Tíminn - 17.08.1958, Qupperneq 7

T í MIN N, suimuðaginn 17. ágúst 1958.
7
SKRIFAÐ OG SKRAFAÐ
Flugufréttir og hótanir, sem eiga að skjóta íslendingum skelk í bringu - Aðstaðan er önnur nú
en 1662 - Hvað gerist, ef Bretar heita vopnavaldi? - Treyst á sanisgirni og rétisýni nágranna-
þjóðanna - Engin frjáls þjóð semur um sjálfsagðan rétt sinn - Ólík afstaða til Sovétríkjanea
og íslands - Athyglisverðar slaðreyndir varðandi virkjunina við Efra-Sog
Rét.tur hálfur mánuður er nú
eftir þangað til að reglugerðin um
út'færslu fiskveiðilandhelginnar
te'kur gildi. Enn er ekki til fulls
skorið úr því, hvort íslendingar
verða fyrir þann tíma búnir að
fá viðurkenningu nágrannaþjóð-
anna á réftti sínum, en bersýni-
legt er, að togaraeigendur í Bret
landi og víðar vinna nú að því
eftir megni, ag þessi viðurkenn
ing verði ekki veitt, en í staðinn
verði Islendingar beittir vopna-
valdi og herskip látin vernda
veiðiþjófnað erlendra togara inn
an íslenzku fiskveiðilandhelginn-
innar. Ef svo ótrúlega færi, væri
það í fyi-sta sinn í sögunni, sem
fiskiskip nvtu herskipaverndar til
að stunda veiðiþjófnað! Slíkur
ræningjah'ábtur hefði jafnvel þótt
furðulegur á 18. öld. Flestir munu
því meira enn ófúsir til að trúa
því, ag hann eigi eftir að gerast
á 20. öldiimi.
Laugsennilegast verður því að
telja það, að þær fregnir, $em
nú birtast í erlendum blöðum
uni bernaðarundirbúning brezku
stjórnarinnar á íslandsniiðum,
séu runnar undan rótum brezki-a
togaraeígenda og eigi að hafa
þann tilgang að hræða íslend-
inga til undanláts í landhelgis-
málunum. IHeð því að beina
þannig fallbyssuhlaupununi að
íslendingum, megi enn á ný láta
svipaðan atburð gerast og í Kópa
vogi 1662.
En þeir góðu menn, sem að þess
um fréttaflutningi standa, gleyma
því, að ártalið nú er 1958 en ekki
1662. Aðstáða íslands til að halda
á rétti srnum er önnur nú en
1662. Almenningsálitið í heiniin-
um hefir nú miklu meiri áhrif á
ganga mála en þá. Nýlendukúgun
er nær hvarvetna á undanhaldi.
ísland or bæði aðili að Atlants-
hafsbandalaginu og Sameinuðu
þjóðunum. Voldugasta herveldi
lieimsins hefir heit'ið íslandi vernd
sinni og hefir í því s.kyni herlið
í landinu. ^
Ef Bretar beita
vopnavaldi
Eins og þegar hefir verið sagt
hér að undan', er útilokað að
Ieggja noíkkurn trúnað á það, að.
brezka stjórnin láti togaraeigend-
ur liafa sig fil þess að beita vopna
valdi til að verja veiðiþjófa inn
an íiskveiðilandhelgi íslands. En
segjum ati, að hún geri það.
Hvaða afleiðingar myndi það hafa?
Eftirfarandi myndi þá koma í Ijós:
Allar yfirlýsingar Breta um
að virða rétt og frelsi smáþjóða,
reyndust markleysa ein. Ef Atl
antshafsbandalagið gripi ekki í
taumana og hindraði þetta of-
beldi, myndi þaff koma áþreifan
lega í ljós, að allt tal um hinn
háleita tilgang þess sem vernd
ára smáþjóffa, væri hjóm eitt.
Þaff reyndist ekki einu sinni fært
um aff verja smáþjóð á umráffa-
svæði sínu fyrir vopnuffu of-
beldi. Ef Baudaríkhi létu þetta
ofbeldi viffgangast, þrátt fyrir
loforff sitt um að vernda ísland,
kæmi ómótmælanlega i ljós, aff
verndaryfirlýsingar þess væru
ekki mikilsvirffi. Allt myndi
þetta verffa hiff bezta vatn á
myllu heimskommúntsnians, er
hugsast gæti. Ef Macmillan og
Sehvyn Lloyd vildu gera koinnt
únistum gagn, gætu þeir vafa-
laust ekki (gripiff til annars áhrifa
meiri ráffs en aff béítá felendinga
franiangreindu ofbeldi. En hing
aff til hefirveriff álitiff allt anu
Mynd þessi er frá virkjuninni, sem nú er aS rísa við Efra öog, en hornsteinn hennar var lagður í gaer, Afhyglis-
verf er, að þótt hún sé sameign ríkisins og Reykjavíkurbæiar, hefir ríkið eitf útvegað. allt fjármagnið til hennar.
að unt þá en að þeir vildu þjóna fulla viðurkenningu áður en
koinmúnismanum.
Hvert yrði svo framhald þessa
leiks? Bretar gætu vitanlega kúg-
að íslendinga nokkra hrið. En
íramkoma þeirra myndi vekja svo
mikla andúð og fyrirlitningu í
heiminum, að þeir myndu ekki
gera það lengi. ísland myndi fyrr
en seinna hrósa glæsilegum sigri
sem hin vopnIausa þjóð, er hefði
sigrað mikið herveldi, vegna þess
að þeir höfðu rét'tinn sín megin, og
íslendingar hcfðu manndóm og
frelsishug til að láta ekki ofbeld
ið beygja sig.
Treyst á sanngirni
nágrannajjjó^anna
Það, sem hér hefir verið rakið,
eru aðeins. liklegar afleiðingar
þess, sem verða myridi, ef Bretar
gripu til þess ráðs að beita okk
ur vopnavaldi. En áreiðanlega trú
ir enginn íslendingur því í dag,
að fil þess muni koma. íslendingar
hafa ofmikið á'Iit á réttsýni og
hýggindum Bi-eia til þess, að þeir
trúi þvi, að slíkt eigi eftir að
gerast. Vopnabrak brezkra togara
eigenda munu því engu breyta um
þá ákvörðun íslendinga að halda
fast á rétti sínum í þessu mikla
örlagamáli.
í lengstu lög verður að vænta
þess', að nágrannaþjóðir okkar
viðurkenni hinn sjálfsagða rétt
íslands. Af fulllrúum íslands ur
nú kappsamlega unnið að því að
afla málinu skilnings og viður-
kennignar annarra þjóða. Alveg
sérstaklega vinnur fulltrúi okkar
hjá NATO að þessu máli og
ræðir um það við fulltrúa annarra
bandalagsríkja okkar þar. í þeim
viðræðum er það að sjálfsögðu
skýrt tekið fram, að íslendingar
séu ekki til viðtals um sjálfa víð-
áttu fiskveiðilandhelginnar, en
hins vegar vilji þeir gjarnan vita,
hvaða hugmyndir bandalagsþjóðir
okkar gera sér um lausn málsins,
svo að íslendingar geti gert grein
fyrir afstöðu sinni til slíkra til-
lagna, ef einhverjar eru.
Enn einu sinni skal það endur-
tekið, að íslendingar treysta því
í lengstu lög, að nágrannaþjóðir
þeirra láti, þegar á reynir, sann-
girni og rétt'sýni sljórna gerðum
sínum og því liafi hin nýja ís-
lenzka fiskveiðilandhelgi hiotið
hinn l. september rennur upp.
Samningar, sem ekki
koma til greir_a
Af hálfu ymsa.r a.- istæðinga ís
lendinga í bessu máli og jafnvel
fleiri, er þeim nokkuð legið á
hálsi fyrir það að vilja ekki semja
við nágrannaþjóðirnar imi víð-
áttu fiskveiðilandhelginnar. Þessu
sama var einnig haldið fram, þeg
ar fiskveiðilandihelgin var færð
út 1952. Bæði þá og nú hafa ís
lendingar hafnað slíkum samn-
ingum.
Rökin, sem íslendingar hafa
fært fvrir þcssari synjun sinni,
eru augljós og ótvíræð. í báðum
tilfellum hefir útfætrslain verið
miðuð við það, sem íslendingar
telja óívíræðan rétt sinn sam-
kvæmt rikjandi aiþjóðavenjum og
lögum og ráðandi áliti í heiminum.
Engin sjálfstæð þjóð semur um
það, scm hún telur þannig ótví-
ræðan i-étt sinn. Hún gerir það
þó að 'srálfsögðu ena síður, þegar
afkoma hennar og framtíð byggj
-asf alveg á því, að hún hagnýti
sdr þennán rclf og haldi fast á
honum.
V’^wkenning, sem
ekki má veita
Við skulum segja, að 1952 hefði
verið Jailist á það að hefja samn
inga u:n það við Breta og fleiri
þjóðir, hver víðátta íslenzku fisk
veiöilandhelginnar ætti að vera.
Ef íslondingar hefðu viðurkennt'
þetta, heíðu þeir a. m. k. óbeint
viðurkennt, að þeir ættu ekki ein
hliða réíl til, þeirrar útfærslu,
sem þá var ákveðin. Aðrar þjóðir
hefðu síöðvunarvald í því sam-
bandi. Ef öðrum þjóðum hefði
þannig verið afhent stöðvunarvald
í málinu, má alveg fullvíst telja,
að enn hefði ekki fengist fram sú
útfærsla, sem gerð var 1952, og nú
er orðin viðurkennd.
Nákvæmlegá hin sama yrði nið
urstaöan nú, ef við féllumsi á það,
að hefja samninga um sjáifa víð-
áttu fiskveiðilandhelginnar. f því
fælist viðurkenning, að við hefð
um ekki einhliða rétt til að ákveða
sjálfir útfærslu í tólf mílur. Með
þvi myndum við afhenda öðrum
þjóðum stöðvunawéttinn Stærð
íslenzku fiskveiðilandhelginnar
yrði eftir það háð samkomulagi
við þær, eða m. ö . o. háð geðþótta
og vilja þeirra.
Réttur, sem ekki
má láta aí hendi
Vafalaust lítur það vel út í aug-
um ýmissa, þegar andstæðingar
okkar eru að tala um, að við eig-
um að s'emja við þá um víðáttu
sjálfrar landhelginnar. Það !í*ur
oftast vel út, þegar óskað er eftir
samningum. Niðurstaðan verður
hins vegar oft önnur, þegar málið
er skoðað niður í kjölinn. Þá kem-
ur stundum í ljós, að óskin um
samninga og samkomulag er reist
á grímukiæddri viðleitni til yfir-
gangs. í umræddu tilfelTi eru and-
stæðingar okkar raunverulega að
fara fram á það, að við afhendum
þeim rétt, sem við eigum, og þeir
fái stöðvunarvald, sem þeir hafa
ekki samkvæmt alþjóðlegum regl
um og venjum.
Þess ber svo að gæta, að hér er
verið að gera kröíur til íslands,
sem ekki hafa verið gerðar til ann-
arra þjóða. Nær undantekningar-
laust hafa þjóðirnar ákveðið víð-
át'tu landhelgi sinnar einhliða í
samræmi við það, sem þær hafa
áilitið sér nauðsynlegt og talið sig
hafa rétt til samkvæmt alþjóðleg
um reglum og venjum. ísland væri
að skammta sér annan og minni
rétt en aðrar þjóðir hafa í þessum
efnum, ef það afsalaði sér þessum
einhliða rétti sír.um. Engin þjóð
hefir þó "aunverulega ríkari
ástæðu til þess' en íslendingar að
halda fast á þessum rétti sínum,
og þá alveg sérstaklega hvað fisk-
veiðarnar snertir.
Önnur atriði landhelgismálsins
hafa íslendingar verið fúsir til
að ræða við nágrannaj-íki sín eft-
ir venjuleguin diplómatískum leið
Ólík afstaíJa til Sovét-
ríkjanna og Islands
Glöiggt er það líka af ýmsu, að
þær kröfur, sem hér eru gerðar
til íslendinga, s'tafa af því, að þeir
eru taldir minnimáttar en aðrar
þjóðir. Þetta sóst glöggt af hinni
gerólíku afstöðu Breta til Sovót-
ríkjanna annars vegar og íslands
hins vegar í sambandi við land-
helgismálið. Bretar eða aðrar þjóð
ir hafa ekki svo kunnugt sé farið
fram á það við Rússa að tekhiru
væru upp samningar um að Rúss-ar
minnkuðu landlhelgi sína úr tólf
mílum. í stað þess hafa Bretar
farið bónarveg að Rússum og feng
ið með saimningi við þá leyfi til
að mega láta togara sína veiða á',
vissu svæði innan hinnar yfirlýstu
ólf mílna landhelgi Sovétríkjanna.
Það væri vitanlega allt annað ef
að hinir erlendu aðilar bæðu ís-
land um slíkt leyfi, en að fara
fram -á samninga um það hver
landhelgi íslands eigi að vera. Með
þessu er þó vitanlega ekki verið
að segja það, að við myndum veita
slíkt leyfi að dæmi Rú'ssa.
Ef nágrannaþjóðir okkar tækju-
eðlilegt til'lit til réttinda oklcar og
aTgerrar sérstöðu í sambandi viff
fiskveiðarnar, ættu þær vissulega. i
að viðurkenna rétt okkar til aff.,?
hafa ekki minni fiskveiðilandhelgi
en Sovétríkin. Við nánari athugun'
hljóta þau Hka að sjá, að það tekur
sig ekki vel út, ef þau reyna að
beita íslendinga vopnavaldi og við-
skiptaþvingunum til að neyða þá'
til að falla frá landhelgi, sem So-
vétríkin hafa nú með góðu sam-,
þykki þeirra.
Virkjunin við Efra-Sog
f gær var lagður hornsteinn...
hinnar nýju virkjunar við Efra-i
Sog. í því sambandi er mikil 1
ástæða til að minnast þess sigursl
þegar núv. ríkisstjórn tókst að út-
vega lán tii þessarar nauðsynlegu
framkvæmdar eftir að ríkisstjórn
Óíafs Thors hafði reynt það árang-
urslaust í þrjú ár. Hefði þetta ekki
tekizt, myndi bæði áburðarverk-
smiðjan og sementsverksmiðjan
hafa stöðvazt að mestu eða öllu
innan lítils tíma.
Athyglisvert er líka að rifja það
upp, að þótt hin nýja virkjun sé
sameign ríkisins og Reykjavíkur-
bæjar, hefir rikið útvegað allt fé
t'il hennar en Reykjavíkurbær ekki
neitt. Það sýnir bezt, hver fjár-
hagur Reykjavíkurbæjar er í raun
og veru og dregur vissulega upp
aðra mynd af honum en þá, sem
birtist í íhaldsblöðunum. En þess-
ari mynd má örugglega treys.ta,
því að hún er veruleikinn sjálfur.
Myndarlegar gjaf ir til
sjúkrahúss Akraness
Sjúkrahúsi Akraness hafa að
undanförnu borizt þessar gjáfir:
Átthagafélag A'kraness
d Reykjavík kr. 5.000,00
H. Þ. — 1.000,00
Ragnheiður Guðbjarts-
dóttir, Hjarðarfelli — 500,00
Ingibjörg Halldórsd.
og Magnús Halldórs-
son, Kirkjubr. 22 — .000,00
Kverifélag Akraness
— söfnun 7. apríl
s.l. — Þar af var .
gjöf frá hjónunum
Guðrúnu Einars-
dóttur og Sigur-
jóni Sigurðssyni,
Suðurgötu 18, kr.
11.193,21 — -v 676,21
Margrét Ólafsdóttir
og Eyjólfur Búa-
son, Suðurbraut 15 —■ >00,00
Ingvar Þorleifsson,
Kirkjubr. 30 — 50,00
Kvenfélagið Björk,
Skilmannahr. o.fl. — - .>00,00
Ýmsar minningar-
gjafir í Sjúkra-
skýlissjóð Akra-
ness frá 1. jan.
til 1. júlí s.l. — 20.475,00
Alls kr. 05.301,21