Vísir - 23.06.1927, Blaðsíða 2

I
VÍSIR
Mveiti s
.Gream of Hanitoba'
.filenora'
.Ganadian Haid'
Rúgmjöl;
,Aalborg Hye Dampmölle'
.Havnemöllen'
.Lyngby Hðlle'
HáMsigtimJöl:
,Aalborg Nye Dampmölle'
Eins og kunnugt er eru kornvörur hækkaðar afskaplega í verði
erlendia. Kaupið því meðan ódýrari birgSir eru fyrii liggjjmdi hér.
4
Údýr bók, - Góð bók,
„Frá VestfjörSum til Vestri-
byggðar“ heitir afarskemtileg
bók (með mörgum myndum)
eftir Ólaf Friðriksson. — Hún
er um ferðalag Friðþjófs Nan-
sen. — Kemur út í þrem heft-
um á kr. 1,50 hvert.
'4
Jón
kaupmaður
andaðist í gærmorgun á heim-
ili sínn,” Bankastræti 14, eftir
langvinnan sjúkleik. Hann var
nær 44 ára að aldri, fæddur 19.
ágúst 1883. Foreldrar hans voru
Guðrún og Jóhannes Zoega, og
er móðir hans enn á lífi.
Jón var hinn gervilegasti
maður, mikill vexti, fríður sýn-
um og karlmannlegur. Hann
hafði rekið verslun allmörg. ár
og átti miklum vinsældum að
fagna. Hann var kvæntur
Hönnu dóttur Sveins Sveins-
sonar, bróður Hallgríms hisk-
ups. Lifir hún mann sinn ásamjt
tveim dætrum og einum syni.
Símskeyti
Khöfn, 22. júní. FB.
Japansmenn og takmörkun
herskipaflota.
Símað er frá Genf, að Japan-
ar hafi tjáð sig mótfallna þvi, að
hlutfallið 5—5—3 miíli stóru
herskipanna, sem nú er í gildi
samkvæmt Washingtonsamn-
ingnum, verði einnig látið gilda
um minni herskip. Leggja þeir
til, að núverandi hlutfall xriilli
herskipa verði látið haldast
óbreytt.
Breyting á lávarðadeildinni.
Símað er frá London, að
stjórnin áformi, að leggja fyrir
þingið frumvarp til laga, sem
í séu ákvæði um, að 350 lávarð-
ar að eins, eigi framvegis sæti
i efri málstofunni, og verði
flestir þeirra kosnir, sumpart af
lávörðum, en sumpart kon'ung-
kjörnir.
«ai5ÍBS2SarfCflBÖB!!
J ápnbMutin.
pað er alveg vafalaust, að
íjölmargir menn hér í bænum
eru þvi fylgjandi, að járnbraut
verði lögð héðan austur um
sveitir. Og þó að eg liafi í raun
og veru þegar gerí skýra grein
fyrir afstöðu minni tilþessmáls,
eins og það lá fyrir síðasta
þingi, þá þykir mér þó rétt að
rifja það upp aftur í höfuð-
dráttum.
pað eru auðvitað skiftar skoð-
anir um það, hvort ráðlegra sé
að leggja járnbraut um suður-
landsundirlendið, eða nota önn-
ur flutningatæki. En um eitt
atriði þessa mikilvæga sam-
göngumáls ættu allir Islend-
ingar að vera sammála, að hvor
leiðin sem valin verður, þá
verði þessar sámgöngur alger-
lcga undir yfirráðum lands-
manna sjálfra.Við höfum kapp-
kostað, á undanförnum árum,
að ná í okkar hendur, að sem
mestu leyti, samgöngunum
milli íslands og annara landa
og með ströndum fram. pað
mundi nú verða talið áð ganga
lanclráðum næst, að leggja það
til, að fela útlendu félagi ein-
okun á þeim samgöngum, livað
tryggilega sem búa ætti um í-
hlutunarrétt islenskra stjórnar-
valda um rekstur þeirra. Alveg
sama máli virðist mér vera að
gegna um samgöngurnar á
landi. Ef við eigum að leggja
járnbraut, þá á járnbrautin að
vera íslensk eign og rekin með
íslenska hagsmuni i'yrir laug-
um. Ef við yfirleilt hugsum til
þess að halda áfram að vera
sjálfstæð þjóð, þá verðum við
að kappkosta að búa að öllu
leyti okkar eigin búi í landinu,
en ekki sem niðursetningar hjá
útlendum auðfélögum. — En
járnbrautin yrði íslensk „með
tímanum", þó að útlendingar
væri notaðir til að Ieggja hana
í upphafi, segja sumir. — Hvers
vegna þá að fara þessa króka-
leið, til að gera hana islenska?
Getum við ekki Iagt járnbraut-
ina sjálfir, ef við viljum, — Jú,
alveg vafalaust. pað efast eng-
inn um, að við gælum það. En
því er haldið fram, að af því
að þingið muni ekki vilja leggja
í þá’ áhættu, sem járnbrautar-
lagning væri, þá sé engin leið
önnur til þess að koma málinu
fram, en að fela það útlendu
félagi! — I raun og veru er
þelta alveg ósæmileg málfærsla.
pað er hneyksli, að forráða-
menn þjóðarinnar skuli hugsa
sér, og jafnvel dirfast að segja
það opinberlega, að þeir ætli að
fara þannig aftan að þjóð og
þingi. pví að niðurstaðan verð-
ur óhjákvæmilega sú, að það
verða landsmenn sjálfir, sem
bera alla áhættu af fyrirtækinu,
hvort sem járnbrautin er í upp-
hafi lögð fyrir þeirrá fé eða út-
lendinga. Munurinn verður að
eins sá, að með því að fela þetta
útlendu auðfélagi, þá er því
gerður k'ostur á.því, að oki'a á
landsmönnum og gera sér þá
undirgefna, eins og sjá má af
dæmum ýmsra annara þjóða,
sem mist liafa sjálfstæði sitt
einmitt með þeim hætti, að
þær hafa veitt útlendingum
slíka aðstöðu í löndum sínum.
En málið er ekki skýrt að
fullu með þessu. Til þess að
geta öðlast þetta linoss, þá á að
veita þessu sama félagi aðstöðu
til þess að það geti orðið lang-
umsvifamesti atvinnurekandinn
í þessu landi, þannig, að hann
hefði í siiini þjónustu, íieint og
óbeint, þúsundir manna, sem
ætti alla sína velferð undir hon-
um. — Menn liafa þótst verða
þess varir,að ýmsir stóratvinnu-
rekendur vorir hafi allmikil á-
hrif, ekki að eins á heill og hag
þeirra manna, sem atvinnu hafa
hjá þeim beint eða óbeint, held-
ur jafnvel á stjórn landsins. En
hvað væri slíkir atvinnurekend-
ur sem nú eru kallaðir „stórút-
gerðarmenn" og þeirra valcl í
samanburði við slíkt risafyrir-
tæki, sem hagnýtti alt vatnsafl
pjórsár? Jafnvel hagnýting
#Urriðafoss eins yrði umsvifa-
meiri en öll togaraútgérðin hér
í Reykjavik.
Okkur er nauðsynlegt að
virkja vatnsföll til ýmislegs at-
vinnureksturs og þæginda. En
það er um það, eins og járn-
brautina: Við eigum að gera
það sjálfir, við verðum að gera
það sjálfir, ef við viljum halda
áfram að ráða okkur sjálfir.
Og við getuin líka gert það, ef
við viljum. Framkvæmdirnar
verða meira hægfara, en verða
mundi hjá útlendu auðfólagi,
en það mundi líka alveg vafa-
laust þjóðinni liollara. — En
okkur er engin nauðsyn á því,
að virkjuð verði hér vatnsföll
til stóriðjureksturs fyrir útlend-
inga. pað mundi að eins leiða
til þess, að skift yrði um hús-
bændur í landinu, eins og orð-
ið hefir i þeim löndum, sem
þannig hafa selt sig útlending-
um á vald.
En þetta er aðalkjarni liins
svokallaða „járnbrautar-máls“
frá því í vetur. pað var ekki
járnbrautin, sem „Titan“ vildi
fá að leggja, heldur að stofna
til einliverskonar stórgróða-
bralls, í sambandi við virkjun
Pjórsár, sem alt var raunar á
huldu um og vonandi verður
ekkert úr. — Járnbrautarmálið
bíður sinnar endanlegu lausnar
á annan hátt.
Jakob Möller.
Áður en
þér farið i skemtiferð, þá takið með yður TOBLER *
Það fæst nú í sérstökum pakkningum til ferðalaga.
Biðjið ekki um á „átsúkkulaði"
- biðjið um TOBLER.
irguiiðii
og taiogaroar.
—o—■
Eins 6og að líkindum ræður
eru blöðin byrjuð á kosninga-
róðri sínum. Morgunblaðið er
þar með í flokki, enda hefir það
líka til útspilunar það tromp á
hendinni, sem engir hinna
flokkanna hafa: pað hefir sem
sé fengið konunafn á íhaldslista
sinn og er nú ekki lítið hróðugt
af því. „Gott að hafa strákinn í
ferðinni“, þegar eitthvert vist
ætlunarverk er handa honum.
Grein þessi, sem undirskrifuð er
af „Nokkrum konum“ er sýni-
lega að öllu leyti alin og fædd á
skrifstofu Morgunblaðsins, því
]>ess ber hún öll einkennin.
pað er heldur skrítin hugsun,
að konur eigi að fylkja sér um
nafn þessarar konu — á íhalds-
listanum. í fyi-sta lagi gæti þar
ekki komið aðrar konur til
greina, en íhaldskonur, sem að
líkindum hefði verið ætlast til
að fvlktu sér um listann, hverir
sem á honum liefðu verið, og í
öðru lagi, þótt frk. Sigurbjörg
sé íhaldskona, í flokkstjórn
íhaldsflokksins hér í bæ, og
auðvitað í fylsta samræmi við
allar stjórnmálaskoðanir Jóns
poAákssonar forsætisráðherra,
bróður síns, og að því leyti góð
og gjaldgeng fyrir flokkinn á
listann, jafnvel þólt ofar hefði
verið en í vonlausu sæti, þá
vita jafnvel ílialdskonur alls
ekkert um aðrar slcoðanir henn-
ar. Við konur óskum ekki að fá
konur inn á Alþingi eða í aðr-
ar mikilsháttar stöður eingöngu
af þvi, að þær eru konur, held-
ur af því, að okkur finst það
eðlilegast að þær muni líta
sömu augum á ýms þjóðfélags-
leg mein og endurbætur á þeim,
eins og við gerum alment. pess-
vegna treystum við þeim betur
sem málsvörum og fulltrúum
okkar en ýmsum karlmönnum,
sem flokkarnir fela trúnaðar-
mál sín. Auk þess erum við kon-
ur fylgjandi meira eða minna
ýmsum pólitískum flokkum og
gætum því ekki fylkt okkur um
mótflokkslista, þótt hann hefði
einhverri einni konu á að skipa,
sem við vissum að væri íhalds-
flokknum samdóma í öllum at-
riðum, og sist af öllu förum við
að styðja mótflokk okkar með
því, að láta hann telja sér öll
þau atkvæði, sem konan fengi
á hgnn, því þau væru ekki gef-
in listanum af öðrum en íhalds-
fólkinu, heldur gæfum við kon-
unni einni okkar atkvæði, þar
sem Morgunblaðið ætlar þó öll-
um konum að safnast utan urn
hann, vegna konunnar, sem á
honum er.
Við berum alls engar brigður
á, að frk. S. porláksdóttir yrði
sæmilegri fulltrúi íhaldsins á
þingi, en karlmenn þeir, sem á
listanum eru, og því virðist okk-
ur hvorki henni, né konum yfir-
leitt, vera neinn sómi sýndur
með því að vera sett í þriðja
sæti, því að allir vita, að hún
kemst ekki að og fráleitt annar
maður listans heldur. Sýnir
þetta best álit flokksins og virð-
ingu fyrir lconum yfirleitt. -—
Flokkurinn virðist lialda, að við
konur spyrjum ekki um annaö
en kynferði, og reiknum held-
ur ekki neitt út livaða skilyrði
séu til þess, að þessi kona kom-
ist að. En við spyrjum um
hvorttveg'gjá.
Pólitiska stefnu frk. S. p.
þekkjum við bæði af því, að
hún er í stjórn íhaldsflokksins
og,af því að við liöfum nokkr-
um sinnum heyrt hana tala á
opinberum fundum. En nú vilj-
um við einnig spyrja: Hvernig
eru skoðanir hennar í bannmál-
inu? Og livaða skoðanir hefir
hún á launamálum kvenna, á
sérmentun þeirra o. s. frv? ViU
hún fvlgja fast fram þeim kröf-
um, að jafnl tillit sé tekið til
kvenna yfir höfuð á fjárhags-
áætlun þingsins eins og karl-
manna? Að ekki sé skorið fé
við neglur sér handa konuin
við sérnám handa þeim, að þær
séu teknar til greina við veit-
ingu á ýmsum sýslunum og ef
skilyrði væri fyrir liendi á em-
bættum jafnt og karlmenn, þótt
það kyuni að vera gagnstætt
pólitík bróður hennar og íhalds-
flokksins? — Vill liún yfir höf-
uð gerast málsvari allra kvenna
í hvaða pólitískum flokki sem
þær eru. Vill hún beita sér fyr-
ir að komið verði á mæðra-
tryggingum, ekknastyrkjum og
ýmsum öðrum ráðstöfunum til
hjálpar einstæðum konum og
börnum þeirra? íhaldsflokkur-
inn mun varla fylgja þessu
fram.
Áf þessu framantöldu er auð-
sætt, að engar konur utan
flokksins geta kosið íhaldslist-
ann, jafnvejl þótt konan á hon-
um væri ofar en í vonlausu sæti.
Allar konur, sem eru á móti í-
haldi ganga að sjálfsögðu fram
hjá þess fulltrúum. Og' það þvi
fremur, er við vitum ekki til,
að frk. Sigurbjörg hafi nokk-
urntíma gerst talsmaður nokk-
urra sérstakra kvennamála né
sé þeim lilynt. En þeim konum,
sem endilega vilja fylla íhalds-
flokkinn, ráðum vér til að strika
új fyrsta mann ihaldslistans og
setja nafn Sigurbjargar por-
láksdóttur þar í staðinn, því húa