Vísir - 27.09.1939, Blaðsíða 3

Miðvikudaginn 27. sept. 1939.
VISIR
3
Axel Thorsteinson, blaðamaður:
Nýtt land framundan. —
Hvað bíður þar?
SANDKORN, SEM
STORMURÍNN FEYKIR.
Það er eigi nema eðlilegt, að
menn sem gengið hafa dag eftir
dag, og oft að nœturlagi, um ill-
færa vegi og stundum vegleys-
ur, með þungar byrðar, ofl
fótsárir og lúnir, telji sér litla
bót í því að eiga fyrir liöndum
að lvlífa slvógarhæðir og lnálsa.
Og eg get mæta vel slcilið, að fó-
lagar mínir sumir kviði fyrir
göngunum, er austar drægi.
Þeir voru flestir óvanir fjall-
göngum og margir þeirra höfðu
aldrei i fjallaland komið og
sumir enda alið allan aldur sinn
i borgum, áður en þeir gerðust
liermenn, eins og til dæmis að
taka Lasso litli. Það fór þá líka
svo, þegar upp í hæðirnar í
nánd við Namur kom, að sumir
þeirra gáfust upp með öllu.
Sumir náðu sér fljótt aftur og
slógust í hópinn seinna, en aðr-
ir náðu eigi fullri heilsu, sumir
aldrei, sumir ekki fyrr en seint
og' síðar meir. Og þeir hurfu þá
flestir sjónum okkar fyrir fult
og alt og gleymdust sumir, en
um aðra varð eftir lífseig minn-
ing. Gangan milda var ganga
lífsins í minkaðri'útgáfu. Þraut-
ir, gleði, söknuður, þrár og
vonir skiftust á, smávægileg at-
vik i annara augum, en þeirra,
sem reyna, því að á bak við
hvert atvik er skuggi af hugsun
líðandi manns, eða það er yfir
því birta af hugsun þess, sem
glaður er. Það er alt undir
höndunum komið, sem móta
leirinn. Framundan er vissan
um það eitt, að þegar göngunni
lýkur, tvistrist þeir, sem eftir
verða, eins og sandkorn, sem
stormur feykir i allar áttir. En
gangan stöðvast eigi fyrr en að
þeirri slund kemur. Það kemur
maður i manns stað og áfram er
haldið.
FLATNESKJAN
AÐ BAKI.
Á okkur, sem ættaðir voru úr
fjallalöndunum, og raunar alla
þá, sem liraustastir voru, hafði
það góð áhrif á líkama og sál,
að komast upp af flatneskjunni,
upp í hæðirnar, þar sem var
þurrara, oftar heiðríkt, tíðast
syalvindi og altaf gott loft. Og
þar var fegurra um að litast,
mejri margbreytni fyrir augun,
þótt slilct kynni kannske ekld
aílir að meta.
EINS OG NIÐUR,
SEM ALDREI ÞAGNAR.
Skosku belgpípublásararnir,
sem með okkur voru, urðu eins
og nýir menn, enda voru þeir
nú komnir á slóðir, sem að
minsla kosti að nokkuru leyti
mintu á skosku hálöndin. Nú
sem fyrrum beit ekkert á þá, en
það var eins og gangur þeirra
vrði fastari, öruggari, fjörlegri.
Þeir urðu hnakkakértir og
gengu rösldega og djarflega.
Það var eins og þeir hefði fengið
'langa livíld og endurnýjað
kraftana. Þeir blésu i belgpíp-
urnar sinar livíldarlaust upp
hverja hæðina á fætur annári.
Þeir blésu liug og fjör í hvern
þann mann, sem uppi stóð. Þeir
endurnýjúðu sálarþrekið, stæltu
lamaðan viljann, sém enn knúði
þreyttan líkaman og nærri
magnþrota áfram, enn áfram,
áfram, og yfir örðugasta hjáll-
ann, því að menn liöfðu nú loks
þjálfast svo, að eigi var hætt við
að margir gæfist upp liéðan af.
En það var um mig að segja
sem alla félaga mina, að belg-
pípnablásturinn Skotanna var
mér hálft lífið á þessari göngu,
í eftirfarandi kafla er lýst nánara rúmenska sjálf-
boðaliðanum Hlick og- af hvaða sjónarhól hann um
þessar mundir leit á lífið og mennina.
þegar erfiðasl var. Það var .
bvorttveggja í senn friðandi og
örvandi á bann að hlýða. Hann
var eins og niður ár, sem aldrei ,
þagnar — og aldrei stöðvast
heldur, fyrr en hún hverfur í
hafið.
LASSO HVERFUR
ÚR HÓPNUM.
Einn þeirra, sem það átti ekki
fyrir að liggja, að komast aust-
ur fyrir Rín, var Lasso litli,
gamli tjaldfélaginn minn. Enn í
dag þykir mér leitt til þess að
liugsa, að hann skyldi liverfa úr
hópnum, án þess eg fengi tæki-
færi til þess að þrýsta hönd lians
í kveðjuskyni.
Eg varð þess vísari, kveldið,
sem við komum til Namur að
liann var horfinn úr hópnum.
Eg liafði liaft varðskyldu að
gegna í seinasta áfangastað, á-
samt nokkrum félögum mínum
öðrum, nótlina áður. Eg liafði
því ekkert saman við liina fé-
lagana að sælda fyrr en við sam-
einuðumst herdeildinni aftur, er
til Namur kom næsta dag.
Er við vorum komnir til
bækistöðvar oklcar þar í borg
bjuggumst við til að snyrta
okkur og ganga út í borgina og
svipast um. Þá, er við höfðum
viðbúnað til þess, flaug mér í
lmg, að Lasso var hvergi nærri,
en liann bélt tíðast kyrru fyrir
á göngunni, þegar livild var að
fá. Spurði eg Hlick liverju sætti,
að Lasso var hvergi nálægur.
„Þú hittir liann lildega aldrei
framar,“ sagði Hlick og var
nokkru alvarlegri en vandi lians
var.
Eg spurði einskis, en liorfði
á hann.
„Jú, sjáðu til, það var að eins
sálarþrekið, ,sem liélt honum
uppi, yesalingnum, seinustu
dagana. Og i nótt gafst hann
alveg upp. Þeir hirtu hann og
settu i bifreið og i morgun fyr-
irskipaði berdeildarlæknirinn,
að flytja hann á sjúlcrahús.
Hann var fluttur héðan í morg-
un í sjúkrabifreið, livert veit eg
ekki. Ætli þeir flytji hann ekki
alla leið til Englands?“
„Eg vildi, að eg hefði getað
kvatt liann, Hlick.“
„Eg skil það. Hann var góður
félagi þinn. Og hann var besti
drengur. En liann var ekki
skapaður fyrir svona líf. Þeir
ætti ekki að senda þreklitla
skrifstofumenn út í þetta.“
„Hann þurfti ekki að fara. En
þú veist bvernig þetta gengur
til. Skyldan kallar. Það er gamla
sagan. Auk þess fanst honum,
að allir — jafnvel unga konan
hans, — ællaðist til þess af hon-
um, að bann færi. Þú veist
bvernig þetta var vestra. Þ.að
var alið á því við livern einstak-
an að „gera sitt til að vinna
styrjöldina“. Jæja. eg vona. að
við eigum eftir að hiltast, þótl
það verði ekki fyrr en í New
York.“
UPP Á VON
OG ÓVON.
Við Hlick vorum saman um
stund í Namur þetta kveld. Við
gengum um saman og ræddum
saman og virtum fyrir okkur
borgina, gömul bús og nngt
fólk.
Eg þekti Hliek allvel orðið og
mér var Ijóst, að hann bjó yfir
einhverju. Og það kom líka i
ljós, er við fengum okkur
liressingu í bjórstofu nokkurri.
„Sjáðu til, félagi. Þú verður
víst að liripa nokkrar linur fyr-
ir mig núna. Mér er margt í
bug, réttara sagt, mér er að eins
eitt í hug, en það getur nú stað-
ið á sama hvernig maður orðar
það Það er einhvern veginn svo.
að liver hugsun er að einliverju
leyti bundin við Nellie.“
„Þér hlýtur að þykja méira
en lítið vænt um hana. Hlick?“
„Eg veit ekki. Eg veit ekki
hvernig það er. Jú, eg býst við
því, að mér þyki dálítið vænt
um liana. Og eg hefi nú tekið
það í mig að halda áfram með
þetta hvað sem verður.“
„Þið þekkist lítið.“
..Að vísu. En skiftir það
nokkru? Þegar við erum orðin
hjón ræð eg og hún gerir það.
sem eg segi.“
„Mér er sagt, að enskar konur
séu viljasterkar og tíðum noklc-
uð einráðar, Hlick. Þær hafa
sína skoðun á hlutunum, vertu
viss!“
„Hún giftist mér eins og eg
er. Hún veit að eg er Rúmeni,
bóndason, ómentaður og barð-
lyndari en svo, að eg geti lagað
mig eftir henni. Okkar konur
verða að hlýða. Og Nellie verð-
ur að liaga sér eftir mér. Nú,
við erum ekki orðin lijón, en ef
svo verður gengur hún út í lífið
með mcr upp á von og óvon, til
hins bétra eða til hins verra,
eins og þeir segja vestra. Hún
verður að þola súrt og sætt með
mér, hvort sem það nú verður í
Pennsylvaniu eða Rúmeníu.“
„Þú ert þá ekki ákveðinn i
livað þú tekur fyrir, er þú losn-
ar úr hernum?“
„Nei. Til skamms tíma var eg
álcveðinn i að fara vestur. Það
kemur fyrir, að mig langar
heim nú orðið. Nú verður Rúm-
enía stórt land og kannske get
eg fengið land lieima. Eg á dá-
litið í banka vestra og við fiáum
það, sem lialdið hefir verið eftir
af „kaupinu" okkar, þegar við
förum úr heraum."
„Heldurðu, að Lundúnastúlk-
an geti orðið búkona í Rúm-
eniu ?“
„Tja, þvi ekki það, ef viljinn
er nógu sterkur. Þú viðurkenn-
ir, að enskar konur séu vilja-
sterkar. Annars held eg, að þær
séu það nú ekki allar. En kona
mín verður að fara þangað, sem
eg fer. Annað bvort samlagast
hún mér og sæltir sig við lífið
lieima eða hún gefst upp og er
úr sögunni, eins og Lasso litli.
Eg kvíði aldrei neinu!“
„Eg' hefi séð rúmenskar kon-
ur vestra, Hlíck. Þær voru
myndarlegar og hraustlegar.
Væri nú ekki skvnsamlegra að
hætta að liugsa um Nellie og
velja eina úr þínum hópi, er þú
kemur heim til þín?“
„Ivannske væri það það, en
sjáðu til. Eg var einmana þegar
við kyntumst og hún var mér
góð og eg gleymi ekki slíku. Eg
þekki hinar. Þær eru góðar upp
á sína vísu. En Nellie er öðru
vísi. Það er alt og sumt. Og
hvort sem það er það eða eitt-
hvað annað þá vil eg eiga liana
fyrir konu. Nú, og svo held eg
stúlkurnar heima forsmái mig
ekki með öllu, er lieim kemur,
þótt eg komi lieim með enska
konu, stríðsbrúði, eins og langi
írski bjálfinn stundum segir.“
„Eg held, að Nellie geðjist
ekki að því, ef þú hagar þér ekki
skikkanlega.“
„Hún er eiginkona mín — eða
verður — og með því set eg
bana skör liærra en aðrar kon-
ur. Hvað þýðir annars að vera
að lala um þetta? Þetta eru alt
samán smávægileg aukaatriði.
sem ekki koma því við, sem
mikilvægara er. Eg tek mér
Nellie fyrir konu og eg vona, að
hún ali mér hrausta sonu og
gegni skyldum sínum. Eg reyn-
ist lienni vel, verði liún lilýðin
og skyldurækin og sætti sig við
lifið mér við lilið, en eg sé ekki
að eg þurfi að verða þræll lienn-
ar.“
AMBÁTT
E0A FÉLAGI.
„En mér skilst nú einhvern
veginn, að þú viljir að eiginkon-
an sé hálfgildings ambátt.“
„Eitthvað í þá átt, en það er
óþarft að orða það svo.“
„Eg þekki ekki rúmenskar
sveitastúlkur, Hlick, en nútima
borgarstúlkur, hvort sem hún
er ensk eða amerisk, tekur ekki
í mál að vera ambátt. Þær gera
sínar kröfur og setja sín skil-
yrði. Eg er til dæmis sannfærð-
'ur um, að ef Nellie fengi vitn-
eskju um það sem gerðist í
Tamines, að bún mundi mót-
mæla mjög kröftuglega, senni-
lega fyrirgefa þér, en gegn lof-
orði um, að þú liegðaðir þér vel
framvegis.“
„Eg sé ekki, að það komi
henni neitt við, þvi að ekki er-
um við heitbundin enn. Og þó
svo væri mun eg ávalt taka mér
fult frjálsræði í þeim efnum.
Auk þess, eins og kona ein sagði
eitt sinn við mig vestra: „Mann-
inum mínum getur ekki mis-
líkað það, sem hann hefir enga
bugmynd um“!“
„Þú veist ekki hvað eg á við.
Hún treystir þér, býst ekki við
þessu. Þess vegna er öðru máli
að gegna.“
„Hún verður að taka því sem
að höndum ber. Eg befi aldrei
getað skilið, að það sé nein
viska i því, að liafa ekki afskifti
af neinni konu nema þeirri.
sem maður hefir gengið að eiga.
Og það getur stundum verið að
ýmsu leyti gott fyrir konuna,
að eiginmaðurinn þreifi fyrir
sér annarstaðar!“
„Þú hefir þínar skoðanir á
þessu, karlinn. Eg bjóst raunar
ekki við, að eg gæti fengið þig
til að skifta um skoðun. Það er
vafalaust best, að menn skapi
sér skoðun á hlutunum sjálfir."
„En eg gét sagt þér eitt. Það
hefir heldur ýtt undir mig að
halda áfram með þetta, að írsku
piltarnir eru alt af að fara utan
að því, að það sé óráðlegt af mér
að ganga að eiga Nellie, eg held
af því að hún er ensk.“
„Þetta er misskilningur,
Hlick, en þeir hafa Englendinga.
Margoft liafa þeir sagt: Væri
það England myndi eg bjóða
mig fram aftur. — En það er
annað mál.“
ÚR ÞOKUBÆLINU.
„Annað mál og annað mál
ekki. En nóg um þetta. Nellie
verður fegin að koma með mér
úr þokubælinu og kanna nýja
stigu. Því ætti hún að vera að
sýta yfir smámunum. Nú verð-
urðu að skrifa nokkrar linur
fyrir mig. Sjáðu hérna, eg hefi
fengið bréf frá henni. Hvað
stendur í þvi?“
Eg las bréfið fyrir hann. Það
var í fæstu mjög frábrugðið
þeim bréfum, sem hermenn fá
frá stúlkum, sem þeir þekkja
lítið, og við fyrsta yfirlestur
fanst mér, að það mundi ekki
getað hlýjað Hlick meira um
hjartaræturnar en bréf, sem eg
einu sinni fékk frá stúlku vest-
ur i Canada um líkt leyti, stúlku.
sem eg bafði aldrei heyrt né
séð, en það var algengt ófriðar-
árin, að hermönnunum væri
skrifað af þeim, er heima sátu,
og það var að sumu leyti dálitið
gaman að því, að fá bréf frá
einhverjum, sem maður ekki
þekti. Það var þó sönnun þess,
að einhver var til í heiminum,
sem vildi gera sitt til að liressa
mann upp á þessum erfiðu dög-
um. En er eg las bréfið öðru
sinni lók eg eftir nokkrum orð-
um í niðurlagi bréfsins, sem eg
liafði víst hlaupið yfir við fljót-
legan yfirlestur áður. Af þeim
varð mér Ijóst, að hún vildi
lialda kunningsskapnum við
Hlick og. lét sér ant um hann.
„Heyrðu mig nú, Hlick,“
sagði eg, þá er eg hafði lesið
bréfið, „stúlkan ber traust til
þín. Kannske vantar ekki nema
herslumuninn, að liún fallist á
að verða eiginkona þín og fara
með þér livert sem vera skal, til
Pliiladelphiu eða austur í Rúm-
eníu. En — atliugaðu nú vel
þinn gang. Stúlkan er viðkvæm
í lund. Hún segir hérna á þessa
leið: „Mér þykir vænt um, að
til þess kom eklci að neinn félli
fyrir þinni hendi.“ - Henni þyk-
ir vænt um, að þú varst ekki
manni að bana. Og henni er vel
til þin. Hún segir: „Mundu að
gæta heilsu þinnar og skrifaðu
mér oft.“
„STRlÐ ER STRÍГ.
„Hún er hálfgert barn. Eg
hefði enga samvisku af að vega
mann i bardaga. Strið er strið!
Hvað þýðir um það að hugsa ?“
Eg sá, að ekki þýddi að ræða
þetla frekara. Það varð að fara
sem verða vildi.
„Hvað á eg að segja, Hlick?“
„Segja. Blessaður vertu, þú
þarft ekki að skrifa langt mál.
Segðu henni, að eg sé heill
lieilsu og uni mér vel og kunni
því betur við mig, sem austar
dregur. Segðu, að alt sé í besta
gengi, fólkið sé skemtilegt,
landið viðkunnanlegra hérna
austur frá, en þar sem við vor-
um fyrstu vikurnar og fram að
þessu. Svo geturðu sagt henni,
að eg liafi í liuga að koma og
sækja liana einhvern tíma á
næsta ári. — Já, eg ætla til
Lundúna og bera liana út úr
þokunni, langt, langt austur á
bóginn — “
„ — upp liæðir og liálsa, aust-
ur fyrir Rín, alla leið austur að
Dóná, sýna lienni nýtt land,
nýja þjóð — og byrja þar nýtt
líf með henni.“
„Ágætt, félagi! Nú drekkum
við skál, Nellie!“
Og eittlivað á þessa leið var
það, sem eg skrifaði Nellie fyr-
ir Hlick félaga minn þessa
stund í Namur.
Þaðan var brátt lialdið. Fram
undan var nýtt land. Hvað beið
okkar þar, í Rínarbygðunum?
En í augum Hlicks og Nellie
var einnig — í öðrum skilningi
— nýtt land fram undan.
Hvað beið þeirra þar?
II Ö FIV IIV O G
Hafib.
Menn spyrja svo margs, og
spá þessa daga, sem svo fram-
tíðin ein getur leyst úr til fulln-
ustu, og þá ef til vill á alt ann-
an veg en ætlað var.
Ofarlega vakir, bvað verður
með togarana?
Fljótt á litið virðist alt með
venjulegum hætti, skipin eru
hreinsuð eftir síldveiðina, lest-
ar málaðar eins og fyrir ís-
fiskveiðar, eins og undanfarin
ár. En eitt er lögð meiri ábersla
á og gert af fyllri alvöru en
nokkurntíma áður. Það er út-
búnaður öryggistækj a. Skoð-
unarmenn ríkisins gæta ná-
kvæmlega að því, að öllum
fyrirmælum sé lilýtt við þann
útbúnað, og þeir, sem um borð
vinna, endurnýja alt það sem
geymslan hefir feygt, björgun-
árbátarnir eru þéttaðir og
björgunarbelti endurbætt. Og
nú síðustu daga hafa skipstjór-
ar skipanna verið á „nám-
skeíði", eins og þeir nefndu
það, þ. e. a. s. konia nú dag-
lega saman undir forustu Frið-
riks Olafssonar skólastjóra til
þess að rifja upp og endurbæta
kunnáttu sina í flaggamáli.
Eiga þá skipin að fara að
lfeggja af stað út?
Það veit enginn ennþá. En
öllum er það jafnljóst, að það
er lífsnauðsyn fyrir þjóðlíf
vort, að atvinnutækin stöðvist
ekki algerlega. Utgerðarmenn
vilja gjarnan gera út, en vá-
tryggingar eru liáar og engin
fullvissa fengin um söluverð
fiskjar. Og sjómennirnir bíða
’atvinnulausir eftir þvi að
komast af stað aftur, þó að þa<5
sé alt annað en ánægjuleg til-
hugsun að eiga að sigla um
þessar mundir.
Undanfarið bafí# staðið yfir
samningafundir milli útgerðar-
manna og allra stéttarfélaga
sjómanna sameiginlega um
stríðstryggingar og aukaþókn-
un á skipunum. Hafa þeir
gengið greiðlega, og þó þvi
hafi ekki verið lýst yfir opin-
berlega enn þá, er það altalað
mál, að gengið liafi verið að
því af báðum aðilum jafnfús-
lega að láta sömu kjör gilda
En nú liefir komið nýtt til
skjalanna, sem veldur þeim, .
er sigla eiga, umhugsunar. —
Verður lagður tekjuskattur á
þessar auknu tekjur? Það eru
óneitanlega glæsilegar tölur, að
fá t. d. 800 kr. kaupviðbót yfir
ákveðinn tima, en ef þær koma .
hlulaðeiganda upp i háa C-
skattstigans, og' menn sjá. að
ekki verður kringum það kom-
ist, að 730 kr. af þvi fara i
skatt, fellur geislabaugurinn af
dýrðinni, því hversu þeghlegur
og fórnfús einstaklingurinn
kynni að vera, er það alt ann-
að en skemtisigling, að keyra
á fullri ferð í opnu hafi ljós-
laus i svartamyrkri, máske
stormi og brotsjóum og eiga á
liverju augnabliki von á að
rekast á tundurdufl og springa
í loft upp, rekast á ljóslaus
slcip eða blátt áfram keyra sig
i kaf í livítfyssandi öldum. Og
er margt annað óverðugra bet-
ur launað, ef slikt yrði ofan á.
A þessu atriði um tekjuskatt-
inn mun standa nú, samninga-
nefndir sjómannanna, hafa
farið á fund ríkisstjórnarinnar
til þess að fá það trygt, að ekki
verði lagður neinn skattur á
áhættupeningana, en ekki er
kunnugt um úrslit þessa máls,
en í morgun fréttist, að lijá
ríkisstjórninni hefði verið tek-
ið með fullum skilningi á þessu
máli, en að hún myndi senni-
lega fara einhvern milliveg
um þetta atriði.
»Ökonomi og Politikw
Vísir befir fyrir nokkuru
borist 2. hefti af danska tima-
ritinu Ökonomi og Politik.
Flytur ritið fróðlega grein um
utanríkispólitík Bretlands eftir
þektan rithöfund, Gathorné-
Hardy, sem er starafsmaður við
Inlernational Institute of Inter-
national Affairs i London.
Skýrir hann í greininni afstöðú
i þessu efni eins og á öðrum
Norðurlöndunum, en það mun
vera 125 til 250% kauphækkun
effir þvi hve siglingasvæðin
eru talin hættuleg, og 20.000 kr.
líftrygging.
Breta fyrir'og eftir töku Tecli-
oslovakíu. Þá er grein um
Álandseyjadeiuna, ríkjkasam-
tök Evrópu, fjárhagslif og fjár-
málaerfiðleika í Japan o. fl.
T5; 7 '