Vísir - 24.12.1915, Side 4

VÍSIR
framförunum lendi hjá landeigend-
um (jarða- og lóðaeigendum) án
nokkurs tilverknaðar af þeirra
hálfu, en ekki hjá verkamönnunum
og eigendum rekstursfjárins. Ráð-
ið, sem George finnur við þessu, er
að gera jörðina sameiginlega eign
allra, þannig, að rikið leggi undir
sig, án þess að greða eigendum
nokkrar skaðabætur, alt það jarð-
arverð, sem skajnast hefur án til-
verknaðar jarðareigendanna, að
eins fyrir -framfarir þjóðfélagsins.
Þetta á þó ekki að framkvæma
á þann hátt, að ríkið taki
eignirnar af eigendunum, held-
ur eiga þeir að hafa þær á-
fram til frjálsra umráða, en
gjalda að eins því opinbera skatt
svo háan, að nemi fullum vöxtum
af öllu verði jarðarinnar. En það
kemur auðvitað í sama stað niður
sem eignin sé tekin, þegar allur
arðurinn af henni er tekinn. Við
þetta hyggur hann að svo mikið
fé komi í fjárhirslu lands og sveita,
að það nægi fyrir öllum útgjöld-
um þeirra og megi þvi afnema
alla aðra skatta og tolla. Þetta er
i stuttu máli aðalmergurinn í kenn-
ingu Henry Georges, en auðvitað
er hér við samantvinnað margt og
mikið, sem hér er ekki tími né
tækifæri til að fara út í.
Sú mótbára hefur meðal ann-
ars verið hafin gegn jarðskatti Ge-
orges, sem leggur alla jarðeign
undir ríkið án skaðabóta til eigend-
anna, að hann geri þeim eigendum
rangt til, sem keypt hafa jÖrðina
eða lóðina fullu verði, en því svar-
ar George á þá leið, að þýfi sé rétt-
tækt, hvar sem það finnist, enda
þótt sá, sem það hefir í höndum,
hafi keypt það í góðri trú. En að
hér sé um tvent ólíkt að ræða,
munu þó flestir verða að viður-
kenna, enda hafa fylgismenn Ge-
orges sumstaðar ( t. d. í Þýzka-
landi) fallist á, að láta þá verð-
hækkun, sem þegar er orðin, af-
skiftalausa, en taka einungis þá
verðhækkun, sem framtíðin felur
í skauti sér. Þar með er stórt spor
stigið burt frá kenningu Henry
Georges. Slíkur skattur getur ekki
komið í stað allra annara skatta.
Að það sé réttmætt, að þjóðfélagið
áskilji sér þá verðhækkun á jörð-
um og lóðum í framtíðinni, sem
eingöngu stafa af framförum þjóð-
félagsins, en ekki tilverknaði eig-
endanna, eða að minsta kosti nokk-
urn hluta hennar, um það er harla
lítill ágreiningur. Ágreiningurinn
er aðallega um það, hvernig skatt-
inum verði best hagað í fram-
kvæmdinni og hve mikinn hluta af
verðhækkuninni hæfilegt sé að
taka, með því að oft er erfitt að
ákveða, hvað af verði fasteignar
er hreint verð jarðarinnar sjálfrar
eða lóðarinnar og að stundum get-
ur líka það verð farið lækkandi.
Jarðskattur Henry Georges hefir
hvergi verið lögleiddur. Sumstað-
ar hefir að vísu verið lagður skatt-
ur á jarðarverðið eingöngu (t. d.
í Nýja Sjálandi, Ástralíu og víðar).
En sá skattur er frábrugðinn skatti
Geoges að því leyti, að hann er að
eins lagður á sumar tegundir jarð-
eigna (stóreignir) og að hann er
miklu lægri. í stað þess að leggja
allar jarðirnar undir hið opinbera,
tekur hann að eins lítinn hluta af
verði stóreignanna. En Georges-
sinnar telja það þó spor í áttina til
framkvæmdar á hugmynd Georges.
Verðhækkunarskattar hafa líka
víða verið lögleiddir, en eins og
áður er sagt, fara þeir all-langt
frá stefnu Georges. Þó hafa Ge-
orgessinnar sumstaðar sætt sig
viö þá.
Varla er ráð fyrir því gerandi,
að þessi stefna vinni fylgi hér á
landi í náinni framtíð í sinni upp-
haflegu mynd. En í sambandi við
aðra skatta mundi verðhækkunar-
skatturinn og einhver jarðeigna-
skattur vafalaust geta orðið til þess
að jafna skattabyrðinni réttlát-
legar niður en nú er.
Bláu vetlingarnir.
Eftir Frederic Boutet.
Frú Presles hafði verið að líta
eftir börnum i barnahælinu allan
daginn, eins og hún var vön að
gera á hverjum degi, síðan börnin
voru flutt þangað eftir að ó-
friðurinn hófst; nú var hún á
heimleið. Klukkan var orð.in sjö;
það var kalt, dimt á götunum og
vindurinn lamdi krapasnjónum
framan í hana. En frú Presles
hraðaði ekki ferð sinni, hún hálf-
kveið alt af fyrir að koma heim til
sín, þvi þar var ekkert sem hald-
ið gæti endurminningum hennar í
skefjum um löngu vetrarkvöldin.
Þegar komið var á Saint-Sul-
pice torgið, var eins og vindurinn
réðist að henni úr öllum áttum,
og hún krefti hendurnar utan um
regnhlífina og hraðaði sér eins og
hún mátti heim til sín.
„Það er ekkert bréf til yðar,“
sagði dyravörðurinn; síðan ófrið-
urinn hófst var hann hættur að
færa íbúum hússins bréfin.
Frú Presles hneigði höfuðið og
hélt áfram. Hún átti ekki von á
neinu bréfi. Hver skyldi svo sem
skrifa henni? Hún átti enga ætt-
ingja og var hætt að umgangast
vinkonur sínar frá æskuárunum.
Hún gekk upp á annað loft. Þar
hafði hún búið í þessi þrjú ár, sem
hún hafði verið einsömuj Það var
kalt þar og ónotalegt, en húsgögn-
in voru snotur. Hún vár allvel
efnuð en hafði þó enga þjónustu-
stúlku; hún vildi hafa sem mest
að gera sjálf og hélt líka spart á,
til þess að geta líknað bágstödd-
um þeim mun meira.
Hún lagði hattinn og yfirhöfn-
ina frá sér, tendraði ljós og kveikti
upp í ofninum. Við nánari athugun
mátti sjá, að hún myndi varla vera
yfir þrítugt og að hún var falleg
kona. En öskugult hárið, grá aug-
un og fölt andlitið, það virtist alt
renna saman og alt var jafn lit-
laust, af því það hvíldi svo djúp-
ur sorgarblær yfir svipnum, sem
aldrei virtist hafa þekt kvenlegt
gíys^
Hún gleypti matinn sinn á fáum
mínútum og settist svo við að
prjóna bláa vetlinga. Hún keypti
og bjó til ýmislegt, sem til fatnað-
ar heyrði, og sendi hvern pakkann
á fætur öðrum til hersins í milli
þess sem hún hjúkraðíi særðum
mönnum og ánnaðist munaðarleys-
ingjana á hælinu.
Hún var nú með fingurna á vetl-
ingnum; hún prjónaði í ákafa og
reyndi að sökkva sér niður í vinn-
una og í að þylja upp líknarverk-
in, sem hún ætlaði að gera daginn
eftir — en svo var skyndilega
hringt dyrabjöllunni. Hún hrökk
við, og furðaði sig mjög á því, að
hún skyldi vera sótt heim, en gekk
til dyra og lauk upp.
Náföl hröklaðist hún nokkur
skref aftur, þvi frammi fyrir henni
stóð maður hennar, Claude Presles,
hjúpaður siðri hermannaúlpu, sem
gerði að verkum, að hann virtist
miklu hærri en hann var.
„Það er eg,“ sagði hann í lág-
um titrandi róm. „Eg er kominn,
.... eg er kominn____
Hann var kominn inn. Hún kom
engu orði upp, það var eins og tek-
ið væri fyrir kverkar henni.
Flún hafði ekki séð hann í þrjú
ár. í þessi fjögur ár, sem þau höfðu
búið saman, hafði hann stöðugt
kvalið hana, og loks farið frá
henni, án þess að hafa aðra ástæðu
til þess, en að honurn þóknaðist
það.
Það hafði konunni fallið þyngra
en allar aðrar ávirðingar hans, því
hún unni honum þrátt fyrir alt.
Hún hafði aldrei viljað skilja við
hann, en hún gerði enga tilraun til
þess að hitta hann aftur. Og hún
forðaðist alla kunningja sína til
þess að fá ekki neinar fregnir af
svalli hans.
Frú .Presles reyndi að ná valdi
yfir tilfinningum sínum. Hún
horfði á mann sinn. Hann stóð
frammi fyrir henni og hafði lagt
hermannshúfuna á borðið. Bjarm-
inn frá lampanum féll á andlit hans
sem bar ljós merki þreytu og þján-
irga. Svarta hárið hans var orðið
hæruskotið, og þegar hann leit
framan í hana, þá sýndist henni
jafnvel að augun Jiefðu líka breyzt.
„Eg særðist,“ sagði hann, „særð-
ist hættulega .... Nú er eg orð-
inn heill aftur .... Eg vissi að þú
bjóst hérna .... ein .... Og mig
langaði að líta inn til þín .... áð-
ur en eg færi . .. . “
Hún reyndi að herða upp hug-
ann til að tala og gat varla varist
gráti.
„Hvers vegna kaustu að heim-
sækja mig?“
Hann roðnaði dálítið, en horfði
fast í augu hennar.
„Vegna þess að mig langaði ekki
til að sjá neina aðra en þig.“
Hún sagði ekkert. Hún var sezt
við borðið og reyndi að verjast
skjálfta — en hann svaraðí því,
sem hún kom ekki orðum að:
>Já, einmitt þig. Eg hefi verið í
París síðan í byrjun vikunnar....
Nei, eg hefi engan heimsótt. Mig
langaði að sjá þig .... þig ....
og eg hafði ekki þrek til þess
fyr .... en á morgun fer eg aft-
ur .
Hann þagnaði skyndilega, en
eftir stutta þögn hélt hann hægt
áfram eins og hann hugsaði upp-
hátt :•
„Eg ætlaði að segja þér, að nú
vissi eg .... Já, já, nú veit eg það,
heyrðu. Eg veit, hvernig eg hefi
verið og hvernig þú ert..........
Smátt og smátt hefir mér skilist
það .... Eg hefi séð .... sann-
leikann...... Eg segi þér satt
.... Á hættunnar stund og í þján-
ingunum, þegar eg særðist........
þegar eg hélt að eg mundi deyja
.... þegar eg var mæddtn. ....
og þegar eg barðist í orustunni..
.... Maður verður að hafa< eitt-
hvað til að festa hugann við, skil-
urðu, eitthvað, sem eltir mann„ sem
huggar, sem stælir þróttinn ....
Og það varst þú......“
Hann þagnaði eitt andartak og
hélt svo áfram:
„En það er ekki nóg að hugsa.
sér slikt, maður verður að hafa.
vissu fyrir því, að einhverjum þyki
vænt um mann. Maður verður að
vita að heima í húsi einu, sem
maður þekkir, á heimili, sem
maður þráir, veki tilfinningar
manns enduróm .... að þar heima
sé manns beðið i angist og þrá ....
að þar sé vonin og fyrirheitið ....
i framtíðinni....Allir umhverfis
mig, alhr áttu þeir þetta á einn
eða annan hátt .... og eg öfundaði
þá ....“
Frú Presles fól andlitið i hönd-
um sér, hún leit ekki upp en sagði.
með hljómlausri rödd:
Eg hefi lika verið öfundsjúk. .“
„Síðar meir .... síðar meir,
heyrirðu, þegar reynslan hefir kent
manni .... þá hagar maður sér
öðru vísi......Þess vegna kom
eg hingað til að spyrja þig ....
til að fá vitneskju um ....“
„Það veiztu vel,“ hvíslaði hún
lágt, og leit upp eftir stutta þögn.
Idann fölnaði, og grátkrampi fór
yfir andlitið, en hann vildi ekki
gráta, og til þess að leyna
geðshræringum sínum, benti hann
á prjónana á borðinu og reyndi að
hlæja.
„Þú hefir ekkert breyzt .... alt
af jafn-iðin.....En þessa vetl-
inga máttu ekki senda í burtu ....
þá verð eg að fá, má eg það ekki ?
Þá gat hún ekki lengur varist
gtátinum og kastaði sér í fang
honum.
„Og þú ferð .... þú ferð á
morgun?" kveinaði hún með svo
veikri rödd, að hann hélt að hún
myndi líða í ómegin.
„Heyrðu mig,“ hvíslaði hann,
„eg er eigingjarn......Nú, eins
og fyrrum bý eg þér. sorg.“
Hún svaraði ekki. Hún hristi að
eins höfuðið til að segja honum að
þessi sorg væri annars eðlis. Þar
var enginn samanburður möguleg-
ur .... Það vissi hún full vel. Og
enn betur vissi hún það daginn
eftir, þegar hann var farinn og
hún sat ein heima við arineldinn
og lampann sinn og henni þótti
ekki framar óvistlegt né einmana-
legt inni. Og gagntekin af ham-
ingju og kvíða fór hún með ákefð
að telja lykkjurnar í bláu vetling-
unum, sem h a n n átti að fá.
Suez-skurðurinn.
Eins og menn vita, er um Suez-
skurðinn alþjóðaleið á milli Mið-
jarðarhafsins og Rauðahafsins.
Englendingar hafa skurðinn nú á
valdi sínu, en Þjóðverjar láta það
i veðri vaka, að þeir ætli sér að
taka hann af þeim, og svo eru
menn trúaðir á mátt Þjóðverja, að
sagt er í simskeytum að Hollend-
ingar séu að hætta að láta skip,
sem austur til Indlands eiga að
fara, sigla um skurðinn, af ótta við
það, að Þjóðverjar eða Tyrkir þá
og þegar hefji skothríð á hann.