Vísir - 21.10.1937, Blaðsíða 3

VlSIR
WiMan iiilja ia é
kai kijar- sveitðrfélaga.
Tillögur um nýjar tekjur sv«ita og fessja.
Sjálfstæðismennirnir Bjarni Snæbjörnsson,
Magnús Jónsson og Jóhann Þ. Jósefsson
flytja nn á Alþingi frumvarp til laga um nýja
tekjustofna fyrir bæi og sveitarfélög.
Það er fyrir löngu orðið ljóst að bæjar- og sveitar-
sjóðir þurfa á nýjum tekjum að halda, er þeir gjald-
stofnar, sem fyrir eru, bresta, en útgjöld aukast á hinn
bóginn með ári hverju.
Frv. sjálfstæöismanna er í 4
greinum, sem eru á þessa leið:
1. gr.
Fasleignaskattur sá, sem um
ræðir í lögum nr. 66, 27. júní
1921, skal hér eftir innheimtur
aí hæjar- og sveitarstjórnum og
rennur í sjóð bæjarfélags eða
sveitarfélags, þar sem fasteign-
in er.
2. gr.
Tekju- og eignarskattur skift-
ist að jöfnu milli ríkissjóðs og
bæjarfélags eða sveitarfélags,
þar sem gjaldandi er heimilis-
fastur.
3. gr.
Þar sem úlsala áfengra
dryklcja er frá Áfengisverslun
rikisins skal hæjarfélagið eða
sveitarfélagið fá 25% af útsölu-
verði áfengisins á þeim stað,
sem það er selt.
4. gr.
Lög þessi öðlast gildi 1. jan.
1938. ,
SVEITAR- OG BÆJARFÉLÖG
ERU í FJÁRÞRÖNG.
Sá aðal-tekjustofn, sem bæj-
ar- og sveitarfélög liafa hygt á
eru útsvörin. En á seinustu ár-
um hefir það farið svo, að þessir
tekjustofnar hafa víða eldd
reynst neitt svipað þvi nægileg-
ir, bæði af því, að elcki hefir
þótt fært að jafna niður á
gjaldendur, því sem til þurfti,
og svo af hinu, að útsvörin hafa
ekki reynst innheimtanleg
vegna getuleysis.
Á síðasta áratug hefir með ári
liverju verið seilst dýpra og
dýpra niður i vasa skattþegn-
anna. Bæjar- og sveitarfélög
urðu að láta sér lynda, að rik-
ið hækkaði þá beinu skatta er
það tekur, stórkostlega, og
rýrnaði þá að sama skapi hlut-
ur sveita- og bæjarfélaga.
Útsvörin liafa allstaðar hækk-
að geysilega á þessu tímahili
og eru nú að allra dómi orðin
svo óhærilega liá, að lengra
verður ekki farið á þeirri hraut.
En hinsvegar vex sífelt þörf-
in fyrir tekjur og kröfur um
framlög frá bæjar- og sveitar-
sjóðum vaxa og þá ekki síst i
sambandi við atvinnuskorlinn.
Bæirnir hafa einnig orðið að
þola þungar húsifjar, af völdum
hinna nýju framfærslulaga,
þar sem meginþunga fátækra-
framfærisins var velt yfir á hæ-
ina.
SVIKIN LOFORÐ.
Um 3—4 undanfarin ár hefir
á hverju þingi verið meira og
ininna rætt um þetta mál og
á þingi 1935 var skipuð milli-
þinganefnd til að athuga livaða
leiðir bæri að fara.
Stjórnarflokkarnir höfðu gef-
ið liátíðleg loforð um, að létt
skyldi undir með bæjum og
sveitum, en það loforð er ekki
uppfylt enn.
Á þingi 1936 var borið fram
frv. um nýja tekjustofna, er fól
í sér margvíslegar nýjar álög-
ur, svo sem nýtt fasteignagjald,
vegaskatt í kaupstöðum, vöru-
gjöld og aðflutningsgjald. Mikl-
ir gallar voru á þessum tillög-
um og náðu þær ekki fram að
ganga.
NÝ LAUSN.
Sjálfstæðismenn hafa altaf
verið ákafastir formælendur
þess, að bæjum og sveitarfélög-
um yrði séð fyrir nýjum tekj-
um og bera þeir enn fram á
þessu þingi tillögur um það,
sem birtar eru hér að ofan.
I stað hins nýja fasteigna-
skatts, sem gert var ráð fyrir
í frv. á þingi 1936, er nú gert
ráð fyrir, að láta þeim fast-
eignaskatt ríkissjóðs eftir, og
sá helmingur tekju- og eignar-
skattsins, sem gert er ráð fyrir,
að falli til bæja- og sveitarfé-
laga, á að vera uppbót Jyrir það
hve ríkissjóður hefir á seinni
árum gengið freklega á aðal-
gjaldstofn bæjanna — beinu
skattana.
Þá þykir sanngjarnt, að hluti
af áfengisgróðanum renni til
hæjanna. Bæirnir greiða nú
vegna hins vaxandi drykkju-
skapar árlega stórfé, vegna
aukinnar löggæslu og fátækra-
framfæris, sem hlýst af áfeng-
isnautn borgaranna.
Það þarf eldd að efa að þetta
frv. mætir liinni megnustu and-
úð stjórnarflokkanna, vegna
þeirrar skerðingar á tekjum
ríkisins, sem af þvi leiðir. En
nauðsyn bæja og sveita er nú
orðin svo mikil, að erfitt mun
að standa á móti þessum nýju
tillögum.
Erik Abrahamsen:
Tónlistin.
Guðm. Finnbogason íslenskaði.
—o—
Þetta er góð bók og þörf, eftir
dr. Abrahamsen, prófessor vi'ð há-
skólann í Kaupmannahöfn. Hann
kom hingað til Reykjavíkur fyrir
nokkurum árum og flutti fyrir-
lestra um sögu tónlistarinnar.
Bókin á að vera leiðarvísir um
það, hvað tónlistin er og að hverju
hún miðar. Hún á að veita mönn-
um hjálp til að njóta fegurðar tón-
listarinnar betur en áður. Höfund-
urinn, getur þess, að margir halda,
aö þeir njóti tónlistarinnar jafn
vel, hvort sem þeir hafi þekkingu
á hljómum, tónformi o. s. frv.,
eða ekki, að bein og óhugsuð
nautn tónlistarinnar veiti mesta
listargleði. Fyrir þessa menn, sem
halda að þeir njóti tónlistarinnar
þannig best, án þess að „vita“
r.okkuð um hana, er bókin ekki
rituð. Höfundurinn kveðst láta
þessa menn í friði með sannfær-
ingu sína. Bókin er ritu'ð fyrir þá
hlaiá o| Ijdii'
baaialaiil.
Að loknum umræðum á Al-
þingi í gær var málinu vísað til
stjórnarinnar.
I neðri deild urðu noklcurar
umræður um Þjóðabandalags-
tillögu Einars Olgeirssonar aft-
ur í gær. Áttust þeir enn við um
liana flutningsmaður tillögunn-
ar og utanríkismálaráðherrann,
Haraldur Guðmundsson. Auk
þeirra tók Tlior Thors til máls
og studdi liann tillögu þá, sem
fram var komin um að vísa
málinu til stjórnarinnar. Y‘ar sú
till. að lokum samþykt með 19
atkv. gegn 2 atkvæðum komm-
únista.
Frv. Sjálfstæðismanna um
byggingu frystihúsa.
Nokkurar umræður urðu
einnig um frv. sjálfstæðis-
manna um byggingu frj'stiliúsa.
Hafði Tlior Thors orð fyrir
fJm. frv., en Héðinn Valdimars-
son maldaði nokkuð i móinn
gegn málinu. Yar þvi að lokum
vísað til 2 umr. og sjávarút-
vegsnefndar.
Önnur mál.
1 efri deild urðu sama og eng-
ar umræður um þau tvö mál,
sem á dagsgkrá voru, frv. um
sauðfjárbaðanir og um Búnað-
arbankann, og voru þau látin
fara til nefnda og 2. umr.
B ókmentaf élagið.
Bækur þess í ár eru nýlega
út komnar. Þær eru þessar: Skím-
ir, Safn til sögu Islands og ís-
lenskra bókmenta a'ö fornu og
nýju (VI, 5) og Annálar (Gríms-
staöa-annáll). — í „Safni“ hefst
nú með þessu ári „úrval úr fyrir-
lestrum Björns Magnússonar Ól-
sens um íslenskar bókmentir á
miööldunum, er hann hélt við Há-
kóla íslands á árunum 1911—
1917“. Skírnir mun vera meö fjöl-
breyttara móti að þessu sinni, og
verður hans væntanlega nánara
getið hér í blaðinu.
Vídalínsklaustur í Görðum.
Þessir menn, auk þeirra er tald-
ir voru í gær, eru meðal stofnenda
félagsins „Vídalínsklaustur í
Görðum“: Knud Zimsen, fyrv.
borgarstjóri, síra Halldór Jónsson
Reynivöllum í Kjós, Ólafur Ólafs-
son, kolakaupmaður, Eyjólfur
Bjarnason, Keflavík og Sigmund-
ur Sveinsson, umsjónarmaður
Miðbæjarbarnaskólans. Stofnskrá
félagsins liggur frammi fyrir þá,
sem hafa áhuga fyrir málefninu, í
Bókaverslun Sigfúsar Eymunds-
sonar.
menn, sem vilja fá einhverja leið-
sögn í að hlusta á tónlistina, til
þess að geta notið fegurðar henn-
ar enn betur en ella. Bókin er leið-
arvísir til skilningsauka á tónlist-
inni.
Allur fyrri hluti bókarinnar er
að mestu um reglur þær, sem fylgt
er um frumatriði tónlistarinnar.
Einn kaflinn er um lag. Höfund-
ur tekur smálag eftir tónsnilling-
inn Carl Nielsen. Eftir lesturinn
mun lesandinn hafa komist að
raun um, að jafnvel smálag er
fult af „æfintýralegum atvikum“.
Ólærðir lesendur bókarínnar munu
varla hafa búist við því, að svona
margt „gerist“ í lagi. Lesandinn
mun sjálfsagt hafa skilið, að ekki
er unt að njóta tónlistar til fulln-
ustu á þann hátt að gera ekkert
annað en að lilusta, án þess að
fylgjast með, því, sem „gerist“ í
laginu. Það er hægt að „njóta“
tónlistar á yfirborðinu, með því
að hlusta á hinn fagra hljómblæ,
sem söngvarinn laðar úr rödd
sinni, eða fiðlarinn úr hljóðfæri
sínu. En ekki verður kafað til
botns í tónlistinni með1 þeim hætti.
Menn komast ef til vill í „gott
skap“, eða það kemur „lyfting" í
Minnligarorð.
Eins og áður hefir verið get-
ið um hér í blaðinu, andaðist
Glöf Bjarnadóttir á Egilsstöð-
um 14. þ. m., tæpra 103 ára að
aldri. Lík liennar er í dag hor-
ið til grafar. Hún mun liafa
verið elst allra landsmanna, er
hún lést. Ilún fæddist í Ilellis-
Ólöf Bjarnadótlir.
firði í S.-Múlasýslu 1. nóv.
1834, og voru foreldrar liennar
Bjarni Pétursson og Guðrún
Erlendsdóttir, systir síra Þórar-
ins prófasts Erlendssonar á
Hofi í Álftafirði, er andaðist
skömmu fyrir síðustu aldamót,
kominn hátt á tíræðisaldur. —
Árið 1860 giftist Ólöf Pétri
Sveinssyni bónda á Brimnesi
við Seyðisfjörð, sem síðar hjó
í Vestdal og andaðist 1880. Var
liann sonur merkishjónanna
Sveins alþm. Sveinssonar
hreppstjóra í Vestdal og Mar-
grétar Jónsdóttur vefara Þor-
steinssonar. Voru þeir Pétur og
sira Hjörleifur próf. Einarsson
á Undirfelli systrasynir. Hjá
þeim feðgum Sveini og Pétri i
Vestdal var velmegun og rausn-
arhúskapur. Af börnum þeirra
Péturs og Ólafar komust aðeins
tvær dætur til fullorðins ára,
Margrét og Anna, sem nutu
hins besta uppeldis og mentun-
ar og urðu líka háðar ágætis-
■ konur og fyrirmyndar hús-
mæður. Margrét giftist stór-
bóndanum Jóni Bergssyni, pró-
fasts Jónssonar frá Vallanesi,
en Anna var gift Ásmundi pró-
fasti Gíslasyni á Hálsi, en er nú
látin fyrir rúmu ári síðan. Þeg-
ar Margrét giftist fór Ólöf móð-
ir hennar með lienni að Egils-
stöðum og var þar síðan til æfi-
loka. Naut hún þar jafnan mik-
illar umhyggju og ástúðar. —
Ólöf sál. var fríð kona,
hraustleg og tápmikil, liá vexti
þá, en þeir hafa ekki skilið tón-
listina, og þeir hafa ekki öðlast
djúpa listarreynslu. Menn verða að
lifa með í þeim atburðum tóna
og hljóðfalls, sem birtast eyrum
þeirra. Aðeins með þessu samlífi
öðlast maður tónlistarreynslu. All-
ur fyrri hluti bókarinnar er um
þessa atburði, hin margvíslegu öfl,
sem eru að verki í tónlistinni. Þeg-
ar athyglinni hefir verið beint að
þeim, og menn hafa um skeið æft
sig í því að heyra hvar þau koma
fram, verða þeir brátt leiknir á-
beyrendur, og jafnframt veröur
nautn tónlistarinnar margfalt
dýpri.
Síðari hluti bókarinnar er að-
allega um hin meiri háttar form
tónlistarinnar, eins og runu
(Suite), hljómkviðu (sónötu) og
hljómdrápu (symfoniu) o. fl. Eg
ætla ekki að fjölyrða um þennan
kafla bókarinnar, sem er einkar
skemtilegur aflestrar. Einn kaflinn
er sögulegur: Fimm atriði í sögu
tónlistarinnar. Höfundurinn leið-
réttir þá skoðun, sem hefir verið
ríkjandi til skamms tíma, að forn
tónlist hafi verið sama og frum-
stæð tónlist, og að tónlistin hafi
„þróast“ frá lítilfjörlegri byrjun
Við þökkum innilega auðsýnda vináttu við útför föður
og tengdaföður okkar.
Ólafs Jónssonar.
Systkini og tengdafólk.
og tiguleg í framgöngu. í æsku
liafði hún alist upp við tals-
verða liarðneskju í vinnu hæði
til sjós og lands, og þegar hún
var orðin fullorðin, stundaði
liún mikið vefnað á vetrum.
Var hún afbragðs tóskaparkona
langt fram á elliár. Það virtist
svo sem áreynsla liennar og úti-
vist framan af æfinni hafi auk-
ið henni þrek og kjark, sem
entist henni hæði vel og lengi.
Ilún var andlega og líkamlega
heilbrigð kona. Minnið lengst
af óbilandi, og kunni hún frá
mörgu að segja bæði viðvíkj-
andi ættum Austfirðinga, og
ýmsum viðburðum, sem þar
liöfðu skeð. En þó hún væri
hraust og tápmikil, þá var hún
líka viðkvæm og hlýleg í við-
móti, ekki síst þegar þeir áttu
i hlut, sem minni máttar voru,
því ekkert var henni meira á-
nægjuefni i lífinu en að rétta
þeim hjálparhönd, sem eitthvað
amaði að, og gæti hún ekki
hjálpað i verki þá komu hvatn-
ingaorðin hennar oft að góðu
liði.
Ellinni gekk seint að leggja
liana að velli, altaf var sami
kjarkurinn, skýrleikinn og
skapfestan, og þó likaminn
lirörnaði vildi hún láta sem
minst á því bera. Sjón og heyrn
hélst fram undir það siðasta,
lengst af las hún gleraugna-
laust og hún las oft mikið, þvi
liún var fróðleiksfús, fylgdist
vel með thnanum og talaði méð :
hreinskilni og liispursleysi um |
það, sem henni þótti að nýju
siðunum.
Á 100 ára afmæli hennar
stofnuðu nánustu vandamenn
hennar sjóð, sem bera skyldi
nafn hennar og á að verja
vöxtum hans til liknar hág-
stöddum i Vallnalireppi, þar
sem hún dvaldi lengst. Var það
henni hest að skapi. Á.
S. í. F.
hefir nú ráðstafað næstum öll-
um fiskbirgðunum. Hefir það ný-
lega selt 50 þús. pakka til Portú-
gals, og getur afhending farið
fram hvenær sem er.
RADDIR
frá lesöndunum.
FÉLAGIÐ VÍDALÍNSKLAUST-
UR 1 GÖRÐUM.
Það vakti töluverða eftirlekt,
þegar hr. Jens Bjarnason hirti
í fyrrasumar langa ritgerð í
„Visi“ undir fyrirsögninni
„Vídalínsklaustur í Görðum“.
Frumliugsun ritgerðarinnar
virtist sú, að íslensku þjóðinni
heri að auðsýna minningu
meistara Jóns að sínu leyti ekki
minni þakklátssemi en minn-
ingu tveggja annara liöfuðskör-
unga kirkjulegra íslcnskra hók-
menta, þeirra Hallgrims og
Matlliíasar — m. ö. o. koma á
fót þjóðlegri, kirkjulegri menn-
ingarstofnun, er beri nafn hans.
í öðru lagi blasir við vitund
eftirtektarsamra manna, sem
heima eiga liér um slóðir, kirkj-
an í Görðum á Álftanesi, ram-
efld að veggjum, en liggjandi
að öðru leyti undir skemdum,
enda tekin úr notkun. En Garð-
ar eru nátengdir við sögu Jóns
Vídalins. Það lá þá nærri að
hugsa sér að hressa upp á
kirkjuna og gera eftirleiðis vel
við hana í minningu hans, þó að
aðrir staðir, einkum Skálholt,
hefðu vel getað komið til
greina. Ástæðan til þess, að
Garðar urðu ofan á í hugmynd
höfundarins, er þriðja og mikil-
vægasta undirstaða hennar:
skilningurinn á þörf þjóðarinn-
ar: að hún er umfram alt: meiri
kristindómur, fagnaðarerindi
guðspjallanna notað í fullri trú,
til þess að leysa þjóðlif nútím-
ans úr álögum og veita þróunar-
máttugleikunum framrás,kristi-
leg og þjóðleg nútímamenning.
Skilningurinn á þessu varð til
þess, að höfundi varð ljóst, að
framtíð þjóðarinnar er óleys-
anléga þætt saman við framtið
kirkju liennar. Stofnunin, sem
helguð yrði minningu Vídalíns
skyldi þess vegna verða miðuð
við það, að á hennar vegum
yrði liið fasta starfs- og bar-
áttulið islensku kirkjunnar,
á miööldum í tí'S endurreisnar-
stefnunnar, barrastefnunnar (Bar-
ok) og bugastefnunnar (Rokoko),
uns verk hinna miklu snillinga
eldri og yngri heiSstefnunnar
(Klassicismen) tóku viS — þa'ö
hafi veriS síhækkandi lína, þar
sem hvert verk væri nokkru ágæt-
ara en þa'S, sem á undan var geng-
iö. Þessar skoöanir héldust til
skamms tíma. Höfundurinn tekur
fimm tímabil i sögu tónlistarinn-
ar, og sýnir fram á, hvernig hvert
þeirra er eins og lokaöur hringur.
Hvert þessara tímabila hefir sitt
tungumál. í lok hvers tímabils
koma fram meistararnir, sem full-
komna svo mjög meginreglur
tímabilsins, aö ekki veröur lengra
komist, eins og Palestrina, Bach
og Hándel (polephoniska tímabil-
i'Ö), Mozart, Haydn og Beetho-
ven (Klassicismen), og loks Wag-
ner (dreymistefnan eöa Roman-
tiken). Eftir Bach var t. d. ekki
hægt aö fullkomna hljómþulu-
formiö (fúguformiö) meira en
liann geröi, og eftir Wagner varö
ekki lengra komist í hárfínum
hljómbrigöum. Þess vegna hlaut
aö renna upp ný öld í tónlistinni
eítir hans daga, en þaö er hin ný-
tísku tónlist (Stravinski 0. fl.).
Viö getum því ekki vænst neinna
mikilmenna í nýtísku tónlist meö-
an viö lifum, eftir reynslu sögunn-
ar.
Dr. Guöm. Finnbogason, lands--
bókavöröur, hefir þýtt bókina meö
sinni alkunnu snild. Þýöingin hef-
ir þó engan veginn veriö auöveld..
í músikmálinu er mergö alþjóö^
legra oröa, bæöi á stefnum, lag-
háttum o. fl. íslenskan er snauö af
oröum yfir þessi músikölsku hug-
tök. í kenslubókum próf. Sigfús-
ar Einarssonar eru þó mörg ágæt
orö, en þar sem þau þrutu, hefir
þýöandinn skapað nýyrði. Eg skal
játa þaö, aö fyrst í stað kunni eg
iila við sum nýyröin, en eftir aö
hafa vanist þeirn, hefi eg kunnað
vel viö þau, og eru þýöingarnar
á þeim mörgum blátt áfram
„genialar". Eg nefni hér nokkur
dæmi: Klassicisme nefnir hann
heiðstefnu. Nafniö nær vel því,
sem þaö á aö tákna. Einkenni
klassiskrar listar er heiöríkja,
köld og skýr hugsun, sem sett er
fram skipulega. Rómantik nefnir
liann dreymistefnu. Nafniö hittir
naglann á hö|uöið. Symfoni nefn-
Frh. á 4. hls.