Vísir - 17.11.1937, Síða 3

VÍSIR
ksli slðrí n.
Kenslutnálaráðherra, Haraldur Guðmundsson, svívirðir
Háskóia Islands í opinberri skýrslu.
Með skipun Sigurðar Einarssonar í dósentsembætti i
guðfræði hefir kenslumálaráðherra framið eitthvert
hið einstæðasta embættishneyksli, sem þekkist hér á
landi. Aðferð sú, er hann hefir notað til að finna átyllu
til þessarar ráðstöfunar, er ósæmileg og þjóðinni til
háðungar.
Skipun Sigurðar Einarssonar
í dócentsemljættið við Háskól-
ann hefir að vonum vakið undr-
un og gremju, og gerast engir
aðrir til að afsaka þá ráðstöf-
un, en þeir, sem eru svo star-
hlindir fylgismenn socialista,
að þeim er alveg sarha hvaða
verk fulltrúi þeirra í rikis-
stjórninni vinnur.
Ráðherranum liefir auðsjáan-
lega þótt mikils viðþurfa um að
afsaka skipun Sigurðar, því að
í gær var útbýtt rití, sem rikis-
sjóður gefur út að tilhlutun ráð-
herrans, sem nefnist „Enn um
Háskólann og veitingarvaldið“,
og er 48 siður i stóru broti.
Auk þess sem í ritinu er rak-
inn aðdragandi þessarar em-
bættisveitingar, eins og málið
liorfir við frá sjónarmiði ráð-
lierrans, þá er hún full af hin-
um ósæmilegustu dylgjum í
garð prófessoranna við guð-
fræðideild Háskólans og þó
einkum í garð próf. H. Mosbech
við háskólann i Kaupmanna-
höfn, sem fenginn var til að
taka sæti í dómnefnd um rit-
gerðir og fyrirlestra keppend-
anna um dósentsembættíð.
Hér fer á eftir stutt vfirlit
yfir aðdraganda þess, að Sig.
Einarsson var skipaður i em-
bættið, en upphafið er það, að
er úrskurður íslensku dóm-
nefndarinnar var kunnur lét
láðherrann Stefán Jóhann snúa
sér til Engberg, lcenslumálaráð-
lierra Svía, með beiðni um að
benda sér á fræðimann þar í
landi, er væri hæfur til að
dæma um samkepnisritgerðirn-
ar. Eftir þvi sem sést á skéyti
Stefáns Jólianns er liann og
ráðherrann dús-bræður og góð-
kunnugir, og S. J. S. féldc einn-
ig svar um , hæl frá hinum
sænska flokksbróður sínum
þess efnis, að Nygren háskóla-
kennari í Lundi væri vel hæfur
og hefði lofað aðsloð sinni. Ny-
gren eru síðan sendar ritgerðir
og fyrirlestrar keppendanna í
danskri þýðingu Einars Magn-
ússonar kennara og próf. Guð-
brandar Jónssonar. Um miðjan
ágúst eru þýðingarnar sendar
liéðan til próf. Nygren og 8. okt.
kemur úrskurður lians um að
umsækjandinn C (sem var
merki Sig. Einarssonar) sé best
hæfur . Mánuði siðar eða 8. þ.
m. fær ráðherrann siðan langa
greinargerð frá próf. Nygren,
þar sem þvi er slegið föstu, að
Sigurður Einarsson sé sá eini af
keppinautunum, sem hafi „á al-
veg fullnægjandi hátt sannað
liæfni sína-------“
Er þessi niðurstaða er fengin
hafa farið mörg símskeyti á
milli hins sænska prófessors og
ráðherrans og hefir Vísir það
■eftir góðum heimildum, að um
öll þau viðskifti hafi hinir ráð,-
herrarnir ekkert vitað. Skipun
Sig. Einarssonar ltom aldrei
fyrir ráðherrafund, eins og þó
hefði verið eðlilegt og kom það
flatt upp á ráðherra framsókn-
armanna o(g þingmenn, hve
bráður bugur var undinn að því
að veita Sigurði embættið.
í lok skýrslu sinnar kemur
ráðherrann fram með hótanir
í garð Háskólans og boðar
breytingar á reglugerð skólans,
og lýkur skýrslu ráðherrans
svo: „Mun Háskólinn bráðlega
la nánar að heyra um þetta frá
ráðherranum“.
Öll þessi aðferð Haraldar
Guðmundssonar er fullkomið
bneyksli og hefir hún sett ó-
afmáanlegan blett á íslensk há-
skólamálefni, og er þess naum-
ast að vænta, að liáskólar í ná-
grannalöndum vorum verði
fúsir til að veita Háskóla ís-
lands aftur aðstoð, svipaða
þeirrí er Kaupmannahafnarhá-
skóli veitti, er próf. Mosbech
var fenginn hingað til að dæma
milli keiipinautanna.
I
TRÚARÞÖRF OG „VOLÆÐI“.
Ritmenska Sig. Einarssonar
á liinu guðfræðilega sviði er litt
þekt meðal landa Iians nema ef
helst má telja ýmsar tímarita-
greinar og blaðagreinar, þar
sem hann hefir sýnst vera
all-einkennilega sinnaður i þeim
málum af núverandi guðfræði-
dósent að vera, svo ekki sé
meira sagt.
í einni slíkri grein, svo tekið
sé dæmi af liandahófi, segir S.
E. m. a. svo um trúarþörf
mannsins:
„Einhversstaðar hefir vitur
maður sagt, að ef enginn guð
væri til, þá hefðu mennirnir
neyðst til að skapa hann. Hér
er átt við það, að maðurinn,
þessi óendanlega göfuga skepna,
hafi þó þarfnast einhvers ann-
ars ennþá göfugra til að ákalla
og tilbiðja.
Trúarþörf — sönnun fyrir til-
veru guðs — segja prestarnir.
Látum svo vera.
En eg hefi aldrei séð í þess-
um hugsanagangi annað en vol-
æði mannsins, sem ekki gat
gengið uppréttur nema skjalla
sjálfan si,g. Það er gæfa mín eða
ógæfa“.
Svo mörg eru þau orð, en það
kemur óneitanlega undarlega
fyrir sjónir, að höfundur þess-
ora orða skuli einmitt vera að
sækjast eftir embætti sem er til
orðið fyrir þetta „volæði
mannsins“ — trúarþörfina. —
Maður með slíkum hugsunar-
hætti virðist eiga heima ein-
hversstaðar annarsstaðar en í
kennarastól í guðfræði þar sem
kennimenn þjóðarinnar fá
mentun sína, áður en þeir taka
til starfa i þágu kirkju eða upp-
eldismála.
Sjómannakveðja.
Byrjaðir veiðar við Austur-
land. Vellíðan. Kveðjur.
Skipverjar á Garðari.
Þriðjudag. FB.
Úr dómi jiess
„heimskunna".
Sigurði Einarssyni hefir
nú verið veitt docentsembætt-
ið i guðfræðideild Háskólans,
þvert ofan í álit dómnefndar.
Var leitað til Svíþjóðar eftir
fótskemli undir Sigurð, ef
takast mætti að hækka hann
ofurlítið. —
Maður er nefndur Anders
Nygren. Hann er guðfræði-
prófessor i Lundi. Hann var
gerður að „yfirmatsmanni“
á’ frammistöðu umsækjand-
anna um embættið. Og nú er
„yfirmatið“ komið. —
Alþbl. segir, að Anders Ny-
gren sé „heimskunnur vís-
indamaður“. Það segir líka,
að liann liafi kollvarpað „úr-
skurði dómnefndarinnar um
samkepnisprófið í guðfræði
við háskólann hér“, þvi að
hann telji „Sigurð Einarsson
einan umsækjendaima hæfan
til embættisins“. Jafnframt
birtir blaðið skæting og svig-
urmæli um prófessor Mos-
bech, er sæti átti i dómnefnd-
inni og lýst hefir að nokkuru
guðfræðiþekking Sigurðar
Einarssonar. —:
Álitsgerð Nygrens próf. er
birt i Alþbl. i gær, og er þar
um langt mál að ræða. Þar er
m. a. þannig að orði komist
um Sigurð Einarsson. (Let-
urbr. hér):
„Um það, hvort kenning
höf. urn tvíhyggjuna í helgi-
siðaerfð íslensku kirkjunnar
er söguleg staðreynd eða til-
fundin (þ. e. ímyndun höf.,
sem hefir ekki við neitt að
styðjast) get eg ekki dæmt,
vegna þess, að eg á ekki
aðgang að heimildunum.
— En hvað sem því líður,
lýsir hún vísindalegum
hæfileikum hjá höf. Að mínu
áliti hefir umsækjandinn C
(þ. e. S. E.) þannig á alveg
fullnægjandi hátt sannað
hæfni sína til kennaraem-
bættis þess, sem um er sótt“.
Dæmið ekki, svo að þér
verðið ekld dæmdir, stendur
í frægri bók.
Nygren prófessor segist
ekki geta dæmt og dæmir
samt!
Jarðarför föður, og tengdaföður okkar,
Tómasar Gunnarssonar,
(fyrrum bónda á neðra Apavatni) fer fram fimtudaginn
18. þ. m. frá fríkirkjunni, og liefsí með húskveðju á heim-
ili lians, Njálsgötu 41, lcl. 1.
Jarðað verður í gamla kirkjugarðinum.
Sigríður Tómasdóttir, Árni Andrésson.
ÞROTABÚ KREÚGERS.
Það liefir nú loksins eftir
margra ára vinnu tekist að fá
fullkomið yfirlit yfir fjárreiður
dánarbús eldspýtnakonungsins
Ivar Kreiigers. Kemur það nú í
ljós, að skuldir dánarbúsins
nema 1370 miljónum sænskra
króna, og eru það mestu skuld-
ir sem nokkur einstaklingur á
Norðurlöndum nokkru sinni
liefir látið eftir sig. Til greiðslu
þessara skulda liggja fyrir 6,8
miljónir króna, eða ekki fylli-
lega einn liálfur af hundraði.
Hinsvegar vænta menn þess,
þegar tímar líða fram að nokk-
ur af fyrirtækjum Kreúgers
geti gefið af sér svo mikinn arð,
að takast megi að greiða meira
af þessum skuldum. (FÚ.).
Látixui rnerkur
sæuskar lækuir.
Lungnaberklarnir eru svo al-
gengur sjúkdómur, að alt sem
unnið er til bóta í þeim lækn-
ingum liefir mikið gildi um all-
an heim. Próf. H. C. Jacobæus,
yfirlæknir á annari lyflæknis-
dcild Serafimerspítalans í
Stokkhóhni, var lieimskunnur
meðal lækna fyrir afrek sin á
þessu sviði. Hann er nú fallinn
frá.
Italskur læknir — Forlanini
— kendi læknum að „blása“
berklasjúklinga. Með því mein-
ast, að dælt er lofti inn að sjúku
lunga, i þvi skyni að þrýsta því
saman og þjappa að liolum, og
sjúku lioldi, sem þar er inni fyr-
ir. Lungað fær með þessu móti
ró og livíld frá sífeldum öndun-
arlireyfingum, enda er með
röntgenskoðun fylgst með á-
standi lungans. Ótaldir eru þeir
brjóstveikir menn, sem fengið
liafa bata eftir þessa aðgerð. —
En sá hængur er á, að stundum
er lungað vaxið út í síðuna, og
þá er ekki hægt að „blása“
sjúklinginn, og koma lunganu
saman.
Próf. Jacobæus vann heims-
nafn sitt með þvi að hjálpa í
þessum vandræðum. Ilonum
hugkvæmdist að nota svolítinn
kíki (tlioracoskop), sem hann
fór með inn á milli rif ja, til þcss
að skoða brjóstholið að innan,
og lungað að utan. Með ofurlitl-
um rafmagnslampa er lýst upp
brjótholið innvortis, að sinu
leyti eins og lýsa má innan
þvagblöðruna, með blöðruldki.
— Það lieppnaðist að úlbúa
þetta áliald þannig, að með þvi
mátti brenna sundur brjóst-
himnustrengi og tauma, sem
toga í lungað, og varna að það
geti þjappast saman. Jacobæus
var að vísu lyflæknir, en fékk
þó sjálfur mikla leikni i að
framkvæma þessa aðgerð.
Margir berldas j úklingar fá
bata vegna yfirbrenslunnar,
enda var spítaladeild próf.
Jacobæusar jafnan fjölsótt af
útlendum'læknum, sem leituðu
þangað til þess að sjá og læra.
Jacobæus hafði á prjónunum
ýmsar merkar visindalegar
rannsóknir, er hann féll frá, m.
a. tilraunir til þess að ákveða
öndunarstarf hvers lunga út af
fyrir sig (broncliospirometrie).
Auk þess hafði hann á hendi
kenslu læknanema. Mesti fjöldi
sænskra lækna eru þvi læri-
sveinar hans.
Jacobæus var minnisstæður
þeim, sem kyntust lionum.
Hann var Gyðinga-ættar, og bar
álcveðinn svip þess kynstofns.
Hann var hreinn og beinn i allri
framkomu. Mikill að vallarsýn,
röskur veiðimaður og sport-
maður, þegar störfin eldci
bundu hann við sjúkrahús og
visindi. — Hann var i fullu
fjöri til þess siðasta, en varð
bráðkvaddur á spítala sinum þ.
29. október s. 1., og var þá tæp-
lega sextugur að aldri.
G. Cl.
Móðir okkar,
Anna Kr. Bjarnadóttir,
andaðist að heimili sínu, Vesturgötu 46 A.
Reykjavík, 16. nóvember 1937.
Anna L. Kolbeinsdóttir.
J. B. Pétursson. Kristinn Pétursson.
„Eiðurinn'*
3. útgáfa.
Þegar mér barst í hendur
þessi nýja útgáfa af Eiðnum,
varð mér að minnast gamallar
þakkarskuldar, sem eg stend í
við Þorst. Erlingsson, frá þeim
tima, sem eg náði fyrst í kvæði
hans. Haustið sem Þorsteinn
lést, dró húsbóndi minn, sem þá
var, fallega bók upp úr kistu
sinni og leið ekki á löngu þang-
að til eg hvinskaðist í liana.
Þetta var 2. útgáfa af Þyrnum.
Mér varð skyndilega bjart fyrir
augum. Hefir húsbóndi minn
sennilega orðið þess var, því að
hann gaf mér bókina nokkrum
dögum síðar.
Það var ekki undarlegt, þó að
eg fengi fljótt ást á ljóðum
Þorsteins, þvi að mér fanst
liann yrkja best um alt, sem
mér var kæra’st. Enda var nú
lieimurinn fljótur að skifta um
skap og umhverfið að breytast.
Hinn þröngi dalur milli nátt-
svartra klettaf jalla, barmafullur
af liaustmyrkrinu, varð nú að
víðri veröld fagnaðar og sum-
arbirtu.
—- Þessi nýja útgáfa af Eiðn-
um er sérlega falleg, og hefst
hún eins og 2. útgáfa á stuttri
ritgerð eftir frú Guðrúnu konu
skáldsins og segir þar frá sið-
ustu skáldadraumum Þorsteins.
Þá tekur við mansöngurinn til
Guðrúnar, sem Þorsteinn ætl-
aði að prenta framan við seinni
hluta Eiðsins. Það var síðasta
verk lians og varð nokkuð af
kvæðinu til i banalegunni, þó að
það beri þess engin merki, því
að þar er bjart um hverja hend-
ingu.
Þess gerist ekki þörf, að
skrifa ritdóm um Eiðinn. Hann
er fyrir löngu búinn að fá sinn
dóm hjá þjóðinni eins og önnur
verk Þorsteins Erlingssonar.
Með fáum orðum vildi eg
aðeins vekja alhygli fólks á
hinni nýútkbmnu bók. Það
kaupir enginn köttinn í sekkn-
um, sem kaupir Ijóð Þorsteins
Erlingssonar, hvort sem heldur
er handa sjálfum sér eða vin-
um sínum. Ljómi þéirrar feg-
urðar, mannúðar og skáldlegu
snildar, sem af þeim stafar,
mun endast niörgum kynslóð-
um. Þau munu um Iangan aldur
leita uppi æskuna hvort sem
hún á heima í borgum, andnesj-
um eða á efstu grösum landsins,
og samgróa öllu sem best er í
eðli hennar.
Sfeáldið hefir lielgað ástinni
þetta verk, og mér finst henni
aldrei hafa verið kveðinn annar
eins dýrðaróður á íslensku máli
eins og í kvæðinu Nótt:
„I dögg á Edens aldinreinum
sjást aldrei nema tveggja spor“.
Jón Magnússon.
adeism? Loftar.
Bréf frá
Kína.
Frh.
Stríö skellur á eins og stórviöri,
alt af í óhentugan tima, þó mikiö
sé um viöbúnað, og óvænt, þrátt
fyrir allar ófriöarspár. Svo fjand-
samlegt er það lífinu og óvelkom-
iiS, en óumflýjanlegt þó, eins og
dauöinn og dómurinn.
Þaö vissu allir, sem eitthvaö
þektu til viöskifta Japana og Kín-
verja síöari árin, að til ófriöar
mundi koma, fyr eöa síöar. Viss-
asti forboði þess var stríöiö í
Shanghai 1932, sem Japanar unnu
— í bili. Þá buðu þeim byrginn
nokkrir herforingjar aö eins, í for-
boði stjórnarinnar í Nanking og
án hennar stuönings. Chiang Kai-
shik og þeir menn aðrir, sem mest
mega sín í landinu, vildu umbera
ágengni Japana í lengstu lög, svo
timi ynnist til, að undirbúa sig
undir þá úrslitabaráttu, sem nú
hefir borið að miklu fyr en æski-
legt þótti.
Kínverjar eru auðmýkingum
vanir og þeir voru við því búnir,
að Japanir yrði ekki frekjuminni
eftir 1932.
Þegar sá, er þetta ritar, var
staddur í Peking á næstliðnu
hausti, voru æfingar japanska
hersins í Noröur-Kína nýafstaðn-
ar. Um 7000 hermenn tóku þátt í
þeim dagana 26. okt. til 4. nóv.
— Nú er það ekki óalgengt, að
erlendar hersveitir sjáist að æf-
ingum í kínverskum bæjum, þo
auðmýkjandi sé. En þessar heræf-
ingar Japana í fyrra haust tóku
þó öllu slíku fram í ósvífni. Þær
voru í því fólgnar, hvorki meira né
minna, en að hertaka Peking, hina 1
lielgu borg þjóðarinnar, og henn-
ar forna höfuðstað og mentasetur.
Hermenn og hergögn, alveg óhóf-
lega mikil við heræfingar að eins,
fyltu strætin svo umferð stöðvað-
ist. Að heræfingunum loknum
skoðuðu þeir söfn, hallir og helgi-
dóma þessa söguríka staðar. Áður
en þeir færi buðu þeir yfirvöld-
um staðarins í samsæti!
Hvort allir þágu heimboðið er
mér ókunnugt. En stúdentar héldu
mótmælafundi og kröfugöngur,.
og háskólarnir flögguðu í hálfa
stöng. Nú eru sumar háskólabygg-
ingarnar í rústum. Tilgangi Jap-
ana með heræfingunum í fyrra er
náð. Þeir hafa skipað yfirvöld eft-
ir sínu eigin höfði og stökt kín-
verska hernum á flótta.
Því ófremdarástandi er lokið, að
Kínverjar fái þolað alt. Hver ný
auðmýking var þeim um leið á-
minning um það, í hverri hættu
þjóðfélagið ar statt. Ágengni Jap-
ana hefir verið einn helsti aflgjafi
þeirrar þjóðernislegu vakningar,
sem farið hefir yfir landið síðari
árin. Og Japanar mega sjálfum
sér um kenna, að vígbúnaði hefir
verið svo mjög hraðað í Kína síð-
an 1932, að nú er tvísýnt um það,
hvor aðilanna vinni stríðið. Frh.
Ólafur Ólafsson.