Vísir - 08.08.1932, Qupperneq 2

V I S I R
ÞAKJÁRN.
ÞAKPAPPI.
ÞAKSAUMUR.
Fyrirliggjandi.
Síldarnet
útvegum við með stuttum fyrirvara frá
< Johan Hansens Sönner A.s.
Bergen.
Gæðin viðurkend.
Þörðnr Sveinsson & Co.
æ
88
æ
Símskeytl
Briissel, 8. ágúst.
United Press. - FB.
Vinnudeilur.
Landsfundur verkamann^i í
kolanámum ákvað í gær að
hefja verkfall í dag, ef náma-
eigendur gengi ekki að 5 °/o
kauphækkun frá 1. september.
Fundurinn ákvað einnig að
mælast til þess að verkamanna-
flokkurinn og verkalýðsfélögin
athuguðu möguleikana fyrir
allsherjarverkfalh, til að stvðja
kröfu náinamanna.
Framtíðarlansn
atvinnuleysismálanna.
—o---
Lausn atvinnuleysismálanna
er með flestum eða öllum þjóð-
um vafalaust að mjög miklu
leyti undir þvi komin, að viðun-
andi lausn fáist á ýmsum al-
þjóðavandamálum, fjárhags,
viðskifta og stjómmálalegs eðl-
is. Um lausn alþjóðavandamál-
anna horfir nú öllu vænlegar en
áður, þar sem ófriðarskaðabæt-
urnar mun nú mega telja úr
sögunni. Menn gera sér þær
vonir, að þjóðirnar séu farnar
að læra af reynslu kreppuár-
anna og að þess muni þvi vænt-
anlega skamt að bíða, að önnur
óleyst vandamál þjóðanna verði
leyst á viðunandi hátt. Rætist
þessar vonir má gera ráð fyrir,
að um hægfara bata verði að
ræða á flestum eða öllum svið-
um, cn að sjálfsögðu er þetta þó
undir því komið, að eigi ó-
nýtist fyrir áhrif óvæntra at-
burða alt það, sem gert hefir
verið og verið er að gera, til að
auka traust þjóða i milh, en af
vantrausti þvi, sem rikjandi
hefir verið milli þjóðanna, lief-
ir m. a. leitt, að hver þcirra af
annari liefir reynt að takmarka
sem mest ínnflutning á vörum
og framleiðslu annara þjóða.
Af þessum liömlum hefir leitt,
að viðskiftin þjóða milli hafa
farið stöðugt minkandi. En
einnig i jiessu efni gera menn
sér vonir um breytingu til hins
betra, þótt mikil lækkun toll-
múranna eigi vafalaust enn all-
langt í land. Mönnum ber sam-
an um, að kreppan eigi að
nokkuru leyti rætur sínar að
rekja til heimsstyrjaldarinnar
niiklu, en ýmsir vilja þó telja
meginorsök liennar þá, að
sífelt eru fundnar upp nýjar
vélar, sem geta afkastað jáfn-
miklu verki og fjöldi manna
gat áður, en þess eigi gætt, að
finna nokkur ráð, sem duga, til
þess að bæta úr neyð þess fólks,
sem fyrirsjáanlega verður at-
vinnulaust, þegar vélastefnan
heldur áfram sigurför sinni um
iðnaðarlöndin. En sigrar jieirr-
ar stefnu virðast ætla að verða
þjóðunmn dýrkeyptir, ef ekki
næst samkomulag um inótráð-
stafanir. Það er einmitt þetta
atriði, sem. ýmsir mætustu
menn Jijóðanna hafa verið að
glíina við, ekki síst sumir merk-
ustu iðjuhöldar í heimi, t. d.
Henry Ford og Agnelli hinn ít-
alski. Og þetta hefir verið rætt
á fjölda ráðstefna, sem að vísu
eru oft, í íslenskum blöðum og
erlendum, kallaðar gagnslausar,
en liið sanna mun þó vera, að
einmitt ráðstefnurnar skapa
iskilvrðin til lausnar á vanda-
málunum, og þótt lítið liafi á-
unnist enn' þá, þá er það þó
þeim að þakka, að sveigst licfir
í áttina til frekari samvinnu
um úrlausn vandamálanna.
Fulltrúar þjóðanna fá tækifæri
til þess á ráðstefnunum að ræða
vandamálin til þess að fiiina
leiðir út úr vandanum.
En jafnvel þótt menn geri sér
eins bjartar vonir og liægt er,
þegar á all er litið, og vænti
batnandi viðskifta og.aukinnar
atvinnu i heiminum yfirleitt,
áður langur tími hður, er bata-
vissan litil enn sem komið er.
Og menn gera sér ljóst, að þótt
þjóðirnar verði að vinna saman
að úrlausn lielstu vandamál-
anna, sem atvinnulevsismálin
eru svo mjög undir komin, Jiá
verður liver þjóð um sig að
sinna Jiessum málum og öðrum
skyldmn af alúð, eigi síður inn
á við en úl á við. Menn gæti t.
d. hugsað sér, að aiþjóðasam-
komulag næðist um 40 stunda
vinnuviku eða enn styttri. Það
mundi hafa mikil áhrif til góðs,
til þess að bæta úr atvinnuleysi
iðnaðarlandanna. En jafnvel
þótt svo stórt spor væri stigið,
verður liver þjóð að sinna þeá's-
um málum heima fyrir af
mestu aluð og alvörugefni. Það
er þess vegna mikið rætt með
öllum þjóðum nú, hvað tiltæki-
legt sé að gera til að koma í veg
fyrir atvinnuleysi og allar þær
hörmungar, er því fylgja, Jjví að
þó lausn atvinnuleysismálanna
sé, sem fyr segir, undir lausn
ýmissa alþjéiðavandamála kom-
in að miklu leyti, Jiá er aðstaða
og skilyrði þjóðanna til að ráða
fram úr innanlandsvandamál-
um ærið misjöfn og liver þjóð
um sig keppist nú við, að finna
þau ráð, sem duga, til að upp-
ræta atvinnuleysisbölið.
Um .ráð til lausnar þessu
vandamáli eru vitanlega uppi
margar skoðanir og margt lief-
ir athugunarvert komið fram,
sem mætti vera oss íslending-
um athugunarefni, þótt vér
ættum sífelt að hafa í huga, að
aðstaða vor er að ýmsu leyti ó-
lik ýmissa annara landa, og Jiví
engin vissa fyrir, að jafnvel
það, sem vel kann að gefast er-
lendis, gefist vel hér. En þar
fyrir þurfum vér að komast að
fastri niðurstöðu um það sem
allra fyrst, hvernig vér liugsum
oss að koma í veg fyrir atvinnu-
leysi hér á landi í framtíðinni,
auk þess, sem að sjálfsögðu
verður alt gert til að bæta úr
því atvinnuleysi, sem nú stend-
ur yfir, eftir þvi sem liægt er.
Hér að framan hefir verið minst
á tvo menn, sem mikið hafa
hugsað um atvinnuleysismálin.
Agnelli hinn ítalski vill koma á
styttri vinnutíma í iðnuðunum,
með alþjóðasamtökum, og jafn-
framt liækka laun verkalýðsins.
Henry Ford hefir komið fram
með tillögur um það, sem kalla
mætti starfssameiningu, þ. e.
koma því til leiðar, að verka-
menn og iðnaðarmenn stundi
smábúskap sem aukastarfs-
grein. Hugmynd lians, sú, scm
liér um ræðir, er á þá leið, að
hver verkamaður hafi dálítið
býli, sem liann stundi í frislund-
um sínum, en að öðru leyti geti
notið aðstoðar konu og barna
við. Fjölskylda verkamannsins
geti Jiá framleitt margt til heim-
ilisnota, svo sem kartöflur, róf-
ur, garðmeti allskonar o. m. fl.
og sparað sér mikil úlgjöld.
Missi hann atvinnu um stund-
arsakir verður hann eigi á
flæðiskeri staddur. Af þessu
mundi leiða að auki aukna heil-
brigði og ánægju verkalýðsins
og ef til vill það, sem mest er
um vert, að kleift vrði að fram-
kvæma það, að stytta vinnutím-
ann í verksmiðjunum, án Jiess
að lækka launin, en Jiað cr mik-
ilvægt atriði, Jiví að viðskifta-
fjörið er þvi meira sem launin
eru betri og Jiar af leiðandi hag-
ur allra betri, geti laun haldist
liá. Hitt er annað mál, að fram-
leiðslan getur komisl í Jiað á-
stand, að hún beri ekki liá laun,
eins og nú er víðast ástatt i
lieiminum, en iðjuliöldarnir
framannefndu eru Jieirrar skoð-
unar, að það ætti að vera kleift
að búa svo í liaginn, að liægt
verði að framleiða mikið,
greiða sómasainleg laun og
bæta lir atvinnuleysinu. Til
þess að hægt verði að fram-
kvæma liugmyndir Henry
Fords, verður vitanlega að
breyta skipulagningu verk-
smiðjurekstursins allverulega,
cn Ford og fleiri telja Jiað kleift,
og þeir telja það þess vert, að
það sé gert. Þeir búast við, að
verkalýðurinn muni hagnast á
því og þeir búast við að liagn-
ast á ]>ví sjálfir og er J>á sjálf-
gefið, að einnig rikið hagnist á
J)VÍ.
Margt annað hefir frain koin-
ið til lausnar þessiun málum.
Ið j uhöldarnir f ramannef ndu
hafa stóriðjulöndin i huga er
]>eir setja fram skoðanir sínar,
en ]>ær geta þó vafalaust að
ýmsu leyti átt við minni löndin.
í ýmsum öðrum löndum en ít-
alíu og Bandarikjunum hafa
komið fram merkar tillögur,
sem fara í þá átt að bæta úr at-
vinnuleysinu í bæjunmn með
þvi, að efna til nýræktar í sveit-
um, skifta stórjörðum o. s. frv.
Vafalaust má lengi um J>að
deila, livaða leiðir verði heppi-
legastar til þess að koma í veg
fyrir atvinnuleysi liér á landi í
framtiðinni. Vér stöndum að
ýmsu levti öðru vísi að vígi ís-
lendingar, en aðrar þjóðir.
I^and vort er litt numið. Sjórinn
kringuni ísland er aúðugur og
framleiðsla sjávarafurða er gif-
urlega mikii á íslandi, tiltölu-
lega við mannfjölda. Vér höf-
um eigi af neinum ófriðar-
skuldum að segja eða skaðabót-
um, og vér þurfum ekki fyrir
neinum bækluðum hermönnn-
um að sjá eða bágstöddu
skylduliði slikra manna. Vér
ættum að geta búið skuldlítið
eða skuldlaust, en eigi að síður
er fjárliagur ríkisins slæmur,
landið i botnlausum skuldum,
atvinnuleysi í landinu, og horf-
urnar yfirleitt slæmar. Það eru
því sannanlega næg rök fyrir
hendi, til þess að sannfæra
hvem meðalgreindan mann
um það, að nauðsynlegt sé að
gera það örugt, ]>rátt fyrir þau
skilyrði, sem eru hér á landi til
að búa skuldlaust, að hægt
verði að stofna til atvinnubóta
í tæka tíð i nægilega stórum
stíl, ef eitthvað ber út af, og
af tveimur orsökum, en sú fyrri
er, að J>að er blátt áfram mann-
úðarskylda, að sjá J>eim, sem
vinnulausir eru, fyrir atvinnu,
en hin er sú, að verði það ekki
gert er fyrirsjáanlega ekki hægt
að varðveita innanlandsfriðinn
til lengdar, en fátt er þjóð vorri
mikilsverðara, en að hann verði
varðveittur. Þriðj u ástæðuna
mætti nefna, J>ótt hún væntan-
lega liggi í augum uppi, ef menn
fara að hugsa málið, og liún er
sú, að það ber að gera ráðstaf-
anir sem duga, til þess að koma
í veg fyrir atvinnuleysi í fram-
tiðinni, af þvi að það er aug-
Ijós hagur ölhun stéttum og
ríkinu, frá hvaða hlið sem á
það er litið. En hverjar eru þá
leiðirnar, sem liægt er að fara
til ]>ess, að koma í veg fyrir at-
vinnuleysi liér á landi í fram-
tíðinni?
Niðurl.
A.
---------— ■ j---------
Kristján Mapússon
llstmálarl.
;— Tveir dómar. —
—o—
Sínum augum lítur hver á
silfrið. Svipað má segja um
listdómara J>egar þeir eru að
dæma um listir.
Ungur listamaður, Kristján
Maynússon, sem þá var nýkom-
inn frá Ameríku, sýndi hér fyr-
ir éinum þrem árum allmörg
olíumálverk og vatnslitamynd-
ir, en þá komst listdómari
„Morgunblaðsins“ svo að orði
um myndir hans:
„Enn sem komið er, er Ivrist-
ján ekki kominn svo langt, að
áliorfendur myndanna sjái, að
hann liafi tilfinningu fyrir
heildarsvip og innra eðli þess,
sem hann málar. Myndirnar
sýna formið dautt. Málarinn
virðist rigbundinn í vanaskorð-
ur. Hann }>arf að gefa sjálfum
sér alnbogarum, reyna að
lioría frjálsm a n nlegar á við-
fangsefni sín, en hann nú ger-
ir, og sjá það „maleriska“ lif
í }>ví, sem hann málar. Þá mun
hann komast að raun um, að
liann nú hefir staðnæmst á
bvrjunarstigi, vegna vöntunar
á handleiðslu og tilsögn.“
Svo mörg eru þau orð. Auð-
fundið virðist, af livaða sauða-
húsi þessi listdómari muni
vera, þar sem liann örvar til
huglægs geðþótta, sem af er
sprottið alt það versta, er spilt
hefir list síðari ára og gert
sumt af lienni að fáránlegu
„expressionistisku“ fálmi, i
stað sannrar, hlutrænnar listar.
Hálfu ári siðar eða svo, sýndi
Kristján ]>essar sömu myndir,
fyrst í The Alpine Gallery í
London, og ári síðar í sölum
Listvinafélagsins í New Bond
Street, og fékk þá alt aðra
dóma. Þar er talað um „hinn
færa, gáfaða landslagsmálara“
og lionum talið það helst til
hróss, að hann forðist þá freist-
ingu, að láta tilfinninguna
lilaupa í gönur með sig, en láti
aftur á móti landslagið sjálft
mæla sínu máli.
Fyrri sýningin varð þéss
valdandi, að málaranum var
boðið til dvalar, ásamt konu
sinni, um nokkurra vikna skeið
á eynni Lundy (Lundey) við
vesturströnd Englands, af gjör-
ókunnugum manni, sem var
eigandi eyjarinnar. Málaði
Kristján þar einar 20 myndir
í viðbót við Islandsmyndir sín-
ar. Voru myndirnar svo allar
sýndar í fyrrahaust í einhverj-
um bestu sýningarsölum Lund-
únaborgar.
Um þá sýningu reit P. G.
Konody, einn hinna þektustu
listdómara Englendinga, í
sunnudagsblað „Observers“ 8.
nóv. f. á„ að málaranum tak-
ist sérstaklega vel, að ná hin-
um áhrifamiklu, sífeldu birtu-
brigðum eyðilegra liéraða og
túlka hamfarir náttúrftnnar
af miklum skilningi og þrótti.
Aldrei bregst það heldur, segir
hann, að hann taki eftir og lýsi
— án þess þó að verða óþarf-
lega „sentimental“ — hinni
ljóðrænu fegurð ættjarðar
slnnar, }>egar hamförum nátt-
iirunnar linnir.
Hér kveður við annan tón en
í ofangreindum ummælum
„Morgunblaðsins". —
Kristjáni er nú boðið að
senda myndir sínar vestur um
baf, af forstöðunianni Wor-
ceseter Art Museum, eins hins
fegursta listasafns í Massachu-
setls. Eru jafnvel horfur á, að
málverk hans verði send á um-
ferðasýningu um öll Banda-
ríkin.
Hér má segja sem oftar, að
enginn sé spámaður í sínu eig-
in föðurlandi.
Á. H. B.
Þjðrsárdalnr.
Fyrir nokkurum árum ]>ótti
all-langt að ferðast austur í
Þjórsárdal. Var þá farið á hest-
um og þurfti marga liesta til
ferðarinnar. Margt fagurt er að
sjá á leiðinni upp í Þjórsárdal.
En þrátt fyrir það urðu færri
til að fara þangað en t. d. að
Geysi og Gullfossi. — Nú er öld-
in önnur. Bifreiðin kom til sög-
unnar og hún ,<fer yfir hvað
sem fyrir er“, að heita má. Em
nú tiðar ferðir i Þjórsárdal og
má komast J>angað á fáum
klukkustundum. Leiðin þangað
er óviðjafnanlega fögur og skál
útsýninu lýst að nokkuru leytí.
Þegar komið er austur á Ivamba
opnast liinn fagri fjallafaðmur
og meðan ekið er austur Fló-