Vísir - 19.06.1935, Page 2

VISIR
LAD KUÍL
Bretar og I»jódverjar
undirskrifa flotamála-
samning,
Frakkar sárgramir. — Anthony Eden sendur
tii Parísar til þess að ræða við þá flotamál og
önnur vandamál.
Ráðgátan.
London x8. júní. FB.
Uppkast aö samningi um ílota-
mál var undirskrifaöur í morgun
af fulltrúum Breta og- Þjóöverja,
en fullnaöarsamþykt fer frain síö-
ar. Samningurinn er geröur á þeim
grundvelli, sem áöur var getið, þ.
e. aö styrkleikahlutföllin verí;a
35 :xoo (smál.) og ennfretnur, aö
þessi hlutföll skuli gilda- fyrir
hvern flokk herskipategunda um
sig. Ríkisstjórnum Frakklands og
Ítalíu hafa veriö sendar orðsend-
ingar unx sanikomulagið. (United
Press).
London, 19. júní. — FB.
Blöðin í London eru yfirleitt
þeirrar skoðunar, að það sé
mjög mikils virði, að sam-
komulag hefir náðst í flotamál-
unum milli Breta og Þjóðverja
og eru fagnandi yfir árangrin-
um. Líta blöðin svo á, að sam-
komulagið komi í veg fyrir víg-
búnaðarkepni á sjó, slíka, sem
átti sér stað fyrir heimsstyrjöld-
ina. Einnig eru þau þess álits,
að fundinn sé hagkvæmur
grundvöllur til þess að byggja
á takmörkun vígbúnaðar á sjó
yfirleitt, ekki að eins Breta og
Þjóðverja, heldur og annara
stórvelda.
f blöðunum í París er hins-
vegar alt annar tónn út af flota-
málasamkomulagi Breta og
Þjóðverja. Frá mönnum í mik-
ilvægum opinberum stöðum
í morgun, snemma, voru stroku-
fangarnir entt'ófundnir. Atti blaö-
ið þá tal við' logregluna, sem gaf
þær upplýsingar, aö nú væri alls
xi lögregluþjónar aö leita þeirrás
Þótt ekki hafi tekist, að hafa
upp á strokuföngunum, hefir þó>
fi-ést til þeirra.
Fangarnir komu að Sel-;
koti í Þingvallasveit í
gær.
Klukkan aö ganga níu í gær-
kveldi var hringt til lögreglunn-
ar og henni tilkynt, að fanganxir
hefði komið aö Selkoti í Þing-
vallasveit. Báöu þeir um mat og
fengu hann. Fóíkið á bænum haföi
verið varað við strokumönnunum.
Veitti það þeim beina, en þoröi
ekki að hafast neitt að, meðan þeir
voru þar.
Leitinni haldið áfram,
með auknum mannafla.
Var nú ákveðið, að senda auk-
inn mannafla austur, þar sem sýnt
þykir, aö fangarnir haldi sig enn
í nánd við Þingvelli. Aö vísu
stefndu þeir til fjalla frá Selkoti,
hafa ltomið fram ummæli í
blöðunum, sem bera því vitni,
að í Frakklandi óttast stjórn-
málamennirnir afleiðingarnar
af samkomulaginu. Blöðin eru
sum harðorð út af því, að Bret-
ar hafa gert samkomulag við
Þjóðverja á þeim grundvelli,
sem kunnugt er, og segja jafn-
vel sum, að Bretar sé að hjálpa
Þjóðverjum til þess að rjúfa
ákvæði Versalasamninganna.
Vegna gremju þeirrar,sem fram
hefir komið í Frakklandi, meðal
stjórnmálamanna og blaða-
manna og víðar, þótt gremjunn-
ar eðlilega gæti mest í blöðun-
uin, hefir breska stjórnin
ákveðið að senda Anthony Eden
ANTHONY EDEN
til Parísar til þess að ræða flota-
mál og önnur mikilvæg vanda-
mál við frakknesku stjórnina.
(United Press).
en ]>aö er alveg eins liklegt, að
þeir felist einhversstaðar í Þing-
vallasveit eöa nágrenni hennar, og
aö þeir haldi á fjöll.
Strokumennfrnir komnir
fram.
í morgun var hringt til lögregl-
unnar frá Þyrli á Hvalfjaröar-
strönd, og tilkynt, aö strokufang-
arnir hefðu komið að Litla Botni
í Botnsdal um fótaferöartíma í
nxorgun. A Litla Botni er ekki
simi, og var því sent að Þyrli, til
jjess að gera lögreglunni hér að-
vart. Þaö fylgdi skilaboöunum, að
heimamenn hefði tekið þá’ í gæslu
og væri þrir menn yfir þeim. Er
skarnt frá Litla Botni að Stóra
Botni, og hafa Litla Botns-memx
ef til vill fengið liðsstyrk þar, til
þess að gæta fanganna. Lögreglu-
menn fóru héðan í nxorgun í bif-
reið, til þess að sækja fangana. —
Höfðu þeir komið aö Litla Botni
j gær, og sagt fólkinu þar frá
strokuföngunum og beöiö það aö
hafa gát á þeim og tilkynna þeg-
ar, ef þeirra yrði vart.
Þegar haftafarganið var vak-
ið upp aftur, var því lialdið
fraxn af ýmsum, að tilgangur-
inn með því mundi vera sá að-
allega, að reyna að draga versl-
unina úr höndum kaupmanna,
til hagshóta fyrir kaupfélögin.
— Eru nú þessar spár að koma
fram? Reynslan virðist hafa
sýnt það, að haftafálmið fái
engu áorkað um það, að minka
innflutninginn á erlendunxvarn-
ingi. Innflutningsverslunin virð-
ist imdanfarin haftaárhafa hlýtt
venjulegum Iögmálum. Inn-
flutningurinn hefir verið meiri
annað árið og minni hitt árið,
alveg án tillits til haftanna. Ef
liöftin verkuðu eins og talið er
:að til sé ætlast, ættu þessar
sveiflur smátt og smátt að
lxverfa og innflutriingurinn að
verða jafnari og jafnari, þar
til kominn væri jafnaðar- inn-
flutnirigur. En engin rnerki sjást
til l>ess, að í þetta liorf sé að
sækja. Að vísu hefir innflutn-
ingurinn 5 fyrstu mánuði yfir-
standandi árs orðið mjög svip-
aður því, senx liann vai’ð á
sama.tíma í fyrra, eix s. 1. ár var
einnxitt sníikið imxflutningsár og
,væri þáð óvæntur árangur af
innflutningshöftum, ef þau
gerðu það að verkum, að há-
imarksinnflutningur yi’ði jafnað-
ar-innflutningur!
En þó að reynslan sýixi
þannig, að innflutningsliöftin
liafi engin eða þá sára lítil áhrif
á heildarinnflutixinginn, þá er
þó reynsla einslakx’a kaupsýslu-
íxxanna alt ömxur, því að altaf
er krept meira og' nxeira að
þeim, þeir fá stöðugt nxinna
og minna að flytja inn. Og nú
er orðixx sú breyting á, að inxx-
flutningsleyfi þarf að fá fyrir
allar vörur og allur imxflutniixg-
ur er „skorinri niður“! En hvað
véldur þá því, að þrátt fyrir all-
an niðurskurð á öllurn innflutn-
ingi, þá skuli þó lieildar inn-
flutningúrinn ekkert minka?
Þessa ráðgátu er ekki unt að
ráða néma á einn veg. Ef ein-
Fpamtíð
Austuppikis.
Starhemberg prins stefnir í
áttina til algers einræðis,
en mótspyrna gegn honum
er að aukast.
Þaö er engurn efa undirorpið,
aö Ernst Rudiger von Starhem-
berg prins er sá maöur í Austur-
ríki, sem er þar nú mestu ráðandi.
En það er mikið undir þvi komið
hvernig hann notar sér það vald,
senx hann nú hefir, og ýrnsir ætla,
aö friöurinn í suöausturhluta álf-
unnar sé undir því kominn, að
hann noti það skynsanxlega. Ýmis-
legt bendir til, að aðstaða bans sé
að ýmsu leyti erfiðari Sn veriö hef-
ir. Hatrið á honunx og mótspyrn-
an gegn honunx er jafn nxikil og
hún hefir verið meðal jafnaðar-
manna, konxmúnista og nazista.
Hafi hatrið á honum ekki verið
eins mjkið og það getur oröiö meö-
al þessara flokka er það enn aö
aukast. Og þó er honunx ekki, eins
og stendur nxest hætta búin frá
þessum flokkunx, segir amerískur
blaðamaöur, senx hefir kynt sér
níjög rækilega ástand og horfur í
Austurríki nú. Fyrrnefndir flokk-
ar eru nxannfleiri en fylgismenn
lxans. Ef þeir sameinuðust þyrfti
engu að spá unx úrslitin. En til
þess eru litlar líkur. Starhemberg
óttast heldur ekki svo mjög þessa
flokka, vegna þess að þeir eru
ekki sanieinaðir. En lxann héfir
fylstu ástæðu til þess að óttast
andúð þá, sem upp er komin meöal
stakir kaupxnenii fá ekki að
flytja inn nema lítið brot af þvi,
senx þeir hafa flutt inn að und-
anförnu, en til landsins er þó
flutl eins niikið og áður, eða
nxeira, þá hlýtur einhverjum
öðrunx að vera ívilnað stórkost-
lega Og jxessir „aðrir“ hljóta að
vera „Sambandið“ og kaupfé-
lögin. ,
Innflutningsliöftin vii’ðast
aldi-ei liafa verið látin ná lil
kaupfélagamia. Það er alkunn-
ugt, að viðskiftavelta ýmsra
kaupfélaga í landinu liefir farið
■sivaxandi undanfarin haftaár.
Og blöð kaupfélaganna, sem nú
eru jafnfranxt blöð stjórnar-
flokkanna, hafa verið að guxna
af Jxessai’i velgengni þeirra.
Blöðin hafa ekki gætt þess, að
með Ixessu konxu þau upp um
þá gífui’legu nxisbeitingu inn-
flutningshaftánria, senx átt hefir
sér stað. Hér í blaðinu var vikið
að þessu fyrir nokkuru í grein
með fyi'irsögninni: „Samvinnu-
gróður“. Og svo undarlega brá
við, að blöð kaupfélaganna
steinþögðu. Nýlega var enn vik-
ið að þessu í sambandi við vefn-
aðarvöruinnflutning Ivaupfélags
Reykjavíkur, og farið allþung-
um orðuxn unx. Blöð kaupfélag-
anna steinþögðu einnig við þvi.
— Það virðist þannig alveg aug-
ljóst, að þessi misbeiting á inn-
flutningsliöftunum sé framin
heinlínis í samráði við ríkis-
stjórnina eða jafnvel eftir henn-
ar fyrirmælum.
En Inrað verður þá úr fyrir-
ætlunum fjármálaráðherrans
um að koma verslunai’jöfnuðin-
unx við útlönd i lag? Það nxunu
ýnisii' hafa oi’ðið lil að trúa því,
að honunx væri alvara unx það,
og ætla mætti, að einhver al-
vara liefði fylgt skuldhindingu
lians gagnvart' Bretum, senx
frægust er oi’ðin. En það er nú
sýnt, að höfuðtilgangurinn nxeð
öllu liaftafarganinu nxuni vera
sá einn, að draga vershmina í
Iandinu undir kaupfélögin.
ýmissa þeirra, sem lögöu liö sitt
til þess aö bæla niður uppreistar-
tilraunina gegn Dollfxiss-stjórn-
inni.
Starbemberg hefir náið sanx-
band: við Mussolini. Fyrir honum
vakir efalaust að koma á einræði
i Austurríki, aö fasistiskri 'fyrir-
mynd. En meöal ýnxsra þeirra, seni
fylgja enn stjóminni að málum,
er konxin upp megn óánægja gegn
Starhemberg og áformunx hans.
Þessarar óánægju gætir úr þrem-
ur áttum, frá and-fasistum meðal
bænda, frá þeim hluta verkalýös-
ins í borgunum, senx hallast aö
sunium kenningunx socialista, en
teljast ekki í flokki þeirra, og frá
klerkastéttinni. Bændunxir í Aust-
urríki em sjálfstæðir í lund og
vilja ekki láta skeröa nein réttindi
sín. Þeir líta fyrst og fremst á
Starhemberg senx aðalsmanninn, er
nxundi, fengi hann fult einræðis-
vald í hendur, skerða ýms réttindi
þeirra. Verkamennirnir telja hann
ekki hafa nein skilyrði til þess að
skilja til hlitar kjör þeirra og hvað
gera beri til þess að bæta kjör
þeirra og afkonxuskilyrði. Klerka-
stéttin hefir lcks horn í síðu hans,
vegna þess, að hún óttast, að hann
muni, er færi gefst, setja kirkjuna
undir alger yfirráð ríkisins. Klerk-
arnir vilja, aö kirkjan annist upp-
ekli æskulýösihs að miklu leyti,
Starhenxberg vill, að rikið geri
það. Beri Starhenxberg sigur úr
býtum veröur hann rikisstjórnandi
Austui-ríkis, hann fær svipað vald
í hendur og Mussolini í Ítalíu og
Hitler í Þýákalandi. En ef Star-
hemlíerg býður lægra hlut er ekki
Sóðaskapur.-
Ómenning.
Erlendii' fei’ðalangar, er liing-
að slæðast, og fara eitthvað xmx
hæinn, láta iðulega á sér skilja,
að þeim þyki hann ckki alls-
kostar hreinlegur. Og þeim er
það ekki láandi, því að sann-
leikurinn er sá, að víða um bæ-
inn er miklu meira af allskonar
óþörfu drasli og skrani, en við
sé unandi í raun og veru. Bæj-
arbúar finna þetta kannske ekki
sjálfir svo nxjög, þvi að margir
þeirra hafa alist upp við þetta
frá „blautu barnsbeini“. — .
Fyrir alþingisliáliðina 1930
var, að opinberri tilhlutan,
skorað á húseigendur og aðra
að „gera lireint fyrir sínuin dyr-
um“. Mönnum var boðið að
hreinsa alt rusl og óþarfa-dót af
lóðum sínum, svo að bærinn
yrði nxeð nokkuru meiri þrifn-
aðarblxe fen að vanda. Er ekki
annað kunnugt, en að vel hafi
verið undir þetta vikist af öllum
þorra manna, —
Þeir, sem leið eiga uni Skóla-
vörðuhæðina og koma nærri
„Hnitbjörgum“, bústað og
listaverkasafni Einars Jónsson-
ar, og' líkani Leifs hins lieppna
þar skamt frá, munu skjótlega
veita því athygli', að þar ei* sitt
livað öðruvísi útlils en véra ætti
og við er unandi. — Skamt frá
höfuðinngangi í listaverkasafn
Einars hefir nxöl og mold verið
rótað upp á allstóru svæði og'
sumu ekið á brott. Hinsvegar
hefir mikið af hnulhmgagrjóti
verið skilið eftir á víð og dreif
um moldarflagið. Og svo nærri
girðingunni um lóð Hnitbjarga
liefir verið gengið, að litlu mun-
ar, að grafið hafi vei’ið ixndan
sumum stólpunum. Er opið sár
meðfram girðingunni og mun
vindi og vatni ekki verða skota-
skuld xir þvi, að grafa undan
henni og lialda áfram skemdar-
verkinu, þar senx mannsliöndin
liefir látið staðar nunxið. —
Þyrfti nauðsynlega að liuga að
þessu nú þegar, því að girðing-
in er í hættu eða verður í ná-
inni framtíð, ef ekki er unx bætt.
Þá væri og nauðsynlegt að
flytja alt grjót á brott úr jarð-
sárinu, þar sem moldin liefir
verið tekin ,og sandurinn. Þetta
gapandi sár með grjóti og rusli
er óþolandi á slíkum stað.
Margir útlendingar skoða verk
lxins mikla listamanns og mun
þeinx gefa á að líta, er þeir sjá
hina reykvisku smekkvísi utan
girðingarinnar. Þetta þarf að
laga nú þegar.
Hið mikla líkan Leifs hepjxna
stendur skamt frá „Hnitbjörg-
um“, þar sem áður var Skóla-
vai’ðan. Það er gjöf framandi
þjóðar til hins íslenska ríkis.
Og það er nxikið listaverk og
voldugt. Ætlanda væri að fólk
léki sér ekki að því, að saurga
slíkt lislaverk og skennna.
Ætlanda væri, að jafnvel hinir
mestu ódánxar þjóðfélagsins
gott að segja fyrir um afleiðing-
arnar. Innanlandsfriðinum yröi
teflt í voða og ef til vill friðinunx í|
Dónárríkjunum öllum, en það gæti
haft þau áhirf, að ný heinxsstyrj-
öld brytist xit. Austurríkismenn eru
sjálfir í mjög milclum vafa unx
hvað gerast nxuni. En um eitt erú,
jxeir nokkurn veginn sanxmála: Aö
þess verður æ skenxra að bíða, aðj
til úrslita di'agi. Sunxir búast við
fullunx sigri Starhembergs, aðrir
að sanxkomulag náist og vald hans
rýrni, enn aðrir, að til innanlands-
styrjaldar komi. En hann stefnir
sjálfur í áttina til algers einræðis
enn sem komið er.
gæti látið sér skiljast, að þar
mætti ekki álfrek ganga. En
afdrepið í listaverkinu að baki
ber því örugt vitni, að ómensk-
unni og sóðaskapnum virðast
lítil taknxörk sett. Vitanlega eru
það ekki nema einstökustu
sóðar og menningarleysingj-
ar, senx geta fengið sig lil jxess,.
að lxafa i frammi óhæfu á þess-
um stað, en „verkin tala“ þarna
senx víða annarsstaðar. — Sumt
af þvi, senx þarna er eftir skilið,
mun vera lireinsað og hurt flutt
jafnóðum, en liitt hefir smám
saman látið eftir sig mórauða
farvegi, sem ekki íxíun takast
að afmá með öðru en þvi, að
meitla þá úr steininum. I>að
leynir sér ekki, hvernig
„straumax'“ þessir liinir blökku
eru til orðnir, og er ógaman að
láta útlendinga kynnast því likri
ómcnsku og átakanlegunx sóða-
skap. —
Þá nxá o,g geta þess, að þegar
er farið að brjóta fótstallinn, að
nxinsta kosti á tveini stöðum,
og verður slíkt framferði ekki
vítt um of. Sæmilegu fólki hlýt-
ur að renna til rifja eymd þeirra
vesalinga, sem valdir eru að
skenxdunx og saurgun þessa
listaverks. —
Við því mun hafa verið búist
í upphafi, að ef til vill yrði ekki
hjá því komist, að setja girð-
ingu umhverfis iniimismerkið.
Það hefir nú sýnt sig, að sú
gii’ðing liefði átt að konxa þegar
í stað, er minnismerkið var reist
þarna. En því nxun liafa verið
treyst — svona hálft i hvoru —
að það fengi að vera i friði og
ósaurgað.
Það er nú komið í Ijós, að slikt
var fullkomið oftraust. Og nú
er ekki annað ráðlegra, en að
vinda að þvi þegar í stað, að
konxa upp mannlieldri ,gjrðingu
umhverfis listaverkið. Hitt yrði
um of kostnaðarsamt, að láta
lialda vörð um það dag og nótt
og allan ársins hring. —
En annað hvort verður að
gera.
Úp bréfi
að austan.
(Mætti eg biðja Vísi fvrir
eftirfararidi línur-? Þær eru úr
bréfi frá kunningja minum í
Árnessýslu og skrifaðar núna
eftir fundahökhn síðustu. - S.):
.... „Þá er nú fundunum
Jokið. Hér ofan til í sýslunni
held eg mér sé óhætt að segja,
að stjórnarfylgið sé þverrandi.
Okkur hér finst eins og enginn,
eða fáir kannske réttara sagt,
vilji almennilega kannast við,
að þeir sé nxeð stjóminni nú
orðið. Sérstaklega er þetta að
verða áberandi, síðan það varð
nokkuð almenn skoðun hér, að
framsókn sé að renna inn í
socialistaflokkinn eða hafi feng-
ið honum taunxhaldið. En mörg-
um sýnist nú að svo sé. Til
dænxis lxefir verið fullyrt liér
manna milli, að hve nær sem
ágrciningur verði um bein og
bita, senx stjórnin ræður yfir,
þá heimti socialistarnir alt þess
lxáttar í sinn lxlut og liinir þori
ekki annað en að lúffa. Af þessu
og mörgu öðru draga menn það,
að það sé eiginlega socialistar
sem ráði, enda er víst öll stefnu-
skrá stjórnarinnar úr fjögurra
ára áætlun Héðins. Eg lield að
bændur sé nú loksins farnir að
sjá það, að þeir eigi litla sam-
leið með socialistunum, því að
]xeir reyna til dæmis að spenna
kaupið upp úr öllu viti, bændurn
til tjóns. Búskapurinn er sann-
arlega ekki svo arðvænlegur
núna, að hann þoli að borga hátt
kaup, en af háa kaupinu við
Strokutangarnir handsamaðir.