Vísir - 17.04.1939, Page 3

V Í.S IR
3
Mánudaginn 17. apríl 1939.
Björn Ólafsson:
Verslunarþlngiö.
Gjaldeyrismálin
viðfangsefni
eru nií stærsta
þjöðarinnar.
Tillögur um greiðslu frosnu skuldanna.
Við höfum nú búið við verslunarhöft í 7 ár oí*' 8 mán-
uði og þeir vita það, sem með þessum málum hafa
fylgst, að ástandið liefir farið versnandi með hverju
ári. Þessi! lækning, sem tekin var upp 1931 hefir reynst
eins og til hennar var stofnað. Meinið sem átti að lækna,
er nú orðið svo illkynjað, að eg fæ ekki séð að það fáist
bætt nema með aðgerðum, sem hljóta að valda þjóðinni
langvarandi sársauka. En eg er hvorki nógu bjartsýnn
né nógu vongóður til þess, að geta trúað því, að sú
læknisaðferð, sem hér er þörf á, verði framkvæmd
með góðum árangri af þeim mönnum, sem til þessa
hafa farið með þessi mál, þjóðinni til ómetanlegs tjóns
og langvarandi ófrægingar.
BJÖRN ÓLAFSSON.
Ég ætla ekki að þessu sinni
að fara út í einstök atriði i
framkvæmd haftanna, né telja
upp það, sem vitanlegt er að
aflaga fer á ýmsan veg. Ég
ætla heldur ekki að fara út í
síðustu úthlutun. Þetta er það,
sem kalla mætti aukaatriðin,
sprottin af fáum liöfuðatrið-
um, sem valda óréttlæti og
handahófi i framkvæmdinni.
Ég ælla því aðeins að athuga
að nokkuru liöfuðsjónarmið
verslunarstéttarinnar lil þess-
ara mála.
Hjá þvi verður ekki komist,
þegar um þessi mál er rætt,
að endurtaka að meira eða
minna leyti ýmislegt af því,
sem áður hefir verið fram tek-
ið. En slík endurtekning er í
raun og veru nauðsynleg, ef til
vill það nauðsynlegasta, sem
gert er málstað verslunarstétt-
arinnar til stuðnings.
Ég ætla þá fyrst að minnast
á stéttaskiftinguna á verslunar-
sviðinu. Þeim, sem atvinnu
Iiafa af að flytja vörur til
landsins, er nú skift í yfir- og
undirstétt. Það eru tveir flokk-
ar, sem hafa mismunandi þegn
réll i þjóðfélaginu, samvinnu-
menn og kaupmenn. Hinir síð-
arnefndu hafa engan viður-
kendan rétt til innflulnings og
þar með ekki til verslunar, eins
og nú standa sakir. Þann rétf
hafa aðeins kaupfélög og sam-
vinnufélög og verslunarstéttin
fær aðeins það, sem af gengur
þegar fullnægt hefir verið þess-
um löghelgaða rétti félaganna.
Hér er um að ræða tvenns lcon-
ai lög, tvennskonar mannrétt-
indi i þjóðfélagi, sem talið er
að byggist á jafnrétti og lýð-
ræði. Alt þetta gerist undir yf-
irskini hinnar svokölluðu
„höfðatölureglu“, sem liefir
borið hlutdrægni íslenskra yf-
irvalda langt út fyrir lands-
steinana.
Samkvæmt þessari reglu
fer hlutur kaupmannaverslana
af heildarinnflutningi þeirra
vara, sem mest eru takmark-
aðar, minkandi frá ári til árs.
Eftir því sem félagatala sam-
vinnufélaganna eykst, minkar
innflutningur annara. Því lief-
ir verið fylgt fast eflir, að
höfðatölu-forréttindin séu gerð
gildandi og ákveðinn hluti
innflutningsins heimtaður við
liverja útlilutun. Þó hafa ald-
rei verið færðar fram gildar
sannanir fyrir því, aö sam-
vinnufélögin hafi að öllu leyti
á framfæri sínu þann fjölda
landsmanna, sem haldið er
fram. Ég hefi farið fram á, að
sannað yrði með fullkomnum
skýrslum og rannsókn, hver
hinn raunverulegi framfærslu-
fjöldi félaganna sé. Ekki vegna
þess að ég viðurkenni, að liér
sé um sanngjarnan grundvöll
að ræða fyrir úthlutun, lield-
ur til þess að fá úr því skor-
ið, hvort grundvöllur þessi,
sem hygt er á, er sannur eða
ímyndaður. En þetta hefir ald-
rei fengist fram. Það er gefin
upp skrá yfir þátltakendur fé-
laganna og hverjum þátttak-
anda var svo ætlað að hafa
3—4 manns í heimili.
Hitt er vitanlegt, að i félög-
unum er fjöldi af einhleypum
mönnum, sem enga fjölskyldu
hafa á framfæri sínu. Mun sér-
sérstaklega vera mikil 'brögð
að þessu í kaupstöðunum, þar
sem fólk er innritað i félögin
og talið til meðlima, án þess
að það þurfi að leggja nokk
uð af mörkum. Gildir þetta
ekki hvað síst um Ivaupfélag
Reykj avíkur. IIöfðatölureglan
er því hygð á trú en ekki vissu
og' er furðulegt að slíkt skuli
haldast uppi.
1 þessu sambandi er ekki úr
vegi að henda á það, að með
höfðatölureglunni er félögun-
um afhentur sá skamtur, sem
þeirra meðlimum ber af inn-
flutningi lakmarkaðra vara. Af
því ætti að leiða að meðlimum
telaganna væri hannað að
kaupa þessar vörur utan síns
félags, því ef þeir gerðu það,
væri þeir að taka frá öðrum
landsmönnum þeirra hluta.
Allir sjá, hversu komið er hér
út í öfgar og hversu vanhugs-
uð og óréttlát þessi höfðatölu-
hugmynd er.
Til þess að sýna þetta enn
betur, skal eg geta þess, að eitl
af félögunum telur, að hver fé-
lagsmaður hjá sér hafi 7—8
manns í heimili. Ef öll félög-
in teldu svona ríflega fram,
þyrftu kaupfélögin ekki að
liafa nema nm 15 þúsund með-
limi til þess að geta heimtað
allati innflutning til landsins,
samkvæmt höfðatölureglunni.
Hverju mannsharni er Ijóst,
livílík fjarstæða þetta er.
Það mun ekki ofsögum sagt,
að þessi tilhögun á skiftingu
innflutningsins hér á landi,
hefir vakið hina mestu furðu
meðal kaupsýslumanna er-
lendis. Hvergi í neinu landi,
sem tekið hefir upp innflutn-
ingsliöft, liefir þessari aðferð
verið beitt í þágu samvinnu-
félaganna.
Menn munu nú spyrja hver
árangu/r liefir ojrðlð á fram-
kvæmd höfðatölureglunnar. Sá
arangur liggur nú ljóst fyrir
og er sannanlegur með tölum.
Eins og kunnugt er gerði Versl-
unarráðið og Samband ísl.
samvinnufélaga með sér samn-
ing þann 14. jan. 1936, þving-
unarlaust og af frjálsum vilja.
um þann liundraðshluta af inn-
flutningi ýmsra vöruflokka,
sem talið var sanngjarnt að
kæmi í hlut Sambandsins. Eins
og kunnugt er sagði Samband-
ið upp þessu samkomulagi
nokkrum máunðum siðar, en
það liefir samt sína sögu að
segja. Hér kemur samanburð-
ur á úthlutuninni:
Skv. samn. Útld. nú.
1. Kornvörur..... 30% 36%
2. Nýlenduvörur .. 22% 30%
3. Vefnaðarv. versl. 14% 23%
4. Skófatn. versl. . 11% 19%
5. Byggingarv. — . 13|% 28%
6. Búsáhöld......14% 30%
Þessi skrá þarf engrar skýr-
ingar við. Hún sýnir hversu
mikið hefir hækkað úthlutun til
sanmbandsféiaganna frá 1936
til 1939. Hún sýnir hvert
stefnir i þessum efnum og alt-
af hækka tölurnar með hvei-ju
ári.
Þetta er sú aðalhlið, sem
snýr að úlhlutun innflutnings-
ins og þeim réttindamismun,
sem gerður er eftir því, hvort
um er að xæða kaupmanna-
verslanir eða samvinnufélög.
En svo er hin lilið þessara
mála, sem snýr að gjaldeyrin-
um og hjá þvi verður ekki
komist, að atlmga það atriði
sérstaklega, eins og nú standa
sakir.
Eg liefi haldið því fram, að
hin opinheru gjaldeyrisleyfi,
sem enga tryggingu gefa fyrir
yfirfærslu, séu þjóðinni bæði
til skaða og háðungar. Það er
fyrir neðan alt velsæmi, að
halda þessum leyfum gang-
andi eftir þá reynslu, sem feng-
ist hefir á þessu skipulagi und-
anfarin tvö ár. Útgáfa þessara
leyfa er ekki annað en blekk-
ing, er verður því meira áber-
andi sem þessu er haldið leng-
ur áfram. Leyfi um frjálsan
gjaldeyri liafa undanfarna sex
mánuði verið svo að segja
marklaus, því að gjaldeyrir úl
á þau liefir verið nær ófáan-
legur. Vixlar eru endursendir
eða þeim er framlengt með
mjög lítilli afborgun. Kröfur
fyrir nauðsynjavörum hafa
orðið að liggja i bönkunum
mánuðum saman. Sum firmu
hafa enn liggjandi kornvöru
á afgreiðslum skipanna síðan í
september í haust, vegna þess
að þau Ijnafa ekki fengið 'að
greiða þær. Mörg stærri inn-
flutningsfirmu hér eru að kom-
ast í þrot með innflutning,
vegna þess að ekki er hægt að
lialda áfram að panta vörur,
þegar ýmist eru víxlar fyrir
vörunum í vanskilum eða þau
fá ekki að leysa kröfurnar,
sem hvíla á sendingunum.
Árangurinn er nú fjT’st
greinilega að koma i ljós. Er-
Verslunarþingið.
Verslunarþingið var sett s. I. laugardag kl. 2 e. h. Hófust
störf þess með ávarpi forseta þess, Hallgríms Benediktssonar,
stórkaupmanns, og var það aðaldagskrárefnið þennan dag, en á
fundinum í gær flutti Björn Ólafsson hið merka erindi sitt um
gjaldeyris- og innflutningsmálin, sem birt er á öðrum stað hér
í blaðinu. Gengismálið var einnig á dagskrá á fundinum í gær
og komu þeir alþingismennirnir Ólafur Thors og Jakob Möller
á fundinn og skýrðu frá samkomulagi því, sem náðst hefði um
stjórnarmyndun, og ítarlegar er frá sagt á öðrum stað hér í
blaðinu.
lend firmu eru að verða þreytt
á þessum viðskiflum og sú
hræðsla er óðfluga að hreiðast
út meðal viðskiftavina okkar
erlendis, að hættan á þvi að
vöruskuldir frjósi liér inni,
fari dagvaxandi. Allir finna
að opinbert velsæmi í þessum
málum er hér á lágu stigi, en
úrræðaleysið á háu stigi. Þetta
sorglega vansæmdar ástand
hefir sett okkur á hekk með
mestu óreiðuþjóðum heimsins.
Undirrót þessa ástands eru
hin marklausu gjaldeyrisleyfi.
Það eru þau, sem stofnað hafa
skuldir við úllönd svo miljón-
um skiftir. Það eru þau, sem
ennþá draga til landsins vör-
ur, sem ekki fæst að greiða.
Eg er persónulega þeirrar
skoðunar, að ekki sé hægt að
ráða bót á þessu, nema með
mjög róttækum aðgerðum. Það
fer nú að vcrða knýjandi nauð-
syn að liætta að gefa út svika-
leyfi. Að því dregur að líkind-
um mjög bráðlega, að menn
verði að semja við bankana
sérstaklega um liverja yfir-
færslu, áður en þeir flytja
nokkra vöru til landsins. Og
eg mundi elcki verða forviða,
þótt sellar yrðu svo strangar
kröfur fyrir loforði um gjald-
eyri, að innflytjendur })yrftu
að greiða andvirði varanna
fyrirfram til bankanna um
leið og gjaldeyrinum er lofað.
Hjá því getur ekki farið, að
hankarnir verða nú, livort
sem þeim þykir það betur eða
ver, að skijiuleggja sölu gjald-
eyris alt annan veg en þeir
liafa liingað til gert og taka
þetta mál skynsamiegri og skel-
eggari tökum en þeir liafa gert
til þessa. Þótt ilt sé frá að
segja, þá á stefnuleysi bank-
anna í gjaldeyrismálunum frá
öndverðu, mikla sök á þvi, i
hvert öngþveiti þessum mál-
um er komið, Nú verður þess
ekki langt að bíða, að bank-
arnir fái að sýna það, að þeir
séu þeim vanda vaxnir, að
fara með gjaldeyrismál þjóð-
arinnar svo vel sé. Við verðum
að gera olckur ljóst, að liéreft-
ir getum við ekki flutt inn ann-
að en það, sem við getum
greitt.
Meðan þessu fer fram, sem
eg hefi nú lýst, er hér einn að-
ili í landinu, sem hefir tök á
að standa í skilum fyrir sinn
innflutning. Þetta væri þó síst
lastandi, ef aðrir gæti setið
við sama eld. Þessi gjaldeyris-
fríðindi samvinnufélaganna
eru önnur liliðin á þeim rétt-
indamismun, sem stjórnarvöld
landsins hafa skajiað í baráttu
sinni gegn verslunarstéttinni.
Þetta ástand, sem eg hefi nú
lýst í gjaldeyrismálunum verð-
ur að breytast. Þessi þjóð væri
ekki annað en hópur af geð-
veikum sálum, stjórnað af geð-
veikum mönnum, ef þetta er
látið lialdast lengur. Það, sem
fyrst þarf að greiða, eru hin-
ar innifrosnu verslunarskuldir
landsins. Margir telja mikil
tormerki á því. 1 því efni er
eg á annari skoðun. Þetta er
hægt með vilj a og framkvæmd.
Eg gæti hugsað mér, að það
yrði gert á þennan veg:
1. Nákvæm skýrslusöfnun fari
fram þegar í stað um all-
ar frosnar innieignir útlend-
inga hér á landi.
2. Útvegað sé lán til 10 ára
með útgáfu ríkistrygðra
skuldabréfa í erl. mynt til
greiðslu allra skuldanna.
Mikið af þeim bréfum
mundi vera hægt að selja
eigendum hins innifrosna
fjár. Afganginn ætti að
vera liægt að selja í aðal-
hönkum þeirra landa, sem
aðallega eiga hér inni fé.
Til tryggingar þessum
LÁTINNA FÉLAGA MLNST.
KOSNING ÞINGFORSETA o.fl.
Hallgrimur Benedilctssoa
inintist tveggja félaga verslun-
arráðsins, sem látist liafa frá
því seinasta Verslunarþing var
haldið, þeirra Björgólfs Stefáui-
sonar kaupmanns og Bjarna Ól-
afssonar skipstjóra, Ala-anesi.
Ennfremur Bjarna Þorsteins-
sonar forstjóra, sem studdi
Verslunarráðið á ýmsa lund,
þótt eigi væri liann þátttakandi
í því. Fundarmenn stóðu upp i
virðingarskyni við liina látnu.
Forseti verslunarþingsins var
kosinn Magnús Kjaran, varafor-
seti Ragnar Blöndal. Ritarar
Sigurður Guðmundsson og Sig-
urður Scliram.
ÁVARP FORSETA RÁÐSINS.
Rúm leyfir því miður eigi að
þessu sinni að geta itarlega efn-
is ávarps forseta ráðsins, en í
ávarpi sinu eða yfirliti lýsti
liann skihnerkilega hversu nú
er ástatt og hversu horfir út á
við og inn á við, erfiðleikunum,
sem kaupsýslustéttin ætti við að
sti’iða og enn myndi aukast stór-
kostlega, ef til ófriðar kæmi.
Lýsti hann þvi, hversu þjarmað
liefði verið að verslunarstéttinni
með viðskiftahöftunum í 7%
ár. Stöðugt hefði verið hert á
þeim, en frá 1932 hefði innfl.
aukist stórum (37 milj. 1932 —
50 milj. kr. 1938), en verslunar'
stéttin hinu herfilegasta mis-
rétti beitt, þar sem valdhafarnir
skuldahréfum skyldi sam-
svarandi fjárliæð innifrosna
fjárins lögð í sérstakan
lokaðan reikning i Lands-
hankanum, er siðan annað-
ist innlausn skuldabréfanna
i erl. mynt.
Vextir af bréfunum ætti
að vera ca. 4%% eða sam-
svarandi því, sem fæst i
vexti af hinni ísl. innstæðu.
Þetla ætti að vera tiltölu-
lega auðvelt að framkvæma,
ef þjóðin verður svo lánsöm
að geta endurvakið traust út-
lendinga með nýjum mönnum
í stjórn landsins.
Að öllu athuguðu eru tvær
meginhliðar á innflutnings- og
gjaldeyrismálunum, sem mestu
skifta nú fjTrir verslunarstétt-
ina. Það má segja, að tilvera
stéttarinnar sé undir því kom-
in, hvernig tekst að fá leiðrétt-
ing á þessum málum.
Þessar liliðar eru: Skifting
innflutningsins annars vegar,
og hættan, sem stafar af gild-
isleysi gjaldeyrisleyfanna og
skifting gjaldeyrisins hins veg-
ar. Stéttinni er lífsnauðsyn að
skynsamleg og réttlát fram-
kvæmd fáist á þessu, meðan
höftin standa. Og á meðan svo
er, þá verður hún að lieimta
fullkomið réttlæti, og að eitt
sé látið yfir alla ganga.
Ilún getur ekki sætt sig við
að vera „annars fIokks“ stétt
i þjóðfélaginu.
(Þetta er útdráttur úr erindi
því sem Björn Ólafsson flutti í
gær á Verslunarþinginu).
hefði kosið að ívilna öðrum og
fela þeiin að vinna störf versl-
unarstéttarinnar (þ. e. kaupfé-
lögunum). Mótmælti hann mis-
réttinu fyrirhöndverslunarstétt-
arinnar, sem krefðist jafnréttis
og réttlætis i framkvæmd liaft-
anna. Mikilvægast væri ger-
hreyting á fjármálatstefnunni,
til þess að endurvekja fjár-
traustið erlendis, sem væri glat-
að að mestu.
SKÝRSLUR.
— VERSLUN ARSKÓLINN.
Dr. Oddur Guðjónsson gaf
skýrslu um störf Verslunarráðs
s.l. ár, en Sigurður Guðmunds-
son gerði grein fyrir reikning-
um. Þá flutti Vilhjálmur Þ.
Gíslason fróðlega skýrslu um
störf Verslunarskóla íslands. —
Hefir skólinn dafnað prýðilega
undir stjórn hans og hand-
leiðslu. Þingforseti Magnús
Kjaran þakkaði Vilhjálmi ágætt
starf i þágu skólans.
FUNDURINN I GÆR. GJALD-
EYRIS- ÓG INNFLUTNINGS-
IIÖFTIN.
Gengismálið var fyrsta mál á
dagskrá, en telcið var fyrir ann-
að mál, gjaldeyris- og innflutn-
ingshöftin. Framsöguræðuna
flutti Björn Ólafsson stórkaup-
maður, og er hún birt í blaðinu
í dag sem fyrr var getið. Vakti
ræðan og tillögur frummæl-
anda hina mestu athygli og
kom það fram hjá inörgum,
sem síðar tóku til máls, og síðar
á fundinum þakkaði Ragnar
Blöndal varaforseti þingsins
Birni Ólafssyni sérstaklega fyr-
ir liið skýra og skilmerkilega er-
indi hans og alt hið ágæta starf
lians í þágu verslunarstéttarinn-
ar, sem jafnframt væri eigi síð-
ur í þágu þjóðarinnar allrar.
Tóku fundarmenn undir orð
varaforselans með dynjandi
lófataki.
Nokkurar umræður urðu um
liöftin og tóku til máls auk Bj.
Ól. dr. Oddur Guðjónsson, Eyj-
ólfur Jóhannsson, Eggert Krist-
jánsson, Finnb. Guðmundsson
o. fl. —
ÓLAFUR THORS OG
JAKOB MÖLLER ÁVARPA
VERSLUNARÞINGIÐ.
Að afloknu kaffililéi var fund-
inum haldið áfram kl. 5 og
fluttu þeir þá ræður sínar Ól-
afur Thors og Jakob Möller. —
Gerði Ó. Th. grein fyrir sam-
komulagi því, sem náðst liefði
um myndun samsteypustjórnar.
Báðir ræddu þeir þann skoðana-
mun, sem innan flokksins væri
og gerðu gi-ein fyrir afstöðu
sinni í stuttu máli, einkanlega
til verslunarmálanna, og var
ræðum heggja ágætlega tekið.
H. Benediktsson þakkaði
þeim komuna á fundinn og ósk-
aði þeim allra lieilla.Kvaðsthann
að visu harma, að viðskifta-
málin heyrði áfram undir þann
mann, sem mest hefði gengið á
rétt hennar, en vonandi auðnað-
ist hinum nýju mönnum að
beita áhrifum sínum í stjórn-
inni til þess að rétta liag versl-
unarstéttarinnar og þjóðarinnar
Frh. á 5. bls.