Tíminn - 12.03.1959, Síða 6

6
T í M I N N, fimmtucTaginn 12. marz 1959.
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINH
Ritstjori: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(skrifstofur, ritstjórnin og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. - Afgreiðslan 12323
Prentsm. Edda hf. Síml eftir kl. 18: 13948
Varasamir „vinir“
SJALFFSTÆÐISMENN gera
sér nú mjög far um það að
látast vera miklir vinir Al-
þýðuflokksins. í Mbl. er því
nú t.d. haldið fram hvað eft
ir annað, að hin fyrirhugaða
kjördæmabreyting muni
verða mikiil ávinningur fyrir
Alþyðuflokkinn og' sé ekki
síst gerð fyrir hann. Til
stuðnings þessum fullyrðing
um, heldur Mbl. því fram, að
það hafi mjög háð Alþýðu-
flokknum, að hér hafi ekki
verið stór kjördæmi með
hlutfallskosningum á undan
förnum áratugum.
FYRIR Alþýðuflokks-
menn er vissulega full ástæða
tii að endurskoða þessa kenn
ingu. Um langt skeið hafa
verið hlutfallskosningar í
stærsta kjördæmi landsins,
Reykjavík. Þar ætti kosninga
fyrirkomulagið ekki að hafa
staðið Alþýðuflokknum fyrir
þrifum, ef framangreind
kenning Sjálfstæðisflokksins
væri rétt. Hver er svo reynsl
an? Alþýðuflokknum hefur
hvergi hrakað meira en þar.
Einu sinni átti hann þar sex
bæjarfulltrúa, nú aðeins 1.
Árið 1930 fékk hann þar
í bæjarstjórnarkosningunum
34,5% greiddra atkvæða, en í
seinustu bæjarstjórnarkosn-
ingum talsvert innan við
10%. Hlutfallskosningarnar
hafa því síður en svo orðið
vatn á myllu Alþýðuflokks-
ins í Reykjavík.
Sennilega má telja kosn-
ingabreytinguna 1934 eitt-
hvert mesta áfall, sem Al-
þýðuflokkurinn hefur orðið
íyrir. Á grundvelli hennar
varð Kommúnistaflokkurinn
til sem þingflokkur. Margt
bendir til þess, að hér væri
nú -einn sterkur og samhent
ur verkalýðsflokkur, ef stjórn
arskrárbreytingin 1934 hefði
ekki skolað Kommúnista-
flokknum hin í þingið.
Þessi reynsla mætti vissu
lega vera foringjum Al-
þýðuflokksins áminning þess,
að auknar hiutfallskosning-
ar geta reynst honum meira
en tvíeggjaður, heldur eru
miklu fremur líklegar til að
auka glundroðann og fjölga
fiokkunum.
AF ÞEIM ástæðum, sem
eru greindar hér að framan,
ætti Alþýðuflokkurinn að
taka með fullri varasemi
þeim fullyrðingum Mbl., að
Sjálfstæðismenn beiti sér
fyrir breyttri kjördæmaskip-
un m.a. til þess að efla Al-
þýðuflokkinn! Þar iiggur allt
annað á bak við.
Alþýðuflokksmenn mættu
vissulega minnast þess, að
meðan flokkujr þþirria var
vaxandi og áhrifamikill
flokkur, gerðu Sjálfstæðis-
menn allt sem þeir gátu til
þess að veikja hann og eyði
leggja. Þá höfðu þeir náið
samstarf viö kommúnista og
hjálpuðu þeim eftir megni
í verkalýðsfélögunum. Án
þessarar hjálpar Sjálfstæðis
flokksins hefðu kommúnistar
aldrei komizt til valda í Dags
brún eða Alþýðusambandinu.
Strax og Alþýðuflokkurinn
efidist eitthvað aftur, myndi
Sjálfstæðisfl. óðara hefja
þetta samstarf á ný. Takmark
hans er að halda hinum svo
köiluðu verkalýðsflokkum
sundrunðum á þann hátt að
vinna með þeim flokknum,
sem er minni þá og þá stund
ina. í skjóli þessarar sundr
ungar, vinnur Sjálfstæðis-
flokkurinn svo að þvi að efla
eigin völd.
GAMALL málsháttur seg
ir: Guð verndi mig fyrir vin
um mínum; á óvinum mínum
vara ég mig sjálfur. Vissu-
lega er full ástæða til þess
fyrir Alþýðuflokkinn að biðja
um vernd gegn ,,vinum“ sín-
um í Sjálfstæðisflokknum. —
Það er athygiisvert, sem bent
er á hér að framan, að
hvergi hefur Alþýðuflokkn-
um hrakaö eins mikið á síð
ari árum og í Reykjavík. Þar
hefur líka forustulið hans
haft nánasta samvinnu við
Sjálfstæðisflokkinn, bæði í
verkalýðshreyfingunni og
bæjarstjórninni. Svo náin
hefur þessi samvinna verið,
að fólk hefur hætt að greina
þessa flokka í sundur. Af því
hefur Sjálfstæðisflokkurinn
hirt uppskeruna.
Þessi reynsia sýnir vissu-
lega að hlutfallskosningar
eru ekki björgun fyrir verka
lýðsflokk, sem hefur sam-
starf við íhaldið.
Foringjar Aiþýðuflokksins
virðast nú svo ásthrifnir af
„vinum“ sínum í Sjálfstæðis
flokknum, að þeir sjá ekki
hættuna. Hinir óbreyttu liðs
menn Alþýðuflokksins ættu
að eiga auðveldara með að
sjá hana. Ætla þeir að fylgja
foringjunum í faðm íhaldsins
eða haldá áfram baráttu
gegn því í samstarfi við aðra
íhaldsandstæðinga? Valda-
draumar ihaldsins geta ráð-
ist af þvi, hvernig þetta svar
verður.
HagfræSingamir og Mbl.
MERKUR Sjálfstæðismaður
komst þannig að orði í gær,
eftir að hafa lesið forustu-
grein Mbl., að hún væri of
heimskuleg til þess, að hægt
væri að ætla Bjarna Bene-
diktssyni að hafa skrifað
hana.
Hér skal látiö ódæmt um,
hver höfundur greinarinnar
er. Helzt má ætla, að enginn
af ritstjórum Mbl. hafi skrif
að hana, því að allir eru þeir
sæmilega vitibornir nienn.
Heimskan, sem umræddur
Sjálfstæðismaður átti við, er
fóigin í því, að reynt er í
greininni að hnekkja skjal-
festum vitnisburði færustu
hagfræðinga Sj álfstæðisf 1.
f greininni er sagt, að fyrr
verandi stjórn hafi skilið við
efnahagsmálin í kalda koli.
Hagfræðingar Sjálfstæðisfl.
VIGFÚS GUÐMUNDSSON:
Sparisjóðsfé o;
möar
Þegar ég var á unglingsárunum,
var oft talað um, að þessi eða hin
eignin væri næstum þvi eins trygg
eign og peningar í sparisjóði.
Sparifé var þá í hugum manna
næstum hámark öryggis sem verð-
mæti. Og næst því komu líftrygg-
ingar. Að vera líftryggður átti að
vera sérstakt tryggt öryggi fyrir
aðstandendur, ef dauða þess
tryggða bæri skyndilega að hönd-
um. Og að tryggja sig þannig, að
fá tryggingar útborgaðar þegar sá
tryggði væri búinn að ná 60 ára
aldri, þótti mörgum mjög búmann-
legt.
Mér eru minnisstæðir tveir ung-
ir kunningjar mínir frá æskuárun-
um, sem tryggðu sig þaryiig, að
annar átti að fá 5 þús. kr., þegar
hann yrði 60 ára, en hinn þannig,
að vandamenn hans fengju 10 þús.
kr. borgaðar eftir andlát hans.
Báðir þessir menn höfðu lág
verkamannalaun eins og þá gerð-
ist. Og þurftu þeir áð leggja hart
að sér til að gela borgað iðgjöld
trygginganna árlega.
Sá þeirra, sem hafði trygging-
una til sextugs, er nú búinn að fá
hana greidda, en hefir vafalííið
verið búinn að borga a. m. k. 40—
50 þús. króna virði í nútíðarpen-
ingum, þegar hann fékk 5 þúsund
irnar.
| Hinn maðurinn er vel hraustur
og ekki ólíklegt að hann lifi í 20
sér stórt þriggja íbúða hús á góð-
fá svo tryggingarupphæðina — tíu
þúsund — sem hann keypti trygg-
ingu fyrir á æskuárunum, er lík-
legt eins og nú horfir, að upphæð-
in verki helzt sem „spott“, ekki
a m. k. siður en 5 þúsundirnar,
sem sá sextugi er nýbúinn að fá
útborgaðar.
Og þetta eru kallaðar trygging-
ar!
En fjarska svipað er það með
sparisjóðsféð.
Ég þekki t. d. gamla konu, sem
unnið hefir kappsamlega allt sitt
lif frá þvi hún var barn að aldri.
Hún vann mestan hluta ævi sinnar
fyrir lágu kaupi, jafnvel ekki
nema 50—100 krónum á ári á fyrri
árum ævi sinnar. En hún lagði
alltaf, þegar hún gat, fáeinar krón-
ur í sparisjóð. Hún ætlaði með því
að tryggja sig til eUiáranna. Og
nú á hún um 40 þús. kr. í spari-
sjóði. Það er aleigan. Kaupi þessi
gamla kona sér fæði og húsnæði í
Reykjavik, má búast við að allt
sparifé hennar, sem hún hefir ver
ið að spara sanfan í fast að hálfri
öid, dugi henni í hér um bil tvö
ár, og þó með sparnaði.
Ég þekki lika mann, sem keypti
sér stórt þriggja íbúðahús á góð-
um stað í Reykjavík, rétt fyrir
síðustu stríðsbyrjun, fyrir 60 þús.
kr., og fékk allt andvirði þess lán-
að, nema 10 þús. kr., sem hann
átti í sparisjóði og borgaði strax
við samningagjörð. Þetta hús er
nú seljanlegt fyrir yfir milljón
krónur, eftir að vera búið að nota
það í um 20 ár.
Annar kunningi minn, sem átti
tíu þúsund krónur í sparisjóði á
sama tima, lét þær standa kyrrar
á vöxtum hjá þjóðfélaginu. Þær
eru nú orðnar að nálægt 30 þús\
krónum. Og hann getur nú ekki
einu sinni keypt sér citt frem'ur
lítið kjallaraherbergi í Reykjavík
fyrir þær.
I Þetta eru táknrænar smámyndir
af því, sem gerzt hefir almennt
hér á landi.
, Sparisjóðsaurar fólks, sem vildi
eg ætlaði að vera ráðdeildarsamt,
Tiefir gert fjölda manna ríka, sem
hafa fengið peninga þess lánaða í
bönkum og sparisjóðum, og oftast
þess ríkari eftir því sem lántakend
urnir hafa fengið meira lánað —
og þó einkum eftir því sem þeir
l'hafa selt og kevpt oftar margs kon-
ar eignir, en þó sérstaklega hafi
það verið hús i Reykjavík.
Þessir menn hafa fengið verð-
launrn fyrir braskið og þess hærri
eftir þvi sem þeir hafa braskað
meira.
j En sparisjóðsinnstæðueigendur
hafa fe.ngið kegningu fyrir að trúa
þjóðfélaginu fyrir spariskildingum
sínum.
Hvaða áhrif hefir þetta svo
haft? Meðal annars þau, að van-
traust á peningunum hefir farið
sivaxandi. Allt sé betra að eiga
heldur en peninga, jafnvel lítt nýti
legt skran.
Unglingar, sem nú eru farnir
að vinna sér inn nokkur'tþúsund
krónur á mánuði og vilja gjarnan
fara að leggja grundvöll undir
framtiðar afkomu sína, hafa hvað
eftir annað komið til mín sem
■eldri og reyndari manns og beðið
mig um ráðleggingar um hvað
þeir ættu að gera við peninga
sína, sem þeir væru að vinna sér
inn. Það liti út fyrir að ekkert
gagn væri að láta þá í sparisjóð,
'því að þeir verði þar víst einskis
virði.
Þótt reynsla mín og annarra
sparifjáreigenda á síðustu nær 20
árum sé bitur, þá segi ég samt
þessum unglingum að leggja aura
sína í sparisjóð, því að þrátt fyrir
heizka reynslu í þessum efnum, þá
hljóti þó þjóðin og aðalráðamenn
hennar að vitkast svo mikið ein-
hvern tíma bráðum, að tryggt
verði, að sparisjóðsfé haldi þó ein-
hverju verðgildi.
Þegar litið er á hag þjóðarinnar
í heild, þá er alveg furðulegt
hvernig farið hefir verið með
spariféð. AHtaf skortir fé til ótal
nytsamlegra og nauðsynlegra
hlula. Undanfarin 20 ár má segja
að hafi verið stöðugur straumur
peninga í vasa almennings, þótt
striðastur hafi hann verið t:l brask
aranna. Areiðanlega væri svo
milljörðum skipti meiri peningar
til en nú eru i iandinu. ef fólk
hefði séð, að tryggt vær: .1 eiga
þá í sparisjóðum, án stórkostlegrar
rýrnunar.
Það er þó annað ennþá i'urðu-
lrgra í þessum efnum:
Mest af þessum 20 síðustu árum
hafa aðallega haft stjórnartaum-
ana ríkisstjórnir úr tveimur
siærstu stjórnmálaflokkunum í
landinu, sem báðir hafa það sem
aðal grundvallaratriði í skoðunum
sínum á fjárhagsmálum, að vernda
einstaklingseignaréttinn og:Iáta at-
vinnureksturinn byggjast sem
mest á einkakapitalsgrundvelli. En
hvað treystir þann grundvell eins
vel og að sem ailra flestir einstakl-
ingar séu eínalega sjálfstæðir?
Og er nokkuð heilbrigðara sem
undirstaða í þeim efnum en að
unglingarnir fari sem fyrst að
safna í sparisjóði aurum sínum,
þar til að þeir um 25—30 ára aid-
urinn eru orðnir talsvert efnalega
sjálfstæðir og fara þá að taka þátt
í atvinnu- og framkvætndal'ífinu
sem sjálfslæðir aðiiar, — þ. e. ef
þ.ióðfélagið. sem beir frúa krónum
sínum fyrir sem sparifé, reynist
þeim ekki í líkingu við óskila-
menn.
Þótt máske.sé ekki vert að likja
þjóðfélaginu við þá, sem táldraga
og svíkja almenning, þá heggur
sorglega nærri að það sé rétt, ef
þjóðfélagið hrekur unglingana ann
að 'hvort út í eitthvert glæfrabrask
. — eða til að verða öreigar
| Eða er ætlunin að reyna að gera
’ alla að sameignarmönnum (komm-
únistum)?
Það er margt, sem þyrfti að
• breyta í þessu iitla þjóðfélagi okk-
' ar frá neikvæðu ráðleysi til já-
jkvæðra umbóta, þroska og fram-
1 fara. ELtt af þ\d mest áríðandi er
að liætta við að stórverðlauna
braskið eins og gert hefir verið
undanfarin 20 ár. En verðlauna
heldur þess í sta® ráðdeild og spar
semi unga fóiksins og hæt.ta að
hegna því. sem leggui' krónur sín-
ar inn í spnrisjóðina og vi'll vinna
þar með fyrir sjálft sig og þjóðfé-
lagið — og er með því „að lcggja
gull í Iófa franuíðarinnar“.
Vigíús Guðmundsson.
Kapphlaup um riýtkga
námuauðæva N-Kanada
Ráðgert að fSytja ofíuna með
kjarnaknúnum neðansjávarskip-
um undir heimskautaisnum.
sögðu hins vegar, er þeir
gerðu úttekt sína í sambandi
við stj órnarslitin, að hægt
væri að tryggja áfram blóm
legan rekstur atvinnuveg-
anna, án nokkurra nýrra
skattaálagana, ef tekin væri
til baka grunnkaupshækkun
in, er Sjálfstæöisflokkurinn
átti mestan þátt í a'ð knýja
fram á síðastl. sumri.
Mbl. bætir ekki hlut sinn
eða flokks síns, ef það ætlar
að reyna að hnekkja þessum
vitnisburði. Það ber aðeins
vott um ofsa og greindar-
skort, sem er ritstjórum blaðs
ins ósamboðinn.
Menn hafa lengi vitað, að
mikil náttúruauðævi eru fal-
in í jarðlögum Norður-Kan-
ada og Grænlands. Er hér
um að ræða olíu, málma og
koi. Seinustu tvö árin hefir
verulegur skriður komizt á
könnun þeSsara nátturuauð-
æva. Mörg auðfélög hafa sótt
um leyfi til Kanadastjórnar í
þessu skyni og hyggst hún
styðja Þessara tilraunir á
allan hátt.
Frá þessu er skýrt í bandarísk-
um blöðum nú fyrir skömmu og
verður hér á eftir sagt nokkru
nánar frá þessu.
Kapphiaup um olíu
Það eru einkum bandarísk auð-
félög, sem sótt hafa um leyfi til
Kanadastjórnar til að hefja leit
á eyjunum fyrír norðan megin-
land Kanada og standsvæðunum
á þessum slóðum. Það er fyrst og
fremst olía, sem eftir er leitað
og ýtti lokun Súez-skurðar 1956
undir félögin að hefjast handa
nú. Er nú um hreint kapphlaup
að ræða. Kiinugt er um, að olía
er í jörð á þessum slóðum. Nær
olíusvæðið alH frá austurströnd
Grænlands um 70 brg. nfor., yfir
Smithsund og vfir á eyjarnar norð
an við Kanada, en þar er nú eink
um leitað.
Atómknúin
neðansiávarskip
Hamilton, ráðherra sá í Kanada
stjórn, sem fer meö mál N-Kanada,
ræddi þessi mál á þingi fyrii
skömmu. Hann kvað stjórnina
(EYamhald á 8. síðu).