Vísir - 27.09.1939, Síða 4

4
VÍSIR
MiÖTÍkudaginn 27, sept. 1939*.
VtSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚ TGÁFAN VÍSiR H/F.
Sitstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifstofa: Hverfisgötu 12
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
fGengiS inn frá Ingólfsstræti)
Blntr:
Afgreiðsla 3400
Ritstjórn 4578
Auglýsingastjóri 2834
— (kl. 9—12) 5377
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10, 15 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Tíminn og
verslunar-
málín.
JjÓTT ritstjórar Tímans hafi
litla þekkingu til brunns
að bera í verslunarmálum,
verður ekki af þeim skafið, að
þeir hafa tileinkað sér óliagg-
anlega sannfæringu í þeim
málum. Sannfæring þeirra er
sú, aö verslun sé óhugsandi án
hafta (sem beita höfðatölu-
reglunni í þágu kaupfélag-
anna) og öll viðleitni til að
létta af höftunum gengur næst
því að vera föðurlandssvip og
þeir, sem leyfa sér að fylgja
slíku, eru annað hvort lieimsk-
ingjar eða braskarar. f>etta er
sannfæringin, og henni getur
ekkert breytt, livorki rök né
styrjöld. t þeirra augum er al-
veg sama hversu viðhorfið
breytist. Þótt hér verði enda-
skifti á öllu því, sem erlend
viðskifti varða, þá sjá þeir ekk-
ert annað en höft, og ef að
verulega sverfur að, þá heimta
þeir meiri höft.
Hér í blaðinu var um þaö rit-
að fyrir nokkrum dögum, að
verslunarástandið í heiminum
væri nú svo breytt, að hlutverk
það, sem innflutningsnefndinni
hefði verið ætlað, væri nú úr
gildi fallið, ef telja mætti að
það hefði einhvern tíma átt
rétt á sér. Á það var bent, að
beinlínis væri skaðlegt að ýmsu
leyti, að binda innflutninginn
eins og nú er gert, þegar erfitt
er og stundum nær ógerlegt,
að ná í ýmsar nauðsynjavörur.
Það er sorgleg fjarstæða, að
leggja hindranir í veginn fyrir
innflutning hráefna, matvæla,
nauðsynlegustu vefnaðarvöru
og fleiri nauðsynja, ef hægt
er að ná þessum vöruni til
landsins. Var og á það minst,
að flestum vörum væri nú ekki
hægt að ná til landsins, nema
gegn staðgreiðslu, jafnvel áð-
ur en vörurnar eru settar í skip.
Ritstjóri Timans virðist bera
brigður á það, að þjóðirnar séu
yfirleitt hættar að selja með
gjaldfresti! Það væri betur að
svo væri. Vafalaust getur hann
fengið fréttir um það í Sam-
bandinu. Fáfræði hans um
þetta atriði svipar til alls þess,
er hann ritar um verslunarmál.
Hann fær ekki séð staðreynd-
irnar fyrir trúnni á gagnsemi
haftanna. Hann minnir helst á
kúna, sem bóndinn hafði sett
á græn gleraugu, til þess að
hún æti fúasinuna.
Það er gagnslaust að rök-
ræða verslunarmálin og liöft-
in við mann, sem lifir í trú, en
skortir alla þekkingu, eins og
ritstjóri Tímans. Þeir, sem
neita því, að ástand eins og það
sem nú hefir skapast, geti haft
nokkur áhrif á verslunarað-
ferðir vorar gagnvart útlönd-
um, eru ekki dómbærir um slík
STYRJÖLD MILLI RUSSA OG
EISTLENDINGA YFIRV0FANDI
Nalter, ntanríki§málaráðherra
Et$tland§ er í Hoskva með svar
við úrslitakostnm Bnssa.
Laidoner ylirlierforingl Eistland§ segir að Eistlend-
ingrar muni vcrja landamæri §ín og §jálf§tæði eins
og: í frelsisstríðinn fyrir 20 árum.
EINKASKEYTI frá United Press. — London í morgun.
Laidoner, yfirherforingi Eistlands, flutti útvarpsræðu í gærkveldi. Hefir ræðan
vakið óhemju athygli, vegna þess í hvert horf sambúð Rússa og Eistlendinga
hefir færst. Eins og áður hefir verið símað hafa borist fregnir um, að Rúss-
ar hafi safnað miklu liði við landamæri Eistlands og sé þess albúnir, að ryðjast inn í
landið, ef Eistlendingar ganga ekki að kröfum þeirra, sem eru sagðar þær, að Rússar
fái réttindi til að hafa fiotastöð í landinu, fara með her manns yfir það að vild og
raunverulega fara með utanríkisstjórnmál þess. Því er að vísu neitað, að kröfur um
þetta hafi verið bornar fram, og ennfremur, að Rússar hafi liðsafnað við landamær-
in, en orðrómurinn um þetta þagnar ekki, og samkvæmt sumum fregnum, er búist við
að samningur verði gerður í Moskva í dag, en ef ekki gangi saman megi búast við
stórtíðindum.
í ræðu sinni sagði Laidoner yfirherforingi, að ef Eistland yrði fyrir árás
myndi Eistlendingar verja land sitt af jafnmikilli einingu og hugprýði og
þegar þeir börðust fyrir sjálfstæði sínu fyrir 20 árum.
Menn líta svo á, að Laidoner hafi með ræðu sinni viljað aðvara Rússa — þeir myndi
mæta harðvítugri mótspyrnu, ef þeir ætluðu að gera tilraun til þess að kúga Eistlend-
inga til hlýðni við sig. I hinum Eystrasaltsríkjunum gefa menn nánar gætur að því,
sem fram fer milli Eistlendinga og Rússa og menn óttast, að ef til styrjaldar kemur
þeirra milli, muni hin Eystrasaltsríkin vart komast hjá þátttöku.
Salter, utanríkismálaráðherra Estlands, er skyndilega farinn
aftur til Moskva. Áður en hann fór talaði hann við ríkisforset-
ann og Laidoner yfirherforingja, sem hann og gerði er hann fór
til Moskva fyrr í vikunni. I blö’ðum hlutlausra landa er talið, að
það sé undir ferð hans komið, hvort friður helst milli Eistlend-
inga og Rússa, en ef samkomulag næst ekki vofir það yfir, að
Rússar vaði inn í Eistland, en það gæti haft þær afleiðingar, að
styrjöldin breiddist út til annara ríkja við Eystrasalt.
mál. Þeir eru óvitar og hæltu-
legir, ef þeir hafa aðstöðu til
að láta ljós sitt skína fyrir al-
þjóð.
Framsóknarmennirnir liéldu
þvi fram fyrir einu ári, þegar
farið var fram á að fá korn-
vörur á frílista, að slikt væri
stórhættulegt, sökum þess að
„braskarar“ íhaldsins myndu
yfirfylla landið með þeim vör-
um, sem hægt væri óhindrað að
flytja inn. Nú hafa þeir verið
neyddir til að setja þessar vör-
ur á frílista. Hver er árangur-
inn? Ekki sá, sem þeir spáðu.
Ekkert vöruflóð kom af korn-
vörum, þvi miður. Mtnn hafa
átt fult í fangi með að ná vör-
unum vegna gjaldeyrisskorts.
En þó má fullyrða það, að
hefði þessar vörur ekki verið
á frílista síðustu mánuði, lield-
ur skamtaður af innflutnings-
nefnd, hefði vöruskorturinn
orðið enn tilfinnanlegri en
hann er nú.
Hér er engin hætta á vöru-
flóði i neinni mynd, þólt allur
innflutningur væri gefinn
fi’jáls. Kaupmannaverslunin er
í vandræðum með að greiða
það allra nauðsynlegasta. Inn-
flytjendur hér hafa, að því er
blaðið hefir heyrt, ekki fengið
að greiða rúgmjöl sem kom
með síðustu skipum, hvað þá
aðrar vörur, ineðan Samband-
ið getur hlaðið heil skip af vör-
um, vegna þess að það ræður
yfir gjaldeyri ei’lendis. Þá fara
nú gjaldeyrisfriðindin að segja
til sín, þegar kaupfélögin fá
nægar vörur, meðan aðrir geta
engu náð vegna gjaldeyris-
skorts.
Deilur Rússa við Eistlendinga
varðandi pólska kafbátinn, sem
kyrrsettur var í Tallinn, vekja
mikla athygli í sambandi við
þessi mál. Eins og kunnugt er
leitaði kafbáturinn hafnar í
Eistlandi og var sagður mikið
bilaður. Nokkuru síðar slapp
kafbáturinn frá Tallinn og var
skotið á hann af fallbyssum
strandvirkjanna, þegar kunn-
ugt varð, að hann var að renna
út úr höfninni. Rússar hafa
krafist skýringa á því, að kaf-
báturinn, sem hafði verið kyrr-
settur, slapp, og ekki sætt sig
við skýringar eistlensku stjórn-
arinnar. Halda Rússar því fram,
að alt bendi til, að kafbáturinn
hafi fengið viðgerð í Tallinn og
bensín, og þótt skotið hafi verið
á hann er flóttinn fór fram, hafi
það aðeins verið gert til þess að
Rauði herinn hef-
ir tekið 365,000
fanga í Póllandi
í tilkynningu frá Moskva seg-
ir, að Rauði herinn hafi tekið
alls um 365.000 fanga í PóIIandi
og hafi þar af 25.000 verið tekn-
ir, er verið var að flytja þá í 30
járnbrautarlestum milli Brest-
Litovsk og Vlodava. Einnig
voru margir fangar teknir fyr-
ir sunnan Kobrin, Holm-héraði
og Yanovka.
það liti svo út, að tilraun væri
gerð til þess að hindra brottför-
ina.
Salter, segja blöð hlutlausu
landanna við Eystrasalt, mun
hafa farið með úrslitakosti so-
vétstjómarinnar með sér frá
Tallinn, — en það er svar eist-
lensku stjórnarinnar við þeim,
sem hann nú hefir farið með til
Moskva.
Sjóorusta við Noreg
- sem ekki var háð
Oslo í gær. FB.
Fi’á mörgum stöðum í ná-
grenni Bergens hafa borist
skeyti þess efnis að lieyrst hafi
áköf skothríð utan frá liafinu í
fyrradag, og myndi þar vei’a
um sjóorustu að í'æða. Ýmsir
menn þykjast einnig hafa séð
herskip Iangt úti á hafi, sem
skifst hafi á skotum.
Hinsvegar er það talið að hér
sé um misskilning að ræða, og
hefir breska flotamálaráðuneyt-
ið gefið út yfirlýsingu um það,
að engin tilkynning Iiafi borist
því um slíka sjóorustu, og er
því haldið að sprengidufl hafi
hér verið um að ræða.
Frá Spangerid í Noregi bei-ast
þær fréttir að eldstólpi mikill
hafi sést út til liafsins, og telja
menn að annað hvort liafi þar
Sænski utanrikismálaFáð—
heprann um árátsip þýskra
kafbáta á sænsk skip.
Oslo í morgun.
Sænski utanríkismálaráðherrann hefir svarað fyrirspum við-
víkjandi kafbátaárásunum á sænsk skip, þannig, að sænska!
stjórnin muni gera alt, sem í hennar valdi stendur, til þess að1
koma í veg fyrir, að slíkir atburðir endurtaki sig;. Samninga-*
nefnd verður send til Berlín næstu daga. Ráðheirann kvað ekkí
geta komið til mála, að láta herskip fylgja skipunum, þar seirt
þetta, eftir því hvernig alþjóðalögum væri framfylgt,.yrði skoð-
að sem þátttaka Svía í stríðinu.
Ribbentrop far-
inn til Moskva,
til að semja um skiftingu Póllands.
Einkaskeyti frá United Press.
London í morgun.
Samkvæmt tilkynningum,
sem birtar hafa verið í Berlín
og Moskva, fer von Ribbentrop
til Moskva í dag. Tilgangurinn
með för hans er sagður, að
ganga frá fullnaðarsamkomu-
lagi Sovét-Rússlands og Þýska-
lands um pólland.
Stjórnmálamenn gera enn
ráð fyrir þeim möguleika, að
Rússar og Þjóðverjar velji þá
leið, að stofna pólskt smáríki,
til þess að hafa ekki sameigin-
leg landamæri, en fyrir nokk-
uru var tilkynt, að Þj óðverj ar
og Rússar hefði komið sér sam-
an um hvar draga skyldi
„nxarka-línuna“, þ. e. frá miðj-
um landamærum. Austur-Prúss
lands urn Varsjá, suður að
landamærum Slóvakíu, og var
þá talið, að hætt hefði verið við
öll áform urn stofnun pólsks
ríkis, er nyti verndar Rxxssa og
Þjóðverja. Með slikri skiftingu
og hér um ræðir, hefði Rússar
fengið a. m. k. helming lands-
ins, og Ghamberlain taldi, í
seinustxx ræðu sinni, að þeir
fengi meira en Ixelminginn.
Með tilliti til alTs þessa, og
að nefnd liafði áður verið send-
til Moskva, til þess að semja
um skiftingu PóIIand's, og þar
sem von Ribbentrop fer nu
sjálfur þangað, þykir mikill
vafi leika á, hver Ixín end’anléga
niðurstaða verði.
Öryggisleysi hlut-
lausra skipa.
Oslo i gær. FB.
Sænska skipið Silesia var
skotið í kaf í gær úti fyrir Eg-
ersund. Skipshöfnin, sem var 19
menn, bjai’gaðist um borð í skip
að nafni Suechia, sem var á
þessum slóðum er skipið var
skotið í kaf.
Skipstjói’inn skýi’ir svo frá að
skipshöfnin hafi fengið 15 nxín-
útna ráðrúm til þess að yfirgefa
skipið, taka birgðir, skipsskjöl
og sjókort, en þegar skipshöfn-
in var komin i björgunax-bátana
var tundui’skeyti skotið á skipið.
Þegar skipið var sokkið dró
kafbáturinn björgunarbátana
30 sjómílur nær landi, en hvarf
síðan frá þeim.
Það hefir vakið mikinn óróa
í Noi-egi hve mörgum skipum
hlutlausra þjóða hefir verið
sökt undanfarna daga, sem flutt
Ixafa tx-jákvoðu og timbur, en
útflutningur Norðmanna til
Englands á þessum vörum nam
i fyrra 50 miljónum króna. Fé-
lag það í Noregi, sem aðallega
framleiðir trjákvoðuna hefir
látið þá von sína í ljósi að ó-
skip vei’ið skotið í kaf, eða að
sprengidufl hafi sprungið þar.
— NRP.
friðaraðilarnir hverfi frá því að
eyðileggja slíka farma, með þvi
að hér sé um misskilhíng einn
að ræða.
Sendinefndir frá Sviþjóð og
Finnlandi dvelja í Berlin þessa
dagana til þess að semja um
þær vörur, sem taldar eru bann-
vörur vegna ófriðarins.. NRP.
norsk i sænsk sendi-
nefnd til London.
Oslo í gæi’. FB.
Utani’íkismálaráðuneytið hef-
ir tilkynt, að norsk sendinefnd
sé nú lögð af stað til Lundúna,
til þess að ræða við bi-esk yfir-
völd um ýms atriði varðandi
siglingar Norðmanna rneðan á
striðinu stendur.
í nefndinni eiga sæti þeir
Urbye ráðherra, sem er fonnað-
ur nefndariimax’, og útgerðar-
mennirnir Hysing Olsen og Od-
fjell.
Þá hafa Svíar einnig sent
sendinefnd til Lundúna og fór
liún yfir Nox-eg áleiðis þangað
í fyrradag. — NRP.
Kvennaskólinn
verður settur mánudaginn 2. okt.
kl. 2 e. h.