Tíminn - 06.12.1961, Blaðsíða 9

TIMI N N, migvikudaginn 6. desember 1961.
9

Þegar Magnús Ásgeirsson lézt
sagði Steinn Steinarr: „Og nú er
þessu ævintýri lokið.“ Og eflaust
'hafa þeir verið fleiri en ég, sem
ekki áttu von á að sjá meira frá
heoidi þessa snilldarmanns, sem
fyrstur vann sér frægð meðal ís-
lendinga af Ijóðaþýðingum einum
saman. En nú hefur Guðmundur
Böðvarsson tínt saman síðustu
kvœðabrotin, sem eftir Magnús
lágu, og gaf þau út fyrir Menn-
ingarsjóð daginn, sem þýðandinn
hefði orðið sextugur, 9. nóv. s.l.
Á það vel við, þar sem þýdd ljóð,
I—VI komu út hjá forlagi á sín-.
um tíma. Guðmundur ritar grein-'
argóðan formála, þar sem hann
skýrir frá vinnubrögðum sínum
við útgáfuna og gerir grein fyrirj
hverju einstöku kvæði eftir beztu
vi.tund.
Kvæðin eru 22 aft tölu eftir
ýmsa höfunda, þ.á.m. T.S.Eliot, J
Hjatmar Gullberg, Jdhannes V.
Jensen, Gabriele Mistrál;_ Goethe, I
W.H. Auden og Arnulf Överland.1
Sum kvæðin eru fullunnin, en
höfðu aldrei birzt, önnur ekki full-
unnin, og loks er eitt, sem áður
hafði verið á blað fest, en birtist
hér í endanlegri gerð, og er það
hið ágæta kvæði eftir Axel Juel,
Gleðin, hryggðin og hamingjan.
Þessi bók bætir ekki miklu við
hróður Magnúsar hðitins Ásgeirs-
sonar, en það er heldur engin
hætta á, ag hún dragi úr honum.
Þessi staðreynd þarf ekki að koma
neinuim á óvart, þegar þess er
gætt, að kvæðin, sem kverið geym
ir, lágu enn í deiglunni, þegar
dauðinn tók í taumana. Eflaust
hefur Magnús haft fullan hug á
að sverfa þau enn betur og slípa
meg þeim hætti, sem honum ein-
um var laginn, En svo vel eru
þau þegar úr garði gerð, að á-
stæðulaust virðist íyrir nokkurn
að hafa vonda samvizku af út-
gáfu þeirra.
Fyrsta kvæði® er nokkrar
Rubayatvísur, þýddar eftir Thöger
Larsen, en ekki I. útg. Fitz-Ger-
n /9oÆtfH'&ntit'ik J
Þýdd ljóð eftir
Magnús Ásgeirsson
Grétu við rokkinn úr Faust eftir
Goethe og loks Úr okkar sárasta
sviða eftir Ebbu Lundqvist. Sú
þýðing er síðasta verk Magnúsar
Ásgeirssonar, og ættu flestir að
geta tekið undir þessi orð Guð-
mundar Böðvarssonar: „Því þótti
hlýða, að hún stæði hér í bókar-
lok, sem hin hinzta kveðja, bland
in trega lífsreynslunnar, en bjart
sýn samt sem áður, og fögur.“
„Úr okkar sárasta svíða,
sorta okkar lengstu nátta,
tómleik við dauðans dyr,
mun ást okkar endurvaxa,
ylhýrri en fyrr,
eins og úr ös'ku svarðar,
í eldsins spor,
fagurgrænasta grasið
alda, en eftir henni hafa allar is-|
lenzkar Rubayatþýðingar verið j
gerðar hingað til. Magnús hafði j
áður þýtt sömu vísumar eftir
hinni ensku þýðingu Fitz-Geralds, j
en víst spverja þær sig í ætt við,
Kajám, þessar austurlenzku, seið-j
andi ferhendur um ástir og vín. — |
Næst eru tvö kvæði, Brot og Mig
dreymdi, en höfundar eru ókunn-
ir. Bæði eru vel gerð og falleg,
en einkum er Magnúsarbragð af
því síðara.
Þá kemur Greftrun hinna
dauðu, sem er upphafið að The
Waste Land eftir T.S. Elliot, ör-
stutt brot. Og ósjálfrátt verður
manni á að hugsa, hvort hvarfl-;
að hafi ag þýðandanum að snúa
meiru af þessum fræga Ijóðabálki
á íslenzku. Sé þess rétt til getið,
virðist ástæða að harma, ag svo
varð ekki, því að svo gullið fyrir-
heit gefur þetta stutta upphaf.
Á þrem stöðum í bókinni eru
nokkrar grínvísur, sem birtust í
Helgafelli á sínum tíma undir nafn
inu Úr vísnabókinni. Guðmundur
kveðst ekki vita, hvaðan þær séu
ættaðar, en a.m.k. sumar eru
danskar. Auk þess er þarna Æsku
borgin, ágætt kvæði með yfirlæt-
islausum, menningarlegum boð-
skap Hjalmars Gullberg, sem
Magnús dáði mjög og þýddi mik-
ið eftir. Og enn þá rísa tveir borg
MAGNÚS ÁSGEIRSSON
arar upp úr kirkjugarðinum í
Skeiðarárþorpi og tjá lesiendanum
aðalatriði ævi sinnar með nokkr-
um hnitmiðuðum orðum, sem þeir
v öldu í Télagi Magnús Ásgeirsson
og Edgar''tléé:jMasters. Næst eru
þrjú kvæði, snoturlega unnin, þó
að eitt sé aðeins brot, en þau eru
Orð í tóm töluð, eftir Malmberg,
Vilna eftir Sirijos Gira og Óska-
land eftir Friðrik á Brekkan. —
Kólumbusarkvæði Johannesar V.
Jensen er hér að tveim síðustu
erindunum frádregnum. Þetta er
stórbrotið kvæði, og þarf enginn
að efa, að Magnús hefur haft gam
an af ag fást við það, en sennilega
hefði það komið öðrúvísi úr smiðj
unmi, ef þýðandanum hefði enzt
aldur.
Og nú eigum vig þrjú Vötn í
þýðingu Magnúsar, eitt eftir Gull-
berg, annað eftir Nordahl Grieg
og hið síðasta eftir Gabriele
Mistral, en það finnst mér eitt
bezta kvæði Síðustu þýddra Ijóða.
— Tvær vísur eru eftir Poul Sör-
ensen eru teknar með, en þær
birtust áður í HelgafellL Undir.
dökkum hlyni er ófeðrað, en ris-
mikið kvæði, og þar kemur einna
bezt fram orðsnilld Magnúsar í
þessari bók, en óefað var hann
einn bezti orðasmiður og völund
ur íslenzkrar tungu um sína daga.
Glettið kvæði er hér eftir W.H.
Auden, sem einu sinni ferðaðist
um ísland, en áður hafði Magnús
þýtt eftir hann Ferð tU íslands
með miklum ágætum, en þegar
maður sér nafn Audens við nýrra
kvæðið, vaknar sama spurningin
og áður við Eliat: Bendir þetta
kvæði til þess, að Magnús hefði
viljað glíma meira via Auden?
...... '•
Síðustu kvæði bókarinnar eru
Sá, sem af alhuga ann, eftir Paul
Heyse, Gleðin, hryggðin og ham-
ingjan eftir Axel Juel, Söngur
grær um vor.“
Síðustu þýdd Ijóð bera öll beztu
einkenni höfundar síns, og er það
í raun og veru næg trygging fyrir
gildi þeirra og gæðum. En þó að
hér sé hvorki timi né rúm til að
fara út í þá sálma í smáatriðum,
læt ég fljóta hér með nokkur orð,
tínd saman af handahófi, sem gefa
góða hugmynd um frumleik og
hugkvæmni þýðandans í orðsköp-
un. í bókinni koma m.a. fyrir
nafnorðin bjarmablik, heljar-
grótti, angurþel, botnleysudjúp,
hlésæla, hákyrrð, smábæjatún,
táraföll, árbitaleysi og fagnaðsfæð
ing auk lýsingarorða eins og heið
róma, blæsvalur, saknaðarþögull,
þreytusár, angansúr og fóstur-
lenzkur. — Magnús hafði það fyrir
reglu að íslenzka sem oftast staða
heiti og sérnöfn, sem fyrir komu,
og eru hér dæmi um þag í nöfn-
unum Lögmannslundur, Hvítárdal
ur og Auðey.
Síðustu þýdd ljóð er smekkleg
bók, prófarkalestur með sjald-
gæfum ágætum, og hvatamenn út
gáfunnar eiga inni þakkir hjá unn
endum Magnúsar Ásgeirssonar og
íslenzkrar ljóðatistar, sem þessi
síðasta kveðja þýðandans verður
aufúsugestur.
Hjörtur Pálsson.
•• ■ ’ ^ ' 0

reyndir liggja nokkurn veginn
ljósar fyrir:
f fyrsta lagi sú, að sjónvarp
GETUR verið stórkostleg menning-
arstofnun, og það tel ég brezka
sjónvarpið vera, að miklu 'leyti; i
öðru l'agi er sú staðreynd ljós, að
sú sjónvarpsstarfsemi sem þar er,
NÚ rekin, hlýtur að vera okkur ís-
lendingum fjárhagslega ofviða. Ár
og dagar hljóta því óhjákvæmilega
að líða þar til íslendingar reka
sjálfir á eigin spýtur slíka sjón-
varpsstarfsemi, sem nú er rekin af
hálfu BBC.
En hér ber að minnast þess, að
brezka sjónvarpiö er fjarri því, að
vera enn á barnsskónum, — fyrir
skömmu hélt það hátíðlegt aldar-
fjórðungsafmæli sitt og á því tiltölu
lega langa sögu að baki þar sem
eðlileg og nauðsynleg þróun hefur
átt sér stað. Það er því hættuleg
röksemdafærsla í umræðum um ís-
lenzkt sjónvarp, að benda á kostn-
að við einstaka dagskrárliði slíkra
risastöðva sem brezka sjónvarpsins,
og segja sem svo: Þetta getum við
aldrei.
Auðvitað kemur sjónvarpið til ís-
lands eins og önnur undur nútíma
tækni. Að halda öðru fram er
hreinasta fjarstæða og barátta
gegn íslenzku sjónvarpi á þeirri
forsendu, að það sé menningar-
spillir, er ekki á rökum reist. Það
er undir okkur sjálfum komið,
hvað verður að sjá og heyra í ís-
lenzku sjónvarpi. í Bretlandsferð
okkar félaga gátum við ekki gefið
okkur það mikinn tíma til að fylgj-
ast með brezka sjónvarpinu, að
stætt sé á því, að kveða þar upp
nokkurn Salomonsdóm — en það
get ég sagt, að sjal'dan hef ég
kynnzt jafn áheyrilegu og menn-
ingarlegu sjónvarpsefni, enda mun
það vera dómur flestra þeinra, er
betur til þess þekkja. Geta má þess,
að í BBC-sjónvarpinu eru ENGAR
auglýsingar, sem gera hið ameriska
sjónvarp mjög leiöigjamt að
margra dómi.
Umræður þær, er fram hafa far-
ið bæði i blöðum og útvarpi um
Keflavíkursjónvarpið hafa að
mörgu leyti verið mjög villandi og
oft þar málum blandað. Skiljanleg
andstaða gegn stækkun Keflavíkur-
sjónvarpsins hefur alltof víða verið
túlkuð sem andstaða gegn íslenzku
sjónvarpi. Þetta er mjög vafasöm
röksemdafærsla og í hæsta máta ó-
sanngjörn — svo að ekki sé talað
um að kenna þá andstöðu við
kommúnisma! Ekki skal ég endur-
taka þær aðalröksemdir, sem fram
hafa verið bornar af hálfu þeirra
manna, er vara við slíkri stækkun,
en flestar eru þær menningarlegs
og þjóðernislegs eðlis Á flestar
þeirra get ég fallizt — þó að gagn-
rök séu til. Rétt er að taka fram,
að gegna myndi allt öðru máli, ef
hér væri þegar starfandi íslenzkt
sjónvarp. Þá værl ekki um neina
einokunaraðstöðu að ræða, heldur
samkeppni — ef til vill jafnvel
heppilega.
Örlitlu vil ég þó bæta við: Það
er hvorki okkur né heilbrigðu vest-
rænu samstarfi til neinna heilla að
tengja það samstarf okkar, sem
við eigum um öryggismál við
bandamenn okka-r f Atlantshafs-
bandalaginu, og fyrst og fremst
kemur fram i varnaraðstöðunni á
Keflavíkurflugvelli, við viðkvæm
vandamál okkar hér innanlands
eins og t.d. sjónvarpsmálið. Það er
áreiðaniega báðum aðilum fyrir
beztu, að samskipti íslendinga og
vairnarliðsins séu innan hæfilegs
ramma — og þar giidir hið sama
um sjónvarp. Sjónvarpið á Kefla-
víkurflugveili á ekki og má ekki
vera eina sjónvarpið á íslandi —
sjónvarpið er of máttugt áróðurs-
og menningartæki til þess, að er-
lendur aðili sé einn handhafi þess
hji sjálfstæðri þjóð — þó lftil sé.
Sá, er þetta ritar, hefur haft tölu-
verð kynni af bandarisku sjónvarpi
f Bandarfkjunum. Auðvitað er það
hrein fjarstæða, að halda þvi fram,
að það, sem þar er á borð borið,
sé flest siðspillandi rusl. Það eru
tugir sjónvarpsstöðva f Bandaríkj-
unum, og flytja margar þeinra hið
athyglisverðasta efni. Sumir banda-
rískir háskólar flytja t.d hið vand-
aðasta og menningariegasta sjón-
varpsefni. Hinu er ekki að neita,
að of mikið er af hlnu lélega, en
svokallaö siðspillandi efni er vissu-
lega f miklum minnihluta. Er það
þó ekki vanzalaust fyrir menning-
arland eins og Bandaríkin að eiga
ekki fullkomið menningarsjónvarp.
Hér hefur einkaframtakið brugðizt,
en ekkert ríkissjónvairp er f Banda-
ríkjunum og leiðigjörn auglýsinga-
starfsemi viðskiptalffsins tröllrfður
svo að segja hverri dagskrá. Þetta
er ekkert feimnismál f Banda.ríkj-
unum sjálfum. Þar hef ég fáa hitt,
sem eru ánægðir með bandarískan
sjónvarpsrekstur, og ekki eru
Bandaríkjamenn hræddir við að
segja sínu fólki til syndanna. Við
þetta bætist, að út um heim allan,
ekki sízt i nýlegum sjónvarpsstöðv-
um, sem iftils mega sín fjárhags-
lega, er tæplega friður fyrir nauða-
ómerkilegum ameriskum kúreka-
og glæpamyndum, sem þessar
stöðvar kaupa á mjög lágu verði
til uppfyllingar. Er þetta harla
vafasöm kynningarstarfsemi fyrir
Bandaríkin og mörgum góðum
manni þar í landi vaxandi áhyggju-
efni. Þó að ég mæli hér ekki að
fenginni reynslu, er ég samt
hræddur um, að fyrrnefnt efni sé
full algengt í margnefndu Kefla-
vfkursjónvarpi, enda hafa flestir
ftH-mælendur þess í umræðum hér
að undanförnu tekið spekingslega
fram, að eiginlega sé ÞEIM sama,1
þó að þeir missi af þvf!
Ég man ekki eftir því, að minnzt
hafi verið á eitt veigamikið atriði
þessara mála: Hver verður þróun-
in, ef Keflvfkursjónvarpið verður
eitt um hituna, t d. næstu fimm
árin? Fuliyrt er, að sjónvarpstæki 1
Reykjavik og nágrenni séu nú þeg-
ar ótrúlega mö.rg og fjölgi stöðugt.
Kannski skipta þau þúsundum eftir
2—3 ár. Verður þá ekki viðkvæðið:
Hvað höfum við að gera með ís
lenzkt sjónvarp, þegar við getum
fengið þetta fyrir ekki neitt? Auð
vitað fer vairnarliðið úr landi. Hve-
nær það verður, veit enginn, en
ekki verður Keflavikurflugvöi'lur
mannlaus. Auðvitað verður þar eft-
ir fjöldi flugvallarstarfsmanna og
tæknifræðinga. Vilja þeir á þeim
tíma leggja sjónvarpið niður? Sum
íslenzk börn í Reykjavik virðast
skv. blaðafregnum fylgjast reglu-
lega með amerískum barnatímum.
Er þetta ekki full langt gengið?
Ýmsir segja: Er þetta nokkuð frá-
brugðið því, að fara á bíó? Þeir,
sem þvf halda fram, virðast ekki
skilja hvað sjónvarp er. Sjónvarp
nútimans er lang máttugasta áróð-
urs-, fræðslu- og menningartæki,
sem til er f heiminum i dag. Opið
sjónvarpstæki inni á heimilinu —'
kvikmyndatjald fjölskyldunnar —
er ekkert sambæriiegt við kvik-
myndahús úti i bæ. Þetta er svo
augljóst mál, að ekki þarf að ræða.
Enn fjarstæðari er samanburður-
inn við t.d. erlendar útvarpsstööv-
ar. Hvað skyldu margir íslendingar
hlusta á þær reglulega. Ég held,
að þeir séu fák. enda er rödd í
erlendu útvarpi ekki sambæriieg
við mynd á tjaldi f heimahúsum.
Annarri röksemd hef ég ekki heyrt
fleygt: Með amerfsku sjónvarps-
tæki„ sem stlllt er inn á hið ame-
ríska kerfi, er ekki hægt að ná
evrópskum sjónvarpssendingum.
Að visu sakar þetta ekki á meðan
fslenzkt sjónvarp er ekki til, en
eðlilegt má telja, að það yrði evr-
ópskt sjónvarpskerfi. Hér er um
tæknilegt atriði að ræða, sem ég
kann ekki að fullyrða um, en eftir
því sem bezt verður skilið, er ekki
hægt að stilla amerfsku sjónvarps-
tækin inn á Evrópukerfið nema
með a.m.k. töluverðum kostnaði. En
þetta verða tæknifræðingar að upp
lýsa. Ef þetta er rétt, er þá ekki
vafasamt að fylla hér allt af ame-
rískum sjónvarpstækjum?
Þetta sjónvarpsmál liggur nokk-
(Framhaid á 12. síðm