Tíminn - 06.03.1959, Qupperneq 7

T í MI N N, föstudaginn 6. marz 1959.
7
Áramótavaðall
Upplausnarstefna
Sá ég gjörla svarlar tvær
— sem að við mér blöstu —
auka 'heimskur umfram þær
eiginlega föstu.
J. Þ.
I.
Áramótagrein Ólafs Thors í
Morgunblaðinu sl. gamlaársdag er
athygtisverð, meir þó vegna þess að
þar stigur fram og vitnar höfuð-
paur fjölmennustu stjórnmálasam-
■taka þjóðarinnar, en að þar birtist
ný úrræði, né óráð, áður ókunn.
Ný sannindi né hið gagnstæða.
Greinin skiftist í nokkra kafla og
nefnast tveir hinir fyrstu, auk inn-
gangsorða, annáll ársins og land-
helgi. Báðir eru þeir með hvers-
dagsrithætti þess manns, er lætur
vaða á súðum, en þegar kemur að
þriðja kaflanum, sem helgaður er
kjördæmamálinu, aukast boðaföll
og bægslagangur að mun.
Af samanburði á þingmanna og
kjósendatölu Framsóknar- og Sjálf-
stæðisflokkanna í síðustu kosning-
um, dregur hann svofellda ályktun:
„Annaðhvort varð að breyta þessu
hróplega ranglæti eða játa með
þögninni og aðgerðaleysi afnámi
Jýðræðis í landinu“.
I. Þ. kvað einu sinni við lestur
álíka plaggs og þessi kjördæma-
pistill er:
Sá ég gjörla svartar tvær,
sem hér við mér blöstu,
auka heimsku, umfram þær
eiginlcga föstu.
Mun 'hér ekki önnur þeirra
systra á ferð ,eða er það svo að það
sé á færi Ól. Th. að umskrifa ver-
aldarsöguna. Hvaða sess vill hann
skipa Bretlandi og Bandaríkjunum,
er bæði hafa áþekka kjördæmaskip
un og ísland og þó talin lýðræðis-
ríki öldum saman og til þessa dag?
Ég hefi ekki heyrt eða séð þess
getið að þar væðu uppi uppbótar-
þingmenn svo sem er hér á landi
og Sjálfstæðisflakkurinn taldi mik-
ið réttlætismál og ávinning, þegar
það mál var á baugi.
Ólafur veður svo elginn um ó-
heillavænlegt ofurveldi Framsókn-
ar, er allt byggist á ranglátri kjör-
dæmas>kipun, en svo er eins og
slái útí fyrir honum og fram kem-
-ur beygur. Hann segir: „Við, sem
fyrir lýðræðinu og réttlætinu berj-
umst, verðum án efa kallaðir svik-.
arar og böðlar sveitanna og öðrum
slíkum nöfnum“. Ónei, engan veit
ég hafa borið sér í munn slík og
þvílik orð. Veiðibráðir og skamm-
sýnir hafa leiðtogar Sjálfstæðis-
flpkksins þótt í þessu máli, sem
fleirum, öðrum mönnum fremur
óminnugir fyrri árekstra og von-
brigða og mun svo lengstum verða.
En áfram er haldið og kennir
vongleði í látbragði. Hann segir í
beinu framhaldi, og nú týrir:
„Gallmn er bara sá, að spjót
Framsóknar ná ekki til okkar og
sær.a ökkur því ekki. Þeir þurfa að
stinga í gegnum Hannes Hafstein
Pétur á Gautlöndum' — og svo eru
taldir -upp nokkrir fleiri, lífs og
iiðnir — „áður en oddurinn nær að
skeina okkur.“
n.
Aí þessu má sjá, að Ólafur er
vígreifur maður, en hvaðan kemur
honum slik orðgnótt, ekki er þetta
norræn orrustulýsing, varla aust-
ræn, mé vestræn nema ef vera
kynni úr Indíánásögum. Bíðum við.
Inni í myrkviði Afríku glampar á
spjót og óhugnanleg órusta blasir
við. Aftur og aftur veltur mann-
grúi. Twala hins blóði stokkna
harðstjóra og komings Kúkúana-
þjóðarinnar upp að fámennu úrvals
liði Grámanna hersveitar — Ignos-
is upreisnarforingja og réttborins
konungs:
„Það var tilkomumikið að sjá
þessar braustu hersveitir koma
hvað •eftir annað yfir garðana, sem
myndazt höi'ðu úr hinum föllnu
mönnum úr þeirra hópi; stundum
héldu þeir líkum framundan sér,
til þess að spjótalög okkar skyldu
lenda á þeim, og árangurinn varð
ekki annar en sá, að þeirra
eigin líkamir urðu eftir og
Eftir Ketil Indriðasoii. bénda, Ytrafjalli.
juku við haugana, sem sífelt fóru
vaxandi" „Námar Salomons kon-
ungs“ eftir Piider Haggard. bls.
241—242.
Þ.arna höfum við það. Raunar
skakkar litillega í samlíkingunni.
Hermenn Twala, margfalt fjöl-
mennari, höfðu lík eigin manna að
hlífiskildi gegn spjótum fáliðaðra
óvina, sem voru í betri vigstöðu.
Hermenn Thórs, einnig hundmarg-
ir, bera látna og lifendur fyrir sig
til þess að spjót. hinna hamóðu
Framsóknarmanna, þó fáir séu, að
eins fimmtán hundruðustu af
kjósendum!, stingist. fyrst í gegn-
um þá áður en þeir særa hið mjúka
hold íhalds og Alþýðuflokksbrodd
anna.
Þessi ritmennska Ó. Th. rnun
mörgum þykja einkar smekkleg,
óvíst að lengra verði komizt í þess-
ari sne:ru. Þeir menn, er Ólafur
ber þarna fyrir sig í lifanda lífi,
geta .svarað fyrir sig, hafa sumir
þegar gert það, en um þá, sem eru
löngu liðnir, kemur mér í hug vísa,
sem gerð var hér nyrðra:
„Á sér hvorki mál né mátt
■moldin andarsnauða,
því er líka löngum grátt
leikið við þann dauða.“
Og hér er grár leikur leikinn. Það
er með öllu óvíst hvorí þeir menn,
sem létu falla fylgisorð við hlut-
bundnar kosningar fyrir áratugum
hefðu nú stutt að þeim. Svo margt
hefur breytzt og brenglazt síðan,
gildi þeirra og gagnsemi reynzt tví-
eggjað sverð, og er skemmzt að
minnast stórviðburðanna. frönsku.
Sennilega hefði sú merka þjóð enn
búið við óskert lýðræði, ef hún
hefði borið gæfu til að þynna ekki
kosningarréttinn eins mikið út og
gert var.
m.
Ólafur getur Thors bróður síns
að góðu þegar hann telur upp mál-j
svara hiutfallskosninga. Hann hef-
ir á sínum tíma rökstutt prýðilega
tillögu um fá og stór kjördæmi.
Ekki skal það véfengt að lýðræðis-
og réttlætisá'st eigi síerk ítök með-
al ættarinnar. Mætti svo fara að
stærri tiðendi spyrðust af þeim
bræðrum, ef sigur vinnst, hcr á
hala veraldar, sé Thór enn sama
sinnis, því þá mun hann ekki una
því, og Ólafur enn siður, að önnur
skipun ríki á þingi S.Þ. en Alþingi
ísl endinga.
Það munu áhöld um það réttlæti
að ísland hafi sérstakan fulltrúa á
þingi S.Þ. og Grímseyingar hafi al-
þingismann út af fyrir sig á Al-
þingi. Að sjálfsögðu mundu tillög-
ur Thorsara ekki miða að réttar-
skerðingu dreifbýlisins í veröldinni
heldur að réttlæti. Kjördæmi yrðu
Ketill Indriðason
ekki lögð niður, aðcins sameinuð
Norðuiiönd kysu 2—3 þingmenn
með hlutbundnum kosningum ís-
land innan þessa kjördæmis, og
þyrfti engu að kvíða. Stóru bræð-
urnir hvort þeir væ.u danskir,
norskir eða sænskirð gættu hlutar
og hagsniuna þess. Stórveldin
fengju að sjálfsögðu nokkra full-
trúa hvert. Fjöigað yrði um nokkra
tugi samtals.
IV.
Tvenn klókindi koma fram í
•grein Ó. Th. og hvorug giftusam-
leg.Önnur þau, að láta sem svo-, að
ætlað sé að miklu hærri tala kjós-
enda skuli verða á bak við hvern
þingmann í þéttbýlinu en strjál-
býlinu, — sjá „Þriggja kosta völ“.
Þetta þýðir Reykjavík og nágrenni,
gegn sveitum landsins og öðrum
kauptúnum og bæjarfélögum, Ak-
ureyri er þar með komin í strjál-
býlið í þessari skilgreiningu, svo
segir orðrctt: „Með þessu móti er
að minnsta kosti mjög dregið úr
hættunni á spillingu klíkuvalds-
ins.“
Sjáanlega því sem fylgir ein-
menningskjördæmunum að dómi
Ó. Th. og samkvæmt þeirri kenn-
ingu, ætti klíkuvaldsspillingin að
verða þvi minni, sem kjördæmin
eru stærri. og hverfa alveg ef land-
ið yrði eitt kjördæmi. Því er þó
Sjálfstæðisflokkurinn andvígur að
sögn Ó. Th. Einkennilegt um svo
réttlætis og lýðræðisunnandi menn.
Hér er egnt fyrir bændur þá er
kosið hafa Sjálfstæðisflokkinn að
þessu, alveg sérstaklega, en einn-
ig alla kjósendur breytingaflokk-
anna utan Reykjavíkur og nágrenn-
is. Á dómgrein þessa fólks vellur
nú meir en öllu öðru, hvort lýð-
ræði og réttlæti Thorsa-a og banda
manna þeiri’a verður á komið eða
ekki.Leggi það málinu lið að þessu
sinni, gilda atkvæði þess drjúgum
minna næst, því ekki þarf að ganga
j neinar grafgötur um það að full-
nægja alls rcttlætis telst það eittj
að hver borgari þjóðfélagsins hafi
jafna aðstöðu til kosninga. Reyk-!
víkingar eiga ekki að þurfa 'að and-
varpa vegna þess að Hólsfjöllung j
ar eða Öræfingar séu metnir
miklu hæri'a á þá réttarvog en
þeir sjálfir.
V.
Ilin klókindin koma f:am í tíma-
valinu. Stjórnarskrármálið hefur
legið í salti árum sanian. Allir
stjórnmálaflokkar eiga sök áþví.
Afsakanir eru til. Hirðuleysi al-,
mennings hin fyrri ár. Sívaxandi
og fjölgandi vandamál hin síðari,
sem nú eru að renna í þann hnút,
sem torleystur verður, og dakist
ekki að leysa hann, má með sanni
segja, að þjóðin hafi snúið sér
snöru að hálsi. Það er því orðin
lífsnauðsyn að úrræði finnist í efna
hagsmálunum. Þetta hefur helzti
mörgum verið dulið, en pú eru að
verða þáítaskil. Ýmsir þejrra eru
farnir að hugsa, og enn fleiri gera
kröfur til þess að þeir, sem lengi
hafa notið trúnaðar og farið með
völd, cg bera því mikinn þunga
ábyrgðarinnar, leggi fram sín ráð
og tillögu. Stjórn H. J. sýndi
nokkra viðleitni þó hún bæri ekki
gæfu til samstöðu og legði því nið-
ur völd áður kjörtíma lauk.Engum
írmn það Ijósara en Ó. Th„ að höf-
uðorsök þess hvað henni varð lítið
ágengt, var sú, að 3 flokkar stóðu
að henni. Hefði Framssóknarflokk-
urinn eða Alþýðuflokkurinn feng-
ið meiri hluta í síðuslu kosningu,
væri nú betur komið á öílum svið-
um efnahagsmálanna og raunar
flestum öðrum, og meira að segja
líkur til þess að skárra væri, þó
Sjálfstæðisflokkurinn hefði náð
stjórnartaumunum einn. Til stjórn-
ar H. J. höfðu forkólfar Sjálfstæð-
isflokksins ekkert annað en skæt-
ing að leggia, né til þjóðmála yfir-
leitt, en affluttu hverja bjargráða-
viðleitni, og eins fer nú þegar
skjólstæðingar þeirra teljast fyrir
ríkisstjörn, úrræðí eru engin önn-
ur en þetta heróp: Leitið réttlætis,
breytið kjördæmaskipuninni, og þá
mun allt annað veitast yður að
auki. Að loknum tvennum kosning
um birtum við bjargráðin, ef við
fáum yfirráðin.
Aðstaðan er góð. Undanfæri er
ekkert. Annaðhvort. er að þerjast
um þetta eina viðkvæma ágreinings
mál, eða selja þeim sjálfdæmi, sem
hvorki verður treyst til hygginda
né réttsýni, og meðan þessu fer
fram, rennur snaran að hálsi okkar
allra. Berjumst þó.
LFramhald á 8. síðu).
Nýjar blekkingar iim 5% verðíækkun
Maður gæti haldið, að treysta
mætti Lesbók Morgunblaðsins til
þess að segja rétt frá staðreynd-
um. Hún lætur a.m.k. scm hún
sé ekki með neinn áróður. En
enginn skyldi Irevsta henni. í næst
síðustu Lesbók (22. f. m.) er yfirlit
um atburði í jan. undir yfirskrift-
inni: „Þetta gerðist i janúarmán-
uði.“ Þar er þessum „fróðleik“
laumað inn:
„Rikisstjórnin lagði fram á Al-
þingi frumvnrp um stöðvun verð-
bólgunnar. — — — Laun skulu
lækka um 5%, en tilsvarandi lækk
un skal verða á vöruverði---------
Lögin tóku gildi um mánaðamót
og var þá jafnframt aiiglýst alls-
herjar verðlækkun 5% á öllum
erlendum vörum, flutningsgjöld-
um á landi, sjó og loft.i, uppski-pun
argjöldum, álagningu heildsala og
smásala, ýmiskonar þjónustu o.s.
frv. Landbiinaðarvöritr lækka einn
ig í verði.
Nú er eftir að lækka útgjöld
ijárlaganna um 40 milljónir, til
þess að allt standist á, en það eru
um 57o af aðalupphæð fjárlag-
anna.“
Þarna er Morgunblaðið að
reyna að fá menn til þess að
gleypa ósannindalyf sín úr skeið
þeirri, scm tileinkuð er að yfir-
varpi fræðslu á helgidögum.
Jónas Haralz, efnahagsmálaráðu
nauíur ríkisstjórnarinnar ,sagði í
ræðu, sem hann flutti 11. f. m. í
útvarp, og blöð birtu:
„1. Verðlækkanirnar, sem leiða
af lögunum um niðurfærslu verð-
lags og launa, eru 5% fyrir inn-
lenda þjónustu, frá 3—4% fyrir
vörur, sem framleiddar eru innan
lands og frá 114—2% fyrir erlend
ar vörur.
2. Þessar lækkanir 'eru minni
en sú iækkun launakostnaðar um
5,4%, sem áðurnefnd lög fólu í sér,
vegna þess hverja þýðingu í verði
vöru og þjónustu erlendur kostnað
ur hefur og sá kostnaður innlend-
ur, sem ekki breytist beinlínis
:neð lauuum.“
Beri menn nú saman, •— og at'-
hugi ósannindi Lesbókarinnar um
niðurfærsluna. Þá segir í Lesbók-
inni eins og áður er getið: „Nii
er eftir að lækka útgjold fjárlag-
anna um 40 milljónir til þess að
allt standist á.“
Ekki er það nú mikið, sem þarf
„til þess að allt standist á.“
Hins vegar sagði sjálfur forsætis
ráðherrann í ræðu, að „til þess
að allt standist á, muni þurfa 170
—180 milljóni.r kr.“ Engin ástæða
er til að ætla,_að hann hafi nefnt
of háa tölu. Ýmsir draga mjög í
efa, að hún sé nógu há. En stjórn
in hefir ekki ennþá lagt fram til-
lögur sínar og greinargerð um þau
efni.
Þeir eru samir við sig, sem hús-
um ráða hjá Morgunblaðinu. Alltaf
að reyna að rugla fólk í ríminu.
Nú skal Lesbókin líka notuð til
þess, svo „allt standist á“ og les-
endurnir fái hvergi hlutlausa
fræðslu hjá þeim.
' *
Á víðavangi
ÞjóSf lufningar
Mbl. ræðir fyrir nokkrum dög
nm uni þá tilfærslu, sein orðifí
hefur á búsetu manna í landinu
á undanförnum árum og bendir
á, að % landsmanna séu nii bú-
settir í kaupstöðiiin en einungl-í
í sveitum. Á þessu liafi orðt
gífurleg breyting síðan 1940 og
þó að G kauplún hafi öðlazt kauu
staðarréttindi á uinræddu tíina-
bili, þá sé það ekki þimgt á met
unum. Síðan bætir blaðið við:
„Engu ináli skiptir, hvort
menn telja þessa breytingu í-
skyggilega eða æskilega. Hún cr
staðreynd engu að síður, og sú
staðreynd er bygigð á vali fólks
ins sjálfs.“
Framleiðslustörf og
spákaupmennska
Rétt er það hjá Mbi. að ckki
verða véfengdar þær tölur, sem
það birtir uin þetta. Jlitt ei
rangt, að ekki skipti máli, hvorf:
mönnum þyki breytingin „ískyggi
leg eða æskileg“. Það er Íiöfuð-
atriði, því einniitt þessir. fólks-
flutningar hafa verið eitt alvar-
legasla vandamálið, sein þjóðin
hefur átt við að etja á imdan
förnum árum. Þess veg'na er erl
itt að láta sér til huigar koma,
að nokkur telji þá „æskilega.*4
Og „ískyggilegir“ eru þeir ein-
mitt ekki hvað sízt fyrir það, affi
þeir eru ekki fyrst og frémst
„byggðir á vali fólksins sjálfs“.
Artalið 1940 er athyglisvert »
þessu sambandi. Um það, leyti
liófst lternaðarvinnan og hefur
sú „vinna“ fræg orðið á íslandi
af ýmiskonar endemum. Þár var
kaup hærra en áður liafði tíðk
azt en vinnan þannig, að litlu
virtist skipta hvort éitthvað var
unnið eða ekkert. Útilokað var
að heiðarlegir atvinnuvegir ís-
lendinga gætu keppt um ynmu
aflið við hið erlenda hernaðar-
brask og afleiðingin varð sú, affi
fólkið sogaðist til Suðui'nesja ogl
Reykjavíkur en atvinnutæki úl
um land urðu óstarfhæf végna
manneklu.
Þau störf, sem þjóðin hafði
lifað af í þúsund ár — og varffi
að lifa af enn um ófyrirsjáanleg-
an tírna ætti hún að halda sjálf
stæði sínu og siðmenningu, voru
lítils metin og þótti ekki arðvæn
leg, miðað við ýmiss konar brask
og spákaupinennsku, sem rann
upp eins og fífill í túni.
Hver var ástæðan?
Þannig fór þessu franí hiu
næstu ár, að fólkið flykktist ut-
an af landsbyggðinni og hrúgað
ist saman á suðvesturhorni lands
ins. Það er fjarstæða og fals, affi
halda því fram, að þcssi þróun
hafi almennt orðið að viljá' fólks
ins sjálfs. Auðvitað leitar vinnu-
aflið alltaf þangað sem fjármagn
ið er fyrir. Og því var blátt áfram
að verulegu leyti haldið föstu á
þéttbýlissvæðinu. Þess veigna
hlaut aðstreymið þangað að eiga
sér stað. Það sést á, að þeir' Mbl.
skriffinnar eru lítið kunhúgit
úti um land ef þeir halda, að allt
það fóllí, sem flutt hefir til
Reykjavíkur og nágrennis á und
anföinum árum, hafi yfirgefiffi
átthaga sína og heimili með glöðu
geði. Fjöldi manna flutti aff
heinian af því að þeir sáu ekki
frani á að þeim yrði gert ihö'gu-
Iegt að búa sér lífvænlega frám
tíð í hinum fyrri heimkynnúm.
Að „ . . . bycigia og treysta
á landið"
Fyrrverandi ríkisstjórn var
fullkomlega ljós-sú geigvænlega
liætta, sem í þessari þjóðlífs-
röskun var fólgin, ekki aðeins
fyrir Iandsbyggðina heldur og
einnig' fyrir þéttbýlið. Þeirri
þjóð, sem ekki trúir á land sitt,
byggir það og nytjar, er fyrr eu
siðar voðinn vís. Af þessuin siik-
um Iagði ríkisstjórnin á það meg
in áherzlu, a'ð auka uppbyggingu
atvinnulífsins úti um land. Ár
angurinn af þessuin aðgerðiun
Iét þá heldur ekki á sér standa
(Framhald á 8. síða).