Vísir - 09.08.1913, Síða 2

V I S 1 R
Mekka,
Mekka er ekki aðeins herfrægur
staður í heimi Múhameðstrúarmanna,
staðurinn, sem Islam (d: Múham-
eðstrú) breiddist út frá, sem spá-
maðurinn fæddist í, — en borgin
er aðalhelgidómur Múhameðstrúar-
manna, — þangað hefur bænum
og pílagrímsgöngum verið beint
öldum saman. Öll frásögn gamla
tostamentisins, eins og hún birtist
umsnúin í kóraninum, trúarbók Is-
lams, og helgisagnirnar allar eiga
að hafa gerst í Mekka.
t>ar hittust þau Adam og Eva.
Þar er Eva grafin og guð útvaldi
sjálfur staðinn fyrir Kaaba (o: stór-
an, svartan loftstein), sem alt af er
talinn heilagur. Og helgur er steinn
sá, er Abraham sat á,er hann ljet reisa
hús yfir Kaaba-steininn. —
Ekki er það íbúafjöldinn í Mekka,
sem gerir stað þennan frægan;þeir
eru ekki full 60 þús. En það er
fjöldi sá af pílagrímum, sem árlega
vitja borgarinnar úr ölium löndum
Múhameðstrúarmanna. Tala þeirra
var árið 1907, eftir því sem tyrk-
neskar skýrslur bera með sjer, full
281 þús. manns.
Koma þeirra sýnir vöxt og við-
gang Múhameðstrúar og heimför
þeirra er æsingaþrunginn vitnisburð-
ur ofsatrúarmanna um veg og veldi
trúar sinnar.
Þegar vjer lítum á borgina Mekka,
er svo að sjá sem orð spámanns-
ins hafi ræst: »Þessvegna gerðuin
vjer þig að miðstöð þjóðanna, að
þú skyldir bera herminum viíni.«
Forna, heiðna musterið er oröið
að helgidómi »hinna sanntrúuðu«
og síðasti áfangi pílagríma úr öll-
uni heimsálfum, — helgidómur fyrir
fjórða hlut mannkynsins. Frá Sierra
Leone í Afríku til Kanton í Kína,
frá Tobolsk í Síberíu til Kapstað-
arins syðst í Afríku breiða trúmenn-
irnir út bæna-ábreiður sínar og
snúa sjer í áttina til Mekka, þeir
láta hús sín, jafnvel útihúsin líka,
og grafir hinna framliðnu allar snúa
í áttina þangað.
Úr háa lofti sjeð, myndu baugar
sjást með Mekka sem sameiginleg-
um miðdepli, — baugar, er mynd-
uöust af röð lifandi manna, erallir
snjeru andlitinu að Mekka, og röð
kirkjugarða, þar sem hvert einasta
leiði snýr að hinni heilögu borg.
Nýlega er komin út bók eftir
Augustus Ralli er nefnist »Kristnir
menn í Mekka*. Þar er sagt frá
þeim, er annaðhvort í dularbúningi
eða með því, að kasfa trúnni um
stundarsakir.komust til þessarar helgu
borgar. Þeir sluppu lifandi út úr
Ijdnagröf Islams með lífið í lúkun-
um í föruneyti kynlegustu samferða-
manna með ærnum þrautum og
oft og einatt aðeins af beinni til-
viljun. — Nú verður Kedjar-járn-
brautin senn farin og eftir því sem
veldi Tyrkja smátt og smátt líður
undir lok, verður bannið hafið upp
gegn því, að aðrir en Múhameðs-
trúarmenn geti farið þangað.
Mekka er persónugerfing ogfull-
komnun á trúarlífi og þrá Islams.
Múhameðstrúin tengir saman alt hið
ósamkynja og ósamstæða í lífi borg-
arbúa. Og þar mætist á hinn bóg-
inn hjátrú og bábiljur allra landa.
— Mekka er ós eða afrensli Islams.
fiSS -SSl

Ósiðsemin er þar mögnuð að allra
dómi, ekki aðeins opinberlega á
götunum, heldur og í musterum
hinnar heilögu borgar. Þar blómg-
ast þrælaverslun, þar eru pílagrím-
ar fjeflettir, þar eru duglaus og sið
spilt yfirvöld. — —
— — Kafli þessi um Mekka er
dreginn saman úr ritgerð eftir krist-
inn gyðing, all nafnkunnan, Samuel
R. Zwemer, sem jeg hef lesið með
mikilli ánægju.
H. Schlesch.
H. Schlesch er ungur vísinda-
maður, fæddur á Indlandi, af forn
um frakkneskum aðalsættum. Faðir
hans var lengi trúboðsprestur á
lndlandi og er nú umsjónarmaður
kristniboðsins danska á Indlandi,
en búsettur í Kaupmannahöfn. H.
Schlesch hefur tekið próf í lyfja-
fræði og er aðstoðarmaður um tíma
í lyfjabúð ísafjarðar. Hann hefur
sjerstaklega lagt stund á lindýra-
fræði, einkum kufungafræði, hefur
feröast víðá um lönd og ritað merk-
ar ritgerðir um þau efni í frakknesk,
þýsk og etisk náttúrufræðisrit og
fengið alhnikið orð á sig. Hann
hefur safnað fjölda náttúrugripa af
því tagi, og er safn lians sjerstök
deild í náítúrugripasafninu í Hull: á
Englandi, og ber deildin nafn hans:
»ColIection Schlesch*. — Hann hef-
ur í hyggju, að safna og ákveða
hjer nöfn íslenskra kufunga, eitik-
um vatnskufunga, og koma á fót
vísi til náttúrugripasafns við ísa-
fjarðarskólann, sem og að auðga
safnið hjer í Rvík, ef auðið er. —
Æskilegt væri, að allir þeir er kuf-
unga findu í tjörnum, pollum eða
við laugar, hversu smáir sem eru,
vildu aðstoða hann með því, að
senda honum þá. Kufunga er best
að senda í stútvíðu glasi, og heíla
á þá »forma!in« blöndu, er fæst hjá
hjeraðslæknum og í lyfjabúöutn.
Kostnað við sendingu og »formalin
blönduna borgar hann. Utanáskrift
hans er:
Cand. pharm. H. Schlesch, ísa
fjarðar apothek.
O. G.
Vjelþurkaður salt-
fiskur,
Norðmenn óttast erlenda
samkepni.
Strtevants-aðferðin.
----- NI.
Slík vjel, sem hjer er frá sagt,
kostar í London frá verksmiðjunni
11,450 krónur flutt þar á skip, auk
gufuketilsins. Vinnukraftur fólks er
mjög líttill við vjelarnar, börn og
kvennfólk getur Iagt fiskinn á grind-
urnar og svo þurkar vjelin hann
sjálf.
Strutevants-þurkunarvjelin er víða
notuð í Bandaríkjunum, í New-Found-
landi og Hollendingar nota hana
á kanarisku eyjunum. Alstaðar gefst
hún vel og Johnsen fiskiveiðaráðu-
nautur kveðst hafa vissu fyrir því,
innlendar og erlendar, PAPPÍR og RITFÖNO
kaupa menn í
BÓKAVERSLUN SIGFÚSAR EYMUNDSSONAR,
Lækjargötu 2.
að á Spáni t. d. er vjelþurkaður
fiskur með þessari aðferð tekinr:
fram yfir sólþurkaðan fisk og hærra
verð gefið fyrir hann.
Ennfremur segir ráðunauturinn,
að vjelþurkun sje tekin upp við
öll söltunarhús á Englandi og Skot-
landi — »koks«-þurkun í sambandi
við loftþurkun þann tíma árs, sem
óþerrar eru. Fiskur er þannig þurk-
aður allt árið. »Koks«-þurkun er
þó seinlegri og miklu dýrari en
gufuþurkun.
Vjelþurkun á fiski er að mínu
áliti, mætli ráðunauturinn, svo mjög
að ryðja sjer til rúms, að jeg hygg
oss Norðmönnum ekki ráðlegt að
verða þar á eftir. Fiskþurkun vor
er háð vindi og veðri, en þar verð-
um við að gera oss óháða. Hjer
er um stórar fjárhæðir að ræða,
stór gróða. Og keppinautar vorir
eru á verði. T. d. er nú reist gufu-
þerrihús í Geestemúnde, sem þurk-
ar um 5000 tonn af saltfiski á ári.
Verksmiðja þessi auglýsir nú á
mörkuðum í Suður-Ameríku, að hún
hafi meiri og miklu fyllri tryggingu
fyrir góðri verkun og þurkun salt-
fisks síns en Norðmenn hafi.- Þessi
verksmiðja eða vjélþurkunarhús í
Geestemúnde fær meira fyrir saltfisk
sinn bæði hjer í Norðuráifu og fyr-
ir handan haf en Norðmenn, efúr
því senGyfirræðismaður Norðmanna
í Hamborg skýrir frá. — Þetta má
ekki láta eins og vind um eyrun
þjóta. Vjer eigum og hljótum að
taka oss þessa aðferð til fyrirmynd-
ar.
í Cuxhaven hafa líka verið reist
vjelþurkunarhús, — þar þurkað viö
»ozon«-áhö!d. Full reynsla mun
ekki fengin enn um þá aðferð.
Þetta er mergurinn málsins úr
ummælum ráðunautsins.
ÍRADDIR ALMENNlNGS.j
Sparisjóðir á Alþing'i
1913,
Það er eiginlega undravert og
varla annað en tilviljun, hversu
hverfandi fá »s/ys« hafa orðið að
sparisjóðum hjer á landi, eins og
þeim hefur þó verið leyft að vaða
uppi.
Stjórnin hefur nú tekið sig til
og lagt fyrir þingið lagafrumvarp
um ýms skilyrði, sem sparisjóðir
eiga að uppfylla; og að settur verði
sjerstakur maður, til þess að líta
eftir sjóðunum, af því að við svo
búið eftirlitsleysi megi ekki sitja
lengur.
{ fljótu bragði virðist þetta frum-
varp til bóta frá því sem nú er, en
ef rjett er á niálið litið, held jeg
að svo sje þó ekki. Það er langt
frá að þetta lagaboð sje einhlítt eða
til frambúðar. Það er hægur vandi,
að uppfylla »á pappírnum« þau
skilyrði, sem sett eru og um eftir-
litið er það að segja, að ýmislegt
getur farið aflaga milli þess, sem
sjóöur er skoðaður, þegar einn
maður á að athuga þá alla, og þá
ekki oftar hvern, en líklega annað
hvort ár. það liggur líka í augum
uppi, að sparisjóðir, sem jafnframt
eru útlánsstofnanir, geta aldrei ver-
ið forsvaraniega tryggilegir til þess
að geyma og ávaxta fje manna.
Mestur hluti þess fjár, sem er í
sparisjóðum, eru peningar sem spar-
sarnir menn hafa aurað saman með
súruni svita. Slíkir menn eiga mik-
ið í húfi og eiga heimtingu á, að
rjettar þeirra sje gætt.
Frumvarpið heimilar jafnvel að
helming sparisjóðanna megi lána
gegn sjálfskuldarábyrgð. Hvernig
eru þau lán veitt? Lánveitingin
byggist oft og að jafnaði á kunn-
ingsskap Iánbeiðanda við stjórn
sjóðsins. Þessu verður ekki mót-
mælt og er líka mjög skiljanlegt um
flesta sparisjóði, sem eru úti um
land, í fámenninu, þar sem hver
þekkir annan. Og hvernig getur svo
bráðókunnugur eftirlitsmaður dæmt
um tryggingar fyrir svona lánum?
Hann getur það alls ekki.
Auðvitað eru þessi Iög borin
fram til þess, að gera sjóðina tryggi-
legri, og verða því eflaust til þess,
að fólk trúir þeim fyrir meiri fjár-
hæðum en áður. Eins og áður seg-
ir, hlýtur þó altaf að standa hætta
af þessum sjóðum, en lögin gera
almenning minna tortrygginn við
sjóðina en áður, og fyrir því er
frumvarpið talsvert verra en status
quo.
Hvaða Ieið á þá að fara?
Það á að lcgghi niður alla slíka
sparisjóði, sem nú eru til í landinu,
og banna að stofna nýa.
Hvað á að koma í staðinn?
Það á að láta stjórnina taka að
sjer, að ávaxta sparifje manna í póst-
sparisjóðum.
Það er tilgangur póstsparisjóða,
að stuðla að því, að menn eigi
hægan aðgang að koma sparifje sínu
fyrir á tryggum stað til ávöxtunar.
Englendingar urðu fyrstir til þess,
að koma slíkum sjóðum á. Þar í
landi hafa þó verið margir spari-
sjóðir, og um öld síðan þeim voru
sett svipuð lög, sem stjórn vor efn-
ir nú til á íslandi. Á Englandi hafa
lögin verið marg-endurskoðuð og
hert á ýmsum ákvæðum, en reynsl-
an hefur engu að síður orðið sú,
að sjóðirnir hafa sætt skakkaföllum
og týnt mjög tölu. 1863 voru þeir
622, nú eru þeir um 200. Að sama
skapi, og talsvert örara, hafa póst-
sparisjóðir fjölgað og eflst á Eng-
landi. Það eru um 100 ár síðan
þeir sjóðir komust á, og nú eru
þeir í hverju þorpi, hverri borg og
sveit. Fimti hver maður á öllu
Englandi á inni í þeim sjóðum.
Nýiendur Breta hafa stofnað sams-
konar sjóði og þeir breiðast óð-
fluga út um allan heinj, í Japan
eiga 8 milljónir manna póstspari-
bækur. Bandaríki Norður-Ameríku
komu þessurn sjóðum á fyrir tveim-
ur eða þremur árum. Þeir hafa
reynst ágætlega þar, eins og alsstað-
ar annarsstaðar.
Fyrirkomulag þessara sjóða er
það, að peninga má leggja í þá í
öllum pósthúsum og þar eru þeir
skrifaðir í viðskiftabók eigandans,
sem svo getur fengið út úr bókinni
í hvaða pósthúsi, sem hann vill.