Vísir - 10.09.1923, Blaðsíða 3

V I S x R
Togararnlr
og kaupgjaldsdeilan.
-—o—
Blöðin hafa veriö sagnafá um
tilraunir þær, sem gerðar hafa ver-
iö til að koma á samningum milli
útgorðarmanna og sjómanna i
sumar. Almenningur veit þa'ö eitt,
ao togararnir liggja enn viö fest-
ííT og aö enn einu sinni hafa samn-
ingatilraunirnar strandaö. Eins og
kunnugt er, auglýstu útger'Sar-
menn í vor þauptilboð sín, er þeir
töldu útséö um, aö nýir samning-
ar næSust vi'S Sjómannafélagi'S.
En þá voru liSnir margir mánu'ö-
ir, síSan eldri samningar gengu úr
gildi, en kaup hafði veri'ð greitt
samkvæmt þeirn til vertí'ðarloka.
Um samningatilraunir þær, sem
síðan hafa farið fram, að tilhlut-
im landsstjórnarinnar, hefir „Vís-
ir"‘ fengi'ö eftir farandi skýrslu hjá
Páli Ólafssyni, framkvæmdastj.:
„í júlímánuði kvaddi' atvinnu-
málaráðherra einn mann af hendi
hvors aðila á fund með sé'r. Varð
]iað þá að ráði, aö hvort félagið
kysi 3 menn í samninganefnd. og
voru kosnir af hálfu sjómanna:
Björn B. Jónsson, Jón Bach og
Sigurjón Ólafsson, en af hálfu út-
gerðarmanna: Jón Ólafsson, Páll
'Ölafsson og Ólafur Thors, sem gat
þó ekki setið alla fundina, vegna
lasleika, en í hans stað tók vara-
maður í nefndinni, Hjalti Jónsson,
skipstjóri, þátt í nefndarstörfum.
Á fyrsta fundi var endurtekið
kauptilboð það, sem útgerðarmenn
höfðu auglýst í vor, 200 kr. mán-
aðarkaup á ísfiski og lifrarhlutur
óbreyttur, sem síðasta ár hafði
numið að meðaltali 800 kr. á
mann ; þetta auðvitað auk fæðis,
svo sem venja hefir verið. Af
Tiálfu sjómanna kom ekkert tilboð
iram, en hinsvegar lögð fram
þurftarskýrsla fyrir 5 mannafjöl-
skyldu, og var í henni talið að nún
þyrfti sér til framfæris 5700 kr. á
ári. Kváðust þó fulltrúar sjómanna
mundu mæla með þeirri tilslökun
á henni, að mánaðarkaup yrði 280
lcr., eða hækkaði um 40 kr. á mán-
mði.
Atvinnumálaráðherra bar fram
ýmsar tillögur, en þær fengu eng-
an byr. Af hálfu útgerðarmanna
kom síðar fram tilboð um að ráða
10—-12 menn fasta á hvern togara,
með 200 kr. mánaðarkaupi alt ár-
ið og lifrarhlut eins og verið hef-
ir. Var þetta gert meðfram til þess
að tryggja þeim sjómönnum, sem
lengi hafa stundað sjómensku á
togurunum, og búsettir eru hér í
bænum, fasta atvinnu, þvi að mjög
hefir verið iögð áhersla á það, af
fulltrúum sjómanna, að atvinnan
sé stopul. Nú er þess a.ð gæta, að
margir af togarahásetum á vetrar-
vertíð eru sveitamenn, sem éru á
skipunum að eins vetrarvertíð, en
alla aðra tíma ársins við sveita-
vinnu og búsettir i 'sveit. Voru
slíkir rnenn á síðustu vertíö að
meðaltali 9 á hverju skipi. Hefir
það og oft komið í Ijós, að verka-
xnenn hér liafa amast við þessum
keppinautum sínum um atvinnu
bæði á sjó og landi. Af hálfu bæj-
arstjórnar hafa menn verið varað-
ir við að koma hingað í atvinnu-
íeit. Þetta tilboð kom þvi fram til
þess að tryggja þeim mönnum
fasta ársatvinnu, sem eingöngu
byggja á atvinnu við togarana. En
við þvi var ekki litið.
í sambandi við þetta er rétt að
geta ]>ess, að þegar talað er um
200 kr. mánaðarkaup, þá er það
lágmarkskaup almennra háseta.
En samkvæmt venju um ráðningu
háseta, hefðu 5—6 af hinum um-
getnu ársmönnum fengið 240—280
kr. mánaðarkaup.
Samningatilraunum atv.-mála-
ráðherra lauk þannig án árangurs
skömmu áður en hann fór til út-
landa. En skömmu síðar kvaddi
forsætisráðherra nefndirnar til
viðtals og hélt með þeim marga
fundi, fyrst hvorri fyrir sig, og
síðan báðum saman. Gerði ráð-
herra ítarlegar tilraunir til samn-
inga og lagði fast að málspörtum
að semja. Síðasta daginn komu
nefndirnar á þrjá fundi. Bar ráð-
herra þá fram samkomulagStil-
lögur sinar tvær. Aðra á þá leið,
r.ð minsta kaup við ísfiski yrði
230 kr. á mánuði og 210 við sa!t-
fiski, en mismunurinn á því og
gamla kaupinu skyldi lagður í
gerð. Þessari tillögu neituðu full-
trúar sjómanna strax. Hin miðl-
unartillaga ráðh. var sú, að alt
kaupdeilumálið skyldi lagt í gerð-
ardóm, er skipaður yrði tveim
mönnum frá hvorum aðila og
cddamanni, er þeir fjórir sam-
þyktu. Fulltrúar útgerðarmanna
svöruðu þessum tillögum ráðherr-
ans á þá leið, að þeir buðu að
greiða það lágm^rkskaup, er hann
hafði stungið upp á, gegn því að
árssamningur yrði gerður. Enn-
fremur tjáðu þeir sig mundu mæla
með því, að samþyktur yrði gerð-
ardómur um málið, svo sem ráð-
herra hafði lagt til. Fulltrúar sjó-
tnanna tjáðu sig strax mótfallna
kauptilboðinu, en lofuðu að bera
jiað upp í félagi sínu ; gerðardóms- í
tillöguna lofuðu þeir að bera upp 1
og að láta hana hlutlaúsa á fundi
sjómanna.
Að síðustu gerðu fuhtrúar sjó-
manna þá tillögu, að kaup yrði
200 kr. mánuði, en auk þess 5 aura
þóknun á mann fyrir hvert ster-
’ingspund, sem ísfiskur væri seld-
úr fyrir og 25 aura þóknun fyrir
hverja smálest af saltfiski, sem
aflaðist. Að þessari tillögu gátu
ú.tgerðarmenn ekki gengið, enda er
það gagnstætt því fyrirkomulagi,
sem tíðkast bæði hér á landi og i
Englandi, þegar um hlutdeild í
afla er áð ræða, því að þá er ætíð
tekið tillit til útgjaldanna við öfl-
unina að meira eða minna leyti, en
bér áttu þau ekkert að koma til
greina.
Tillaga ráðherra um gerðardóm
var nú borin undir atkvæði á Sjó-
mannafélagsfundi. Var ráðherra á
]>eim fundi og mælti mjög næð
samkomulagi. En tillagan var
feld með 106 atkv. gegn 9. Sagt
cr að um 1000 menn séu i félaginu,
en ekkert skal fullyrt um hve
margir þarna hafi verið af háset-
um á togurum, hins vegar kvarta
hásetar nrjög um það í viðtali við
utanfélagsmenn, að þeir séu oít í
minnihluta á fundum félagsins;
meirihlutinn séu oft landvinnu-
menn og aðrir sjómenn, sem aldrei
hafi á togara komið.
Það hefir verið vefengt, að þörf
\ æri á því að lækka kaupið á tog-
urunum. En sannleikuririn er, þó
að raunalegt sé, að útgerðin get-
ur ekki risið undir eins háu kaupi
og goldið. hefir verið, vegna þess
hvernig högum hennar er nú hátt-
að, sakir hins gífurlega verðfalls á
fiskinum og hinnar þungu gjalda-
bvrði, sem á henni hvílir til hins
opinbera. En auk þess þolir kaup
það, sem útgerðarmenn nú bjóða
f -/llilega samanburð við kaup allra
annara manna á landinu, sem ert-
iöisvinnu stunda til lands og sjáv-
ar. En það er ekki að eins háseta-
kaupið, sem þarf að lækka, heldur
og öll önnur vinnulaun og opinber
gjöld, tollar. skattar, hafnargjölcl
o. fl. 1 þessu sambandi má benda
á það, að kaup skipstjóranna, sem
um eitt skeið var mjög hátt, lækk-
ar nú stórum, og miklu meira en
kaup annara manna, vegna verð-
íallsins á fiskinum; en kaup þeirra
er nær alveg hluti af aflanum.
Um það, hvað nú muni taka viö,
er samningar eru strandaðir, er
erfitt að spá nokkru. Útgerðar-
menn samþvktu á síðasta fundi
sínum, eftir að samningarnir
strönduðu, að halda fast við hinn
auglýsta kauptaxta, og bjóða at-
vinnu þeim mönnum, er fyrir það
kaup vilja vinna, þó þannig, að
komist samningar á fyrir áramót
við Sjómannafélagið, þá breytist
kaupið samkvæmt þeim. Þessí
samþykt nær til allra skipa flot-
atis nema eins skips, sem ekki er
í félagi útgerðarmanna. Og það er
iyllilega víst. að enginn togari
siglir með öðrum kauptaxta en
þeim, sem samþyktur hefir verið,
rneðan ekki nást samningar um
annan við Sjómannafélagið.“
Dánarfregn.
I gærkveldi urðu læknishjónin
frú Þórhildur og M. Júl. Magnús
fvrir þeirri sorg að missa son sjnn
lAlf, barn á fyrsta ári.
Veðrið í morgun.
Hiti i Reykjavík 5 stig, Vest-
mannaeyjum 7, ísafirði 5, Akur-
eyri 4, Seyðisfirði 6, Grindavík 6,
Stykkishólmi 4, Grímsstöðum o,
Raufarhöfn 4, Hólum í Hornafirði
5, Þórshöfn í Færeyjum 6, Björg-
vin 10, Tynemouth 10, Leirvík 9,
Jan Mayen 3 st. — Loftvog lægst
fyrir suðvestan og norðaustan
land. Norðvestlægur á norðaustur-
landi, suðaustlægur á suðvestur-
landi. Horfur: Suðaustlæg átt;
allhvöss á suðvesturlandi.
Prófessor Guðm. Magnússon
hefir legið að undanförnu, en er
nú farinn að klæðast.
Páll J. ólafson,
tannlæknir, er veikur.
Guðspekifélagið.
Stúkurnar í Reykjavik halda
sameiginlegan fund, þriðjudags-
kvöld 11. sept., kl. 8*4 stundvís-
lega. Verður þar skýrt frá ýmsu
er gerðist á Vínarfundinum s. 1.
júlímánuð. — Að eins fyrir félags-
menn.
Sirius
kom í nótt frá Noregi og Fær-
eyjum. Meðal farþega frá Vest-
mannaeyjum var Ólafur Friðriks-
son.
Gunnlaugur Einarsson
læknir biður þess getið, að gefnu
tilefni, að hann fari ekki úr bæn-
um fyrr en um miðjan október, og
í öðru lagi, að hann hafi strax út-
vegað skólanefnd lækni fyrir sig.
meðan hann væri ytra.
Knattspyrnumóti Víkings
lauk í gær og sigraði K. R. í
leiknum gegn Val með 1:0.
Þingmálafund
boðaði Jónas Jónsson frá Uriflu.
5. landskjöriim þm., við Ölfusárbni
i gær, og stóð fundurinn frá kl.
-~s4—8. - Jónas var sjálfur fundar-
stjóri og tók fyrstur til máls, en
síðan töluðu: Magnús Guðmunds-
son, fyrv. ráðherra, síra Ingimar
Jónsson á Mosfeíli, Jörundur
Brynjólfsson. Sig. Eggerz, for-
sætisráðherra, Magnús Torfason
sýslum., Sig. Sigurðssori, ráðu-
r.autur, sem lýsti þar yfir fram-
boði sínu í Árnessýslu, Þorleifu.
Guðmundsson alþm., Eir. Einars-
son, Jón Magnússon fyrrum for-
sætisráðherra, en síra Gísli Skúla-
son kvaðst ekki vilja tala. af þvi
að Eggert Claessen banlcastjóra
hefði verið synjað málfrelsis. —
Eiríkur Einarsson lýsti því yfir,
r.ð hann yrði ekki í kjöri. Jónas
gerði aðallega að umtalsefni „fjár-
aukalögin miklu“, og svarati:
Magnús Guðmundsson með langii
ræ.ðu. E. Claessen var synjað um
málfrelsi, af því að hann væri
hvorki frambjóðandi né þingmað-
ur. Lárusi Jóhannessyni var og
svnjað um málfrelsi af sömu á-
stæðu, en nokkrir kjósendur skor-
uðu þá samstundis á hann að gefa
kost á sér, en þó fékk hann aldrei
að taka til máls. Einna skorinorð-
astur 5 garð fundarboðanda hafði
Sig. Eggerz verið. Fjöldi Reyk—
i víkinga var á fundinum, og láts
. þeir lítið yfir honum, bæði af þvr
j að hann var lialdinn úti, og kalt
í veðri og ræðurnar daufar.
Unglingaskóli.
Eins cg auglýst er á öðrum stað
hér í blaðinu ætlar Hólmfríður
Jónsdóttir kenslukona að halda
uppi unglingaskóla hér í bænum
5 vetur. Þar verða kendar allar’al-
mennar námsgreinar svo sem: ís-
lenska, danska, enska, reikningur.