Vísir - 14.08.1936, Blaðsíða 2

[***)*«
VÍSIR

\
Dppreistarmena riOast á
3000 manna stjórnarher
nálægt Malaga. Af* stjéFnaF—
sinnum féilu 350 meim. en
jTjöida marg'ip sæFðust.
Fráhverfir skiloaði?
London, í morgun.
Mannskæðasta orustan,
sem háð hefir verið í borg-
arastyrjöldinni á Spáni, var
háð í gær, er uppreistar-
ménn frá La Linea gerðu
árás á 3000 manna stjórnar-
her. Réðust uppreistar-
menn skyndilega á stjórn-
arherdeildirnar og varð
mannfall meira í liði stjórn-
arsinna, en um fullnaðar-
úrslit orustunnar er enn
eigi kunnugt.
Fregnir um orustu þessa
hafa borist frá Gibraltar, en
La Linea er nágrannaborg
Gibraltarborgar sem kunn-
ugt er. Segir í Gibraltar-
fregnunum, að orusta þessi
hafi verið háð á Guadario-
Oslo, 13. ágúst.
Samkvæmt skeyíi frá Lissa-
bon flugu fjórar af flugvélum
uppreistarmanna yfir Badajoz
í gær og vörpuðu sprengjum á
bæinn.
Samkvæmt skeyti til Sjöfarts-
tidende eru komnar 19 árásar-
flugvélar til höfuðstöðvar upp-
reistarmanna á Spáni, Burgos.
Tuttugu og fimm þýskar árás-
arflugvélar eru sagðar konmar
til Sevilla. (NRP —FB.)
London, 13. ágúst. — FÚ.
Á Spáni standa nú aðalbar-
dagarnir um San Sebastian og
Granada. Uppreistarmenn héldu
lengi uppi skothríð á San Se-
bastian í dag síðdegis, og eru
sagðir að hafa komist innan
einnar til tveggja mílna frá Ir-
un. Búist er við, að herskip, sem
uppreistarmenn hafa á valdi
sínu, ásamt tveimur beitiskip-
um, muni fara til San Sebasti-
an, og gera árás á borgina.
Flugvélar uppreistarmanna
köstuðu fjölda sprengja yfir
Badajoz í morgun, og köstuöu
auk þess flugritum niður á göt-
urnar þar sem stjórnarherinn
var hvattur til þess að gefast
upp, ella myndi loftárás haldið
áfram. Borgin er þó enn í hönd-
um stjórnarinnar.
Aflur á móti liafa flugvélar
stjórnarinnar haldið uppi
sprengjukasti á Granada, og
skorað á uppreistarmenn að
gefás't upp, til þess að forðast
frekari loftárásir. Stjórnarher-
inn hefir tekið Loja, skamt fyr-
ir vestan Granada, og annan
bæ, skamt fjæir suðaustan
borgina.
Þá hefir einnig verið barist í
nánd við Saragossa, og segir
stjórnin sig hafa náð 12 vél-
byssum og nokkuru af skotfær-
um frá uppreistarmönnum.
Uppreistarmenn hafa nú haf-
ið nýja sókn í áttina til Malaga.
Segja þeir að Colmenar, 7 mílur
þjóðveginum, skamt frá
Malaga. Eigi er getið um
hversu mannmargir upp-
reistarmenn hafi verið, en
þeir réðust á herdeildir, sem
stjórnin hafði sent til Mal-
aga, og voru 3000 menn í
deildum þessum.
Halda uppreistarmenn
því fram, að af liði stjórnar-
hersins hafi fallið 350
menn, en fjöldi særst. Auk
þess hafi þeir tekið 150
fanga. Um mannfall í sínu
eigin liði, segja uppreistar-
menn, að einn yfirforingi
hafi beðið bana og einn
Mári, en 16 menn hafi særst.
Þetta árásarlið pppreistar-
manna ér deild wr setulið-
inu í La Linea.
(United Press. — FB.).
fyrir norðan Malaga, hafi fallið
í þeirra hendur.
í dag hefir nokkuð kveðið að
því, að skip uppreislarmanna
hafi skoíið af handahófi á Bar-
celona, og hafa bæði frönsk og
ensk skip orðið fyrir kúlum
uppreistarmanna. Spánska
stjórnin hefir beðið afsökunar
á þessum atburðum.
Undirbúningur er hafinn um
að flytja um 150 úllendinga,
sem staddir eru í Granada, með
flugvélum til Malaga eða Valen-
cia.
Ogilvei Forbes, sem skipaður
hefir verið formaður bresku
sendisveitarinnar í Madrid, er
lagður af stað frá London áleið-
is til Madrid.
Spánski sendiherrann í Lon-
don liefir borið til baka flugu-
fregnir um það, að spænska
stjórnin hafi flutt sig til Valen-
cia.
Azana forseti hefir gefið út
tilskipun um, að allir dómstólar
og öll trúmálafélög og ldaustur-
reglur skuli uppleyst í þeim
landshlutum, sem uppreistar-
menn hafa á valdi sinu, og mun
tilgangurinn vera sá, að koma í
veg fyrir það, að uppreistar-
menn geli kúgað löglega skip-
aða dómstóla til að dæma að
vild sinni.
Fréttaritari New York Times
í SeviIIa segir í fréttaskejdi til
blaðs sins, að 25 þýskar flug-
vélar, með þýskum flugmönn-
um, séu komnar til Sevilla. Seg-
ist hann hafa séð þær með eig-
in augum, og hafa talað við'
flugmennina, og ennfremur
hafi þýski konsúllinn í Sevilla
sagt sér, að Þjóðverjarnir ættu
að veita Spánverjum lilsögn í
flugi.
Ú tbreiðslumálar áðherr a
Þýskalands, dr. Göbbels, segir í
þessu sambandi, að sér sé alger-
lega ókunnugt um að nokkurar
þýskar flugvélar hafi verið
sendar til Spánar og að orð þau,
Jónasi Jónssyni er það mjög
i mun, að fá menn til þess að
trúa því, að Islendingar séu nú
yfirleitt að verða algerlega frá-
lwerfir skilnaði við Danmörku.
Hefir hann ritað hverja gréin-
ina á fætur annari i dagblað
framsóknarmanna, til að leiða
rök að þessu, en höfuðröksemd
hans er sú, að sjálfstæðisflokk-
urinn sé ekki fylgjandi skilnaði
nema í orði, og úr því að svo
sé um sjálfstæðísflokkinn, virð-
ist liann ekki álta, að frekari
vitna þurfi við um þetla.
Það er að sjálfsögðu alveg
ástæðulaust að vera að deila við
J. J. um þetta. Það breytir auð-
vitað í engu stefnu sjálfstæðis-
flokksins, hvorki í þessu máli
né öðrum, þó að Jónas Jónsson
reyni að telja sjálfum sér eða
öðrum trú um, að hún sé önn-
ur en' lýst hefir verið yfir af
flokknum sjálfum. Og sama er
að segja um staðhæfingar J. J.
um afstöðu einstakra manna,
eins og t. d. Gísla Sveinssonar
sem höfð sé eftir konsúl Þjóð-
verja i Sevilla, geti liann alls
ekki liafa mælt, heldur liljóti
þau að vera uppspuni frétta-
mannsins.
Sami fréttamaður segir einn-
ig frá þvi, að allmargar ítalskar
flugvélar séu í Sevilla. Og
flóttamenn, sem komið hafa til
Gibraltar frá Sevilla, segja frá
því, að þar séu bæði þýskar og
ílalskar flugvélar og erlendir
flugmenn.
O’Duffy, foringi irskra þjóð-
ernissinna, hefir liaft við orð,
að safna írsku liði til aðstoðar
uppreistarmönnunum á. Spáni.
O’Duffy er lagður af stað frá Ir-
landi til meginlandsins.
Kommúnistar í Frakklandi
hafa farið fram á það, að Al-
þ jóða-V erkamannasambandið
taki afstöðu gagnvart þeim at-
burðum sem eru að gerast á
Spáni. Franska verkamanna-
sambandið hefir samþykt þessa
tillögu fyrir sitt leyti, en fer
fram á það, að öðrum flokkum
sem styðja alþýðusamfylking-
una sé boðið að standa að áskor-
uninni.
í fréttum frá frönsku landa-
mærunum er sagt, að skotdrun-
urnar frá fallbyssum uppreistar-
manna, sem sækja fram til San
Sebastian, færist æ nær, og er
álitið, að þeir muni vera að
nálgast San Seóastian. Landa-
mærunum hefir verið lokað, og
umferð um veginn sem liggur
frá Spáni til Irun hefir engin
verið síðasta sólarhringinn. Það
er álitið, að uppreistarmenn hafi
notað sér það hlé sem varð í
bardaganum á þessum slóðum í
gær, til þess að afla sér liðsauka
og meiri hergagna frá Pampa-
lona.
Það er búist við, að áhlaup
verði hafið á Malaga innan fárra
klukkustunda. .1 frétt frá Gi-
braltar er sagt, að 600 manna
lið, með vélbj'ssur og stórskota-
byssur hafi lagt af stað í morg-
un frá La Linea, áleiðis til Mal-
aga.
Uppreistarmenn telja sig hafa
einangrað Badajoz. I borginni
sjálfri hafa tollverðir og lög-
regla reynt að rísa gegn alþýðu-
fylkingunni, en sú tilraun hefir
farið út um þúfur.
Uppreistarmenn segjast hafa
sameinað lið sitt að noráan og
sunnan, við Merida, austan við
Badajoz, en Merida er mikilvæg
járnbrautarstöð.
Stjórnarherinn hefir hrakið
hersveit uppreistarmanna til
þaka, nálægt Granada.
og Guðm. Hannessonar, „hinna
gömlu skilnaðarmanna“, sem
hann segir að nú séu orðnir al-
gerlega fráliverfir skilnaði.
Slíkar staðliæfingar af liálfu
J. J. eru að sjálfsögðu gcrsam-
lega marklausar, og álika stað-
lausar og fullyrðingar hans um,
að ýmsir gamlir sjálfstæðis-
menn séu nú í þarin veginn að
flýja land og ætli að setjast
að í Danmörku til þess þar að
eyða „elliárunum" og „bera
beinin er dauðinn nálgast“!
En um tvo þeirra manna, sem
hann nafngreinir í þessu sam-
bandi, er það vitanlegt, að ann-
ar er í þann veginn að liverfa
heim aftur eftir eitthvað árs-
dvöl i Danmörku, en hinn hef-
ir dvalist þar aðeins í nokk-
ura mánuði og er þegar
kominn heim aftur og, að full-
yrða má, ráðinn í því að bera
liér beinin. Hefði J. J. verið
ráðlegra að nafngreina engan
í þessu sambandi, og láta eitt
og hið sama yfir alla ganga,
eins og ekkjuna „eftir einn
hinn þektasta íhaldsmann,“
sem liann segir að sé að „und-
irbúa flutning til Danmerkur
með fé sitt.“ Slíkar dylgjur
um ónafngreinda menn er erf-
iðra að fást við og reka ofan
í höfundinn, enda miklu tam-
ari J. .1. að öllum jafnaði.
Þá hefir J. J. margendurtekið
það, að sjálfstæðismenn á Ak-
ureyri séu algerlega fráhverfir
skilnaði, og „vilji ekki Sigurð
Eggerz“ fyriir þingmarin, „af
því að þeim líki ekki aðstaða
hans gagnvart sjálfstæðismál-
unum.“ Sjálfstæðismenn á Ak-
ureyri hafa nú hinsvegar ný-
verið samþykt eindregna yfir-
lýsingu um að vinna að full-
um skilnaði við Danmörku
1943. Það væri því vonlítið
verk fyrir J. J., að reyná að
„leggja dóm“ á það, livort
stcfna Sig. Eggerz „er meira
rétt eða meira röng“, eins og
hann orðar það, en stefna sjálf-
stæðismanna á Akureyri, enda
leiðir hann það lijá sér. En
vitanlega leiðir liann það lijá
sér af þvi einu, að liann vill
ekki verða alveg ber að fylgi
sínu við þá stefnuna, sem liann
óttast að ahnenningur muni
telja „meira ranga“, en liitt
kemur vitanlega ekki lil mála,
að hann vilji styggja Stauning
eða aðra Dani með því, að
fella þann dóm, að skilnaðar-
stefnan sé sú „meira rétta“!
Það er nú vitanlegt, að Is-
lendingar liafa fram á síðustu
ár verið fylgjandi fullum
skilnaði við Danmörku. J. J-
virðist vera ákaflega sanntrú-
aður á það, að breyting hafi
orðið á þessu. Að svo stöddu
verður ekkert um það fullyrt,
hvort nokkur slík breyting liafi
orðið í hugum manna. En hafi
nokkur slík breyting orðið á
afstöðu manna til sjálfstæðis-
málsins, þá er ekki nokkur
vafi á því, hvað þeirri breyt-
ingu muni valda. Slík breyt-
ing getur ekki stafað af neinu
öðru en því, að menn hafi
veikst í trúnni á það, að þjóðin
sé fær um að stjórna sér sjálf.
Og það er þá stjórnarfarið í
landinu síðustu árin, sem liefir
veikt jnenn í þeirri trú. Hins-
vegar gá menn þá ekki þess,
að i sambandinu við Dani,
eins og það hefir verið, felst
engin trygging fyrir hetra
stjórnarfari í landinu framveg-
is. Ef þjóðin er þvi ekki vaxin
að eiga með sig sjálf, án nokk-
urs sambands við aðra þjóð,
þá er hún því heldur ekki vax-
in að neyta þess sjálfstæðis
sem hún þegar hefir.
Uppreistarmenn á Spáni hata
tengið fjölda flngvéla.
Til Burgos eru nýlega komnar 19 flugvélar og til Se-
villa 25 þýskar árásarflugvélar. Þýski ráðherrann
Göbbels segir, að sér sé ókunnugt um þetta, en frétta-
ritari New York Times, sem er alment álitið eitt-
hvert áreiðanlegasta heimsblaðið, segist hafa séð þær
með eigin augum. — Bardagar eru nú háðir um
ýmsar borgir Spánar.
MedfeFÖSn
ú bérannum.
Eg lieyri sagt, að nú eigi
harnaskólarnir að laka til starfa
1. næsta mánaðar. Þetta mun
vera samkvæmt nýrri löggjöf
og sennilega að vilja kenriara-
stéttarinnar eða einlivers hluía
liennar að minsta kosti. Mér
liefir þó skilist, að ekki muni
öll börn á skólaskyldualdri eiga
að sæta þessari meðferð, heldur
aðeins sum þeirra.
Mér finst það blátt áfram
blöskranlegt, að svona skuli
eiga að fara með börnin. Mörg
þessara barna, sem nú á að reka
á skólabekkinn 1. september,
eru í sveit og mundu verða þar
fram jrfir réttir eða j'afnvel
fram undir mánaðamót sept.—
okt., ef ekki hefði nú verið
fundið upp á þeirri vitleysu, að
þvinga þau til að setjast á skóla-
hekk mánuði fyr en tíðkast hef-
ir. Eg verð að játa, að eg get
ekki séð nokkurt vit í svona
ráðstöfunum. Börnunm veitir
ekki af því, að fá að vera í
sveit alt sumarið.
Því mun verða svarað, að
þetta komi nokkuð í .sama stað
niður, því að þessi börn losni
úr skólaprísundinni þeirn mun
fyr að vorinu. Skólaseta barn-
anna lengist því ekki við breyt-
inguna. Þetta kann að vera svo.
En mín skoðun er sú, að skóla-
seta barnanna, eins og hún
hefir verið, sé alt of löng. Það
hefði átt að stytta liana. Og
styttingin liefði vitanlega átt að
vera sú, að kenslu yrði lokið fyr
að vorinu en verið hefir.
Eg er gróflega hræddur um,
að lærdómur barnanna sé í öf-
ugu hlutfalli við liina löngu
skólasetu. Börnin sitja í slcólun-
um ár eftir ár. En hvað vita þau
svo, þegar upp er staðið — Ioks-
ins? Eg er því miður hræddur
um, að það sé í minsta lagi,
samanborið við tímann, sem tii
námsins er varið.
Börnin grauta í mörgu, vafa-
laust alt of mörgu, og læra ekk-
ert lil neinnar lilitar. Þrátt fyrir
allar skólaselurnar er eg þeirr-
ar skoðunar, að unglingar á
fermingaraldri viti nú öllu
iriinna en æskilegt verður að
teljast og líklegt mætti þj7kja.
Og jafnvel töluvert minna, all-
ur þorrinn, en tíðkaðist fjTÍr svo
sem 40 árum uni fcrmingar-
börn, og voru þó ekki á þeirri
tíð skólar á liyerj u strái og
sprenglærðir kennarar. Fyrir 40
—50 árum skrifuðu mörg börn ,
ljómandi fallcga liönd. Nú skrif-
ar flest ungt fólk mjög illa. Fyr-
ir 40—50 árum voru mörg ferrn-
ingarbörn vel að sér í islenskri
stafsetningu ogjafnvel sæmilega
ritfær, en eg ætla að nú
sé mikill misbrestur á slíku. —
Áður elskuðu börnin fögur ljóð
og höfðu mætur á höfuðskáld-
um þjóðarinnar. Nú vilja fæstir
unglingar heyra kvæði nefnd á
nafn. Þeim er skipað að læra
kvæði í skólunum, áður en þau
Jiafa öðlast þann þroska, að
kunna a'ð mela fagran kveðskap.
Afleiðingin verður sú, að þau fá
óbeit á öllum skáldskap, að
minsta kosli bundnum skáld-
skap. Og þessi óbeit getur staðið
mjög lengi — árum og jafn-
vel áralugum saman. Ef til
vill æfilangt. — En eg hygg
að það sé ekki eftirsóknarvert,
að „bólusetja“ . æskuna með
þessum liætti. Þjóðin hefir verið
ljóðelsk frá upphafi og skáldin
hafa kveðið og sungið í hana
kjarkinn, þegar á móti hefir
blásið.
Þetta kvæðarell við smábörn
í skólum er vafalaust frá úl-
löndum komið. Það er
eftirherma. Þar hefir börnun-
um verið skipað að læra kvæði,
frá Hraungerði.
I
I
Nú í dag eru hinstar jarð-
neskar leifar sr. Ólafs Sæmunds-
sonar bornar til moldar. Er þar
á brautu genginn einn þeirra
manna, sem dyggvast og best
héldu uppi menningu og hag-
sæld þjóðfélags vors um og eft-
ir síðastliðin aldamót.
Það er undarleg kend og til-
finningar, sem vakna í liugum
og brjóstum vorum, manna
hinna nýrri tíma, þegar vér sjá-
um eldri kjmslóðina hverfa
smátt og smiátt af leikvangi lífs-
ins. Þegar eg spurði lát sr. Ólafs,
fanst mér eins og strengur
brysti á liörpu, sem ómaði fagra
tóna og yndi var á að hlýða,
Mér fanst og, að nú virtist mörg-
um vandfylt hið nýja skarð. Eða
gerir samtíð vor sér Ijóst, hverfc
hlutverk hennar er, þegar hinir
fornu máttarstólpar bresta og
liverfa? Yeit liún um hlutverfc
sitt, svo hún eigi standi aftar í
fylkingu en hin forna kjmslóð
gerði‘
4
Sr. Ólafur þjónaði Hraungerð-
isprestakalli um 44 ára skeið.
Um einstök atriði þess mikla
starfs kann eg ekki að greina i
svo stuttu máli. En þó vil eg
nefna eitt atriði, sem verpur
roða og birtu á minningu sr.
Ólafs nú, þegar liann kveður
hinstri kveðju.
Kona ein, sem um langt skeíð
var sóknarbarn hans,liafði rat-
að í óvenju þungbærar raunir.
Eg ætla, að henni hafi virst um
þær mundir, að hún hafi mist
tök á öllu því besta og hugum-
þekkasta, sem þetta Iíf hefir að
færa. En nú, þegar hún kann
að meta og skilja þennan kafla
æfi sinnar, er ylríkast í liug
hennar, þegar hún minnist sr.
Ólafs, Iiversu mjúkum höndum
liann fór um hennar buguðu
og særðu sál. f hug hennar
verða allir skuggar að hverfa
fyrir birtu þeirrar minningar.
Og eg hygg, að þannig sé farið
um fleiri, já, flest sóknarbörn
hans. I dag hljóðnar hið mis-
ræmda og hjáróma yfir mold-
um hans, en hið himinsækria
liefir tök á hugum manna.
I Hraungerði i Flóa stóð
vagga þín, sr. Ólafur. Þar lágu
spor bernsku þinnar og æsku.
Þar naustu starfs og háðir bar-
áttu. Þar var akurinn, sem þú
orktir. Og þar er að lokum gröf
þín, þegar þú fékst eigi lengur
staðið á vettvangi lifsins.
Ivirkja ])ín og þjóð þakkar
þér unnin störf. Njót þú heill
hins komandi lífs og byrjandi
starfs.
Gunnar Jóhannesson.
og afleiðingin orðið sú, eins og
hér, að þau liafa orðið leið á
öllu saman. Sjást iðulega kvart- \
anir jfir þessu í erlendum blöð-
um og tímaritum, sem um upp-
eldismál fjalla.
Og víða mun nú horfið frá
þessari heimsku. En auðvitað
verður áhugi skólamála-ruglu-
kollanna þá hvað mestur hér.
Við höfum löngum verið naskir
á það, íslendingar, að hirða það,
sem aðrar þjóðir cru að fleygja.
Ekki meira um þetta að sinni
Erindi mitt var einungis það, að
láta í ljós óánægju mína jrfir
því, að börn skuli nú vera heimt-
uð úr sveitinni í ágústlok og sett
á skólabekkinn. Slík ráðslöfun
er Ieiðinlcg og ckki fjrrir það
synjandi, að hún kunni að vera
beinlínis hættuleg. —
Barnavinur.