Vísir - 26.01.1937, Blaðsíða 3

VÍSIR
Þorsteinn Gíslason
sjötugup
Eftir príf. dr. AlexaMer Jóhannesson.
Sannleikurinn
um Kveldúlf.
NIÐURLAG RÆÐU ÓLAFS THORS 1 GAMLA BÍC.
Þorsteinxi Gíslason er sjötug-
ur í dag. Hann á á lxak að sjá
lönguin starfsferli og liarla
inerkilegum í sögu þjóðarinnar
á xnestu umbrotaárum, sem yfir
hana liafa kömið. Hánn liefir
sjálfur staðið l'ramarlega í
þeirri bárátlu og jöfnum hönd-
um tekið þátt í stjórnmálahar-
áttunni og í bókmentakepni
þjóðarinnar, þvi að hvort-
tveggja starfsemin er barátta til
framsóknar, viðleitni á að lyfta
þjóðinni á liærra stig sjálfstæðis
og þroska. í heilan mannsaldur
hefir liann verið bæði ritstjóri
ög skáld, og kemur því hæði við
stjórnmála- og bókmentasögu
þjóðarinnar. Hann fæddist fyrir
70 árum á Stærra-Arskógi í
Eyjafirði, fór þaðan fárra ára
og var síðan alinn upp í Múla-
sýslu (á Kirkjubæ), lauk nápii
í latínuskólanum og fór síðan
til Kaupmannahafnar. Lagði
hann þar stund á íslensk fræði
og valdi sér lcjörsvið íslenskar
bókmentir síðustu alda, en lauk
ekki prófi, af þvi að Hafnarskóli
viðurkendi þá ekki, að lil væri
íslenskar bókmentir eftir 1500!
Þorsteinn hefir verið óvenju
afkastamikill blaðamaður. —
Hann var fyrst ritstjóri Sunn-
anfara (1894—95 og 1896—98),
síðan íslands (1897—99),
Bjarka (1901—04) og hæði
Lögréttu Qg Oðins fi'á 1906 og
loks ritstjóri Morgunblaðsins
xuii nál. 3 ára skeið (frá 1921).
Hann liefír verið engu af-
kastaminni rithöfundur og
skáld. Hann gaf út Nokkur
kvæði 1904 og Ljóðmæli 1920,
og er þar aðalsafn kvæða hans,
þá önnur ljóðmæli 1933 (og
eru í þeim margar þýðingar),
ennfremur Dægurflugur 1925,
en í því safni eru mörg gaman-
kvæði, sem rnjög voru sungin
um eitt skeið. Allmargar þýð-
ingar eru til eftir Þorstein: Árni
eftir Björnson (1897), Orustan
við mylluna eftir Zola (1903),
Sögur eftir Maupassant (1904),
I'étur píslarkrákur eftir Cham-
isso (1902), Sjómannalíf eftir
Kipling (1907), Quo vadis? eft
ir Sienkiewicz (1905), Nazredd-
in, tyrkneskar sögur, (1904),
ívar hlújárn eftir W. Scott
(1910) o. fl. ,
í hundnu máli hefir hann
þýtt kvæði eftir nál. 30 erlenda
höfunda og eru meðal þessara
þýðinga ýmis stór kvæði úr
Ijóðabókmentum síðustu tíma,
þar á rneðal Skýið og Til vestan-
vindsins eftir Shelley, allur
bálkurinn Á heiðum (Paa Vidd-
erne) eftir Ibsen, mörg kvæði
Björnsons, nokkur smákvæði
Goethes, Maður og kona eftir
Fröding, kvæði eftir Heine,
Thomas Moore, Musset, Johs. V.
Jensen o. fl.
í óbundnu máli hafa birst eft-
ir liann Riss (1905), smágrein-
ar um ýmisleg efni, Heimsstyrj-
öldin (1924), samlímasaga
1914—1918, nál. 1000 bl.aðsiður
með myndum, Þættir úr stjórn-
málasögu Islendinga (1936), en
það eru útvarpserindi þau, er
liann flutti á síðastliðnu ári.
Hann hefir og samið margar
ritgerðir, er birst hafa aðallega
i tímaritum, um ýmis skáld og
merkismenn þjóðarinnar og
má þar til nefna ritgerðir um
Jónas Hallgrímsson (sérstakur
bæklingur 1903), Matthías Joch-
urnsson, Ben. Gröndal, Gísla
Brynjúlfsson, Grím Thomsen,
Hannes Hafstein, Jón Magnús-
son. Loks hefir hann séð um
útgáfu á Friðþjófssögu (1935)
og Ljóðmælum Matth. Joch-
umssonar (1936). Enn má
geta þess, að hann um eitt skeið
samdi erlendar fréttir í Skírni.
Hann liefir og verið bókaút-
gefandi um langt skeið, og á
þann hátt stuðlað að þvi, að sum
vinsælustu skáld þjóðarinnar,
eins og Jón Trausti og Einar H.
Kvaran urðu þjóðinni kunn
jafnóðum og þau höfðu lokið
við ný skáldrit.
Ferlll þéssí sýnir, hve niikil-
virkur Þorsteinn Gíslason hefir
verið. Hann hefir verið óvenju
vinsæll sem blaðamaður og
stjórnmálaritstjóri. Um skeið
var hann formaður blaða-
mannafélagsins og i miðstjórn
heimastjómarflokksins. En all-
xnörg ár eru nú liðin síðan hann
hætti afskiftum af stjómmál-
um. Hann segir frá því i þátt-
um úr stjórnmálasögu íslands,
að Björn Jónsson hafi 1910
/ dembt á Lögréttu yfir 30 meið-
yrðamálum og úi úr þessu urðu
gagnkvæmar meiðyrðastefiiur,
svo að meiðyrðamál þessi skiftu
hundrúðum. Má af þessu ljóst
vera, að lík liefir stjórnmála-
barátta íslendinga verið á und-
anförnum árum. Er því ekki að
furða, þótt Þorsteinn Gíslason,
sem er maður liógvær, mildur og
sanngjarn, liafi verið fús á að
draga sig út úr þessari orrahríð.
Bókmentir og skáldskapur liafa
verið hans aðal liugðarefni, enda
er hann af alkunnri austfirskri
ætt, sein þeir síra Stefán Ólafs-
son í Vallanesi og Sigurður Pét-
ursson töldust til. Þorsteinn er
óvenjulegur smekkmaður á
bundið mál og finst livorki
blettur né lirukka á flestum
þeim kvæðum, er hann hefir
ort. Hann hefir og orðið nokk-
urskonar liirðskáld, því að við
konungskomur og önnur slík
tækifæri hefir jafnan verið leit-
að lil Þorsteins sem smekkvís-
asta mannsins og líklegasta til
þess að yrkja slík kvæði. Ljóð-
æð lians sjálfs er mild og lilý
eins og liægur aftanblær á
suniri. Hann hefir og notið
þessarar kyrðar á undanförnum
árum og unnið að liugðarefn-
um sínum. Auk tímarita þeirra,
er liann enn gefur út, hefir hann
á undanförnum árum unnið að
sióru skáldverki úr sögu þjóð-
arinnar á undanförnum árum.
Er þess að vænta, að honum
endist aldur til að Ijúka því
verki.
Spakur maður merkir hæglát-
ur maður, gætinn maður. Af ís-
lenskum stjórnmálamönnum á
síðari árum má vafalaust telja
Þorstein til þessa flokks manna.
Þeir eru mildir menn, hógvær-
ir og sanngjarnir, og er þjóð
vorri ekki síst þörf á slikum
mönnum. ,
Um leið og hinu sjötuga
skáldi eru fluttar þakkir á þess-
um tímamótum í lifi lians, er
þess að óska, að liinn spaki mað-
ur megi enn um lang t skeið
dvelja með þjóð vorri og auðga
lif liennar með víðsýni og þekk-
ing sinni.
A. J.
Árásirnar á
Goliklúbbinn
Flestum virðist heldur óvið-
eigandi og óverðskuldaðar árás-
ir þær, sem Golfklúbbur íslands
liefir orðið fyrir í Alþbl. og N.-
Dagbl. í sambandi við erindi
klúbbsins til bæjarstjórnar um
áhyrgð á láni til golfbrautar.
Vísir lítur svo á, áð slíkt mál
sem þetta eigi ekki að gera póli-
tískt. Hér er að eins um íþrótta-
mál að ræða, sem allir flokkar
liingað til hafa verið sammála
um, að lialda utan við stjórn-
málin. Hjá einni helstu íþrótta-
þjóð lieimsins, Bretum, er golf-
leikurinn iðkaður meira en
nokkur önnur íþrótt, af ungum
og gömlum, háum og lágum.
Þar er talið sjálfsagt að hver
bær og liver sveit liafi sinn golf-
völl.
Hér hefir verið tilfinnanlegur
skortur á golfvelli og fjölda
margir útlendingar sem liingað
koma spyrja um, hvort þeir
j geti fengið að leika hér golf.
Golfklúbbur íslands hefir reynt
að bæta úr þessu en það kostar
mikið fé að koma upp sæmileg-
um velli.
Það er mikill misskilningur
að halda þvi fram að hér sé um
„burgeisa“-íþrótt að ræða. í
samningi þeim sem klubburinn
Norskt skip I
sjávarháska.
Björgon varð ekki við
komið vegna óveðnrs
[íegar siðast fréttist
Oslo 25. jan.
Skipið Veni frá Haugasundi
sendi frá sér neyðarmerki um
kl. 3 i gær, er það var 50 kvart-
mílur út af Feiesten. Venus,
sem var á leiðinni frá Newcastle
til Bergen með skipshöfnina af
Trym, heyrði neyðarmerkið og
fór á vettvang ásamt skipinu
Jupiter frá Bergenska. Einnig
fór skip Wilhelmsens, Tenn-
esse, og fleiri skip á vettvang.
Veni er 4880 sinálesta skip með
28 manna áhöfn. Skipið er á
leiðinni frá Narvik til Middles-
borough með kísfarm. Stýrisút-
búnaðurinn hafði bilað og tveir
menn meiðst. Kl. 21 sendi Os-
mundsen sldpstjóri skeyti um,
að skipið væri í stórliættu, allir
skipsmenn væri saman komnir
á brúnni, en stórsjóir gengi yf-
ir sk’ipið, en stormurinn ykist.
Venus kom á vettvang kl. 23,25
og byrjaði þegar að dæla olíu í
sjóinn. Kl. 3,15 sendi Venus
skeyti um, að Veni ræki norð-
vestur með brotið stýri og að
enn væri ofsastormur. Jupiter
heldur sig nálægt skipinu. Ut-
sira loftskeytastöðin tilkynnir i
dag, að leki sé ekki enn kominn
að skipinu og sé það ekki í yfir-
vofandi hættu. Veður er enn
svo slæmt, að ógerlegt er að
setja niður bát til þess að freista
að bjarga skipshöfninni. Vegna
lcolaskorts varð Venus að halda
álram ferðinni til Bergen, og
kemur þangað í dag síðdegis. —
Skipið Drakar, eign Fred Olsen,
hefir bjargað skipshöfninni af
portúgölsku skipi undan Kap
Finisterre og flytur Drakar
skipshöfnina til Kaupmanna-
liafnar. (NRP—FB). ,
Björgun skipsmanna af Trym
vekur alheimsathygli.
Öll ensk blöð birta í dag ítar-
legar lýsingar á björgun skips-
hafnarinnar af Trym og er far-
ið miklum lofsorðum um það
afrek, sem skipshöfnin á Venus
vann. Einnig er skýrt ítarlega
frá komu Venus til Newcastle
sem þótti að þessu sinni mikil
viðburður og dró þangað fjölda
blaðamanna og aðra. Skipstjór-
inn á Venus hefir fengið heilla-
óskaskeyti í hundraðatah m. a»
frá Noregskonungi og drotn-
ingu, Mowinkel, Norslcu Ame-
ríkulinunni og fjölda mörgum
öðrum utan lands og innan. —
Siglingamálaráðuneytið hefir
nú til atliugunar að veita björg-
unarmönnunum opinhera við-
urkenningu.
(NRP.—FB.).
hefir gert við bæjarstjórnina
um leigu á landi undir golf-
braut, er skýrt tekið fram, að al-
menningur hafi aðgang að vell-
inum fyrir það verð sem bæjar-
ráð samþykki. Hér er því um
almenningsleikvang að ræða og
það væri sæmdarauki fyrir bæ-
inn að völlurinn kæmist upp.
Ásökunin um óreglu á hend-
ur klúbbsins er ómakleg. Þar
hefir ekki verið haft vin urn
liönd í meira en ár og verður
ekki framvegis. Ásökunin er
því ómaklegri fyrir þá sölc að
það dæmi sem gert var að um-
talsefni er klúbbnum óviðkom-
andi.
ANDSTÆÐINGAR einka-
framtaksins bera nú nær
tíaglega með vaxandi heift fram
þá kröfu, að tafarlaust verði
gengið að Kveldúlfi til greiðslu
allra skulda félagsins. Geti fé-
lagið eig-i int af hendi þær
greiðslur, er þess krafist að það
verði tafarlaust tekið til gjald-
þrotaskifta, en eigendur látnir
sæta ábyrgð fyrir að hafa ekki
gefið sig upp í tæka tíð.
Kröfur þessar rökstyðja árásar-
mennirnir með því, að Kveldúlfur
eigi ekki fyrir skuldum. Er slíkt að
vísu ekki fátítt hér á landi. Hafa
2400 bændur, margir útvegsmenn,
allir kaupstaðir landsins, utan
Reykjavíkur og annar hver hrepp-
ur landsins, verið teknir nýverið til
skuldaskila, án gjaldþrots, og feng-
ið skuldakvittun með því að greiða
alt niður í 2—5% af óveðtrygðum
skuldum. Skuldaði fyrirtæki Finns
Jónssonar 766 þús. kr., eða 319
þús. umfram eignir. Greiddi Finn-
ur aðeins 5%, eða 12)4 þús. kr.,
upp í 250 þús. kr. óveðtrygðar
skuldir, en þáði auk þess 147 þús.
kr. uppgjöf veðskulda.
Þennan fjárhag hafði Alþýðu-
blaðinu lengi verið kunnugt um, en
aldrei krafist gjaldþrots.
Bæjarútgerð Hafnarfjarðar skuld-
ar um 1 miljón krónur. Eignir eru
um 400 þús. kr., eða aðeins 40%.
Þetta veit Alþýðublaðið, en orðar
þó hvorki „uppgjör" né gjaldþrot.
Það er því varla goðgá, þótt
Kveldúlfur ætti tæplega fyrir skuld-
um, og ekki einhlít rök fyrir því
að félagið sé „mesta fjárglæfrafyr-
irtæki landsins", „illræmt brask-
fyrirtæki" og hreiður „svívirðileg-
ustu fjármálaspillingar“.
En Kveldúlfur þarf ekki að leita
neins skjóls í samanburðinum við
þessi sósíalistaf yrirtæki. Kveldúlfur
getur greitt eða sett tryggingu fyr-
irhverjumeyri skulda sinna og auk
þess skapað fólkinu nýja, arðvæn-
lega atvinnu, en sjálfum sér stór-
bættar afkomuhorfur. Skal eg nú
skýra það nánar, og skýrist þá jafn-
framtmyndin af heiðursmönnunum
sem hundelta Kveldúlf undir því
yfirskyni, að hann eigi ekki fyrir
skuldum, en lofa og prisa Sam-
vinnufélag Isfirðinga og Bæjarút-
gerð Hafnarfjarðar.
Það yrðu sjálfsagt ekki metnar
gildar sannanir, þótt eg drægi fram
reíkninga Kveldúlfs og leitaðist við
að sýna fram á að eignir félagsins
jafngiltu skuldum. Flestir mundu
vera jafnnær, vegna ókunnugleika
á sannvirði hinna mörgu og miklu
eigna. Verð eg þvi að leita almenn-
ari sannana.
Fjárhagnr Eveldfilfs.
Rétt er þá fyrst að skygnast inn
í sjálfa árásarmennina, og aðgæta,
hvort innan um allan vaðalinn sé
nú ekkert, sem ljósti því upp, hvað
þeir sjálfir í raun og veru álita.
Leitin verður ekki löng.
Alþýðublaðið margsegir þetta
tvent:
„Skuldir Kveldúlfs eru hátt á 7.
miljón króna“, og
„Skuldir Kveldúlfs eru )4 miljón
umfram eignir.“
Með þessu játar Alþýðublaðið,
að það telji eignir Kveldúlfs sem
næst 5)4 miljón króna virði. Sé það
mat Álþýðublaðsins rétt, eru eign-
ir Kveldúlfs meiri en skuldir.
Alþýðublaðið er nú auðvitað ekki
merkilegt vitni, og leiði eg þvi
nokkur önnur vitni úr stjórnarlið-
inu.
Veit eg að vísu ekki, hve mikils
Sjálfstæðismenn meta framburð
þeirra, en stj órnarblöðin munu telja
sér lítt fært að ónýta hann með
öllu, eldvi síst vegna þess, að öll
vitnin höfðu reikninga Kveldúlfs
handa á milli, 0g starfsmannsskyldu
til að koma fram sem óhlutdrægir
dómarar í málinu.
Nefni eg þar fyrsta skattstjóra
Reykjavíkur, en næsta þá yfirskatta
nefndarmennina Héðin Valdi-
marsson og Ragnar Ólafsson, og
loks Ríkisskattanefndarmennina
Jónatan Hallvarðsson og Pál Zop-
I honíasson.
Við alla þessa menn deildum við
bræður alt síðastliðið ár, í þvi skyni
að fá þá til að viðurkenna, atS
Kveldúlfur ætti þó aldrei meira en
800 þús. kr. skuldlausa eign. Dróg-
um við fram þá liði í reikningum
Kveldúlfs, er helst studdu mál okk-
ar, en alt kom fyrir ekki. Úrskurð-
uðu þeir allir, hver á fætur öðr-
um, að skuldlaus eign Kveldúlfs
væri livorki meiri né niinni en heil
miljón króná, og gerðu okkur að
greiða eignarskatt og eignaútsvör
eftir því.
Munu þessir valinkunnu heiðurs-
menn sjálfsagt reiðubúnir að stað-
festa fyrir rétti þetta mat sitt á
Kveldúlfi, og ekki síður þess albún-
ir, að beina skrifum stjórnarblað-
anna á rétta braut.
^J'IL viðbótar þessum opinbera
vitnisburði um efnahagKveld-
úlfs, tel eg rétt að segja frá því,
að erlendir lánardrottnar, sem vel
þekkja fjárhag okkar, telja sér fært
að veita okkur nýtt lán, að upphæð
framt að 1 miljón króna, til að
reisa nýja, stóra síldarverksmiðju
á Hjalteyri.
Við allan þennan vitnisburð, bæði
stjórnarliða og erlendra lán veitenda
um efnahag Kveldúlfs, vil eg svo
aðeins bæta því, að íslenskir bank-
ar mundu sjálfsagt hafa tekið í
taumana, ef efnahagur okkar hefði
gefið til þess sérstakt tilefni.
Að þessu upplýstu, virðist sæmi-
lega upplýst, að sjálfur efnahagur
félagsins gefur ekki haldgott tilefni
til árásanna. Hitt er svo sannað
mál, að þrengingar kreppuáranna
kunna aö leggja féndum einkafram-
taksins nothæf vopn i hendur til á-
rása, því að jafnvel þeir, sem best
eru stæðir, verða auðvitað öðrum
háðir um lánsfé, og geta ekki greitt
skuldir sínar, meðan enginn vill
kaupa eignir þeirra.
Á undanförnum árum hefir
Kveldúlfur siaukið skuldir sinar,
eins og önnúr útgerð landsmanna.
Nefni eg aðeins til samanburðar, að
sé reiknað með svipuðu árlegu tapi
á hvern togara Kveldúlfs, og orðið
hefir á skipum bæjarútgerðar Hafn-
arfjarðar, ætti tap Kveklúlís á tap-
árunum frá 1930, að nema 3 mil-
jónum og 6 hundruð þúsundum
króna. Hefir þó bæjarútgerðin not-
ið skattfrelsis og margvislegra fríð-
inda umfram Kveldúlf.
Engan þarf þvi að undra, að örð-
ugt sé að standa undir greiðslu
hinna háu vaxta í slíku árferði, og
fór félagið frarn á það við Lands-
bankann fyrir um það bil ári, að
félagið þyrfti ekki fyrst um sinli
að borga út vexti af skuldunum,
heldur mættu þeir leggjast á sér-
reikning, og greiðast af afrakstri
ársins ,ef hægt væri, en ella bæt-
ast við skuldir. Á siðasta liausti
þótti sýnt, að ekki yrði kleift, að
greiða vextina alla af andvirði
seldra afuröa, og voru þá teknir
upp nýir samningar um áfram-
haldandi lánveitingar til starf-
rækslu Kveldúlfs.
Gerðum við þá Landsbankanum’
tilboð það, sem Alþýðublaðið kall-
ar „ósvífni" og „svindl“, en það var
á þá leið, að Thor Jensen lætur
Kveldúlfi falar allar jarðeignir sín-
ar í Kjósarsýslu, með allri áhöfn
og öllu tilheyrandi, íyrir einar 35O'
þús. kr., er á eignunum hvíla, auk
skuldalista Kveldúlfs, en hann er
að verðgildi fyrst og fremst skuldir
okkar bræðra, sem Alþýðublaðið
hefir talið einskis virði.
Alt andvirði allra þessara eigna,
að undanskildum áhvílandi 350 þús.
kr., á svo að ganga til bankanna,
beint upp í skuldir Kveldúlfs.
Þetta er nú hinn „fáheyrði" og
„ósvífni“ „svindill“, sem Alþýðu-
blaðið talar um.
Mönnum til leiðbeiningar get eg
þess, að meðal þessara eigna Thor
Jensens, eru yfir 300 ha. ræktað
land. Hefir ha. í verri rækt geng-
ið kaupum og sölum á alt að 3000
kr. Með 2000 kr. verði á ha„ er
landverðið á 7. hundrað þúsund.
Annað landverð' þessara jarða, er
að sannvirði 4—600 þús. kr.
Hlöður og fjós eru fyrir 700
gripi. Samkvæmt lægsta byggingar-
Húsmæður!
Eftirtaldar verslanir vilja benda yður á, að þær
selja flest, sem þér þarfnist til heimilisins og senda yður
það heim.
Vörur: Nafn: Sími:
Matvörnr: Liverpool 1135
Branö,köknr:Óli Þör KiaPP,rst. 17. 3292
Kjöt: Búrfell 1505
Fisknr: Fiskbnö Baldnrsg. 39 2307
Kol: H.f. Kol & Salt 1120
Bnsáhöld: Liverpool 1135
Hreinlætisv. Sápnbúðin Uaugav. 36 3131