Vísir - 03.12.1937, Blaðsíða 3

VlSIR
Með síra Ólafi er í val fallinn
þjóðkunnur maður, sem láta
mun nœrri að við kannist ná-
lega livert mannsbarn í landinu,
er til vits og ára er komið, sakir
skörungsskapar hans, hluttöku
í og forgöngu fyrir mörgum
þjóðnýtilegustu málum, sem til
meðferðar liafa verið um daga
hans.
Mér koma nú við ævilolc hans
er litið er yfir ferilinn, helst til
Iiugar orð Snorra í Skáldskapar-
málum, að „drengir heita vask-
ir menn ok batnandi“. Hvort-
tveggja þetta drengskapar-
mark átti síra Ólafur. Allir, sem
nokkuð þektu til, vita það og
kannast við, að hann var vask-
ur maður. Og þar sem liins
vegar enginn mun komast hjá,
að eitthvað sé að fundið, ekki
sist þeir, er skapsmunamenn
eru nokkurir og einatt ganga
fram fyrir skjöldu um mála-
flutning og fylgi, þá var síra
ólafur ekki sá maður, að ekki
breytti hann til batnaðar, er
hann fann rétt rök liggja til.
Skal nú nokkuð rekja æviat-
riði hans og atburði eins og eg
hef kynst honum á langri ævi
og einkum síðustu 20 árin, er
við höfum búið í örskotslengd
hvor frá öðrum. En að eins
stuttlega getur það orðið og
ekki svo tæmandi, sem minning
hans væri samboðið og síðar
ætti nákvæmara að gjöra.
Síra ólafur var fæddur I Við-
ey 24. sept. 1855. Voru foreldrar
hans dannebrogsmaður ólafur
Ólafsson, lengi fátækrafulltrúi,
og fyrri kona hans Ragnheiður
Þorkelsdóttir, bæði kynjuð úr
Rangárvallasýslu. Hann útskrif-
aðist úr Latínuskólanum 1877
með fyrstu einkunn. Áður en
hann sótti nám lengra réðst
hann að Auðshaugi á Barða-
strönd til að kenna bömum
Gunnlaugs Blöndals sýslu-
manns. Var hann þá um tíma
settur sýslumaður og kom þá
þegar í Ijós sú röggsemi, er á-
valt einkendi hann. Sumarið
1879 voru sendir tveir stúdentar
á 400 ára minningarhátíð há-
skólans í Kaupmannaliöfn. Var
liann valinn til þeirrar farar á-
samt Davíð Scheving Thor-
steinsson; munu þeir liafa þótt
glæsilegastir stúdentar er völ
var á. Árið 1880 tók hann próf í
prestaskólanum einnig með
hárri fyrstu einkunn, og vígðist
þá þegar að Vogsósum og
kvæntist sama ár Guðríði Guð-
mundsdóttur prófasts Johnsens
í Arnarbæli, hinni mestu ágætis
og rausnarkonu, sem lifir mann
sinn, virt og elskuð af öllum
sem hana hafa þekt. Tvo sonu
eignuðust þau, annar dó á
barnsaldri, hinn var Guðmund-
ur Ólafsson hæstaréttarlögmað-
ur, sem varð bráðkvaddur 22.
maí 1935, foreldrum sinurn og
vinum öllum mjög harmdauði.
Árið 1884 voru sr. Ólafi veitt
Efri-Holtaþing í Rangárvalla-
sýslu og bjó hann i Guttorms-
liaga 9 ár. Þá fékk hann Arnar-
bæli í Ölfusi 1893, en lausn frá
prestskap 1902 vegna fótar-
meins, er liáði honum á ferð-
um. Flutti liann þá til Reykja-
víkur og varð ritstjóri „Fjall-
konunnar" og jafnframt frá 18.
des. 1903 prestur frikirkjusafn-
aðarins í Reykjavík, er síra
Lárus Halldórsson lét af því
starfi, og var hann það 19 ár til
ágústloka 1922. Þá veiLti söfn-
uðurinn honum lausn með eftir-
launum, með þvi að hann hafði
á þessum tíma vaxið svo og
störfin margfaldast, að sira Ól-
afur treystist ekki að gegna
lengur. Hafði liann eins og lijá
öðrum söfnuðum sínum áunnið
sér mikla hylli fyrir mikið og
vel unnið starf, enda þótt jafnan
í röð fremstu kennimanna og
skörulegasti ræðumaður. Frá
1913 tók hann einnig að sér
prestsþjónustu fyrir fríkirkju-
söfnuðinn í Hafnarfirði og geð-
veikrahælið á Klcppi, og gegndi
hinu fyrra til 1930 og hinu síð-
ara til árið 1933. Hafa söfnuðir
hans við mörg tældfæri sæmt
liann gjöfum og á ýmsan annan
hált vottað honum þakklæti sitt
og vkðingu.
Fyrir utan prestverkin hefir
sira Ólafur haft ótal önnur
störf á hendi, svo sem að sjálf-
sögðu flest trúnaðarstörf fyrir
sveitirnar þar sem hann hefir
verið prestur. Og á Alþingi sat
hann fyrir Rangárvallasýslu
1891, fyrir Austur-Skaftafells-
sýslu 1901 og Árnessýslu 1903—
1907.
Þó að prestsþjónustan hafi
verið aðalstarf síra Ólafs, væri
þó ekki nema hálfsögð saga að
geta þess eins, svo mörgum öðr-
um málum hefir hann haft á-
hrifamikil og heillavænleg af-
skifti af. Má þar fremst telja
mannúðarmálin og þar næst
þjóðmálin, einkum sambands-
mál vort við Dani. Ritaði hann
mikið um áhugamál sin, bæði
meðan hann var ritstjóri og
undan og eftir. Tók hann traust-
um tökum á hverju máli og
hlífði sér ekki; enda þrekið
mikið og reyndi oft á það, svo
sem i mislingunum 1882, land-
skjálftunum miklu 1896, mann-
skaðanum í Reykjavik 1906—7
og spönsku veikinni 1918. Það
er engin leið að lýsa þvi i blaða-
grein, sem hann þá Iagði á sig.
En einkum má ekki gleymast
þátttaka hans í holdsveikismál-
inu. Ritaði hann svo skýrandi og
skorinort um það, að þá er
danskir Oddfélagar gáfu holds-
veikraspítalann, þá kallaði for-
ingi þeirra Petrus Beyer hann
„Manden, som rejste hele Be-
vægelsen“.
Um landsspítalamálið rilaði
hann margar og merkilegar
greinar og hefir lausnin á því
máli orðið mjög í samræmi við
þær skoðanir, er hann lét þá í
Ijósi.
Mörg fleiri ritstörf og blaða-
greinar liggja eftir sira ólaf um
áhugamál hans og ýmsar nyt-
samar bækur þýddi hann úr út-
lendu máli. Má þar nefna „Þjóð-
menningarsögu“ lians, „Hjálp-
aður þér sjálfur“ eftir Samuel
Smiles og „Foreldrar og börn“,
alt vinsælar alþýðuhækur.
Þá liggja eftir hann ýmsir
frumsamdir ritlingar, er sumt
voru sköruleg erindi, er liann
hafði flutt. Má þar nefna erindi,
sem mikla etfirtekt vakti og
liann nefndi „Þarfasti þjónn-
inn“, skorinorða ádrepu um illa
meðferð á hestum. Hann var
dýravinur og var lengi í stjórn
Dýraverndunarfélagsins, og um
hríð formaður og ritaði greinar
í blað þess.
Þótt hér hafi verið fljótt yfir
sögu farið má af þvi ráða, að
mannúð og liðsinni við lítil-
magna og sjúka var rikur þátlur
i eðli síra Ólafs. Fyrir bindindis-
málið vann hann, gjörðist Góð-
templari og var það til æviloka
og starfaði mikið fyrir regluna.
1 meðferð landsmála tólc liann
jafnan mikinn þátt og á Alþingi
var hann sem annars staðar
hinn málsnjallasti ræðuskör-
ungur og jafnan með liinum
fremstu i haráttunni fyrir sjálf-
stæðismáli voru, og hhfði eigi
sjálfum sér né öðrum.
Kennari var hann ágælur og
var sótt eftir að koma til hans
piltum til að búa undir skóla og
voru einatt margir hjá lionum,
og mintust lians jafnan með
hlýju þakklæti og heimilis
þeirra hjóna.
Eftir að hann haf ði látið af
hinu erfiða embætti sínu var
hann enn lengi ern og fram-
kvæmdi mörg prestsstörf við
ýms tækifæri og fanst lítt á að
honum væri förlað. Þar á meðal
vígði hann fríkirkjuna í þriðja
sinn 21. des. 1924 á 25 ára af-
mæli safnaðarins, sem varstofn-
aður 1899, en kirkjuna hafði
tvisvar orðið að stækka að mikl-
um mun síðan hún var fyrst
reist 1904. Fór honum vigslan
svo úr hendi, að Jón Magnússon
ráðherra sagði, er hann kvaddi
hann á kórtröppum, að sér
fyndist hann of snemma hafa
lagt niður embætti. Þá ritaði
síra Ólafur fyrir söfnuðinn
minningarrit á 25 ára afmæli
lians þar sem hann rakti sögu
og þróun safnaðarins frá byrj-
un. Auk þessa flutti hann ýms
erindi, þar á meðal erindaflokk
í útvarp, enn lengi með sama
skörungsskap og áður um efni
og flutning.
En eðlilega átti það fyrir sér
að breytast og förlaði honum
síðustu árin mjög sjón og þrótt-
ur allur, einkum eftir að Guð-
mundur sonur hans lést svo
sviplega og sorglega. En hann
hafði verið foreldrum sinum
hinn elskulegasti sonur og föð-
ur sínum jafnframt vinur og
ráðunautur í hvívetna. Mátti
svo heita, að hann bæri ekki sitt
barr eftir það og fór ört hnign-
andi heilsu hans tvö síðustu ár-
in. Þó þreytti hann við að hafa
fótavist og koma út daglega,
svo það urðu að eins tveir síð-
ustu dagarnir, sem hann klædd-
ist ekki. Aðfaranótt 25. nóv. kl.
4 andaðist hann og fékk rólegt
andlát.
Eg hafði komið til lians nær
daglega síðustu mánuðina, og
rann mér til rifja að sjá hið
hrausta karlmenni, sem eg liafði
þekt frá æsku okkar og dáðst
að þrótti hans og mælsku, bug-
aðan af reynslu og erfiði ár-
anna. Þó hrestist liann jafnan
við, er talíð barst að atburðum
og störfum fyrri áranna, er
hann með óhilandi þreki og um-
bótaliuga glimdi við liin marg-
vislegu verkefni, er lífið lagði á
leið hans. Að öðru leyti hélt
trúarstyrkleiki hans bonum
uppi.
Hann hafði ekki tekíð þátt i
trúardeilum og sinti lítið nýjum
straumum og stefnum. En á
öndverðum prestsskaparárum
sínum flutti hann eitt af sínum
skörulegu erindum um trúar-
og kirkjulíf á þeim tíma, um
1890. Kom hann þar fram
fastheldinn við liið gamla og
góða, en þó samfara frjálslynd-
um umbótahug, sem honum var
í öllu eiginlegastur. Og þessu
lík mun hugsun lians hafa verið
alt til enda. Á hreyfingu sálar-
rannsóknanna hafði hann óliug
framan af, en þegar hann sann-
færðist um, að þær æltu við
rétt rök að styðjast, þá var það
samkvæmt eðli hans: „vaskur
maður og batnandi“, að hann
hafði hug og drenglund til að
fallast á þær. Enda hafði hann
sjálfur fengið ýms órengjanleg
skeyti frá syninum, sem hann
harmaði svo mjög, og liaft af
því ósegjanlega liuggun og nýj-
an styrk fyrir trú sína, þótt hún
væri ekki veik fyrir. I viðtölum
okkar varð lionum einaít á
munni: „Eg hlakka til að liitta
drengina mina“.
Lika tel eg mig hafa fengið
handan að frá honum skeyti
svo i anda síðustu viðkynning-
ar okkar, að eg get ekki véfengt
það. Hann sagðist blcssa mig og
bað að eg blessaði sig. Það vil eg
af heilum huga gjöra, biðja guð
að blessa honum heimkomuna
á fund drengjanna lians og
blessa ellibeygða konu hans,
uns fundum aftur ber saman.
Og öll munu sóknarbörn hans
sérstaklega og þjóðin livar sem
til spyrst hugsa til hans nú með
hlýjum hug og þakka lionum
dáðríkt starf hans fyrir kirkj-
una og’ ríkan áhuga á framför-
um þjóðarinnar og velfarnan í
hvívetna. Ekkert vildi liann láta
sér vera óviðkomandi, er snerti
lieill og heiður þjóðarinnar og
ávalt reiðubúinn að vinna fyrir
það.
Kristinn Daníelsson.
Ég ber ai dyim
Svo nefnist kvæðakver eitt
lítið, sem nýlega er ixt komið.
Höfundurinn kallar sig Jón úr
Yör og veit blaðið engin deili á
honum, en sennilega er hann
kornungur maður. Og sé hann
það má ætla, að þama sé skáld-
efni á ferð.
Yrkisefni höf. eru flest held-
ur hversdagsleg og kvæðin lítil
fyrirferðar, flest eða öll. En
athuganir hans á hversdágslífi
manna, sumar að minsta kosti,
eru ekki með samá hætti og
tíðast er i rimuðu méli nú á
dögum. Höf. fer leiðar sinnar,
nokkurnveginn beint af augum,
glottir i hverju spori, hendir
gaman ýmsu, sem fyrir augu
ber, hefir ríka samúð með
þeim, sem strita og stríða, því að
allir eigi rétt á sér.
Hagmælskan virðist i góðu
lagi og heldur lítið ura rim-
hnökra, en stundum bregður
höf. fyrir sig ljóðleysu og kann
sá, sem þetta ritar, ekki að meta
þann skáldskap.
Síðasta kvæði bókarinnar
heitir „Sólskin" og eru tvö
fyrstu erindin þannig:
Eg ætlaði að yrkja um sólskin,
en eg var svo loppinn af kulda,
að kuldinn að sál minni settist
og svo varð Ijóðið um kulda.
Eg gat ekki a;ð þessu gert.
En strax þegar sólskinið syngur
í sál minni, verður minn óður
um það. Og er hönd min hitnar,
er hugur minn bjartur og góður.
Eg get ekki að þessu gert.
Um stúlkurnar, sem koma
hingað á haustin „úr saltfiski.
síld og heyjum“ og eru „allflest-
ar ungar, átján og tuttugu
vetra,“ segir liöf. meðal annars:
t
Þær liata vistanna viðjar
og vilja þar fæstar lenda.
1 eldhúsi samt þeirra sögur
að síðustu jafnan enda.
MJtt verksmibjuhús í
Keflavík.
1 gær voru risgjöld nýs verk-
smiðjuhúss í Keflavík. Eigandi
vess er Dráttarbraut Keflavíkur,
hlutafélag. Dráttarbrautin var
smiðuð árið 1935 og síðan hafa
verið teknir bátar upp á braut-
ina 208 sinnum. Dráttarbrautin
hefir stæði fyrir 18 báta í einu
og er liin fullkomnasta í alla
staði. Til dæmis voru síðastlið-
ið vor 3 hátar dregnir upp og
einn settur fram á sama flóði.
I fyrra tók Dráttarbrautin vél-
smiðju Magnúsar Björnssonar
á leigu, en hefir nú keypt smiðj-
una og reist yfir hana stórt og
vandað hús. Gólfflötur hússins
er 270 fermetrar. 1 aðalhúsinu
er vélasalui', eldsmiðja og
málmsteypa. Auk þess er uppi
efnisgeymsla og skrifstofa. Hér
eftir verður hægt að fram-
kvæma allar venjulegar véla-
viðgerðir í Keflavík. 1 stjóm
Dráttarbrautarinnar eru: Valdi-
mar Björnsson Keflavik for-
stjóri, Björn Ólafsson Reykja-
vík og Elías Þorsteinsson Kefla-
vík. Verkstjóri smiðjunnar er
Ólafur Hannesson Keflavík.
Borgarafundur í Færeyjum.
Borgarafundur sem haldinn
var á Þórsliöfn á Færeyjum í
gær samþykti einróma áskorun
til dönsku stjórnarinnar um
það, að hxín heimilaði samn-
inga við Gismondi um það, að
fimm itölskum togurum yrði
leyft að hafa bækistöð sína í
Færeyjum. (FU.).
VlSNABÓK
GUÐBRANDS BISKUPS.
Ejnar Munksgaard hefir nú
sent á markaðinn nýja afar-
vandaða útgáfu af vísnabók
Guðbrandar biskups með for-
mála á ensku eftir prófessor
Sigurð Norðdal. Er útgáfa þessi
gerð eftir eintaki sem Lands-
bókasafnið i Reykjavík á og
talið er hið besta í heimi. (FÚ.).
STJÓRN DANSK ISLANDSK
FORBUNDSFOND,
það er sáttmálasjóðsins danska,
hefir úthlutað vöxtum sjóðsins
fyrir yfirstandandi missiri og
hefir meðal annars veitt 24 is-
lenskum stúdentum, er stunda
nám i Danmörku og annars-
staðar 12000 krónur til samans
og 13000 krónur til annara
menningarframkvæmda, sem
annað hvort varða Island bcint
eða hið andlega samband milli
Danmerkur og Islands. (FÚ.).
LANDSKJÁLFTA-
RANNSÓKNIR.
Síðan landskjálftarnir miklu
urðu á Jan Mayen fyrir tveimur
árum hafa tveir norskir jarð-
fræðingar dr. Kolderup og
Anders Kvale, fengist við jarð-
rannsóknir þar norður frá. Þeir
þykjast sjá þess merki, að fleiri
landskjólftar séu i aðsígi.
Segja þeir að Jan Mayen og
ísland sömuleiðis, liggi á land-
skjálftabelti sem nái frá Aust-
ur-Grænlandi til Spitsbergen og
nálgist strönd Noregs.
Á Jan Mayen liafa á síðustu
20 árum komið 30 allverulegir
jarðskjálftar. (FÚ.).
aðeins Loftu^
Úthlutnn eiliíauna
ob ðforkuhúta.
Á bæjarstjórnarfundi í gær
voru samþyktar einróma tillög-
ur framfærslunefndar um út-
hlutun elli launa og örorkubóta.
Til bráðabirgða lagði nefndin
til, að útlilutað yrði úr bæjar-
sjóði, miðað við að framlag
kæmi úr lifeyrissjóði, þannig:
a. I ellilaun kr. 157078.00,
sem skiftist þannig: 319 styrk-
þegar fái 105.507 krónur.
834 umsækjendur, sem ekki eru
styrkþegar, fái kr. 51.571.00.
b. I örorkubætur kr. 114460.00,
sem skiftist þannig: 280 styrk-
þegar fái kr. 95.423.00, 263 um-
sækjendur, sem ekki eru styrkþ.
kr. 19.037.00.
Samkvæmt þessum tillögum
leggur framfærslunefndin til,
að lagt verði fram úr bæjar-
sjóði til ellilauna og örorkubóta
alt að kr. 280.000.00, gegn fram-
lagi úr lífeyrissjóði, á xithlutun-
artímabilinu 1. okt. 1937 til 1.
okt. 1938, en áskilur sér rétt til
þess síðar að bera fram tillögur
um viðbótarúlhlutun til þeirra
styrkþega bæjarins, sem auk út-
hlutaðra ellilauna eða örorku-
bóta þurfa framfærslustyrk úr
bæjarsjóði.
I.O.O.F. 1^119123872=E.T.l.
Veðrið í morgun.
í Reykjavík 2 st., mest í gær 7,
minst í nótt x st. Úrkoma í gær
4.8 mm. Yfirlit: LægS yfir Græn-
landshafi og Grænlandi á hreyf-
ingu austur. Horfur: Faxaflói:
Suövestan og sunnan gola. Rign-
ing.
Jarðarför
sira Ólafs Ólafssonar fyrv. frí-
kirkjuprests, fer fram á morgun.
Athöfnin hefst kl. 1,45.
Eggert Stefánsson
endurtekur hljómleika sína í
dóxrikirkjunni n. k. sunnudag kl.
854. Breytt efnisskrá. Aögöngu-
miöasála er byrjuö hjá Bókaversl-
uh Sigf. Eymundssonar og í
Hljóöfæraverslun Katrínar Viöar.
Aögm., sem óseldir kunna aö
verða, seljast við innganginn. —
Eins og áður hefir verið getið,
var húsfyllir í dómkirkjunni er
Eggert Stefánsson söng þar sein-
ast.
Kristinn Pétursson
listmálari hefir málverkasýn-
ingu þessa dagana á Kirkjutorgi
4 (þar sem Húsgagnaverslxin
Reykjavíkur var) og verður sýn-
ingin opiix fram yfir næstu helgi.
Fyrir þreinur árurn. efndi Krist-
inn til sýningar á raderingum og
teikningum. Á sýningunni nú eru
olíumálverk, víðsvegar af landinu,
Þingvöllum, frá Hvítárvatni og
víðar. Aðsóknað sýningunni er gpð
og rnunu engir listvinir láta ónotað
þetta tækifæri til þess að kynnast
list Kristins Péturssonar.
Skipafregnir. ’ *
Gullfoss er á leið til Kaup-
mannahafnar frá Hull. Goðafoss:
er í Hamboi'g. Brúarfoss er væift-
anlegur hingað í kveld. Dettifoss-
var í morgun á leið til Patreks-
fjai'ðar. Lagarfoss er á leiö frá
Kópaskeri til Skála. Selfoss er á
leið til Grimsby frá Siglufirði.
Docentsmálið
var ekki tekið fyxúr á Alþingi
í gær, vegna fjarvistar fyrri flm.
þess, Sveinbjamar Högnasonar.
Það er á dagskrá í dag.
Áheit á Strandarkirkju
2 kr. frá Tryggva.
Unglingavinna
hófst í Hafnarfirði í gær. Unnið
er í tveimur flokkur — 24 í hvor-
um. Vinnulaun eru 5 krónur á
dag. Vinnudagar eru þrír í viku
hjá hvorum flokki. Auk vinnunn-
ar hafa unglingar kenslu í ís-
lensku og reikningi, smíði og leik-
fimi. — Kenslan er ókeypis. —
Unglinganiir eiga að gera barna-
leikvöll á Hamarskotstúni og var
byrjað á því verki í dag.