Vísir - 03.10.1934, Qupperneq 2

VISIR
n
Frá Alþing!
—o—
Óefnileg byrjun!
Kosningunni til efri deildar
frestað í fullkomnu ráðaleysi.
• —o—
Fundur var settur í samein-
uðu þingi í gær 20—25 mínút-
um eftir ákveðinn fundartíma.
Er það að verða venja lijá liin-
um röggsama(!) meirihluta
þingsins, að draga þannig fund-
arsetningar von úr viti, og spáir
það ekki góðu um vinnuhrað-
ann. En það kom nú fleira fyrir
í gær, sem marka má af, hve
hörmulega muni ætla að takast
til um stjórn þingstarfanna að
þessu sinni.
Þegar fundur loks var settur,
lýsli forseti þvi, að nú skyldi
fara fram kosning 16 þirig-
manna til efri deildar, og heidd-
ist þess, að lagðir yrði fram lisl-
ar.
Komu þá þegar fram 2 listar,
en dráttur nokkur varð á því, að
forseti lýsti þeim, og tóku nú
stjórnarliðar að þyrpast saman
utan um forsetahorðin og stinga
þar saman nefjum. Loks reis þó
forseti úr sæti sinu og skýrði frá
því, að fram væri komnir 2 lisl-
ar, en sá Ijóður væri á, að á
þeim væri ekki nema 15 nöfn
samtals og vantaði því eitt i við-
bót! Yar nú um það spurt, frá
hvaða flokkumþessir tveir listar
væri. Forseta vafðist tunga um
tönn, þar til honum var gefið
það ráð, að lesa upp nöfnin sem
á Iistunum stæðu og mundu þá
þingmenn sjálfir geta getið sér
þess til, hvaða flokkar stæði að
þeim. Þetta þótti forseta sýni-
lega þjóðráð og las upp nöfnin
allskörulega'. Kom þá i ljós, að
annar listinn mundi vera sam-
eiginlegur listi stjórnarflokk-
anna, en forseti mun hafa verið
eitthvað feiminn við að skýra
frá þvi.
Á þeim lista voru þessi 9
nöfn: Jónas Jónsson, Jón Bald-
vinsson, Einar Árnason, Ingvar
Páhnason, Bernharð Stefáns-
son, Sigurjón Ólafsson, Páll
Hermannsson, Haraldur Guð-
mundsson og IJermann Jónas-
son.
Hinn listinn var frá sjálfstæð-
isflokknum og voru á honum
þessi 6 nöfn: Magnús Guð-
mundsson, Guðrún Lárusdóttir,
Pétur Magiiússon, Jón A. Jóns-
son, Þorst. Þorsteinsson og
Magnús Jónsson.
Af liálfu hændaflokksins var
enginn listi fram kominn, en
hann hefir rétt til eins sætis í
efri deild. Var nú spurt um það,
hvort ekki væri væntanlegur
listi frá honum, en Þorst. Briem
lýsti því yfir fyrir flokksins
hönd, að hann mundi ekki
koma fram með lista og óskaði’
ekki eftir því að kjósa mann til
efri deildar.
Pétur Magnússon benti nú á
j)að, að úr því sem komið væri,
mundi réttast að úrskurða þá
15 menn, sem stungið hafði ver-
ið upp á, kosna, en láta síðan
kjósa einn mann til viðbótar
venjulegri kosningu. Ezi það var
véfengt, að slíkL væri löglegt, og
forscti gat ekki á það fallist.
Nú Iiugðist Héðinn Valdi-
marsson að leysa úr þessum
vanda af hugviti sínu og kvaddi
sér hljóðs. Kvaðst hann nú af-
henda forseta rniða, sem á væri
skrifað nafn Þorsteins Briem,
og væri það uppástunga frá sér.
sem hann beiddi bændaflokkinn
að athuga, án þess að hann ætl-
aðist til þess að miðinn væri
skoðaður sem listi! — Þá var
veitt 10 mínútna fundarhlé,
eftir beiðni bændaflokksins.
Að fundarhléinu loltnu bárust
forsela enn 2 listar. Áöðrum var
nafn Héðins Valdimarssonar og
lagði Hannes Jónss. hann fram,
en á hinum listanum var nafn
Magnúsar Torfasonar, og lagði
Þorsteinn Briem hann fram.
Lýsti nú forseti þessum tveim-
ur listum og jafnframt því, að
„miðinn“ frá Héðni Valdimars-
syni væri lika orðinn að „lista“.
Voru þá fram komnir 5 listar —
A-listi frá stjórnarflokkunum
sameiginlega, B-listi frá sjálf-
stæðisflokknum, C-listi í*'á
Héðni Valdimarssyni, D-listi frá
Hannesi Jónssyni og E-listi frá
Þorsteini Briem.
Nú var spurst fyrir um það,
hvor síðustu listanna tveggja
væri frá bændaflokknum og
svaraði Þorsteinn Briem því á
þá lcið, að það mundi koma í
ljós við atkvæðagreiðsluna. —
Lagði þá forselinn og stjómar-
samfylkingin árar í bát og lýsti
forseti því, að þessari kosningu
vrði frestað til morguns, sam-
kvæmt beiðni tveggja. flokka,
sem samanlagt skipuðu meiri-
hluta þingsæta — þ. e. stjórnar-
samfylkingin.
Var þessum fundi síðan slitið,
en stjórnarliðar setlust á ráð-
stefnur i mörgu lagi og var
þungt niðri fyrir, því að við
borð liggur, að kosnir verði til
efri deildar svo margir liðs-
menn þeirra, að þeir verði i
minni hluta í neðri deild!
Nánari fregnir í aukablaðinu.
VÍSIS KAFFIÐ
gerir alla glaða.
Skrftið réttlæti.
—o—-
Vísi liefir boirist eftirfarandi
bréf með ósk um, að því yrði
komið fyrir almenningssjónir:
„Það má mikið vera, el' bænd-
ur verða ánægðir með afskifti
stjórnarinnar af kjötverslun-
inni. Menn eru vfirleitt ólmeigð-
ir fyrir alt ófrelsi, en nú er svo
komið, að við erum alveg ó-
frjálsir að þvi, að selja kjötið
okkar þar sem við viljum. Sá
siður hefir komist á Iiér og gef-
ist vel, að við höfum aflað okk-
ur skiftavina i kauptúnunum
og birgt þá upp að kjöti á haust-
in, en mestur hlutinn hefir þó
farið til Slf. Suðurlands. Fyrir
þctta höfum við fengið hjá hin-
um einstöku skiflavinum sum-
part peninga, sumpart fiskmeti
og annað, sem oklcur hefir verið
hagkvæml. Þessi skifti hafa
gengið að óskum, þar sem eg
þekki til. Nú er þessu lokið og
við erum ófrjálsir að því, að
selja þessum góðu skiftavinum
nokkurn kjöthita. Eg álil jætta
ófrelsi alveg óhæfilegl og óþol-
andi. Það er að færast í sama
horfið og var á eiriokunartim-
anum, þegar menn voru hýddir
við staur, ef þeir seldu spyrðu-
band af fiski eða keyptu sér
færisspotta annarsstaðar en
þar sem leyft var.
Við hér um slóðir höfum
sem betur fer heldur lítið aí
kaupfélagsverluninni að segja
og allri J)eirri kúgun, sem þar er
í frammi höfð að sögn. Að vísu
var starfandi kaupfélag hér í
sveitinni um tíma, en J)að fór á
hausinn og fengu margir sak-
lausir á því að kenna. — Og eg
held að enginn hér óski þess, að
sú saga endurtaki sig. •— En
nóg um það að sinni.
Það er eitt atriði í þessari
kjötendileysu, sem mig larigar
til að minnast á. Mér skilst að
meiningin sé sú, að allir bænd-
ur, hvar sem þeir eru búsettir
á landinu, eigi að fá sama verð
fyrir kjötið. Nú er verðið mis-
liátt á hinum ýmsu vcrðlags-
svæðum. Þeir, sem njóta
Reykjavíkurmarkaðarins, eiga
ekki að fá að njóta Jzeirra hlunn-
inda, heldur eiga þeir að borga
hinum skatt af kjöti sínu. Þetta
er ákaflega ranglátt ákvæði,
eins og nú skal sýnt.
Við skulum taka til dæmis
rýra fjársveit i Árness- eða
Rangárvallasýslum og góða
fjársveit norðanlands, t. d.
Langanes. í lélegustu fjársveit-
um hér austan fjalls, gerir víst
ekki betur, en að meðal-kjöt-
þungi dilka sé 20 pund, stund-
um minna. Hinsvegar munu
dilkar á Langanesi venjulega
hafa frá 35 og uppundir og yfir
40 punda fall á blóðvelli. Það
heilir svo, að bóndinn með 20
punda dilkana hafi bctri mai'k-
að fyrir kjöt sitt, því að liann
nær til Reykjavikur. Við skul-
um gera ráð fyrir, að hann fái
50 aura fyrir kjötpundið (þetta
er bara hugsað dæmi), en liinn,
sem á vænu dilkana, fái 40
aura fyrir pundið. Nú kostar
fóður í rýru fjársveitinni
venjulega miklu meira, J)ví að
þar verður að gefa mikið, eyða
miklum heyjum í liverja rollu,
oft 2—3 hestburðum. Norður á
Langanesi t. d. að taka, Jzarf
ekki að ætla kindum neitt hey
að ráði. Þar gengur fé úti sjálf-
ala að jafnaði. Það kostar því
miklu meira að koma upp ein-
um dilk i sveit hér syðra, þar
sem fé er rýrt og mikið Jzarf að
gefa. Langanesbóndinn stendur
því ólíkt betur að vígi að þessu
leyti, og ])arf ekki að fá eins
mikið fyrir kjöt sitt. Og svo
bælist J)að við, sem mestu mun-
ar. að dilkarnir hans eru helm-
ingi vænna en lrins bóndans.
Þelta er ])á Jíannig, að surin-
lenski hóndinn með rýru dilk-
ana fær 10 krónur fyrir kjötið
af sínu lambi (20 pund á 50 au.
pd.) og á að borga af því i verð-
jöfunarsjóð 3 aura af pundi eða
60 aura af þessum 20 punduin.
Hans hlutur fyrir kjötverð
dilksins er því 9.40. — Hins-
vegar fær Langanesbóndinn
fyrir sinn 40 punda dilk og með
40 aura verði 16 krónur. Og svo
á hann liklega að fá einliverja
uppbót, af því að kjötverðið er
lægra lijá honum, en ckki hefi
eg getað séð, hversu nrikil sú
uppbót eigi að vera. — En það
er dálítið undarlegt, að sá, sem
fær 10 kr. fyrir dilkinn sinn,
skuli ciga að borga hinum bónd-
anum uppbót, J)eim sem-fær t.
d. 16 kr. fyrir sinn dilk, og hef-
ir litlu koslað (móts við liinn)
til J)ess að koma lionum upp!!
—- Þctta finst okkur, sem rýra
féð eigum, heldur skrítið rétt-
læti. Okkur finst J)að í rauninni
alveg hróplegt ranglæti. Við er-
um látnir borga J)eim, sem
væna féð eiga — við eða J)á
kaupendurnir i Reykjavik og
Ilafnarfirði! Og J)ó fá hinir í
rauninni miklu meira fyrir fé
sitt, miklu meira fyrir hverja
kind, J)ó að verðið sé lægra, og
hafa ofl og einalt kostað miklu
minna til J)ess, að koma því
upp!
Það er ánægjulegt að geta
fengið gotl verð fyrir kjötið og
okkur hændum er J)að lífs-nauð-
syn. En svona rangindi eru
óþolandi og munu hefna sín.
Og J)á ekki síður ófrelsið og
kúgunin, að vera ómyndugir að
því, að selja kunningja sínum
lamb, þó að báðum sé til hagn-
aðar.
Og hvernig er sú hliðin, sem
að kaupandanum snýr? — Er
J)að kannske ekki öldungis sjálf-
sagður lilutur, að hver og einn
frjálsborinn maður svari kúg-
unartilrauninni á einhvern hátt
fyrir sitt leyti? Og hvaða vopn
hefir skiptavinurinn i liöndum,
kaupandi og neytandi kjötsins?
Eg held að J)að liggi í augum
uppi og eg get ekki láð honum
J)að, J)ó að liann gripi fil sinna
ráða og neyti vopnsins. —
Eg get með engu móti láð
lionum J)að. Mér finst eðlilegt
og sjálfsagt, að menn reyni að
verjast kúguninni meðan kost-
ur cr. Og J>etta, sem nú heflr
gerst i kjötmálinu, er svo hættu-
legt fyrir okkur bændur, að eg
í'æ ekki orðg bundist. Eg er al-
veg sannfærður um J)að, að
kjötið hefði liækkað af sjálfu
sér i haust, alveg eins og í fyrra,
ef Sláturfélag Suðurlands liefði
fengið að ráða og alt verið
frjálst eins og áður. Eg er enn-
fremur viss um, að fólk liefði
sætt sig við J)á hækkun, þegar
all var frjálst og í vinsemd,
miklu betur en það gerir nú.
— Og Jsað mun sannast, að
J)rældómshelsið spillir kjöl-
markaðinum liér- innan lands
og verður bændum til tjóns, J)ó
að skammsýnir menn og of-
stækisfullir búist kannske við
öðru. Það er i sannleika
óbjörgulegt, að hafa þá menn
við stýrið, sem ekki skilja J)að,
að samstarf í fullu frelsi og
vinsemd er nauðsyn, en kúgun
og J)rældómur leiðir æfinlega
til ófarnaðar“.
b.
Marsvína-
reksturinn
Til viöl)ótar J)ví, sem sagt var
i Vísi í gær, um marsvínarekstur-
inn, skal ])ess getiö, aö J)aö var
Erlendur Björnsson á Breifíahóls-
stööum á Álftanesi, sem fyrstur
varö var við hvalatorfuna. Eigi var
hann fullvís um, aö J)etta væri
hvalir, cn setti út bát og fór ásamt
mönnum sínum til J)ess aS athuga
])etta nánara. Er J)eir voru J)ess
íullvissir, a5 um marsvínatorfu
væri aö ræða reru ])cir i land og
skýröu frá Jzessu. Var nú brugöiö
við og farið út á tveimur bátum,
íil ])ess aö reka hvalina á land, ef
mit væri.Komu bátai af Gríms-
staðaholti til aðstoöar og tókst nú
brátt aö beina stefnu torfunnar itin
Skerjafjörð og reka hana alla leið
inn í Fossvog. Þar voru marsvín-
in tekiu á lan'd, sunnan lækjarins.
sem fellur í voginn. Þau
voru króuð'milli bátanna og drej)-
in hvert af öðru, og því næst dreg-
in á land. Var mikill aðgangur í
sumum þeirra, er þau höfðu verið
hnífstungin, og var sjórinn blóðlit-
aður alt í kringatm þau. Talið er,
að upp undir 70 marsvín hafi verið
í torfunni og segja þeir, sem á bát-
unum voru, að okkert þeirra hafi
komist undan.
Frá hádegi í gær — og þó eink-
um frá þeim tíma, er síðdegisblöð-
in komu út — var stöðugur
straumur fólks og farartækja að
Fossvogi, bæði úr Hafnarfirði og
Reykjavík og munu hafa verið
þarna nokkur hundruð manns, er
flest var, en bílarnir skiftu tugum.
Voru lögregulþjónar sendir suður
eftir til ]>ess að hafa eítirlit með
umferðinni.
Annálar geta oft um hvalatorf-
ur, sem voru reknar eða hlupu á
land og skulu nokkur dæmi nefnd :
Árið 1373 komu að staðnum á
Helgafelli á Snæfellsnesi 1700
hnýðingar og rendu allir kvikir á
iand. — 1607 segist Jón lærði hafa
látið reka 40 grindahvali á land í
Bjarneyjum. — 1680 rak 130 hnis-
ur á Þerneyjarsandi. — 1691, 23.
ágúst, á sunnudegi, hlupu nokkru
eftir miðdegi 120 hnísur og höfr-
ungar inn í. Bessastaðatjörn. —
Um 1812 voru 1600 höfrungar
reknir á land á Breiðafirði. — 23.
sept. 1818 voru 100 marsvín rekin
á land við Hlíðarhús og á Örfir-
isey. — I sept. 1828 voru 150 höfr-
ungar reknir á land í Garði syðra,
nærri Útskálum, og viku seinna
450 við Hlíðarhús hjá Reykjavík.
í júlí 1852 voru 65 marsvín rek-
in á larid á Kleppsfjöru. — Mætti
svo lengi telja og eru þessi dæmi
vitanlega ,aðeins fá af mörgum
sem til mætti tina.
Þingrof á Spáni?
Madrid, 2. okt. — FB.
Alcala Zaxnora forseti hefir
kvatt leiðtoga flokkanna á sinn
fund og hefir hann rætt við þá
stjórnniálahorfurnar og mynd-
un nýrrar stjórnar. Ýrnsir ætla,
að liann muni rjúfa þjóðjringið
eða reyna að koma Jxví til leiðar,
að bráðabirgðastjórn verði
mynduð, til Jxess að koina i veg
fyi’ir, að núverandi stjórninála-
(istand breytist til niuna að svo
stöddu. — Sainpei-stjórnin sagði
af sér, J)á er Gil Robles, leiðtogi
fasista, liafði veitst mjög að
gerðuin hennar í ræðu.
(United Press).