Tíminn - 17.08.1958, Síða 6

6
T í M I N N, sunmutaginn 17. ágúst 1958j
Útgefandi : FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við' Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. Afgreiðslan 12323
Prentsmiðjan Edda hf.
Bandarikjamenn hefja tilraunir til
að senda eldflaugar til tunglsins
Nýr áfangi
EINS og blöð og útvarp
hafa skýrt frá, er nú fyrsta
framleiöslan af íslenzku sem
enti kominn á markaðinn.
Þeir, sem það mega gerst um
vita, telja að hér sé um
fyrsta flokks vöru að ræða.
Þetta er mikil frétt og góð.
En tíminn líður hratt, einn
atburðurinn rekur annan og
mönnum finnst, að þeir hafi
um margt að hugsa. Vill það
stundum leiða til þess, að við
veitum því, sem eftirtektar
verðast er, ekki þá athygli
sem skyldi. En með fram-
leiðslu íslenzks áburðar og
nú sementsins, hefir náðst
svo merkilegur áfangi í sókn
þjóðarinnar fram til meiri
viðurkenningar og betri lífs
kjara, að full ástæða er til
að staldra ögn við og gera
sér nokkra grein fyrir því,
hvað hér hefir áunnizt.
Prá upphafi íslandsbyggð
ar og fram til síðustu ára-
tuga, bjó þjóðin við þann
húsakost, sem hægt var, að
miklu leyti, að koma upp af
efnum, er til voru í landinu
sjálfu, torfi og grjóti. Timb-
ur féllst einnig alltaf nokk-
uð til ,bæði á meðan skógur-
inn entist og svo rekaviður.
Bæir þessir og hús voru að
vísu ódýr á nútíma mæli-
kyaiða, bæði af því, að efn-
ið þurfti sjaldan að kaupa,
og vinnuaflið var og ekki í
háu verði. En ókostir þeirra
voru einnig margir. Þau
voru köld að vetrinum en ó-
þarflega hlý á sumrum,
dimm, loftlítil og lek. Þótti
það því mikil búningsbót,
er unnið timbur og þakjárn
tók að flytjast til landsins í
nokkrum mæli og menn gátu
farið að nota það til bygg-
inga. Brátt kom þó í Ijós, að
hin nýju timburhús stóðu
um margt ekkert framar
gömlu bæjunum. Þau voru
að visu bjartari og skemmti-
legri i umgengni, en þá einn
ig oft kaldari enda miklum
mun erfiðara að hita þau
upp en torfbæina, með
þeirri hitunartækni, sém þá
var til að dreifa.
SVO gekk steinöld hin
nýja í garð einnig hér úti á
hjara veraldar. Til eru í
gömlum hagskýrslum heim-
ildir fyrir því, að árið 1864
hafi í fyrsta sinn í sögu ís-
lands, verið flutt hingað sem
ent, 33 tunnur. Svo leið og
beið þar til árið 1895. Þá réð-
ist óvenju stórhuga umbóta
maður, Jóhann Eyjólfsson,
bóndi í Sveinatungu, í það
stói-virki, að byggja fyrsta
steinsteypuhús á íslandi. Síð
an hefir steinsteypan jafnt
og þétt rutt sér til rúms og
er nú naumast byggt, svo
heitið geti, úr öðru efni á
landi hér.
Því fór aö sjálfsögðu fjarri
að steinhús þau, sem byggð
voru fram eftir þessari öld,
væru gallalaus. Ekki er nóg
að hafa gott efni í höndum,
það þarf líka að kunna að
nota það. En eins og nú er
komið þekkingu manna á
meðferð sementsins til bygg
inga og er völ á góðu ein-
angrunarefni, er óhætt að
fullyrða, aö þau steinhús,
sem reist eru á íslandi í dag
taka á allan hátt fram hin
um eldri gerðum húsa, svo
þar kemur enginn samjöfnuð
ur til greina.
Árlegur innflutningur okk
ar á sementi nú undanfarið
hefir numið nær 30 millj.
kr. Talið er að hin nýja verk
smiðja muni geta framleitt
um 100 þús. tonn á ári, en
s. 1. ár voru flutt inn um 77
þús. tonn. Innflutningur okk
ar á sementi á því að vera
að baki.
Ljóst er, að um verulegan
gjaldeyrissparnað er hér
að ræða, þótt aíborganir og
vextir af erlendum lánum til
yerksmiðjunnar nemi dálitlu
nú um sinn.
ÍSLENZKA þjóðin er ekki
fjölmennari en borgarkríli
úti í hinum stóra heimi.
Fyrir einum 14 árum endur
heimtum við sjálfstæði okk
ar eftir hartnær 7 alda á-
þján. Framtíö okkar sem
frjálsrar þjóöar, er ekki
hvað sízt undir þvi komin,
að við getum staðið á eig-
in fótum efnalega. Hin nýja
stóriðja,. sem væntanlega er
aðeins upphaf frekari fram
kvæmda á því sviði, er þýð-
ingarmikill þáttur í þeirri
viðleitni.
Engin þjóð lifir á brauði
einu saman. Þótt gömlu bæ-
irnir væru ekki þess háttar
hibýli, að eftirsóknarvert
þyki að búa í þeim nú, voru
þar þó sköpuð þau verðmæti,
er bezt hafa enzt okkur til
andlegs þroska og stjórnar-
farslegs sjálfsforæðis. Sú
æska, sem nú vex upp í
landinu, býr í björtum og
hlýjum húsum, hefir nóga
peninga og margs konar önn
ur þægindi, sem þeir, er nú
eru á miðjum aldri og þaðan
af meiri, áttu aðeins í
draumi í ungdómi sínum.
Hún hefir einnig tekið frels
ið í arf. Nú er komið að
henni að varðveita þaö, sem
áunnizt hefir, auka það og
tryggja. Og þeim mun ríkari
er sú skylda, sem hin ytri
kjör eru betri.
HVERS konar framfarir
hafa veriö svo stórstígar hér
landi á undanförnum árum
að undrum sætir. íslending
ar, sem fóru af landi burt
fyrir 30 árum og koma nú á
ný, þekkja ekki lengur um-
hverfið. Byggingar þær sem
þá voru við líði, sjást ekki
lengur, en í staðinn eru risir
ný hús og glæsileg jafnt hið
innra sem ytra. Ræktun hef
ir margfaldast, skipastóll
stóraukist og batnaö o. s. frv.
En þó höfum viö enn sem
komið er að mestu leyti að-
eins verið að búa okkur und
ir að geta notfært okkur til
nokkurrar hlýtar þá mögu-
leika, sem búa í landinu
sjálfu og hafinu umhverfis.
það. Hagnýting þeirra mögu
leika er það landnám, sem
bíður íslenzkrar æsku. I
Nú er um það rætt, að
Bandaríkin muni reyna að
senda eldflaug ti! tunglsins
á næstunni. Þegar í síðust
viku Höfðu Bandaríkin yfir a
ráða eldflaug, er hentaði t:
fararinnar og höfðu þar me
komizt fram úr Rússum
þessu sviði. Sömuleiðis átt
Bandaríkjamenn þrjú gerv
tungl í geiminum á móti ein
tungli Rússa. En verða Band
ríkjamenn á undan Rússur
til tunglsins? — Bandarísk
tímaritið U. S. News & Worl
Report hefir lagt nokkra
spurningar um þessi mál fy
ir ráðamenn í Bandaríkjur
um. Fara þessar spurninga
og svörin við þeim hér á eft
ir í lauslegri þýðingu.
Er hernaðaryfirvöldum Banda-
ríkjanna alvara að ætla sér að
skjóta eldílaug til mánans?
— Vissulega. Nú hefir verið
gerð áætlunúm fimm tilraunir, og
verður hin fvrsta væntanlega gcrð
fyrir mið.ian ágúst cg siðrn live'r af
annarri á 28 daga fresti næstu 5
mánuði.
Er ætlunin að eldflaugin lendi á
sjálfu tunglinu?
— Nei. Stefnt er að því að kom-
ast sem næst tunglinu,----- sem
lengst inn fyrir 50.000 mí'lna fjar-
lægð. Tilgangurinn er að koma
hylki með ýmsum maelitækjum svo
nærri tunglinu, að unnt væri að
rannsaka það gaumgæfilega. Vís-
indamenn ná betri árangri ef eld-
flaugin fer hjá tugnlinu en ef hún
lendir á því sjálfu.
Miklir erfiðleikar
Hvað eru miklar líkur til að
þetta takist?
— Um það bil einn á móti líu i
fimm fyrstu tilraununum, segja sér
fræðingar. Lang erfiðast er að fá
hylkið með mælitækjum til að
hringsóla umhverfis tunglið — en
ef það lækist, væri ti'lganginum
líka full'ÍÐomlega
Fyrst um sinn ver^ur þó ekki Ient á tunglinu
af vísindalegum ástæðum
TungliS, — reynt verSur að komast sem næst því.
Hvers vegna eru svona litlar lík-
ur á árangri?
— Þetta eru nokkrir erfiðleikar,
sem við er að etja: Hver eldflaug
og tækjahvlki eru samsett af meira
en 300.000 hlutum. Ef einhver þess
ara hluta bilar eða bregzt, getur
það orðið til þess að öll tilraunin
mistakist. Aðeins fjórir dagar í
mánuði eru hentugir til tilraun-
anna, Það er þegar tunglið er næst
jörðu. Og hvern þessara daga er að
eins um fáar mínútur að ræða,
þegar eru raunverulega góð skil-
yrði til að skjóta eidflauginni.
Augnabliks töf á síðustu stundu
get^ir orðið til að fresta þurfi til-
rauninni um einn dag. Fern s’lík
mistök, — og nýtt tækifæri gefst
ekki fyrr en að mánuði liðnum.
Eru fleiri erfiðleikar í veginum?
— Sennilega. Og margt er
óþekkt 1 þessu máli. Enginn veit
með fullri vissu, hvort skeyti þau,
er send verða til jarðar úr nágrenni
tunglsins, muni ná alla leið. Eða
hvort þau verða skiljanleg, ef þau
komast til jarðar.
Margháttaðar upplýsingar
Hvers konar upplýsingar eru
iað, sem sælzt er eftir með slíkri
yrirhöfn og kostnaði?
— Þær eru tvenns konar. í
.'-rsta lagi vill varnarmálaráðuneyt
ð komast á snoðir um hvers kon-
r eldflaugar komizt til mánans og
ivers konar stjórnar og eftirlits sé
þörf. Sömuleiðis hvers' konar mæli-
tæki og tækjahylki reynist bezt. í
öðru lagi þarfnast vísindamenn
margháttaðs fróðleiks um sjálft
tunglið. Hefir það segulsvið eins
og jörðin? Verður það fyrir loft-
steinum? Hvaða hitastig er þar?
Og hvernig lítur bakhlið mánans
út, — hliðin, scm menn hafa aldrei
séð?
Hvernig verða svör fengin við
öllúm þessum spurningum?
— Með mælitækjum í tæk.ja-
hylkinu um það, sem varðar tungl-
ið. Með ratsjáreftirliti og firð-
svörum frá eldflaugunum hvað
varðar sjálfar þær. Sérstök sjón-
varpsmyndavél hefir verið gerð, er
taka mun myndir af bakhlið tungls-
ins og senda þær til jarðar. Það
verða grófgerðar myndir — aðeins
'hvít og svört strik — en á þeim
koma fram fjallgarðar, gígar og
sléttur.
Hver er yfirmaður þessarar starf-
semi?
— Starfið er hluti af framlagi
Bandarfkjanna til hins alþjóðlega
jarðeðlis'fræðrárs. Það er rekið af
rannsóknarnefnd varnarmálaráðu-
neytisins undir stjórn Roy W.
Johnsons.
Hvar koma fiughcrinn og herinn
til sögunnar?
— Þessir aðilar leggja til eld-
flaugarnar, se.m skotið verður til
tunglsins. Við fyrstu þrjár tilraun-
irnar verður notuð Thor-Abte eld
(Framhald af 7. síðu).
Thor-Aöle flugSKe, ■ t>. u verður
notað við fyrstu tilraunlrnar. |
Á SKOTSPÓNUM
í lok næsta mánaðar munu sennilega fjórir íslendingar
fara til Nýju Delhi á Indlandi og sækja þar ársfund Al-
þjóðabankans og gjaldeyrissjóðsins . . Þessir menn eru
Gylfi Þ. Gíslason, Vilhjálmur Þór, Thor Thors og Péfur
Benediktsson . en þeir eru aðalmenn og varamenn í
stjórn þessara stofnana Alþjóðabankinn kostar þessi
ferðaiög eins og annarra stjórnarmanna, er sækja þessa
fundi . Ekki mun þó enn fullráðið, hvort Thor Tliors
fer þessa ferð, þar sem komið hefir trl orða, að hann
verði forseti allsherjarþings S. Þ. og fundir þess verða
þá byrjaðir í ráði er að efna til sögulegrar skólasýn-
ingar í júní 1959 til minningar um Jón Þorkelsson, Skál-
holtsrektor . Uppgripaafli hefir verið hjá íslenzkum
togurum á nýjum miðum við Nýfundnaland. . hafa
fengið fullfermi af karfa á tveim sólarhringum....
Fylkh- hinn nýi togari þeirra bræðra Auðunssona kom
með 310 lestir eftir tveggja daga veiðar . . Skipin eru
hálfan fimmta sólarhring frá Reykjavík á miðin....
Fólksflutningar á áætlunarleiðum langferðabíla hafa
stórlega aukizt í sumar, einkum i næturferðunum milli
Reykjavíkur og Akureyrar og verður oft að senda tvo
bíla Leikfélag Reykjavíkur hefir í atliugun að setja
á svið í haust leikritið Beðið eftir Godot eftir írska skáld-
ið Samuel Becket . . .leikritið er skrifað á frönsku, en.
höfundur hefir sjálfur þýtt það á ensku . Indriði G.
Þorsteinsson hefir þýtt leikritið úr ensku . Leikrit
þetta er nýstárlegt og sýning þess hér mundi teljast
merkur leikhúsviðburður.