Vísir - 03.10.1934, Síða 5

VÍSIR
Miðvikudaginn 3. okt. 1934.
Þinghneyksli
Forseti sameinaðs þings, Jón Baldvinsson,
„úrskurðar“ út í loftið þingmannskjör til
efri deildar. Þingmenn Sjálfstæðisflokksins
mótmæla ofbeldinu, gerræðinu og vitleys-
unni. — Gestir á þingpöllunum gera óp að
forseta.
Eins og skýrt gr frá á öðr-
um stað í blaðinu í dag, var |
í gær frestað kosningu 16 þing-
manna upp í efri deild, vegna
j)ess að ágreiningur varð um
lista þá, er 'fram komu. Staf-
aði liann af þeirri ákvörðún
bændaflokksins, að kjósa ekki
mann úr sinum hóp lii efri
deildar.
Er Jón Baldvinsáon liafði
selt fund i sameinuðu þingi
í dag, tók hann npp lijá sér
blað og þuldi upp af þvi heil-
langa rollu, sem átti að vera
rökstuðningur á þeim úr-
skurði, sem liann feldi eftir
lesturinn, en hann var á j)á
leið, að
listi sá sem Þorsteinn Briem
bar fram með nafni Magnús-
ar Torfasonar og sá sem
Hannes Jónsson bar fram
með nafni Héðins Valdimars-
sonar, skyldu teljast ógildir,
en aftur á móti skyldi listi Héð-
ins, með nafni Þorsteins Briem,
íalinn gildur og lögum sam-
kvæmur í alla staði.
Um leið og liann hafði felt
þennan úrskurð, rauk hann til,
— án jjess að draga andann
á milli — og lýsti j)á 16 þing-
menn réttkjörna til efri deild-
ar, sem voru á listunum þrem-
ur, lista Sjálfstæðisflokksins,
lista rauðu flokkanna og lista i
Héðins Valdimarssonar. i
Jakoh Möller, Ólafur Tliors
og íleiri Sjálfstæðismenn risu
: upp og heimtuðu orðið, til þess
að mótmæla þessuni aðförum
forseta og krefjast atkvæða-
greiðslu um úrskurð lians. En
Jón Baldvinsson lýsti yfir þvi,
að umræður yröu ekki leyfð-
ar um úrskurðinn, hvað þá
heldur, að hann yrði horinn
undir atkvæði. — Gerðu þá á-
lieyrendur á þingpöllum óp að
j)essum forseta lýðræðisflokk-
anna, sem slrax á þingsetning-
arfundi hrýtur jnngsköpin og
beitir ofbeldi.
Hvílik regin-vitleysa jjessi
úrskurður Jóns Baldvinssonar
er, sésl hest á því, að hann
studdi hann fyrst og fremst við
það, að hver þingflokkur væri
skyldur lil að tilnefna menn
í efri deild el'tir þingmanna-
fjölda sínum. Hefir j)að hvei'gi
stoð í jnngskÖpum eða öðrum
lögum. Ógildinguna á lista
Ilannesar hyg'ði hann á því, að
það gæti ekki talist löglegt, að
tilnefna nienn úí* öðrum flokk-
um. Ógildingu á lista Þorsteins
Briem hygði liann á })ví, að
eklci liefðu fengisl skýrar yfir-
lýsingar um, að íiann væri frá
Bændaflokknum. En livernig
getur j)á listi Héðins verið gild-
ur, sem er ekki einu sinni bor-
inn fram af manni úr Bænda-
flolvknum? Má um jietta segja,
i að „eitt reki sig á annars horn“
I lijá jiessari höfuðskepnu rauða
liðsins.
Ársjiing breskra verka- j
lýðsfélaga.
Southport i. okt. Mótt. 2. okt. FB.
Ársþing verkalýSsfélaganna
hófst hér í clag. Viö setninguna
flutti forseti þess, Walter Smith,
ræöu alllanga og afneitaði kapi-
talisma og ölluni „fasistiskum
hreyfingum". Hann fór höröum
oröum um styrkveitingastefnu
stjórnarinnar, en af henni leiddi
jiaö, aö haldiö væri lífinu í iðn-
greinum og fyrirtækjum, sem væri
illa skipulögö og gæti ekíki staðiö
á eigin fótum, og ætti að fá aö
veslast upp, gæti þau ekki komist
af án ’þess að vera styrkt af hinu
opjnbera. — Um „fasistahreyfing-
una“ sagði Smith, að enginn fé-
lagsskapur, sem væri aö hálfu leyti
hernaðarlegs eðlis myndi fá J)rifist
til lengdar í Brétlandi. (United
Press).
Sóuthport, 2. okt. — FB.
Verkalýðsflokkurinn liefir
'gert Morley láVarð flokksrækan,
svo og Ellen Wilkinson og fleiri,
er sæti eiga í lijálparnefnd
j)eirri, sem liafði með höndum
að veita aðstoð þeim, sem eiga
við erfiðleika að stríða vegna
framkomu auslurrískra og
jiýskra fasisla. Er nefndinni
borið á hrýn, að hún hafi verið
svo kommúnistisk, að það geti
ekki samrýmst stefnu verka-
lýðsflokksins og geti meðlimir
nefndarinnar jivi ekki verið á-
fram í honum. — Flokkurinn
| hefir fallist á ályktun j)ess efn-
| is, að vinna skuli að jiví, að
lávarðadeildin verði afnumin
og að heita skuli öllum þeim
ráðum, sem á valdi flokksins
eru, eftir jiví sem nausyn krefði
til þess að vinna aö Jieini mál-
um, sem flokkurinn hefir á
stefnuskrá sinni.
(United Press).
Árásirnar á
mj élknrfrainleið slnsa
í Reykjavíir.
Fyrir um jiaÖ bil 15—20 ár-um
var svo mikil mjólkurekla í Reykj-
avík, einkum siöari part sutnars
og á haustin, aö til stórra vand-
ræöa horföi. 1917 kom þetta til
umræöu á Alþingi og í lögum,
sem Jiá voru sett, er gert ráð fyr-
ír skömtun á mjólk og að banna
aö nota mjóllc til sælgætis eða á
veitingahúsum. Vegna þessa á-
stands og hinnar vaxandi dýrtiöar
hækkaði mjólk- stórkostlega í verði
á J)essum tíma, svo að 1 liter af
mjólk komst jafnvel yfir I kr.
Var ])á hafist handa um að rækta
héi* bæjarlandið og ýtti hið háa
mjólkurverð og vissan um nógan.
markað vitanlega undir j)ær fram-
kvæmdir; óx nú mjólkurfram-
leiðsla bæjarbúa til stórra muna
og er nú svo komið, að upp undir
V3 af þeirri mjólk, sem bæjarbúar
nota óunna, er framleidd af bæjar-
búum sjálfum; hefir atorka bæjar-
búa bætt þar úr brýnni þörf og ei
nú svo komið, að næg mjólk fæst
alla tima árs í bænum, og til þess
aö fullnægja mjólkurþörfinni á
haustin, hafa mjólkurframleiðend-
ur hér i Reykjavik ávalt kapp-
kostað að láta kýr sínar bera
snemma að haustinu; j)ó jiað
rýri heildarteikjurnar af þeim
kúm, sem j)á bera. Hafa sveita-
menn aldrei fengist til að láta kýr
sínar bera að nokkrum mun i" ágúst
og september, og mundi því sækja
i sama horf og áöur var um mjólk-
ureklu í þessurn mánuðum og í
október, ef þeir ættu að vera ‘ein-
ir um að fullnægja mjólkurþörf
Reykj avíkur.
En núna síðustu 10 árin hefir
mjólkin lækkaö í verði fyrir aukn-
ar samgöngur við uppland bæjar-
ins, og lækkandi verðlag yfirleitt.
Hefir það að vísu komið þungt
niður á þeim Reykvikingum, sem
í verstu dýrtíðinni lögðu fé i rækt-
un bæjarlandsins eða keyptu kýr
með dýrtíðarverði; eru Jieir nú
orðið tæplegá færir um að rísa
undir skuldum og kostnaöi fram-
leiðslunnar, með þvi verði á mjólk-
inni sem nú er orðið, en möglunar-
laust hafa jieir jió boriö þetta og
að talsveröu leyti staðið á móti
samtökum um okur frá hendi
mjólkurbúanna, sem hafa viljað
ná þeim inn i sín sámtök. En ut-
anbæjarmenn, sem haía aöstöðu til
mjólkursölu i Reykjavík, hafa lit-
ið mjólkurframleiðslu Reykvíkinga |
hinu mesta hornauga; hafa legið |
til jiess þær tvær ástæöur, að fyr-
ir hana hafa j)eir ekki getað haft
eins gott vald á markaöinum i bæn-
um, bæjarbúar hafa að minna leyti
veriö upp á þá komnir, og svo hef-
ir orðið minni markaður fyrir
þeirra mjólk. Liggur nú við að
farið sé að halda þvi fram að
Reykvikingar hafi engan rétt til
að framleiða jiessa nauðsynjavöru
handa sér sjálfir. Munu stjórn-
málamennirnir sumir eiga nokk-
urn þátt i þessu, þvi þeir eru, eins
og kunnugt er, ekki vandir að hvaö
þeir segja við kjósendur, jiegar
jieir eru að afla sér fylgis.
Mjólkurframleiðslan i Reykjavík
er orðin mjög mikið fjárhags og
velferðarmál fyrir bæjarbúa;
Glöggur fjármálamaður hefir sagt,
að tekjur Reykvíkinga af mjólkur-
framleiðslu nemi árlega um
1.000.000 kr. og vitanlega er þessi
fjárstofn, á ýmsan annan hátt,
ómetanlegur styrkur fyrir atvinnu-
lífið í bænum; er j)á hægt að ætl-
ast til þess, að Reykjavíkurbúar
hætti sinni mjólkurframleiðslu, nú
þegar mikið atvinnuleysi er í bæn-
um, og verið er að gera meiri og
meiri kröfur um fjárframlög til at-
vinnubóta. Eða er hægt að gera
ráð fyrir svo miklu tómlæti, að
ekki veröi snúist til varnar, þegar
á aö, leggja á jiessa framleiðslu
bæjarbúa svo mikla skatta og
kvaðir, að verða hlýtur sama og
framleiðslu bann? Upphaflega var
gert ráð fyrir, að skattur yrði
lagður á hverja kú er nænri 50 kr.,
en nú á að gera öllum að skyldu,
að afhenda hinni væntanlegu nýju
einkasölu mjólkina og verði ger-
iisneyðingar og sölukostnaður hjá
henni 7 aurar á líter, gerir það
175 kr. skatt á hverja kú. Reiknað
með sama mjólkurmagni, mundi sá
skattur nema 1.750 kr. tapi á tekj-
um fyrir bónda sem hefði 10 kýr,
en binn skatturinn ekki ])ó nema
500 kr. En með j)ví hvorutvegg*ja
jressi skattur mundi lækka nettó-
tekjur framleiðendanna, er þess
ekki að vænta, að þéir þoli þvílíka
kauplækkun. Einn bóndi hefir
reiknað út, eftir tekjúin og gjöld-
um á búi hans 1933, aö 50 kr.
skattur á kú nemi tekjurýrnun sem
svarar 13% af netto tekjum, en
7 aura gjald af líter nemur 37%
af nettotekjum. Að Reykvíkingar,
sem eru ýá hluti landsmanna geti
látið bjóða sér jietta af nokkrum
af íbúum 3—4 sýslna, sem hafa
mjólkursölu til Rej'kjavíkur fyrir
atvinnuveg að nokkru leyti, er að
ætlast til alt of mikillar vesal-
mensku af forráðamönnum bæjar-
ins, því Jiessari aðferð má meö
sönnu liltja við nokkurskonar her-
nám. Það sem mjólkurframleiðend-
ur í Reykjavík munu fara fram á
við Aljúngi, er að það breyti
bráðabirgðalögunum um mjólkur-
sölu þannig, að framleiðendur, sem
búsettir eru í bænum og framleiða
mjólk ' af ræktun bæjarlandsins,
megi halda áfram að selja mjólk
sína beint til neytenda i bænum og
þurfi ekki öðru þar til að svara en
bæjarstjórn Reykjavikur og heil-
brigðisráði. Annars getur farið
svo, að þegar ný frelsisöld ris aft-
ur á voru landi, veröi vitnað í það
tímabil til varnaðar, þegar mjólk-
urframleiðendur í Reykjvík voru
klæddir úr skyrtúnni með sektum
eða settir í steininn fyrir að selja
samborgurum sinum mjólkursopa.
Indriði Guðmundssou.
Cello-túnleikar
Arnolds Fðldesy.
Vér íslendingar erum „fáir, fá-
tækir, smáir“. En þrátt fyrir það
erum vér í tölu Jieirra Jijóöa, er
hlotið hafa sigur, gegnum þrautir
og J)i*engingar. Á tímum eldgosa,
hungurs og óstjórnar og drepsótta,
er heimsóttu J)essa J)jóð, hefir hún,
fyrir kraft guðs og fulltingis síns
góða manneðlis, boriö gæfu til að
sigrast á öllum örðugleikum. Og
eg vona, að hún geri það einnig
hér eftir sem hingað til, þótt nú
sem stendur séu að vísu dökkar
blikur á lofti. En hvað kemur þetta
listum við, mundi einhver spyrja?
Jú, vegna þess, að hinn andlegi
jnóttur og hið listræna eðli J)jóð-
arinnar, er sá þáttur-þjóðlífs vors,
er dýpstur og sterkastur hefir vex*-
ið, og vakið hcfir hjá Jijóðinni end-
urborinn J)i*ótt eftir sérhverja sorg-
ar- og þjáningarhriö. Menning og
magn hefir oss aukist með breyt- |
ing tímans og breyttu viðhorfi. |
Verklegar framfarir, aukin tækni
á flestum starfssviöum hefir full-
komnast á næstum því undursam-
legan hátt, á siðastliðnum 25—30
árum Á sviði mai*gvislegra lista
höfum vér nú komist lengra en
nokkru sinni fyr. Vér höfum feng-
ið stórbrotna listamenn, er hafa
notið kenslu - bestu erlendi*a lista-
manna. Einkum hefir tónlistin fært
oss göfgandi fegurð. Það er í raun
réttri ómetanleg viðurkenning fyr-
ir íslensku þjóðina, sem menning-
arþjóð, þegar heimskunnir lista-
menn á Jiví sviði, heimsækja oss.
Um J)essar mundir er hér staddur
einn af frægustu núlifandi hljóm-
listamönnum. Það er cello-leikar-
inn Ai*nold FöldesýT — Eg var
einn meðal Jieirra mörgu er hlýddu
á leik hans í fyrrakveld hér í Iðnó.
Eg vildi ekki hjta slíkt tækifæri
fara fram hjá mér. Og ])ótt eg sé
eigi sérfróður um tónlist, j>á hefi
eg ógleymanlega endurminningu
um þann frábæra snilling, er þar
kom fram. Strokhljóðfæri J)að
(cello), er hann leikur á með sál
og hönd hins sanna meistara í
sinni list, er vissulega eitt biö al-
tækasta af hljóðfærum Jieirrar teg-
undar. Svo djúp áhrif markaði það
í sál hlustandans, að honum gat
fundist: „Liðnir dagar logum
skærri, nútíð öll sem endurborin,
og framtíð öll full af sælu“, eins
og Matthías kvað. Eg var fullur
hrifningar, og eg fann það, ef til
vill betur en nokkru sinni fyr, að
það er djúpsettur sannleikur, sem
sama skáld hefir sagt um hljóm-
listina í hinu fræga kvæði: „Söng-
töfrar“:
„Fyllra er þitt orð
en funatunga
æðsta óðs
allra skálda". —
Rvík 30. sept. 1934.
P. P.
Alþýðubókasafn Reykjavíkur
hefir opnað útlánsdeikl fyrir
. Austurbæinn i „Franska spítalan-
11111“ (vi*S Frakkastíg og Lindar-
: götu), þar sem barnalesstofa safns-
ins starfa'ði í fyrra og starfar enn.
Þar fást bækur iánaðar kl. 7—8 á
: virkum dögum og 6—7 á sunnu-
: dögum. Deildin byrjar með eins
margar útlánsbækur og Aljiýðu-
j bókasafnið byrjaði með fyrir meir
1 en ellefu árum. Þar eru margar
j góðar bækur, t. d. Nýjar Kvöld-
I vökur frá Akureyri. Sömu útláns-
! skirteini gilda J)ar og í aðalsafn-
. inu, enda fást jiau ekki í útbúinu.
! Öllum bókum ver'ður a'ð skila á
: sama sta'ð og þær voru fengnar.
: tTtbúið I Franska spítalanum —
j Barnalesstofan og útlánsdeildin —
' starfar frá októberbyrjun til april-
loka. — Barnalesstofan er opin kl.
3—7 á virkum dögum og 4—6 á
jsunnudögum.
Grænlandsmynd
Knud Rasmussens.
í gærkveldi var sýnd í Gamla
; Bíó i fyrsta skifti Grænlandsmynd
Knud Rasmussens, „Brúðkaupsför
Palos“. Er kvilc- og talmynd Jiessi
orðin víðfræg mjög og er talin með
allra merkustu kvikmyndum, sem
gerðar hafa verið. Var kvikmyndin
gerð með það fyrir augum, að láta
umheiminn fá kynni af Grænlend-
ingum i Austur-Grænlandi, en það
varð ekki betur gert en með Jiví
að búa til kvikmynd, sem væri lýs-
ing á lífi þeirra og háttum. En
vitanlega var J)að miklum erfið-
leikuni bundið, að gera slíka kvik-
mynd vel úr garði, margra hluta
vegna, en dr. K. R. sigraðist á öll-
11111 erfiðleikum og vitanlega var
Jiað 'fremst af öllu verk hans,
hversu alt hepnaðist vel. — Kvik-
myndin hefir hlotið einróma lof er-
lendis og um það mun enginn hafa
ef$st, er sá kvikmyndina í gæx*-
kveldi, aö Jiað var að verðleikum.
Saga Grænlands til forna var ná-
tengd sögu íslands og íslendingar
hafa ávalt liaft áliuga fyrir sögu
Grænlands bg örlögum Gi*ænlend-
inga og sá áhugi hefir farið vax-
andi. Kvikmynd Jiessi eykur skiln-
ing og þekkingu á Grænlandi og
Grænlendingum og á góðar viðtök-
ur skilið. X.
Frá Japan.
London 2. okt. FÚ.
Japanska hermálará'ðuneytið hef-
ir hirt Jijóðinni aðra opinbera til-
kynningu í dag. Tvær setningar í
tilkynningunni hafa vakið umtal
um allan heim, og kemur jiað mönn-
um á óvart, hve djarforðar Jiær
cru. í tilkynningunni segir, að Jap-
an verði að efla allar varnir sínar,
vegna þess hve mjög Bandaríkin
auki nú herafla sinn, bæði í lofti
og á sjó, og í öðru lagi beri að
gcra þetta, vegna hins stöðuga
hernaðarundirbúnings Sovét-Rúss-
lands, en bæði Jiessi veldi hafi Jiað
í hyggju, að rjúfa friðinn í Aust-
urálfu.