Vísir - 18.10.1939, Blaðsíða 2

nio-a
VISIR
Viðtal við dr. Björn Björnsson:
AimenniDgor bregst vel
við úthiuton nauðsynja.
Sykur kemur til bæjarins á morgun.
Vísir hitti dr. Björn Björnssm framkvæmdastjórá úthlutun-
arskrifstofu Reykjavíkurbæjar að máli í morgun og inti hann
eftir því hvernig úthlutunin gengi hér í bænum og lét hann
blaðinu í té eftirfarandi upplýsingar:
D'AGBl Afl
Útgefandi:
BLAÐAÚTtíÁFAN VÍSIIÍ H/F.
Ritstjóri: Iíristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hveifisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377.
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Norðuriönd
og við.
Jþ JÓDIiÖFÐNGJAR Nprður-
landa eru komnir til Stokk-
hólms, til þess að ræða þar
vandamál sín. Þessi þjóðhöfð-
ingjafundur vekur athygli um
allan heim. Þótt Danir, Norð-
menn, Svíar og Finnar séu sam-
anlagt nokkuð innan við 20
miljónir að fólksfjölda, njóta
þeir hinna mestu virðinga um
öll lönd. Norðurlandabúar eru
í fremstu röð að dugnaði og at-
orku, verklegri og andlegri
menningu. Þeir mega Iieita út-
verðir lýðræðisins. Það eru
starfsamar, hagsýnar smáþjóð-
ir, sem unna frelsi sínu og sjálf-
stæði, leita ekki á neinn og þrá
það eitt, að fá að lifa og starfa
í friði við aðrar þjóðir.
Það er eðlilegt, að okkur ís-
lendingum verði Iiugsað til
Norðurlanda um þessar mundir.
Hér hyggja þeir menn, sem eru
okkur skyldastir að frændsemi,
sögu og atvinnuháttum. Á sein-
ustu árum liafa þessir nágrann-
ar okkar rækt frændsemina við
okkur meira en nokkru sinni
fyr. Við höfum tengst þeim ein-
lægum höndum vináttu og
bræðralags. Örlög þeirra snerta
okkur þess vegna á annan og
viðkvæmari hátt e’n örlög þeirra
þjóða, sem okkur eru fjarlæg-
ari, fjarskyldari og ókunnari.
Norðurlandaþjóðirnar hafa
við að glíma sömu viðfangsefn-
in og við í hinum mikla hildar-
leik, sem nú stendur yfir. Þær
leggja aðaláhersluna á að
vernda hlutleysi sitt, alveg .eins
og við. Þeim e’r það lífsskilyrði,
að geta haldið viðskiftum sínum
við styrjaldaraðiljana alveg eins
og okkur. Á friðartimum eru
þær miklu hetur settar en við,
vegna nágrennisins við stór-
þjóðirnar. En þegar stórþjóð-
irnar takast á til úrslita, eru
Norðurlandaþjóðirnar að sama
skapi ver setlar.
Sumar Norðurlandaþjóðirnar
eru i bráðri hættu, vegna á--
gengni voldugra nágranna. Og
allar verða þær að vera við því
búnar, að hættan geti nálgast, ef
hildarleikurinn, sem nú er haf-
inn, stendur Iengi. Það e'r ekki
að undra þótt þær horfi til
framtiðarinnar með ugg og
kvíða. Og þetta er einmitt fyi'sta
ástæðan til þess að þjóðhöfð-
ingjar þeirra hittast nú lil þess
að bera ráð sin saman. Nokkru
eflir að lieimsstyrjöldin hófst
1914 komu konungar Norður-
landanna þriggja, Danmerkur,
Sviþjóðar og Noregs saman í
Máhney. Finnland fékk sjálf-
stæði sitt upp úr styrjöldinni og
nú hefir forseti þess hæst í hóp-
inn.
Ekki verður neinu um það
spáð, hver árangur verður af
þeirri ráðstefnu, sem nú er hald-
in. Við vitum að fyrsta umræðu-
efnið er lilutleysismál Norður-
landa og viðskiftamál. En við
vitum lika að ræða á landvarn-
armálin, sérstaklega Finnlands.
Þar er liættan mest, eins og sak-
ir standa.
Hugur íslendinga beinist
þessa dagana til frændþjóðanna
á Norðurlöndum. Örlög þeirra
eru okkur ekki óviðkomandi.
Þótt þær sé fjölmennar og vold-
ugai' í samanburði við okkur,
eru þær það ekki á alþjóða
mælikvarða. Við getnm ekki
lagt neitt til að Jeysa vanda
þeirra. En við sendum þeim
hlýjar óskir eins og hverjum
öðrum nánum vini og frænda,
sem þarf að horfast i augu við
erfiðleika og hættur.
Sj álfsákvörðunarréttur smá -
þjóðanna er ekki mikils metinn
á þetssum tímum yfirgangs og
ofheldis. Engar þjóðir í heimin-
um hafa meira tii þess unnið að
fá að lifa lífi sínu, án utanað-
komandi íhlutunar, en Norður-
landaþjóðirnar. Þær geta verið
flestum þjóðum heims til fyrir-
myndar. Við íslendingar óskum
og vonum, að þessum frænd-
þjóðum okkar lakist að leysa
vandamál sín á þann hátt, að ör-
yggi þeirra allra verði borgið.
Dýsks stisil Mts
Ueiðfik íisther
fsiið.
Um miðnætti í fyrrinótt fór
héðan þýska skipið „Erika“
Hendrik Fischer“, og er þá að-
eins eitt skip þýskt hér ennþá.
Er það kolaskipið Bianca, sem
er á Akranesi og losar þar farm
sinn.
E.s. Erika mun hafa farið
héðan, eins og hin fyrri, án þess
að greiða lögboðin gjöld o. þ. h.
Nokkrir íslenskir sjómenn
munu hafa farið með skipinu
og liöfðu sumir þeirra unnið
nokkurn tíma um borð í því.
\ ý viti
í Ilornsiíirði.
Við Hornafjarðarós, þar sem
neðra dagsmerkið fyrir innsigl-
inguna inn ósinn stóð áður,
hefir verið reistur lílill innsigl-
ingarviti. Vitahúsið er grár si-
valur turn 4. m. hár. Upp úr
toppi hússins er stöng 0,8 m. há
með þverslá, eins og innsigl-
ingarmerkið var áður. Vitinn
lýsir rautt yfir Ilornafjörð fyrir
vestan 206°, hvítt inn með Aust-
urfjörutanga að norðan i 206°
stefnu, grænt yfir Austurfjöru-
tanga og Þinganessker, hvítt inn'
ósinn í stefnu 267° og rautt yfir
Hvanney. Vitinn sýnir eitt leift-
ur 3, hverja sek. Sjönarlengd
fyrir hvíta ljósið 6,4 sm., rauða
4,8 sm. og græna 3.7 sm, Hæð
logans yfir s.jó ca. 6 m. Logtími
15. júlí til 1. júní. Vitahúsið,
ásamt efra innsiglingamerkinu,
sem er óbreytt, er dagmerki
fyrir innsiglinguna inn ósinn.
Þar sem innsiglingarlínan inn
ósinn — hvíta horn vitans í
stefnu 267° — liggur þétt upp
að Þinganesskerjunum, eru
menn aðvaraðir um að sigla
ekki eftir þessum vita, heldur
HVanneyjarvitanum, þar til
komið er inn fyrir Þinganes-
skerin.
Aðalfundur Víkings
fór fram i gær í Oddfellowhús-
inu. I stjórn félagsins voru kosnir:
Guðjón Einarsson, formaður,
Brandur Brynjólfsson, Edwald
Berndsen, Friðrik Sigurbjörnsson,
Haukur Óskarsson, Sighvatur Jóns-
son og Thor Hallgrímsson.
Skíðafólk Ármanns.
Fundur verður í Oddfellowhús-
inu (uppi) í kvöld kl. 8.30.
Aðalfundur
Knattspyrnufélags Reykjavíkur
verður haldinn annað kvöld kl. 8%
í Oddfellowhúsinu. Vegna fundar-
ins falla fimleikaæfingar kvenna
niður þetta kvöld.
í septembermánuði var út-
ldutað alls 36.309 skömtunar-
seðlum hér í bænum, en þar af
1743 seðlum eftir að aðalúthlut-
unin fór fram 16.—17. septem-
her. Um 90 seðlar gengu til
skipa af þessum 1743 skömtun-
arseðlum, en hinum var mest-
megnis úthlutað til fólks, sem
var að flytjast í bæinn, og svo
sjúkrahúsa. Verslanir létu skrif-
stofunni i té skýrslur um af-
hendingu skömtunarvara um
leið og þeir skiluðu af sér mót-
teknuin skömtunarreitum frá
neytendunum. Samkvæmt þess-
um skýrslum, sem þó eru ekki
alveg nákvæmar, vegna þess að
smáskekkjur hafa slæðst inn i
talninguna hjá verslunum að
þessu sinni sem skrifstofan leið-
réttir, var afhending vara sem
liér segir: Hjá nýlenduverslun-
um:
Rúgmjöl ......... 53.5 þús. kg.
Hveiti .......... 31.9 — —
Haframjöl ....... 17.6 — —
Hrísgrjón o. fl. . . 9.1 — —
Kaffi ........... 4.9 — —
Sykur ........... 55.0 — —
Fró Iifauðgerðahúsum var af-
hent:
Rúgbrauð ........ 30.1 þús. kg.
Ilveitibrauð .... 16.1 —■ —-
Afliending þessi nær frá 18.
sei>t. lil 5. októher, að báðum
dögum meðtöldum. September-
seðlar giltu fram að kvöldi hins
5. okt., og verður þvi ekki sagt
hve mikið af ofangreindri af-
hendingu er út á októherseðla,
Þessari spurningu er fljót-
svarað. Hammond’shær er
draumur síra Hammond’s, sem
hefir hókstaflega rætst og er
orðinn að hlómlegum, starf-
sömum hæ með álitlegum efna-
liag. Það hefir tekist þarna að
gera mennina ánægða og ham-
ingjusama, og sýna góða
kristni, ekki í orðum lieldur
verki. Bærinn er um 30 kiló-
metra frá stórborginni Sidney
og var 5 óra 1. nóv. í haust. Stór
er hann ekki — aðeins 100 hús
— en hverju þeirra fylgir full
dagslátta af landi og 4 hörn eru
að meðaltali í hverju húsi. Ekk-
ert af húsunum er veðsett og á
engu hvílir nein skuld! Síra
Hammond, sem bygði bæinn er
kraftakarl Um 3 álnir á hæð og
mesti víkingur bæði i kristin-
dómi og fjármálum, jafnvígur
á hvorutveggja.
Bærinn var stofnaður þegar
kreppan var verst og atvinnu-
leysið. Síra Hammond Iiafði þá
marga fátæklinga að líta eftir
og hundruðum af einhleypum
atvinnuleysingjum hafði hann
úlvegað eitthvert húsnæði i
borginni. En liann var í mestu
vandræðum með giftu barna-
mennina, sem gátu tæpast lifað
af stjrk þeim, sem þeir fengu,
nema af sykri, sem lalið hefir
verið sérstaklega og nam af-
hending þess út á októherseðla
19.4 þús. kg.
Frá 5.—13. okt. var því næst
afhent sykur um 13.4 þús.kg.,og
er því sykur svo að segja alveg
gengið til þurðar í bænum, en
von er á nokkru af sykri með
Dr. Alexandrine, sem væntanleg
er hingað til bæjarins á morg-
un, og rætist þá úr í bili.
Aukaskamtur til skipa hefir
nú verið ákveðinn, og birtist ný-
lega auglýsing um þá slcömtun
í Löghirtingahlaðinu. Samkv-
henni har skipum, auk hins
venjulega skamts, sem skip-
verjar eiga að leggja til, 30 gr.
af kaffi, 200 gr. af sykri og 750
gr. af rúgbrauði á mann ó viku.
Dr. Björn Björnsson gat þess
að lokum, að sér væri ánægja
að taka það fram, að úthlutun
hefði gengið greiðlega, og allur
almenningur liefði komið mjög
kurteislega fram og liefði þvi
öll afgreiðsla orðið greiðari. Má
telja þetta mikinn menningar-
vott og með því að nú eru hyrj-
unarerfiðleikarnir yfirunnir má
vænta þess, að öll þessi starf-
semi gangi að óskum framvegis.
Þótt þetta séu vitanlega viðtæk-
ustu ^ opinberar ráðstafanir,
sem gerðar hafa verið og gripi
meir inn í einkalíf manna en
flestar aðrar, hafa þær þó mælst
vel fyrir af almenningi, sem
skilur nauðsyn þeirra vegna yf-
irstandandi erfiðleika og ófrið-
arástands í álfunni.
hvað þá heldur horgað húsa-
leigu. Við þetla hætíust öll bau
illu áhrif, sem altaf fylgja iðju-
leysi, drykkjuskapur o. þvíl.
Úl úr öllum þessum vandræð-
um datt síra Hammond ráð í
hug. Ilann sagði við vini sína og
stuðningsmenn: Fyrir 100 £
(um 2000 kr.) get eg keypt 1
ekru (1050 ferm.) af góðu landi
utan borgarinnar og hygt ein-
falt hús með 3 herbergjum
lianda atvinnulausum barna-
manni. Ef liann ræktar landið
vel verður það liinn mesti hú-
bætir, og geti maðurinn fengið
einliverja atvinnu auk þess, er
hann vel settur maður og alger-
lega sjálfbjarga. Hvað viltu
gefa mikið til þess að reyna
þetta?
Til allrar hamingju voru
margir efnamenn i Sidney og
síra Hammond varð svo vel til
fjái', að hann gat fljótlega hyrj-
að á því að byggja 13 hús og
hann gat meira að segja látið
alla nauðsynlega húsmunifylgja
þeim. Hann fékk þá gefins hjá
vinum sínum, sem áttu ýmsa
gamla muni, sem þeir notuðu
ekki. Svo flutti liann fjölskyld-
urnar með öllum börnunum i
nýju húsin. Var svo um samið,
að fyrst um sinn væri engin
Hvað er
Hammond’sbær ?
(Lausleg þýðing á grein eftir G. M. DASH í Australian Rev,).
Þó erlend blöð og tímarit flytji við og við fréttir um vöxt og
viðgang Hammond’sbæjar og telji hann einstakan í sinni röð,
þá er það ekki sjaldan að Ástralíubúar spyrja, ef minnst er á
Hammonds’sbæ: „Hvað er annars þessi Hammonds’bær?"
LíFIÐ í
Reyi
KJilVIK
Frú Halldóra Björnsdóttir,
ekkja Þórðar Sigurðssonar, sem
um langt skeið var gjaldkeri i
Gutenherg, skrifar blaðinu eftir-
farandi:
Alifuglarækt hefir mjög færst
í vöxt hér i hænum síðustu árin,
og er það vel, en með því að
verðhækkun á öllu alifuglafóðri
e’r yfirvofandi, en alifuglarækt-
in má síst minka frá því sem nú
er, veltur það á miklu, að Islend-
ingar Ijúí í þessu efni sem öðr-
um, sem mest að sínu.
Grænmetisræktin hefir aukist
einnig til stórra muna, en það
e’itt nægir ekki, að safna því
einu grænmeti, sem menn geta
lagt sér til mnnns, lieldur einn-
ig hinu, sem nota má til skepnn-
fóðurs. Sannleikurinn er sá, að
liægt er að nota miklu meira af
jarðargróðri e’n gert er, hvort
heldur er til manneldis eða eld-
is alifugla.
Ef kartöflugras er t. d. þurk-
að, má nota það til hænsnafóð-
urs og skepnufóðurs yfirleitt, og
má búa til úr því mjöl, sem síð-
an er blandað saman við t. d.
fiskimjöl, og komast menn þá
hetur af með fóðrun fuglanna.
• -
Það e’i' lífsspursmál fyrir ali-
fuglaeigendur, að safna nægn
þurfóðri fyrir vetnrinn, því að
ef fuglarnir fá nægjanlegt jurta-
fóður, þurfa þeir elcki eins mik-
ið af korni. Það ætti því að
vinna úr öllu því sem til fellur
af úrgangi úr matjurtum, búa
til úr því mjöl og hlanda það.
Samkvæmt reynslu minni
mundi, varpið aukast að mikl-
um mun og fuglarnir þrífast
hetur.
Það má ef til vill segja, að nú
sé orðið of seint að liugsa um
framleiðslu á fóðri þessu í stór-
um stíl, en hvert einstakt heim-
ili getur þó enu búið i liaginn
fyi'ir sig, og það all verulega,
þólt áliðið sé. Ef heimilisfólkið
hjálpjast að með að safna og
þurka grösin, — kálið og annað
jurtafóður — þá má vænta góðs
árangurs. Sumt af kálmeti
þessu má þurka úti, ef þurkur
er, en hest er að þurka það við
hægan eld, með þvi að þá halda
jUrtirnar hest næringarefnun-
um. Síðan þarf að mala þær, er
þær eru orðnar vel þnrrar, og
liggur þá tilbúið hið ágætasta
alifuglafóður.
Sé alt kálið liirt, sem lálið er
grotna niður i görðunum, yrði
þetta elcki lítið búsílag fyrir ali-
fuglaeigendur, sem ella verða
að greiða stórfé fyrir erlent ali-
fnglafóðnr.
•
Frú Halldóra Björnsdóttir
Iiefir um margra ára skeið feng-
ist við ýmiskonar tilraunir í
þágu manneldis og alifuglaeldis.
Hefir hún framleitt mjöl úr alls-
konar fiski, beinamjöl, mjöl úr
roðum og að síðuslu mjöl úr
allskyns kálmeti og grösum.
Hefir hún látið rannsaka fram-
leiðslu sína efnafræðilega, og
hefir hún reynst ágætlega, og
hygst frúin nú að halda tilraun-
um sinum áfram og hefja fram-
leiðslu á allskyns mjöltegund-
um, er stundir líða fram, livort
sem hún beitir sér fyrir þvi
sjálf eða felur öðrum fram-
kvæmdirnar.
leiga borguð, en síðan slcyldn
5 kr. greiddar á viku i 3 ár, og
að þeim liðnum 7 lcr. i 4 ár.
Eftir þennan tíma skyldi hús
og land vera eign leigjandans.
Hann hafði þá horgað verð þess
og nokkra vexti af höfuðstóln-
um. Öllu því fé sem kæmi inn
fyrir liúsaleigu og afborganir
skyldi varið til þess að hyggja
ný hús. Leigu og afborganir
hafa flestir greitt skilvíslega og
nú er svo komið, að síra Hamm-
ond getur hætt við einu húsi
fimtu hverja viku, án þess að
leita neinna gjafa. Vegna þess
að dálitlir vextir eru greiddir
vex leð stöðugt og bærinn hrað-
ar og hraðar. Þar húa nú 600
sálir og' af þeim eru 400 hörn.
Skóli hefir verið bygður og 300
hörn ganga í hann.
Allir þorpsbúar nota land sitt
sem best þeir geta. Þeir rækta
allskonar garðjurtir og selja
það, sem þeir nota ekki sjálfir.
Snmir hafa hænsnahú, eða aðra
alifugla, aðrir rækta blóm o. s.
frv. Margir þeirra hafa nii
fengið atvinnu i borginni, en
húa þó eftir sem áður í húsi
sínu og rækta jarðarblettinn í
fristundum og á atvinnuleysis-
dögum. Þetta er eitthvað annað
en að húa í lökustu ibúðum slór-
borgar, horga háa leigu fyrir
þær og lífið í þorpinU er eitt-
h'vað aimað fyrir hörnin.
Að sjálfsögðu hefir ekki öll-
nm farnast jafnvél i þorpinu, en
fvllilega 90% hafa unað sér á-
gætlega og ekki viljað flytja af t-
ur til borgarinnar. Margir segja
að Hammond’sbær sé jarðnesk
paradís. Sira Hammond trúði
því fastlega, að mennirnir liefðu
góðan vilja til þess að starfa og
bjarga sér sjálfir, ef þeim vari
gefið tækifæri til þess, og hon-
um hefir orðið að trú sinni.
Það er satt að segja furða hve
miklum frapiförum þorpið hef-
ir tekið á svo stuttum tíma.
Ekki færri en 40 hús liafa verið
aukin og endurbætt. Góð versl-
un er þar komin á fót, hakara-
búð, pósthús, brunastöðj, sem
sjálfboðalið gætir, skemligarð-
ur í miðju þorpi, skóli og
kirkja. Þorpsbúar eru líka að
ýmsu leyti vel settir. Loftslagið
er gott og sumar svo heitt að alt
má rækta, sem nöfnum tjáir að
nefna, þar á meðal allskonar á-
vexti. Svo er ágætur markaður
á næstu grösum þar sem Sid-
neyhorg er. Og þar er enginn
sem bannar þorpsbúúm að selja
vörur sínar eða gjalda skatt af
þeim að öðrum kosti, eins og
hér gerist.
Annars er Hammond’sbær
ekkert einsdæmi. Víða lim lönd
hafa svipuð sveitahverfi verið
reist ekki síst i Þýskalandi
(Siedlungen). Er þá venjulega
tilætlunin sú, að jarðræktin sé
aukastarf en aðalatvinnan inni
i horginni. Þetta þykir hafa
marga kosti, ekki síst fyrir
börnin, sem venjast við jarð-
rækt, smábúskap og nytsöm
störf í stað þess að ganga á göt-
unum. Þiá á og heimilisfaðirinn
ekki alt sitt undir daglauna-
vinnu, er hetur settur í atvinnu-
leysisköflum og laudhlettirnir
geta gefið furðu mikið af sér
með góðri rækt og hirðu. Margt
er því gert til þess að hlynna að
þessum útbúum horganna.
Þeim er útvegað land með hestu
kjörum svo og fé til bygginga,
greitt fyrir verslun þeirra við
borgina o. s. frv. Svipaö hefir
og vakað fyrir mönnum hér
með byggingu í Sogamýri o. v. í
nágrenni Reykjavíkur. Þó hefi
eg heyrt að flestum liafi gengið
slíkur smáhúskapur erfið-
leða og auðvitað liálfu ver
síðan mjólluirlögin voru sett.
Hefði þó ekki mátt minna vera
en að bændnm í Reykjavík væri
frjálst að versla með vörur sín-
ar með hæfilegri tryggingu fyr-
ir ]>ví að ]>ær væru vönduð vara.
G. H.
Gengið í dag.
Sterlingspund ........ kr. 26.05
Dollar................ — 6.52
100 ríkismörk .......... — 262.43
— franskir frankar . — 14.97
— belgur........... — 109. ií
■— svissn. frankar .. — 146.53
— finsk mörk........ — 43-M
— gyHini .............. — 347-03
— sænskar kr...... — 155-40
— norskar kr...... — 148.23
— danskar kr...... — 125.78
Farsóttir og manndauði
vikuna 24.—30. septemher (í
svigum tölur næstu viku á und-
an): Hálsbólga 43 (28). Kvef-
sótt 77 (41). Gigtsótt 1 (1).
Iðrakvef 19 (12). Taksótt 0 (1).
Munnangur 0 (2). Mannslát 2
(6).-
Landlæknisskrifstofan. (FB).