Vísir - 02.07.1931, Blaðsíða 2

VISIR
íslenskar landlagsmyndir.
Þenna og næsta mánuö látum viö heilan myndaflokk,
Nr. 55—100, af hinum fallegu brúnu Teofani ljósmynd-
um (landslagsmyndum)
fyrir 25 arðmiða
úr SWASTIKA cigarettum.
Að eins heill myndaflokkur afhentur í einu.
Gildir til 1. ágúst.
Þórður Sveinsson & Co.
Ilafnarstræti 10.
Símskeyti
—o—
Jtómaborg í. júli.
United Prcss. FB.
Skaðabótamálin.
ítalska stjórnin tilkvnti i gær
stjórnunuin i Þýskalandi, Aust-
urriki, Ungverjalandi og Búlg-
ariu, að eigi væri nauðsynlegt
að þær greiddu aí ófriðarskuld
um sínum til Ítalíu [). 1. júlí,
en greiðslu mundi verða kraf-
ist síðar, ef ekki yrði ai íram-
kvæmd Hoovers-ráðagerðar-
innar.
Khöfn 1. júli.
United Press. FB.
Deilan um Austur-Grænland.
Orðsendingar ganga nú a
milli norsku ríkisstjórnarinnar
og rikisstjórnarinnar í Dan-
mörku, út af landnámi norsku
veiðimannanna i Myggebugten
á Austur-Grænlandi. Danskur
leiðangur undir forustu dr.
Kochs lendir á þessum slóðum,
sem um er deilt innan fárra
daga. Dönsku blöðin deila
harðlega á Norðmenn fyrir til-
tæki þeirra og krefjast þess, að
málinu verði skotið til alþjóða-
dómstólsins í Haag, til úrskurð-
ar.
lúimonton 1. júlí.
United Press. FB.
Ileimsflugið.
Post og Gattv héldu al' stað
héðan kl. 3,39 f. liád., í tvö þús-
und mílna flugið til Roosevelt
flugvallarins Við New York.
Þeir ráðgerðu að staðnæmast
í Cleveland, Ohio, til þess að
bæta á sig bensini.
Cleveland (Ohio) t. júlí. Mótt. 2.
United 'Press. FB.
Post og Gatty lentu liér kl.
4,13 e. h. Þeir liéldu áfram flug-
inu til New York ki. 4,45.
Xew York 2. júli.
United Press., FR.
Post og Gatlv lentú á Roose-
velt Fiéld kl. 7,47 (Eastern
Standard tími).
Síðar: Post og Gatty luku
heimsfluginu á átta dögum,
sextán klukkustundum og fim-
tiu og þremur mínútum, og
liafa þeir sett glæsilegt met i
heimsflugi. Tiu þús. manna
voru viðstaddir komu þeirra
til New York, þar á meðal
Lindbergh flugkappi. Lét Lind-
bergh í ljós mikla hrifni vfir
afreki þeirra í ræðu, sem liann
hélt á flugvellinum, kvað liann
vera um aðdáunarvert afrek að
ræða, og mundi frægð þcirra
Posl og Gatty seint fyrnast.
Slys.
—o—
i I fyrrakveld varð það sorg-
j lega slvs á Kollafirði, að ungur
maður héðan úr bænum, Hjört-
ur Einarsson vélfræðanemi,
druknaði á húðkeyp (kajak),
sem hann liafði farið á liéðan
úr hþfninni um kveldið. Iíans
var saknað, þegar leið á kveld-
ið, og leil hafin að honum með
hjálp lögreglunnar, en liefir
ekki fundist. Mun liann hafa
sokkið með bátnum einbvers-
staðar i nánd við Iíjalarnes, þvi
að þar mun síðast bafa sést
til hans um kl. 10 i fvrrakveld.
Hans var leitað víða í gær, en
sú leit varð árangurslaus.
Hjörtur heitinn var tæplega
tvítugur, var fæddur hér í bæn-
um 4. júli 1911, og hét fullu
nafni Asmundur Hjörtur, en
jafnan kallaður síðara nafn-
inu. Hann var sonur Einars
heitins Gunnarssonar, cand.
phil., stofnanda þessa blaðs, og
frú Margrétar Hjartardóltur
Líndal.
Hjörtur var hinn mannvæn-
legasti maður og hafði lagt
stund á vélfræðinám. Er hið
svipulega fráfall hans þung-
bært sorgarefni móður lians og
öðrum ættingjum og vinum.
K j ðr dæmaskipnnin
f y r r o g’ n ú.
—o—•
Þess verður nokkuð vart, að
Sjálfstæðismönnum sé gefin
sök á þvi, að ekki Iiafi þegar
verið gerðar 'þær lagfæringar á
kjördæmaskipun og kosninga-
fyrirkomulagi, sem mÖnnum er
nú Ijóst orðið, að nauðsynlegt
er að gera. Og þvi skal nú alls
ekki neitað, að um nokkura
! sök sé að ræða. En þess verður
þó að gæla, hve stutt er síðan
að höfuðgallar kosningafvrir-
komulags okkar fóru að koma
í ljós.
Kjördæmaskipun okkar, sem
nú er orðin nálægt hundrað ára
göniul í aðalatriðum, var upp-
Iiaflega réltlát. Samkv. henni
höfðu kjósendur í landinu nokk-
urn veginn jafnan atkvæðisrétt
um landsmál, hvar á landinu
sem þeir voru. En á síðari ár-
um liafa orðið stórfeldar breyt-
ingar í Iandinu, sem gert hafa
])að að verkum, að nú er ekki
lengur um nokkúrt slíkt jafn-
rétti að ræða. Það bafa mynd-
ast þorp og bæir, þar sem menn
liafa safnast saman, svo þús-
undum og tugum þúsunda
skiftir, og flokkaskiftingin lief-
ir breysl og orðið margbrotn-
ari en áður var. Þetta livort-
tveggja veldur því, að hið gamla
kosningafyrirkomulag er orðið
óviðunandi. Kjördæmaskipunin
sjálf getur að vísu staðist enn,
en kosningafyrirkomulaginu
verður að breyta, ef allir eiga
að liafa jafnan rétt.
Það hefir liins vegar eklci
komið fyrir, fyrr en nú, að kjör-
dæmaskipunin liafi orðið þess
valdandi, að lýðræðið væri fyr-
ir borð borið. Það hefir aldrei
komið fyrir, síðan stjórnin flutt-
ist inn í landið, að nokkur stjórn
hafi verið skipuð svo, að hún
hafi ekki haft meiri hluta kjós-
enda að baki sér. Það voru að
vísu áhöld um það, er fram-
sóknarflokkurinn myndaði
stjórn 1927, en það verður þó
ekki véfengt, að sú stjórn liafi
verið skipuð á lýðræðisgrund-
velli.
Hitt er -rétt, að stjórmála-
flokkarnir liafi orðið fyrir barð-
inu á kjördæmaskipun og kosn-
ingafyrirkomulagi, fyrr en nú,
á þann liátt, að styrkleikahlut-
föll milli þeirra á Alþingi liafa
orðið önnur en átt Iiefði að vera,
samanborið við kjósendatölu.
Þó verður það ekki verulega
áberandi, fvrr en eftir kosning-
arnar 1927, meðfram af ])ví, að
árin áður hafði flokkaskifting-
in í landinu verið svo óákveðin
og á reiki. En þó að framsókn-
arfloklcurinn að vísu fengi tals-
vert fleiri ])ingmenn kosna 1927
heldur en honum bar, miðað við
kjósendafjölda, þá hafði það þó
engin áhrif á skipun stjórnar-
innar ])á, og óvíst að það hafi
Iiaft veruleg áhrif á löggjafar-
starfið á siðasta kjörtímabili.
Þannig er ])að augljóst, að
h öfuðgallar kosningafyrir-
komulags og kjördæmaskipun-
ar koma ekki verulega fram,
fvrr en i kosningunum 1927, en
þá þegar var framsóknarflokk-
urinn orðinn svo sterkur, að
hann gat hindrað allar lagfær-
ingar. Og hve mikið kappsmál
það var flokknum, eða aðalfor-
ystumönnum hans, að koma í
veg' fvrir slikar lagfæringar, ])að
sést best af því, að gripið var til
þess ráðs, að rjúfa þingið, þeg-
ar i stað, er það var orðað, að
eitthvað ætti að gera i þessa átt.
Nú liefir það þó komið fyrir,
sem vafalaust Iilýtur að opna
augu landsmanna fyrir ])ví. að
við svo búið má ekki stánda.
Það eru úrslit siðustu kosn-
inga, sem þetta hljóta að gera
að verkum. Nú kemur það fyr-
ir í fj-rsta sinn, að meiri hluti
þíngsins, sem stjórninni á að
ráða, hefir að cins tiltölulega
lítinn minnihluta þjóðarinnar
að baki sér. Það er áreiðanlegt,
að fynr þessum úrslitum gerðu
jafnvcl ekki framsóknarmenn-
irnir sjálfir ráð fyrir fram. Og
vafalaust er þeim nú mörgum
um og ó um það, að taka á ný
við völdum með þessum liætti,
i fullu trássi við lýðræðisregl-
ur. Og það er enginn vafi á
því, að margir þeirra að minsta
kosti vilja nú taka upp samn-
inga um lagfæringar.
Þess er ])ví fastlega að vænta,
að slíkir samningar verði teknir
upj) ])egar i þingbyrjun nú í
sumar. Að sjálfsögðu munu
andstöðuflokkarnir, alþýðu-
flokkurinn og sjálfstæðisflokk-
urinn gera ])á kröfu, að þær
breytingar verði gerðar á kosn-
ingafyrirkomulaginu, sem trvgt
geti fullkomið jafnrétti kjós-
endanna í landinu, og fullkom-
ið jafnrétti stjórnmálaflokk-
anna á þingi, þannig að hver
flokkur fái þingsæti i réttu
hlutfalli við kjósendafjölda. Og
þessir tveir flokkar liafa, eins
og áður hefir verið drepið á, þá
aðstöðu í þinginu, að ]>eir geta
fylgt slíkuni kröfum eftir með
minklum þunga, og þó á þing-
legan hátt, ef þeir verða sam-
taka.
Gagnfræðaskðli
Reykvíkinga.
—o—
Gagnfræðáskóli Reykvíkinga
liefir nú starfað í þrjá vetur,
og hefir prófessor Ágúst H.
Bjarnason haft á hendi stjórn
skólans frá uppliafi. Eins og
frá var skýrt í Vísi i gær, var
skólanum slitið 30. f. m. i bað-
stofu Iðnaðarmanna.
í ræðu þeirri, sem skólastjóri
prófessor Ágúst H. Bjarnason
flutti við uppsögn skólans, lét
liann þess fyrst getið, að skól-
inn hefði öðlast prófréttindi
með bréfi fræðslumálastjóra,
dagsettu 2. júni, að því til-
skildu, að á gagnfræðaprófinu
væri höfð sömu úrlausnarefni
og sömu prófdómendur eins og
í gagnfræðadeild Menntaskól-
ans, og skyldu þá þeir, sem
stæðist gagnfræðapróf iðmeira,
teljast tækir í lærdómsdeild
Menntaskólans. Af þeim 29,
sem luku prófi að þessu sinni,
náðu 13 æðra markinu. 5,67 og
alt upp í 7,19. Hæsta einiiunn
hlaut Katrin Ólafsdóttir (rit-
stjóra Björnssonar) og þrír
nemendur komust allnærri
markinu. Af þessum sagði
skólastjóri að 10 mundu leita
inntöku i lærdómsdeild Menta-
skólans, og væri gott i efni, því
að nú væri ekki nema 13, sem
staðist hefði sama próf i Menta-
skólanum.
Síðan gerði skólastjóri grein
fyrir úrslitum bekkjarpróf-
anna, en þar hlaut hæsta eink-
un Ragnheiður .Tónsdótlir (rik-
isféhirðis Halldórssonar), mtð
aðaleinkun 7,38.
Að þvi búnu ávarpaði skóla-
stjóri þá, sem lokið höfðu gagn-
fræðaprófi, og árnaði þcim
heilla. En þá gekk fram úr
hopi þeirra umsjónarmaður
skólans, Þórir Kr. Kri",unsson,
með fagran silkifána með
merki skólans, og afhenli h.aim
sem gjöf frá nemöndum for-
manni skólanefndar, Pétri bók-
sala Halldórssyni, en hann
þakkaði fyrir hönd skólancfnd-
ar og mælti fögrnm hvatning-
arorðum til nemanda, og bað
þá að minnast sköíans.
Að því Joknu ávarpaði skóla-
stjóri skólanefnd og þakkaði
henni þá umhyggju, er hún
hefði sýnt skólanum, kennur-
um hans og nemöndum, og var
undir ])að tekið með ferföldu
húrrahrópi fyrir nefndinni.
Loks var úthlutað verðlaun-
uin, sem Pétur bóksali Hall-
dórsson liafði gefið, eins og að
undanförnu. Voru það kvæði
Björnstjerne Björnsons i tveim
bindum, og' hlaut þau Ivatrín
Ólafsdóttir, með þeim uinmæl-
um skólastjóra, að hún hefði
verið sæmd og prýði skólans.
öllum umsjónarmönnum voru
og gefnir Skaftáreldar I og II.,
eftir .Tón Trausta.
Þar með var athöfhinni
lokið.
Sk:eyti frá
Zeppelin.
—o—
l'rá loftskipinu Zeppelin
greifa barst póstmálastjóra
loftskeyti sem í þýðingu er svo
liljóðandi:
„Þökk fyrir ágæta aðstoð við
póstupptökuna. Berið kveðju
forsætisráðherra og þjóðinni.“
Póstmálastjóri vill bæta við
]>akklæti til póstmanna fyrir
ágæta aðstoð við þetta tæki-
færi, til lögreglunnar sömu-
leiðis, og til allra, sem viðstadd-
Ir voru, fyrir prúða framkomu.
Hvers vegna?
—o—
Nú uni hásumar, jiegar öfl nátt-
úrunnar leggja enga hindrun í veg
verklegra framkvæmda. erum við
margir hverjir fjötraðir hlekkjum
atvinnuleysis hér í Reykjavíík.
Hungurvofan hímir vi'ð dyrnar, ]>ó
a'ð hún ráðist ekki til inngöngu enn-*
þá, meðan sólbjart er. Seinna kem-
ur haustið og hretviðrin. Við vitum
það vel, að það er atvinnuskortur
hér í Reykjavík nú, og að Jiessi
plága vex með lækkandi sól, — ef
ekkert óvænt skerst í leikinn. En
við, sem erum atvinnulausir, höf-
um nægaii tíma til spurninga og
við spyrjum: Hvers vegna? Hvers
vegna er atvinnuleysi i Reykjavík?
— Margir hafa svarað ]iessari spurn-
ingu á þann veg, að atvinnuleysið
stafi af fjárhagsörðugleikum, — að
það skorti fé til framkvæmda. En
það er ekki nema hálfur sannleik-
ur; því að atvinnuleysi getur auð-
veldlega skapast af annari ástæðv,
— af of miklum mannafla. Og þá
getur atvinnan þrotið engu síður,
jafnvel þó að fjárhagur sé á rétt-
um kili og framkvæmdir eðlilegar.
Sennilega er þó erfiður fjárhagur
aðal undirrót þessa atvinnuleysis
nú, því að íramkvæmdir eru allar
stórum minni en venja er til. En
])ó að svo sé, ])á er samt engin
ástæða til að álíta, að fjárþröng
sé hér ein að verki. Annar þáttur
liefir oft og einatt á undanförnum
árum oíið Reykvíkingum kyrtil at-
vinnuskorts og örbirgðar. Það er