Vísir - 09.09.1937, Qupperneq 3

VÍSIR
Verslunarjöfnuðurinn
er nú öhagstæður um
2,7 milj. króna.
r
Otflutningurinn í ágústmánuði var 11.5 miljónir króna.
Er það á einum mánuði hæsti útflutningur sem verið
hefir um langt skeið. Á síðasta ári var hæstur útflutn-
ingur í september, 7.053 þús. kr. Innflutningurinn í ágúst var
um 6.4 milj. kr.
Nýjar bækur:
Frí liðnniu fcvöldim
■9 fleirl sögnr.
Isafoldarprentsmiðja h.f. hef-
ir sett á bókamarkaðinn nokk-
urar nýjar bækur undanfarna
daga. Meðal þeirra er safn af
smásögum meö ofanskráðum
titli, eftir Jón H. Guðmundsson.
Vísir hefir ekki kynt sér sögur
þessar ennþá, en getur þeirra
væntanlega við tældfæri. Þær
eru 13 að tölu og allar stuttar.
Hefir þvi verslunarjöfnuður-
inn í þessum mánuði batnað um
5 milj. kr. Var slíks full þörf,
því að jöfnuðurinn i júlilok var
óhagstæður um 7% milj. Enn-
þá vantar þó um 2,7 milj. til að
fullur jöfnuður náist og mágera
ráð fyrir að útflutningurinn i
september og október fari tals-
vert fram úr innflutningnum,
því að ennþá mun ósent af síld-
arafurðum fyrir um 15 milj. kr.
Sé aftur á móti greiðslu-jöfn-
uðurinn athugaður (það sem
landsmenn þurfa að greiða til
útlanda), þá er bann um síð-
ustu mánaðamót óliagstæður
um 9—10 miljónir kr. Enda
hefir gjaldeyrisástand bank-
anna borið því ljósast vitni
liversu greiðshij öfnuðurinn er
óbagstæður, því að erlendar
verslunarkröfur bafa ekki feng-
ist yfirfærðar og lausaskuldir
einstakra manna og ríkisfyrir-
tækja við útlönd, hafa af þeim
orsökum vaxið stórlega síðustu
mánuði. Væntanlega tekst nú
að grynna eittlivað á þeim
skuldum, sem þannig hefir ver-
ið til stofnað og telja bankarnir
vafalaust.skyldu sína að sjá um
að greiðslur slíkra skulda séu
látnar sitja i fyrirrúmi.
Hin mikla síldveiði hefir að
þessu sinni forðað þjóðinni frá
þeirri ógæfu að lenda í stór-
feldum vanskilum við útlönd
og öllum þeim vandræðum er
af því liefði leitt. Fjárhagsút-
litið hér var elcki hjart í júní-
TOGARAR
FÁ ÁMINNINGU.
, 7. sept. FÚ.
Varðskipið Ægir lcom í gær
til ísafjarðar með tvo togara,
sakaða um ólöglegan umbúnað
veiðarfæra. Fengu báðir áminn-
ingu, en síðan var þeim slept.
mánuði. En sem betur fór
rættist úr því hetur en nokkur
þorði að gera sér vonir um.
Hvernig afkoma ársins verð-
ur, er ekki enn hægt að gera sér
grein fyrir. Ástæða er lil að
ætla að innflutningurinn fari
yfir 50 miljónir kr. En jafnvel
þótt innflutningurinn verði svo
mikill, er ekki ólíklegt að
greiðslujöfnuður náist, svo að
skuldir við útlönd þurfi ekki að
vaxa á þessu ári.
’ i T .-
Kartöfluverð
lækkar.
Grænmetisverslun ríkisins
hefir nú loks lækkað kar-
töfluverðið úr lcr, 40 í 21 kr.
fyrir 100 kíló. Vísir hefir
hvað eftir annað vakið máls
á því, að 40 kr. verð væri ó-
hæfilega liátt á þessari vöru,
sem er ein aðal neysluvara
almennings. Grænmetiseinka-
salan hefir nú ekki séð sér
annað fært, en að lækka verð-
ið, þrátt fyrir það, þótt blöð
stjórnarinnar tæki sér fyrir
hendur að verja hið háa verð
einkasölunnar.Nýja Daghlað-
ið gelclc svo langt, að segja
að ekkert tillit yrði tekið til
þeirrar kröfu, að kartöflu-
verðið yrði lækkað. Nú stein-
þegja þessi blöð um málið.
bau liefði einhverntíma talið
það tíðindi, að ein rikiseinka-
salan lækkaði verð hjá sér
um 50%. Almenningsálitið
fordæmir framkomu stjórn-
arblaðanna og vörn þeirra á
kartöfluokrinu.
Þráðarspottar.
Bók með þessu nafni er al-
veg nýlega komin út á kostnað
ísafoldarprentsmiðju. Þetta er
allmikil bók, tæpar 200 blaS-
síður. Innihaldið er 6 sögur.
Höfundurinn er íslensk kona
vestan liafs. Hún tileinkar fóst-
urforeldrum sínum „spottana“
með þessum orðum:
„Þetta kver er tileinkað
minningu ástkærra fósturfor-
eldra minna, hjónanna Jóns
Sakaríasarsonar og Guðrúnar
Ilallgrímsdóttur, í Bolungar-
vík, Hólshreppi, ísafjarðar-
sýslu, íslandi. Með ást og virð-
ingu, þeirra til dauSans þakk-
lát og unnandi: Rannveig Krist-
ín Guðmundsdóttir Sigbjörns-
son. Leslie, Saskatchewan, Can-
ada. ;
Má ætla að sumir hafi gaman
af að kynnast ritverkum þessar-
ar vesturíslensku konu.
Ný fi*amleiðsla.
Nýkominn er á markaöinn hér
í bænum clrykkur, er nefndur er
AppelsínulímonaSi, og framleidd-
ur í Sanitas. Drykkurinn er búinn
til úr appelsínusafa og „kjöti“. —
Það má ségja me'ö sanni, að Gos-
drykkj averksmiðj unni Sanitas
hefir vel tekist, er hún hefir hafið
íramleiöslu á þessu, því aö eftir
þetta sólarlausa sumar, sem nú er
að líða er þessi appelsínudrykkur
mönnum enn nauösynlegri. Appel-
sínur eru kalkauðugar og blóð-
aukandi ávöxtur, og því nauðsyn-
legri en margt annað sælgæti, er
fólk leggur sér til munns.
Vonandi er, að Sanitas, sem
jafnan hefir sýnt lofsverða við-
leitni til að bæta alla framleiðslu
sina, svo að hún jafnist á við hið
besta útlenda, geti haldið áfram
framleiðslu sinni á Appelsinulím-
onaði, og ekki skorti innflutning
nauðsynlegra hráefna þess.
Neytandi.
Ritfregn.
Mannfagnaður. Útgefandi:
ísafoldarprentsmiðja h.f.
Reykjavík 1937. 190 bls.
Snorri Stúrluson segir um
Óðin, að „harin talaði svá
snjallt ok slétt, at öllum, er
lieyrðu, þótti þat eina salt“.Þessi
orð lýsa vel þeim áhrifum, sem
miklir mælskumenn hafa á á-
heyrendur sína. Mælskulisiin er
ævagömul, og ein hin göfugasia
list og gagnlegasta, þeim er
kunna með að fara; á henni
byggist vald það, sem sumir
menn liafa náð á samtiðar-
mönnum sínum, er þeir hafa
lag á því, eins og Óðirin, að leiða
mönnum hvern lilut fyrir sjón-
ir, eins og þeir sjá hann sjálfir.
Mælska er að nokkuru leyti
meðfædd, en þó meir komin
undir lærdómi og tamningu.
Það er því nrikið mein, að skól-
ar vorir leiða þessa list alveg
hjá sér. Að því leyti eru allir
menn hér á landi „sjálfmentað-
ir“, þeir hafa orðið að nema
þessa list á eigin spýtur, enda er
liér fátt um verulega rnælsku-
menn.
Það er á allra manna vitorði,
að dr. Guðm. Finnbogason er
einna málsnjallastur maður hér
á landi, og fer það eftir annari
atgervi hans. Hann hefir þó Títt
staðið í erjum stjórnmálanna,
þó að liann hafi að vísu komið
þar við, heldur liefur liann beitt
orðkyngi sinni ýmist til þess að
fræða og menta eða til þess að
fjörga og gleðja. Tækifærisræð-
um lians hefir lengi verið við
brugðið, er hann liefir flutt í
samkvæmum, á gleðifundum
eða við önnur tækifæri, þar sem
margt manna hefir verið saman
komið til þess að minnast ein-
hvers eða fagna einhverju.
Dr. Guðm. Finnbogason hefir
nú gefið út úrval af tækifæris-
ræðum sinum, undir titlinum
„Mannfagnaður“. í þessu safni
eru alls 52 ræður, hin fyrsta
flutt sumarið 1902, en hin sið-
asta í fyrrasumar.
Það munu margir mæla, að
það sé eins og svipur lijá sjón,
að lesa ræður, er þeir liafa áð-
ur heyrt fluttar af mælsku og
andagift, en notið sjálfir ræð-
unnar i hátíðaskapi. Þessu
verður elcki neitað, en dr. G. F.
segir í formála fyrir hókinni
sem sína slcoðun, „að þær ræð-
ur, sem ekki þola prentsvert-
una, séu ekki annað en hljóm--
andi málmur og hvellandi
hjalla“. Eg get búist við því, að
flestum tækifærisræðum, sem
menn lieyra á gleðifundum, sé
þannig liáttað, að menn mundu
hafa lítið gaman af að lesa þær
á prenti löngu síðar. En ræður
þær, sem valdar eru í bók þessa,
„þola prentsvertuna“, það er
alveg áreiðanlegt. En það ér ó-
þarflegt lilillæti, að ætla að telja
mönnum trú um, að það skifti
ekki miklu, hvernig ræðurnar
eru fluttar. Það þarf að minsta
kosti ekki að segja þeim, sem
liafa séð eldinn í augum Guð-
mundar og Ijómann í brosi
hans, þegar hann liefir slöngvað
einhverju óvæntu snillyrði eða
smellinni samlikingu yfir fagn-
andi söfnuðinn.
í safni þessu kennir margra
grasa. Þar eru ræður fyrir
minni íslands og fleiri landa,
minni kvenna, minni fánans,
minni ýmissa stétta og héraða,
ræður um liðna merkismenn,
hle&sk bnappa-
og syigjigirð.
Fyrir um það bil tveimur ár-
uni byrjaði Baldvin Jónsson að
framleiða hnappa og sylgjur og
hefir hann smám saman fært
út kvíarnar. Þetta er ný iðn-
grein hér á landi og hefir ver-
ið og er enn við ýmsa erfið-
leika að stríða, sem aðallega
stafa af því, að erfitt hefir verið
að fá hráefni og vélar. Og enn
háir það starfseminni, að ekki
liefir tekist að fá allar þær vél-
ar, sem æskilegt og nauðsynlegt
er að fá, til þess að gera fram-
leiðsluna fjölbreyttari. En vænt-
anlega rætist úr þessu. Einnig
er liár innflutningstollur á hrá-
cfninu, sem unnið er úr. L
Verkstæðið Sylgja er til húsa
á Skólavörðustíg 13 A, og
leit tíðindamaður frá Visi
þar inn nýlega og átti tal
við Baldvin Jónsson, er sýndi
honum vélar og framleiðslu.
Kvað hann framleiðsluna lika
vel — það, sem framleitt hefði
verið, liefði selst jafnóðum. Er
lögð stund á að framleiða
lmappa og sylgjur á kvenfatn-
að, en vélar vantar enn til þess
að framleiða hnappa á karl-
mannfatnað. Telur Baldvin, að
verkstæði lians gæti framleitt
það, sem notað er af þessum
varningi hér á landi, ef nauð-
synlegt hráefni og vélar feng-
ist. j
„Okkur hefir nú tekist að ná
i bétri sambönd erlendis en áð-
ur“, sagði hann, „fáum við nú
hráefnið, sem hnappamir eru
unnir úr, frá kunnu firma á
Ítalíu, sem hefir útbú víða um
lönd. Efnið nefnist galalithe og
er unnið úr ostefni mjólkurinn-
ar. Er liráefnið flutt inn í plöt-
um, sem eru mismunandi þykk-
ar og i ýmsum litum“.
„Hversu margir vinna að
framleiðslunni ?“ ,
„Frá áramótum hafa fjórir
menn unnið að henni. Það er
nú fluttur inn smávarningur
fyrir á annað hundrað þús. kr.
á ári — og talsvert af því sú
vara, sem við framleiðum. Við
gerum okkur vonir um, þegar
við höfunx fengið innflutnings-
leyfi fyrir vélum, sem okkur
vantar, að geta framleitt karl-
mannafatahnappa, og ættum þá
að geta framleitt það, sem not-
að er liér á landi af hverskonay
hnöppum og sylgjum“.
ræður fyrir viðstöddunx heið-
ursgestunx og margt fleira. Um
fimti hlutur af ræðununx eru
lialdnar fyrir miririi ýmissa góð-
skálda vorra, seixi menn liafa
lxeiðrað íxieð. saixisæti í einhverju
tilefni, og er það að vonunx, þvi
að dr. G. F. er skáldanna nxaður.
Ekki að eins af því, að liann ann
skáldskap og kann kynstrin öll
af kvæðum og liefir jafnan á
takteinum eitthvert stef, sem
við á i það og það skiftið, eins
og þetta safn ber nógsamlega
vitni unx, lxeldur miklu frenxur
vegna þess, að liann er sanx-
starfsmaður skáldanna í því að
„bræða, steypa og nxóta hið
dýra feðra gull“, íslenska
tungu.
Það er kunnugra en frá þurfi
að segja, að nýir hlutir og nýjar
Ixugmyndir skapast á hverjum
degi og er gefið heiti jafnóðunx
sem þær verða til. Sumar þjóð-
ir, svo sem Bretar, taka öll þau
heiti ónxelt upp í tungu sína, og
er það eitt af aðaleinkennunx
enskunnar, aðrar þjóðir, eins
og t. d. Þjóðverjar, gefa öllu
heiti eftir lögmálum siniiar
tungu. Vér íslendingar höfunx
jafnan fylgt þeirri síðárnefndu
DANSLEIK
K. R
VALDR
halda knattspyrnufél. sameigin-
lega að Hótel Borg laugardaginn
11. sept. kl. 9,30.
FRAM
Víkingur
HVER ER BESTI KNATTSPYRNUMAÐUR ÁRSINS?
(Bikarinn vei'ður afhentur).
NÝJA HLJÓMSVEITIN SPILARI
Aðgöngumiðar verða seldir á Ilótel Borg eftir kl.
4 á laugardagixxn.
Síldveiðarnar.
Flestöll síldveiðiskip eru nú
hætt veiðum, svo sem áður var
getið, en nokkurir bátar mmiu
enn slunda veiðar frá Siglufirði.
Veiðiveður hefir verið óhag-
slætt undangengin dægur. Á
Hesteyri, Hjalteyri og Djúpavík
er nú liætt að leggja síld á land.
Alls voru lögð á land á Hjalt-
eyri um 190.000 mál, á Hesteyri
um 70.000 og á Djúpavík 198.-
020 mál, og til söltunar var lögð
síld á land þar í 10.150 tn.
„Er góð eftirspurn eftir fram-
leiðslunni ?“
„Það, sem við höfum fram-
leitt, hefir selst vel. Við litum
svo á, að þessi iðnaður eigi
framtíö fyrir sér, ef að honum
verður hlynt og innflutnings-
tollurinn á liráefninu lækkaður,
enri hann er nú hærri en á full-
unninni innfluttri vöru.“ ;
Tíðindanxanninum voru sýnd-
ir hnappar og sylgjur af ýmissi
gerð. Er varningurinn áferðar-
fagur og vandaður.
VerðlaDnagetrannin.
Ráðning á getraun í Vísi,
laugardaginn 4. sept. 1937:
1......................
2......................
3 .....................
4 .....................
5 .....................
6 .....................
Nafn....................
Heimili ..............
Bæjarfréttir
1.0 O.F. 5 = ÍÍ9998V2 =
Veðrið í morgun.
í Reykjavík 7 st., Bolungarvík
8, Akureyri 5, Skálanesi 7, Vest-
mannaeyjum 6, Hellissandi 9,
Kvígindisdal 8, Hornvik 7, Kjör-
vogi 7, Blönduósi 4, Siglunesi 6,
Raufarhöfn 7, Skálum 7, Fagra-
dal 6, Papey 7, Hólum í Horna-
firði 8, Fagurhólsmýri 11, Reykja-
nesi 9 stig. Sólskin í gær 3,8 st.
Mestur hiti hér í gær 9 st., minstur
í nótt 5 st. Yfirlit: Alldjúp lægS
milli Jan Mayen 0g Noregs á
hægri hreyfingu í austur. Hæð
fyrir suðvestan ísland. Horfur:
Suðvesturland, Faxaflói, Breiða-
fjörSur, VestfirSir, NorSurland:
Norðvestan og vestan gola. Þurt
og víöa bjart veöur. NorSaustur-
land, AustfirSir: Minkandi norS-
an átt. Léttir til. Suðausturland:
NorSan kaldi. BjartviSri.
Um Stefán Guðmundsson
(Stefano Islandi) óperusöngvara
hefir GuSnxundur Eiríksson vél-
setjari gefiS út einkar snotran rít-
ling. Efni hans er sem hér segir:
|Brot úr listamannsævi Stefáns
Guðmundssonar ópenisöngvara
(skrifaS með hliösjón af samtali
viS söngvarann), Stefán GuÖ-
mundsson óperusöngvari (eftir
Magnús Jónsson prófessor), Þegar
eg söng fyrsta óperuhlutverk mitt
(skrifaö af Siguröi magister
Skúlasyni, eftir frásögn söngvar-
arans), Endurminnkigar frá ítalíu
(viðtal viS söngvarann). Loks eru
nokkur blaSaummæli unx, söng
Stefáns. I ritlingnum erú 8 mynd-
ir af söngvaranum, flestar ágætar.
Sumar eru af söngvaranum í ó-
peruhlutverkum. — Prentun hefir
FélagsprentsmiSjan leyst af hendi
og gert þaö prýSilega, sem værita
mátti. Greinirnar eru allar skemti-
legar og er hér ágætt tækifæri til
þess aS eignast snotra og skemti-
lega bók urn söngvaranri, sem nýt-
reglu, alt frá döguni höfundar
fyrstu niálfræðiritgerðarinnar i
Snorra Eddu og Ólafs hvíta-
skálds og til Jóriasar Hállgrims-
sonar, er hann þýddi stjörnu-
fræði Úrsins á íslensku og skóp
hundruð nýyrða, svo senx lesa
má í ræðu, senx dr. G. F. flutli
á aldarafmæli Jónasar og' prent-
uð er í safni þessu. í þessu starfi
er dr. G, F. einna fremstur
sinna samtíðarnxanna. Þó að
hann lxafi ekki lagt stund á að
vei'ða „hagsnxiður bi’agar“, þá
hefir liann þó orðið hinn hagasti
snxiður á íslensk nýyrði í öllum
greinunx. Hann hefir aldrei ef-
ast unx mált tungunnar lil þess
að leggja lil efni í nöfn og heiti
á öllum hlutum og hugmynd-
unx, sem á leita, og hann lxefir
af engu meira yndi en að fást
við slíkar gestaþrautir. Þetta
kenxur ljóslega fram í skálda-
nxinnum þeim, sem eru prentuð
i safninu: gleðin yfir orðkyngi
skáldanna og mælti tungunnar.
Það er ekki 'tilgangur minn,
að reyna að lýsa mælsku dr. G.
F.; nxenn fá hesta liugmynd
unx hana nxeð því að lilusta á
Iiann og þar næst nxeð því að
lesa þetta ræðusafn. En þó get
eg ekki stilt nxig um að benda á,
til eftirbreytni, hversu stuttar
ræðurnar eru. Mesli galli flestra
ræðunxanna í samkvænxum er
nxælgi þeirra og mærð. Lélegar
ræður eru altaf of langar, og
það má spilla ræðu, senx liefði
getað orðið góð, með málalehg—
ingum. Eg hygg, að nxargir sem
hafa gaman af því, að „setja’ á
langar tölur“, eins og sagt var
unx Hvámm-Sturlu, liefðu ábálæ
af því að kynna sér þeíta i’Píðtl-
safn rækilega og setja sér fýrir
sjónir, hvernig liægt er að segja
það, sem segja þarf — og segja
það snildarlega — í stuttu máli.
Það ráð hefir verið tekið, að
gefa bókina xit í litlu upplagi,
en vanda því betur til útgáfunn-
ar. Bókin er líka ágætlega úr
gai’ði gerð, og bandið bæði ný-
stáx-legt og óvenjulega fallegt.
Pétur Sigurðsson.
Til Hafnarfjaröar
komu í gær af síIdveiSum tog-
arinn GarSar og vélbáturinn
Njáll. Surprise kom í gærkveldi.
(FÚ.)