
stjórn Sovétríkjanna hefir
brugðizt drengilega við í
þessu máli og viöurkennt út
íærslu fiskveiðilandhelginn-
ar.
Þá er íslendingum mikið
fagnaðarefni, hve Lögþing
Færeyja hefir tekið einbeitta
afstöðu í þessu máli. íslend
ingar vænta þess, að þeir og
Færeyingar geti staðið fast
saman, unz sigur er fenginn
í þessu sameiginlegu lífshags
munamáli þeirra beggja.
í ERLENDUM blööum hef-
ir komið fram, að danski for
sætisráðherrann hyggist
að beita sér fyrir svonefndri
svæðisráðstefnu um þessi
mál. íslendingar eru slíkri
ráðstefnu mótfallnir, því að
hún er ekki líkleg til annars
en hleypa auknu kappi og
stífni í málið. Má í því sam-
bandi minna á, að danski for
sætisráðherrann hefir ekki
oröið við óskum íslenzku rik
isstjórnarinnar um að skip-
iÞað eru sterkar taugar sem ævin-
lega tengja mann gömlu átthögunum
Hér á landi dvelst nú Vest-
ur-íslendingurinn Sóffanías
Þorkelsson. Kom hann hing-
að ásamt konu sinni fyrir
skemmstu, og hyggjast þau
dvelja hér fram á sumar.
Fréttamaður blaðsins hafði
stutt tal af Sóffaníasi á dög-
unum og bað hann segja tíð-
indi af sjálfum sér og lönd-
um vestra.
— Við erum búsett vestur á
Kyi-rahafsströnd Kanada, í Victoria
í British Columbia. Þar er tals-
verður tíningur af íslendingum og
komast þeir allir vei af, hafa fá
eða engin þjóðabrot í Kanada kom-
ið hag sínum jafnvel og íslending-
ar. Heim komum við hjónin í þetta
skipti 27. maí loftleiðis frá New
York. Við förum allt fljúgandi í
loftinu þótt gömul séum.
60 ár vestan hafs
Rætt vií? Sóffanías Þorkelsson, sem bús'ð hefir
60 ár í Kanada en er nú í heimsókn hériendis
— Hvaða störf hefir þú helzt
stundað um æviua?
— Ég get með sanni sagt, að
ég hefi lagt á margt gjörva hönd
— en reyndar ekki orðið meistari
í neinu. Síðustu þrjátíu árin rak
ég kassagerð og hafði lengst af
90—120 manns í vinnu. Þessu
hætti ég 1947 og hefi mest haldið
að mér höndurn síðan eins og
gömlum manni sæmir. Þá tók Páll
souur minn við kassagerðinni og
hefir rekið hana síðan. Annars er
ekki mikið af minu starfi að segja,
ég’ hefi ekkert að raupa af — en
myndi ekki horfa í það ef ég hefði
af einhverju að státa.
— Þú hefir lengi verið vestan
hafs?
— Það eru nú orðin sextíu ár,
fór árið 1898, þá ituttugu og -tveggja
ára gamall. Og í Kanada hefir
okkur vegnað vel, 5 börn okkar eru
þar uppkomin — og raunar engin
börn, fullorðið fólk og farið að
hærast. í rauninni hefir allt geng-
ið vel, maður hefir barizt við til-
veruna og stundum hlotið ósigur
en þó oftar sigur. Enskia spak-
rnælið try again hefir reynzt mér
haldgott veganesti, það sem ekki
gefst í fyrstu atrennu gengur oft-
ast betur í annarri. í Kanada hefi
ég plantað blómum mínum og uni
því vel.
Sóffanías Þorkelsson ásamt kont
og fremst eru það þö blöðin Heims
kringla og Lögberg,_ sem halda
uppi tengslum með íslendingum.
Okkur er fullkomin lífsnauðsyn að
þau haldi áfrarn að starfa, þau
mega fyrir enga muni leggjast nið-
ur, því að þá væri slitin líftaugin
í öllu.félagsstarfi íslendinga vestra.
Það, sem mönnum er mest áhyggju
efni í þessu sambandi er, að erfitt
reynist að fá unga og dugandi
menn til að taka við blöðunum
þegar þar að kemur, það yrði þeim
miklu fremur að aldurtila en fjár-
skortur. Við gætum smækkað blöð-
in eða sameinað þau — en okkur
er með öllu nauðsynlegt að eiga
okkur málgagn.
Frá ungum Vestur-
íslendingum
— Heldur yngri kynslóð Vestur-
íslendinga enn einhverri tryggð
við ísland?
— Það er mjög misjafnt, og víst
er þeim vorkunn, sem hvorki geta
talað málið né lesið það. Og því
má ekki gleyma, að þetta fólk er
innbornir Kanadamenn — engir
íslendingar eixis og við. En miðað
við allt þetta má segja að áhugi
sé furðu mikill meðal yngra fólks,
sinni, Sigrúnu Sigurgeirsdóttur.
jafnvel fram í þriðjia: og fjórða
lið. Yngra fólkið hefir með sér
félagsskap, The : Ieelandic-Cana-
dian Club, sem starfar' mikið og
heldur meðal annars úti vönduðu
mánaðarriti. -t
íslendingar hafa kdmið sér mjög
vel áfram i Kanada, betur í raun-.
inni en nokkur þjóð önnur. Ég
hefi aldx-ei verið montinn um dag-
ana — nema þá að því einu að
vera íslendingur. Hér' áður fyrr
gat ég ekki haft hátt um þetta hér
heima, fólk trúði mér. ejkki er ég
sagði frá velgengni íslendinga
vestra. En nú er ég sé þær dæma- .
l'ausu framfarir, er hér hafa orðið
síðari árin, held ég að mönnum
ætti að ganga betur að trúa mér.
íslendingar hafa sýnt þann fádæma
dugnað og framsækni síðustu árin,
að slíkt er í sögur færandi. Mun
þeim því ganga betur nú að skilja
að vesturfararnir íslenzku hafi
verið færir um að krafsa í bakk-
ann til móts við aðrar þjóðir.
Kærleikur til ætfjarðarinnar
— Þú hefir sinnt fleiru en kassa-
gerðinni, ritað og gefið út bækur,
er ekki svo?
(Framhald á 5. síðu).
íslendingar í Kanada
— Er ekki Kanada mikið fram-
tíðarland?
— Jú, það land á áreiðanlega
mikla framtíð fyrir sér. Þar er
allt I jörðu og á, sem maðurinn
girnist, og landið gæti áreiðanlega
borið 200 milljónir manna í stað
þessara 17 mil'ljóna, sem nú byggja
það. Mcr liggur við að segja að
það gæti tekið allt Kínaveldi á
brjóstið og munaði ekki mikið um
það! Þess utan búum við þar við
það stjórnarform, sem ég tel hið
bezta í heimi, og það höfum við
frá Bretum. Við höfum sameigin-
legan þjóðhöfðingja með Bretum
og hyllum hann af bróðurlegum
kærleik, en hið bezta, sem Bretar
hafa gefið okkur er sjálfstjórnar-
farið.
— Það er býsna mikið um ís-
lendinga í Kanada?
— Já, þeir eru þar viða, bæði í
borgunum og til sveita. Samheldni
er furðu mikil með löndum og fé-
lagslíf í blóma. Þar vinna kirkju-
félög fslendinga og þjóðræknisfé-
; lögin mikið og gott starf, en fyrst
uð yrði sameiginleg nefnd
Dana og íslendinga til að
ræða handritamálið. Vafa-
laust lítur hann svo á, áð slík
ráðstefna myndi ekki gera
miálinu gagn í Danmörku
eins og á stendur. Svæöis-
ráöstefna um landhelgismál
ið er heldur ekki líkleg til
árangurs, nema siður sé, og
því verður að kynna málið
og jafna ágreininginn eftir
öðrum leiðum.
Bury sigraði Val 4-0
í eitt hundrað og þrjátíu mínút
ur tókst ensku atvinnumönmmum
lijá Bury að leika hér á vellinum
án þess að skora mark. Og þá
loksins fundu þeir leiðina í mark-
ið og eftir það var ekki að sökum
að spyrja. Það var eins og flóð-
gáttir opnuðust og á rúmum þrem
ur mínútum hafnaði knötturinn
þrisvar sinnum í marki Vals í
leiknum á föstudagskvöldið.
Fram að þeim tíma hafði Valur
staðið sig ágætlega, átt mörg all-
sæmileg upphlaup til að byrja með
en smám saman fór þó leikurinn
meir og meir að fara frarn á leik-
velli þeirra. Þegar tæpar 40 mínút-
ur voru af leik missti Magnús bak
vörður 'kantmanninn Munro innfyr-
ir sig, og Munro lék inn að enda-
mörkum, gaf knöttinn til miðherj-
ans, sem tókst að skora úr þröngvi
stöðu. Leikurinn hófst að nýju og
Englendingar brunuðu upp, vinstri
'armurinn lék skemmtilega í gegn
og Padker útherji skoraði laglega,
en Björgvin á nokkra sök n mark-
inu, þar sem ihann hefði átt að
geta bjargað með úthlaupi. Tveim
ur mínúfcum síðar lck Parker aft-
ur sama bragðið, og á þessum
tíma var Valsvörnin í algerri upp-
Iausn.
í síðari hálfleiik færðist milcil
harka í Ieikinn, einkum eftir að
Gunnlaugur Hjálmarsson kom í
rnark Vals, en Björgvin! meiddist.
Miðherji Bury braut af sér gegn
Gunnlattgi, en hann svaraði með
enn leiðinlegra broti og virtist það
koma nokkrum leikmonnum úr
jafnvægi, því að Guimlaugur fékk
lítinn fri® í marki næsbu mínútur
á eftir. Þessi sterki leitóiaður
komst þó vel frá því og vakti mikla
athygli í markinu. Eilfct m’ark skór-
uðu Burymenn eftir þefcta og átti
Valsvörnin sök á því, eri framherj-
inn Neil fékk jþá að skalla óhindr-
aður í mark af sfcutfcu færi eftir
aukaspjTnu.
Btu’y sýmdi nú svipaðan lei'k og
gegn KR, aðeins með þeirri und-
antekningu að nú tóiksfc að skora
mörk. Bezti maður liðsins var
Parker, sem er mjög afchugull Teik-
maður og kann sitt fag. Miðvörð-
urinn er einnig afburða stérkúr
leikmaður.
Hjá Val var Halld'ór beztur í
vörninni, en hinis vegar var vörnin
offc mjög opin. Framiverðirnir unnu
vcl og Albert sýndi margt laglegt
í framiínunni og hann var eini leik
maðurinn, sem sýndi jafn mikla pg
meiri leikni eu Englendingarhir.
Dómari var Guðbjörn Jónssó.i.