Vísir - 18.05.1932, Blaðsíða 3

Vísir - 18.05.1932, Blaðsíða 3
V I S I R Kaupendur Vísis,. sem verða fyrir vanskilum á blaðinu, eru vinsamlega beðnir að gera afgreiðslunni aðvart. Símar 400 og 1592. iúr Horgaruesi komti í gær eimskipiti Súðin og Su'Surland. 'E.s. Goðafoss fór vestur og norÖur í gærkveldi. Farþegar voru 20—30. E.s. lírúarfoss fór frá KaujMiiannahöfn i gær- •morgun. ;Skemtifundur Heimdallar, setn augl. var i Vísi i gær. verð- • ur ekki haldinn í kveld eins og til stóð, heldur á föstudagskveld. Til Bjarnareyjar býst sjtænski hotnvörpungurinn Mistral. A honum eru, sem kunn- •ugt er, allmargir ísleudingar. Fara þeir allir í vei'Öiförina til Rjarnar- eyjar. Bethania. Biblíulestur i kveld kl. 8ýý. Arthur Gook útskýrir. ÁHeit á Strandarkirkju, afhent Vísi: 10 kr. frá ónefnd- iun, 2 kr. frá N. N., 2 kr. frá ó- -nefndum. 2 kr. frá stúlku, 5 kr. frá G. S., 10 kr. frá ónefndum, 10 kr. frá Ó. Þ. Til göntlu, fátæku hjónanna, afhent Visi: 5 kr. frá ónefnd- :.um, 10 kr. frá C. Vorskólinn j Skildinganesi lekur bráð- lega tri slarfa. Börn, sein ætla að sækja skólann, gefi sig fj-am í dag og kl. 9 í fyrramálið. — ASalsteinn kennari Eiriksson veitir skólanum forstöðu. Ráðleggingarstöð fyrir barnshafandi koijur, Bárugötu 2, opiii fyrsta þriðjú- dag í hvérjum mánuði frá 3—4. Ungbarnavernd Líknar, Báru- götu 2 opin hvern fimtudag og föstudag frá 3—4. Heimsóknartími Landspítalans er á virkum dögum kl. 3—4, á belgum dög- um kl. 2—4. (Að eins 2 heim- isóknir i einu til hverrar sæng- iirkonu). Viðtalstími fvrir barnsliafandi konur, sem ætla að leggjast á Land- spítalann, er á miðvikud. kl. 4—5. Sjómannakveðja. 17. mai. — FB. A leið til Tronisö. Góð líðan. Kærar kveðjur. Skipverjar á Euskal Erria. Ctvarpið í dag. 40,00 Veðurfregnir. 12,15 Hádegisútvarp. 12.30 Þingfréttir. 46,00 Veðurfregnir. 49.30 Veðurfregnir. 19,40 Tónleikar (Útvarps- kvartettinn). -.20,00 Klukkusláttur. Erindi: Erá útlöndum (Villij. Þ. Gíslason). 20.30 Frcttir. 21,00 Grammófón tónleikar: Cai-uso syngur: Addio alla madre, úr „Cavalle- ria Rusticana“, eftir Mas- cagni; Ah! La patema mano, úr „Macheth“ eft- ir Verdi; O souverain úr „Le Cid“ eftir Massenet, og Rachel, úr óp. „Gyð- ingakonan“ eftir Halevy. Kreutzer-Sónatan, eftir Beethoven. Hefi altaf tU vandað hænsnaíóður, hveiti- koni, ungafóður, mais o. fl. leg. Páll Hallbjörnsson. VON. Ferðafélag Islands bauð i gær 100 börnum úr efstu bekkjum harnaskólanna í skemtiför að Ivolviðarhóli. \rar farið þangað í bifreiðum, en síðan gengið' á fjöll. Þegar komið var aftur að Kolviðarhóli voru veitingar fram bornar, mjólk og kökur að vild. Varð bcjrnunum ferðin til hinnar mestu skemtuuar og fróðléiks, og ber að þalcka Ferðafélaginu þessa hugulsemi við æskulýð- inn. Skemtií’erðir. Skemtiferðalög liér á landi fara nú mjög í vöxt og er þvi brýn þörf leiðbeininga um alt. er að ferðalögum lýtur. Síðast liðið liaust gaf Óskar Gunnars- son út handhæga bók, cr ræðir nm ferðalög og hafði Sig. mag. Skúlason tekið liana saman. Bók þessi cr i hentugu „vasa- broti“, og ömissandi hverjum ferðalang. Hefst liún á upplýs- ingum um Reykjavik og ná- grenni, en ])á eru taldar’ ýmsar lciðir frá Reykjavik: Til Reykjaness, Fljótshlíðar, Heklu, Þjórsárdals, Geysis og Gullfoss, Þingvalla, Borgarfjarðar um Ivaldadal og Hvalfjörð, Akur- eyrar og Mývatns; þá komaupp- lýsingar um Akureyri og leiðir þaðan. - Leiðir frá Borgar- ncsi lil Stykkishólms o. fl. Helstu fjallvegir (Fjallabaks- vegur, Sprengisandsvegur, Kjal- vegur, Kaldadalur) Arnarvatns- lieiði, Dyngjufjöll (Askja) o. fl. Uppl. mn flugleiðir, útilegu, hjálp í viðlögum, ljósmyndun á ferðalögum, veiðiár og veiði- vötn, vegalengdir o. s. frv. Enn má geta þess, að í' kver- inu eru noklair miklisverð ár- töl úr sögu íslands, ásamt upp- drætti af íslandi og bifreiðaveg- um landsins. Eins og sjá má á upptalningu þessari er bókin ekki einungis nauðsynleg þeim, sem ferðast vilja um landið, lieldur og skólanemöndum og jafnvel hverju heimili. Kverið heitir Minnisbók ferðamanna og kostar eltki yfir eina krónu. Fæst i bókaverslimunt iun land alt. Göngu-Hrólfur. Listviðir. Maiblaðið er nú komið út. fróðlegt að efni og skemtilegt, prýtt fjölda mvnda. Lög- um breyting- á hafnarlögum fyrir Reykjavíkurkaupstað (1. nr. 19, 11. júlí 1911) hafa nú vcrið samþykt á Alþingi. 1. gr. laganna orðist þannig: Reykja- vikurhöfn takmarkast land- megin af strandlengju lögsagn- arumdæmis Reykjavikur. Að norðanverðu tekur höfnin yfir skipalægi fyrir innan eyjar þær, er að höfninni liggja, að netlög um Engeyjar og Viðeyjar. Þó hefir Viðey óskertan og kvaða- lausan rétt til bryggju- og hafn- arg'erðar, þótt lengra nái frá landi en netlög. — Að sunnan- verðu tekur Reykjavíkurhöfn yfir skipalægi við strandlengju lögsagnanundæmis Reykjavik- ur við Skerjafjörð. —o— I. Vegna tvennskonar álits um töku útlendra orða i móðurmál vort, liefir Sigurður Skúlason mag. óskað ]>ess hér i hlaðinu í s. 1. mán., að alþýðuméiin segðu um þetta álit sitt. Ósk þessi er réttmæt, sökum ráðríkis alþýðunnar um notkun og höfnun nýrra orða, og mál- fars og ritháttar yfir höfuð. Þrátt fvrir vísindalega greinar- gerð sérfræðinga, og alla leið- beining og umvöndun kennara, fer alþýða samt að nokkuru sinar eigin götur. (Og ekki vil cg afsala þeim vana eða rétti (?) minum). -— Þegar tvennskonar aðilar vilja ráða, er liklegast til sam- komulags, að báðir láti uppi álit sitt. Og eftir því upplýsist málið hetur og er líklegra til samkomulags, seih fleiri gefa því gaum. Tveir hafa ])egar tek- ið til máls (Sig. Sk. mag. og Guðm. Finnb. dr.) frá hásæti þekkingar, og áratuga lærdóms og kenslu, á miðum móður- málsins. Verður ])ví ekki vikið lengra til ólikrar aðstöðu, en á lægstu skör, þangað, sem spil- að liefir verið á éigin sj)ýtur, án tilsagnar munnlegrar, eða kenslu i þessuin efnum. Þyk- ir nú hæfilegt að hefja þar and- svarið og að orðið verði laust á eftir, í öllum salnum þar á milli. Til þess að hneyksla ekki G. F., tek eg fram, að eg segi fátt, og fyrir mig en ekki aðra. Og til þess að hneyksla sem minst S. Sk., skaí svo þegar mælt, að eg ann þeim öllum er eitthvað gera til ]>ess að auðga, fegra og bæta vort ástkæra móðurmál. Tcl eg. að þeir báðir hafi mikið lil síns máls, og niættu þeir — og aðrir - gjarnan heiiast hógværum glinuibrögðiun, með handabandi á eftir um það, að mætast á miðri leið. Sætlast á það, að gera ný orð yfir þau út- lendu orð, sem eru löng og hljóma illa í íslensku eyra, en eru nauðsynleg til viðbótar og skilnirigsauka. Lofa þeim órð- um að koma óbréyttum, eða styttum og lagfærðum, scm geta samþýðst tungu vorri, með grcini, beyginguni og samteng- ingumv En sparka hlífðarlaust í óþarfa og ósóma. II. Vonlítið held eg sé að losna við sum útlendu orðin, sem verið .liafa ó hvers manns vör- um áratugum saman, Iiversu ljót og leið sem þau eru. Eg tek að eins t. d. kartöflur. Bið- ur nokkur maður uin jarðepli, þó það sé betra nafn, og reynt hafi verið að festa það í ritmál- inu? Enn ríkir sá ósiður og vanafesta, að biðja um pott (eða liter) i staðinn fyrir lítra, sem bæði er lögbundið orð og meiri mælir (100 I. = 103 pt.). Eins er um meter og metri. Þegar vaninn cr búinn að deyfa eyrun fyrir ljótum orð- um og leiðum málspjöllum, er næsta erfitt að útrýma þeim. Málfræðingar vorir þurfa því að vera sifelt á verði, og' taka nógu fljótt fyrir kverkar á nýj- um orðskrípum og- öðrum am- bögum og misþyrmingum á móðurmálinu. Varast þarf fleiri málspjöll, en útlendu orðin. Mér þætti skömm að því, að hei t a bú-n-að-ar-mál-a-s t j ór-i, en sómi að þvi að heita Siggi búi. M. b. Skaftfellingur Iileður til Víkur. Skaftáróss, Hvalsíkis og Öræfa. Verða að- allega téjcnar vörur úr s.s. Sel- foss, en þó jafnframt reynt að taka einstaka smærri sending- ar, sem inikið liggur á að koraa. Ætli ekki að snúður liefði komið á Snorra goða, ef alj)ingi hefði hnýtt á hann slikan hala sem goð-orð-a-mál-a-for-stjór-i ? Forfeður vorir lögðu aldrei svo svarta bletti á tungu sína, sem vér gerum, og þeir spör- uðu málbeinið meira en vér spörum timann, pappirinn og jirentunina. Mikið eigum vér ólært af fornmáli voru um stutt nafn- orð, kjarnyrtar setningar og minna málæði. Vel fcllur það við íslenskuna, að slytla útlend orð. Ágætlega tókst að stytta nafnið „Auto- mobil“ i bíll. Bifreið er lengra og lakara, bæði sérstakt og i samsettum orðum, ])ö islenskt sé. Og rangifefni þar að auki, því að I)ifast, er ólíkt því að ])evsa. Af þessum sökum er það dauðadæmt, og má falla úr máliriu sem fyrst. I vöruflutn- ingabifreið er 12 stöfum ofauk- ið - sbr. vörubíll. III. I kveri málfræðinga.: „Orð úr viðskiftamáíinu“, er fjöldi af þelctúm orðum innlendum, gömlum og nýjum, sem ýmist eru sjálfsögð, eða vel má nota í slað útlendu orðanna. Og nýju orðin mörg tel eg góð og líkleg til að festasl í málinu smám saman. Nefni eg þar til að eins: bjúgaldin (banana), brími (primus), saxa (liakkamask- ina), barði (dekk á lijóli) og silfrin (plett). Reyndar held eg' að síðari orðin tvö missi i fram- burði síðasta stafinn, og falli ])ví af þeim i ritun smám sam- an. Kosið liefði eg því heldur: barð (hilbarð, hjólbarð) og silfri, í byrjun. (Vitanlega má þá ekki segja, að skeið sé úr silfri, heldur að í lienni sé silfri. — Eigi verður munntamara að segja: úr silfrini). Auðvitað eru lika í kverinu orðabreytingar og nýyrði, sem orka tvímælis, og óvíst er að komist af gelgjuskeiði: Sþyr nokknr um yman fyrir pianó? Eða eiga menn ymja ymanið (eða ymanina) ? Granaldin (ananas, — var ckki anas skárra?). Fvrir vöruskála (j)akkhús) hefði eg heldur kos- ið — skemma, af þvi að það er samkvæmara notkun fyr og sið- ar. Þvegill (karklútur), þar vildi eg skifta fyrir alkunna orðið þvaga. En áður (í „Fálkanum4’ 3. og 10. ág. 1929), hefi eg lagt til að „vaskur“ (vantar í orða- kverið) yrði nefndur þvegill. Þvegill er samrýmanlegri að orði, efni lögun og notkun við legil (lagárilát) og trýgii („fægiskúffu“ = litið trog), heldur en við tuskusnepil eða þvottarýju. Fátt er af öðrum orðum i kverinu en nafnorðum. Væri þc) mesta nauðsyn að gera ýmsum sagnorðum, lýsingaix)rðum og M.s. Dronning Alexandrine fer föstudaginn 20. þ. m. kl. 8 síðdegis til ísaf jarðar, Siglufjarðar, Húsa\ikur, Akureyrar. Þaðan til baka aftur. Farþegar sæki farseðla á morgun. Fýlgibréf yfir vörur komi á morgun. 0. Zimsen. Gúmmístimplar eru búnir til í Félagsprentsmiðjunni. Vandaðir og ódýrir. I Þú ert þreyttur, p m#* daufur og dapur i skapi. Þetta er vissulega í sam- bandi við slit tauganna. Sellur líkamans þarfuast endurnýjunar. — Þú þarft strax að byrja að nota Fersól. Þá færðu nýjan lífskraft, sem endurlífgar likams starfsemina. Fersól herðir taugarnar, styrkir hjartað og eykur likamlegan kraft og lifs- magn. — Fæst í flestum lyfjabúðum og I Til að plaata út verða seldar góðar plöntur fimtudaginn 19. og’ föstudaginn 20. þ. m. frá 10—1 i portinil hjá Ríkisbrauðgerðinni, Banka- stræti. Höyer úr Hveradölum. hálfum eða heilum setningum söniu skil. Ekki get eg þakkað það —- því hundur iileypur ])á i mig — þegar heillaóskin verður: Hafðu það nú gott! Benti eg á þetta og ýmislegt fleira þvi um líkt, í Fálkagrein- inni („Læknið ísl. tungu“), til uppörfunar, viðauka og lagfær* ingar fyrir þá, sem betur kunna. Verið gæti, að þeir sem eiga erfiðast með sæmilegt málfar og að greina dönskublending frá góðri íslensku, hefðu — með góðum vilja — dálítinn stuðning af grein þeirri. V. G.

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.