Vísir - 28.10.1918, Blaðsíða 3

VíoIR
Búkhár, iaxhár, taglhár, trénll, marhálm og gamalt vel þnrt hey keypt
s mi 646- íyrir hæsta verð i Söðlasmiðahúðinni á Langaveg 18 B. slmi 646-
Bifreiðin HF. 8
fer suður í
Njardvíkur, þriöjudaginn 29. þ. m.
frá Kirkjuveg i Hafnarfirði kl. 7 f. h. — 4 menn geta fengið far,
Uppjýsingar í síma 36.
B. 1. Sæberg.
Hljóðfærahús Reykjavíknr er flntt i
Hótel Island við Aðalstræti.
á sinn hátt nýtir í franisókn inenn-
ingarinnar (18. fyrirl.). Þá eiga
síSustu 2—3 fyrirlestrarnir aS
sýna, hvemig miSla má málum
milli einlyndis og márglyndis,
hvernig sitt á viS á hverju aldurs-
skeiöi, benda á leiöir eins og líf
í andstæöum, andlega víxlyrkju,
eining í fjölbreytni o. fl. Þrátt tyi-
ir allar hömlur á aS vera hægt
aS benda á fyrirmynd þroska og
fullkomins lífs, þar sem öll per-
sónan fær aS njóta sín í samræmi,
eins og allir partar trjesins í vexti
fagurs viöar. Iionum eru eins og
manninum takmörk sett, en hanu
á sjer Jtó bæfii sterkan stofn, djúp-
ar rætur, sem sjúga næringu úr
skauti jaröarinnar, og víSar limar,
sem breiðast við ljósi og lofti him-
insins, gefa ilm og skugga og bera
fulljtroskaða ávexti.
Sigurður Nordal.
(Önnur blöö höfuöstaöarins eru
vinsamlega beöin aö' flytja grein
þessa.)
Staðhættir
kringum Kötlu.
Eg hefi verið að bíða eftir
því, að einhver kunnugur yrði
ti) að skýra fyrir mönnum stað-
hætti kringum Kötlugosið, því
að mér hafa fundist frásagnirnar
oft bera vott um ókunnugleik.
Eg er ekki færastur um það, því
að eg hefi ekki komið á þessar
etöðvar nema einu sinni. En
fyrst enginn annar verður til,
vil eg reyna það samt.
Á Mýrdalejökli austanverðum eru
tvær afarbreiðar bungur, önnur
norðar, hin sunnar, báðar um
5000 fet á hæð. Eru þær sem
næst beint norður af austurhluta
Mýrdalsins. Blasa þær báðar
við úr SkaftártuDgunni og sveit-
unum þar fyrir austan, en sunn-
an að sést ekki nema ein bunga.
Breiður slakki er milli bungn-
anna. Austur af þessum bung-
um, heldur sunnar en austur af
slakkanum milli þeirra, er þriðja
bungan, mun lægri en hinar.
í þessum Jökulslakka er Kötlu-
gjá, eftir því sem menn sögðu
mér fyrir austan, sem mundu
gosið 1860. Þeim bar öllum
eaman um það, hvar gosið hefði
komið npp úr jöklinum. Hún
virðist því vcra skakt sett á
uppdrætti Björns Gunnlaugsson-
ar, of sunnarlega og austarlega.
Af þessum bungum fellur af-
skaplega mikill skriðjökull fram
á láglendið. Nær hann í boga
frá Höfðabrekkufjöllum, sem eru
austast á hálendi því, er hlífir
Mýrdalnum, alla leið norður og
austur i Einhyrningsfjöll, rorðan
og austan undir jöklinum. Skrið-
jökull þessi er svartur og sönd-
ugur laDgt upp eftir, en klýfur
sig víða um smáfell, sem standa
upp úr jökulbrúniuni.
Sum af þessum fellum eru nú
laus við jökulinn. Eitt af þeim
er Hafursey.
Allur þessi skriðjökull, sem er
um 30 km. „fyrir eggina“, virð-
ist hafa sprungið fram í einu
er gosið byrjaði.
Þetta er þó ekki svo að skilja,
að alstaðar hafi umrótið verið
jatnmikið. En eftir þeim frétt-
um eem nú eru komnar, er það
Ijóst, að fióðið hefir komið úr
allri jöknlröndinni.
Þetta gæti varla átt sér stað,
ef Katla væri þar sem hún er
sett á uppdrættinum, því að það-
an hallar öllu suður af. Eu sé
hún uppi í jökulslakkanum, eins
og Síðumenn segja, er þetta
skiljanlegt, því að þá klofnar
flóðið um austustu (litlu) bung-
una og steypist bæði austur og
suður af jöklinum samtímis.
Þetta hefir optar borið við,
þegar Katla hefir gosið. Það
er því ekki rétt, að enginn hafi
óttast um Meðallandið. Allir
kunnugir vissu að bæði því og
neðstu bygð Skaftártungunnar
var hætta búin. Hlaupið 1755
sópaði t. d. burtu 160 lömbum
úr Hrifunes-(Hrísnes)-hólminum,
og maður, sem þar var staddur,
var mjög hætt kominn.
Þegar hlaupið fer austur af
jöklinum, fer það i gamla vatna-
farvegi, sem annars eru þurrir,
eða því sem næst, og skellur
á Hólmsá þvera skamtf yrir norð-
an Hrífunes. En þar háar brekk-
ur, skógi vaxnar, með ánni að
austan, og beljar vatnið upp í
þær miðjar. Brúin á Hólmsá er
skamt fyrir norðan bæinn í
Hrífunesi og stóð á háum stöpl-
um, hlöðnum um og vel stein-
llmdum. Hún er nú farin og
stöplarnir líka. Hár molþar-
bakki, margar mannhæðir, var
að anni bjá bænum, og var áin
að grafa Þar undan túninu þeg-
ar eg kom þar. Upp á þennan
bakka hefir vatnið flóð, fyrst
fólkið flúði ór bænum.
Austan við Hrífunes taka við
miklar engjar, flatlendar, og er
hætt við, að flóð hafi yfir þær
og sandur borist á þær.
Ekki all-langt suður frá Hrífu-
nesi er Leiðvöllur. Áður en
Skaftáreldarnir breyttu vötnun-
ui4 var sá bær í Skaftártungu.
Nú rennnr óldvatnið fyrir ofan
hann.
Suður af Leiðvelli er flatt land
beggja megin Kúðafijóts. Þar
er Álftaverið að vestan, en neðsti
hluti Moðallandsins að austan.
Þe<-snm sveitum var þvi báðum
hætta búin, ef hlaupið lenti í
Hólmsá (sem er aðal vatnsmagn-
ið í Kúðafljóti). Nú hefir hlaup-
ið flóð austur úr farveginum.
Álftaverið er ekki eins varn-
arlaust fyrir hlaupunum og
margur virðist halda. Nokkrir
hávaðar eru austau til á Mýr-
dalssandi, hraun, mismunandi
gömul, sem megna þvl að kasta
af sér strauænum og hlifa dá-
lítið bygðinni; enda er óra-lang-
ur vegur frá jöklinum fram í
Álftaver, en sandurinn feikna
breiður.
Yenjulega fara hlaupin þr]ár
leiðir.
Leiðinni austur af jöklinum
er þegar lýst. Hún liggur beint
í Hólmsá.
Leiðin suðaustur af jöklinum.
Þá fer vatnið fyrir sunnan Haf-
ursey og milli Hjörleifshöfðans
og Álftaversins fram sandinn til
sjávar. Sú leið er bæði breið og
greið fyrir vatnið, enda or það
búið að gera þann usla á beirri
leið, sem það virðist geta gert.
Leiðin suður af jöklinum. Þá
steypist vatnið fram i fjalla-
þrengslin fyrir vestan Hafursey,
milli hennar og Höfðabrekku-
fjallanna. Þar er næst Höfða-
brekkufjöllum einstakt fjall, sem
heitir Selfjali, og oft er nefnt
í sambandi við hlaupin. Á þessu
svæði falla tvö vötn fram sand-
inn; Múlakvisl fram með Höfða-
brekkufjöllunum en Sandvatnið
anstar og beygir austur fyrir
Hjörleifshöfða, sem er hálend
ey sunnarlega á sandinum. All-
ur saudurinn milli Hjörleifshöfða
og Höfðabrekkufjalla er skap-
aður farvegur fyrir þessi hlaup.
Hann er líklega um l1/^ míla
á breidd og sléttur að kalla.
Komist vatnið samt ekki fyrir
á honum, beljar það austur fyr-
ir höfðann (sameinast suðaustur-
hlaupinu). En Höfðabrekkufjöll-
in veita ósigrandi viðnám að
vestan.
Nú tvinnast vatnsrásirnar svo
um allan sandinn, að hvert hlaup-
ið rennur í annað. En þetta
eru aðalstefnurnar, sem nú er
lýst.
Líkur eru til að Katla sé ekki
ætíð á sama stað í jöklinum,
þótt sjálfsagt muni það litlu.
T. d, hafa stundum við Kötlu-
gos komið flóð í Jökulsá á Sól-
heimasandi. En þetta er ennþá
óráðin gáta. Aðeins einn mað-
ur, sem séð hefir gjána eftirný-
afstaðið gos, hefir lýst henni.
Það er sr. Jón Austmann. Lýs-
ing hans er í „Skýrslum um
Kötlugos““ í Safni til sögu ís-
lands, V. bindi. Annars eru
uppvörpin hiúin jökli milli gos-
anna.
G. M.
Pliticosvindla
og Embassy-cigaretur
úr Landstjörnunni.