Vísir - 08.12.1932, Blaðsíða 2

V I S 1 R
Heimsins besta hveiti er:
„Millennlum‘í
Fœst hvarvetna i smápokum.
Besta liveitid til bökunap.
„Det flager i Byen og ]jaa
Havnen“. — í dag fer gleði-
straumur um allan Noreg og
hvert norskl lijarta fagnar end-
urminningunni um hinn
ókrýnda konung,' sem l'æddist
fyrir 100 árum og bar liróður
Noregs iit um víða veröld. Allir
þættir norsks þjóðareðlis virt-
ust sameinast i Björnstjernc
Björnson. Hann var alt í senn:
istjórnmálamaður og leiftrandi
ræðuskörungur, fríhyggjumað-
ur og Grundtvigssinni, hlaða-
maður og siðapostuli sinnar
þjóðar. Hann var eldheitur
föðurlandsvinur og barðist fyrir
endurbótum i uppeldismálum
og kvenrcttindamálum og
hverskonar framförum. Hann
unni lítilmagnanum og veitii
kúguðum og undirokuðum lið,
þjóðum og einsíaklingum. Ör-
ustugnýr lék um hann mestan
liluta ævinnar, en glæsimcnska
hans og málsnild lögðu þjóðina
um endilangan Noreg til fóla
honum hvar sem hann fór. Um
gervalla Evrópu var nafn hans
kunnugt og aragrúi af blaða-
greinum hans birtist viða um
lönd.
Björnson var ennfremur stór-
skáld. Hann unni norskri
hændamenning og skildi hinar
djúpu og viðkvæmu tilfinning-
ar þeirra, er fólust bak við
þögla framkomu og ófágaða
siðu. Björnson var bjartsýnn,
og unni öllu fögru, en lýsti þó
einkum þrótti æskunnar og
trúnni á lífið i hinum vndislegu
sögum sinum svo sem „Synnöve
Solbakken1, „Arne“ og „Baa
Guds Veje“, sem talin er full-
komnasta sáldsaga hans og boð-
ar umburðarlyndi í trúmálum,
en er um leið vafin Ijómandi og
unaðslegum mannlýsingum. ís-
lenskar fornsögur meitluðu
mál hans og gerðu það kjarii-
yx*t. Gætir þess ekki síður i
leikritum hans. „En Fallit“ er
Iýsing á nútímalífi og viðfangs-
efnum, en í leikritum hans bcr
einkum á cinstökum mannlýs-
ingum og ljóðrænum at-
riðum, þvi að Björnson var
ljóðskáld framar öllu öðru.
Þríleikur hans „Sigurd Slem-
be“, sem er umfangsmest sögu-
legra leikrita lians, ljómar í
skini Ijóðrænna hugsana. „Over
Ævnc“ er talið ágætast leikrita
lians, einkum meðal erlendra
þjóða, og er hliðstætt „Brand“
Ibsens. Presturinn í „Over
Ævne“ setur einnig fram kröf-
una um alt eða ekkert, og miss-
ir sjálfsveru sína. En léttur and-
vari jrorsks fjallalofts og angan
ungra blóma leikur um allar
lýsingar Björnsons. Hjarta hans
er þrungið af tilverunni, af öllu
því, sem lifir og lirærist í kring-
um hann. „Jeg maa opleve
fuldt ud det, jeg skal digte om“
sagði hann, er leikrit hans
„Paul Lánge og Tora Parsberg“
kom út. Ljóð hans munu lifa
lcngst allra skáldrita lians og
til þeirra ber að telja „Arnljot
Gelliue“ og „Sigurd Slembe“.
Bjartsýni hans birlist einkum í
Ijóðum hans. Hann vissi, að
liimininn er ætíð blár fyrir of-
an skýin. Ljóð hans eru mörg
cins og ljúfur íuglasöngur, en
hann kunni einnig þá list að
stilla hörpu sína eins og blásið
væri til atlögu („Ja, vi elsker
dettc Landet14) og slá á við-
kvæmustu strengi mannlegra
tilfinninga („Lyt nu, du luden-
de Sanger“) eða töfra fram
þróttug og hljómmikil kvæði
(,,Bergljdt“). Hið mikla vold-
uga haf lyfti hug hans og
sciddi („Længsel mod Havet“).
Bjartsýni Björnsons, sem er í
ælt við ást hans á norskri sum-
arsól og fjallalofti, olli þvi, að
liann átli ekki samleið með
frönskum raunhyggjuskáldum,
sem um hans daga lögðu undir
sig bókmentir Evrópu. Hann á
hcima í háfjöllum eins og örn-
inn, sem beinir hvössum augum
til gullbryddra skýja. En gullið
skein einnig í hjarla Björnsons,
eins og iMatthías Joehumsson
komst að orði:
Ei var þítt i dvergagil að grafa,
gullið skein i sjálfs þín hjarta-
rót.
íslentlingar samfagna norsku
þjóðinni i dag. Noregur er í dag
stærri en endranær. Endur-
minningin um hinn mikla
mann og hið mikla skáld lyftir
í dag norskri þjóðsál upp í
fögnuð norskrar þjóðarsamvit-
undar og ættjarðarástar. Það er
eins og um endilangan Noreg
hljómi þúsundfaldur söngur:
„Ja, vi elsker dette Landet“.
Símskeyfi
—o--
Washington, 7. des.
United Press. - FB.
Boðskapur Hoovers.
1 hinum árlega boðskap sín-
um til þjóðþingsins lagði Hoov-
er forseti til, að útgjöld fjárlag-
anna væri lækkuð um 250 milj.
dollara: Hvatti liann mjög til
ítrustu varfærni, þegar til
álcvörðunar um íitgjaldaliði
kæmi. Fjárveitingar samkvæmt
fjárlagafrumvarpinu nema alls
$ 4,208,000,(X)0.
New York 7. des.
United Prcss. - FB.
Bannmálið vestra.
Tillaga um afnáip bannlag-
anna hefir verið feld á þjóð-
þinginu í Washington. Það var
búisl við, að tilraun yrði gerð
í þessa átt, enda þótt afnám
bannsins gæti fyrirsjáanlega
ekki náð samþykki þjóðþings-
ins fyrr en þeir þirigmenn hafa
tekið þar sæti sín, er kosningu
náðu i nóv. s.l., en ]ieir taka
ekki til við þingstörf lyrr en
að ári. Bæði hér og víðast livar
i borgum Bandaríkjanna er nú
hafinn mikill undirbúningur
undir framleiðslu bjórs, t. d.
liafa bjórframleiðendur i New
York búið sig undir að geta
framleitt 4 milj. tn. af bjór ár-
lega, og hefja bjórframleiðsl-
una þegar er lög leyfa. Mikl-
ar umræður fara nú fram tim
væntanleg kauji og sölu á létt-
um vínum, sem kunna að
verða lögleyfð. Frakkland,
ítalía og nokkur ríki i Suður-
Ameríku gera sér vonir um
mikil vínviðskifti við Banda-
ríkin, söiriuleiðis Þýskaland, er
áður liafði mikinri markað
fyrir Rinarvin og bjór i Banda-
ríkjunum. Þrátt fvrir Jjéssar at-
liafnir er engan veginn víst, að
afnám bannlaganna gangi eins
greitt og menn gera sér i lnig-
arlund. Víst er, að bannmenn
munu gera alt, sem i þeirra
valdi stendur, til þess að tefja
afnám laganna.
Wasliington 7. des.
United Press. - FB.
Skuldamálin.
Skuldir Evrópuþjóða við
Bandaríkin, sem nú eru svo
mjög ræddar, eiga að greiðast
á 02 árum, og eru vextir 3.3%,
en skuldaupphæðirnar samtals
.$ 11.000.000.000. — Þjóðþingið
ameríska félst að lokum á
þcssi greiðslukjör, en þjóð-
þingsmenn voru þeirrar skoð-
unar, að kjörin væru mjög
góð, og liafa upp frá þvi verið
mótfallnir frekari tilslökun-
um. Hoover forseti og aðrir
stjórnmálamenn hafa verið
frjálslyndari i þeim efnum.
h'yrir einu ári, er þjóðþingið
kom saman, benti Hoover á
nauðsyn þess, að frekari til-
slakanir væri gerðar. Lagði
Hoover þá til, að endurskipuð
væri sérstök nefnd i skulda-
málunum, cn sú tillaga fékk
ekki byr á þjóðþinginu. Andr.
Mellon, fyrv. fjármálaráð-
hcrra, nú sendiherra Banda-
ríkjanna í London, liefir sagt,
að Bandarikin geti ekki kom-
ist bjá því, að endurskoða
samningana við Bretland,
vegria gengismála Breta. Castle
undirfjármálaráðherra segir,
að ólijákvæmilegt sé að endur-
skoða samningana, en þjóð-
þingsmenn liafa ekki enn tek-
ið undir þessar skoðanir, og
þvi síður skattgreiðendurnir i
landinu.
Washington 8. des.
Unitcd Press. - FB.
Orðsending Breta og svar
Bandaríkjamanna.
Stimson utanríkismálaráð-
herra afhenti breska sendi-
lierranum Lindsav svar við
seinni orðsendingu Breta, seint
i gærkveldi. Orðsendingin lief-
ir ekki verið birt, en sam-
kvæmt góðum heimildum er
því hafnað, alð desember-
greiðslunum verði frestað.
íslenska
málverkasýniDgin
í Osló.
—o—
Hingað liafa borist tvatr
greinar úr norskum Oslóar-
blöðum um sýninguna. Fyrri
greinin var um opnun sýningar-
innar. Konungur Norðmanna
var viðstaddur opnunina. Með
lionum var aðstoðarforingi
hans. Dansk-íslenski sendiherr-
ann, Kaufmann, hélt ræðu;
ýmsir úr erlendum sendisveit-
um (Svía, Finna og Brasilíu)
voru viðstaddir. Þar var Mun-
the, yfirbókavörður, Jynge,
járnbrautaforstjóri, Lindbo rík-
isráð, Páll Berg dómstjóri, von
Tangen konungsritari, og fjöldi
af listamönnum og voru þeirra
helstir prófessorarnir Revold
og Ström.
Hin greinin er dómur um
verk málaranna, sem sent liafa
mjmdir á sýninguna. Þegar
slept er formi Blöndals (segir
i greininni) en það er fremur
áhrifamikið, en sannfærandi,
er mismunurinn á formsldið
málverkanna, sem send hafa
verið, ekki sérlega mikill. Og
munurinn á afstöðu þcirra lil
náttúrunnar kemur eklci sér-
lcga fram, því að listgáfa mál-
aranna er furðulega jöfn. 1
rauninni eru þeir allir lands-
lagsmálarar, sem nota sér auð-
legð islcnsku náttúrunnar til
þess, að sýna hugnæmar lands-
lagsmyndir í einfaldri gerð. —
Guðmundur Einarsson sýnir
líklega best jafnhæðina með
dökkum málverkum, gerðum
með þægilegum litum. Ójafnari
er Jón Stefánsson. Málverk
hans „Útigangshestar44 á sér
meiri „málmhljóm44 af íslenskri
náttúru. —- Guðm. Thorsteins-
son kemur næst því að vera
skreytandi, en hefir ekki fylgt
lönguninni til að fara alla leið.
Þorvaldur Skúlason gerir cinna
mest ineð litunum, en hjá
Finni Jónssyni veður lundernið
upp vfir uppeldið stöku sinn-
um, en það skemmir oft form
hans.
Sýningin öll minnir á hóp af
líkum málverkum, og ]iað er
skiljanlegt, þegar litið er á upp-
lýsingarnar í formálanum fyrir
sýningarskránni. Með tveimur
undantekningum er öll íslensk
málaralist orðin til á vorum
eigin dögum. En eg hygg að
sá maður verði fyrir vonbrigð-
um, sem álítur að liöfundur
formálans tali mjög alvarlega,
þegar liann segir: „í hinni til-
tölulega auðugu framleiðslu (á
islenskum málverkum) taunu
finnast allflestar listastefnur
erlendra málara44.
Vér förum á mis við þau eld-
gos listarinnar, og liinar mörgu
mótsetningar, sem vér búumst
við lijá íslenskuni listamönn-
um. En sé litið á það Irve ungt
islenska málverkið er —- 20 til
30 ára — þá sýnist þessi stað-
festa í rauninni benda til ann-
ars sem meira er um vert. Hún
gerir listina áreiðanlcgri síðiu',
og það sýnist vera verulegt af-
reksverk, að þessi málaralist
liefir orðið til á svo stuttum
tíma. Afleiðingin af málverka-
sýningunni er sú, að margur
óskar sér þess, að geta fylgst
með þróun islenskra lista.
Johan H. Langaard.44
Af bréfum, sem borist liafa
frá Osló má sjá, að töluvert af
íslensku málverkunum liafi
verið selt fvrir skömmu. Ög erii
það góð tíðindi.
I.
r».r ».r«vr trvfsr vrvrvrvr vrvrvrvr urvrvr t*r
Smekklegast hjá HARALDI
caœiiBaragaBsaani
fflatiaJZZuxfóumðm
S000í5ísri00í5risí0í>00»5i0íittíi000í